Indonesië door de 'blanke' lens gezien
Brautigam speelt Gershwin
in laatste Prom-concert
Rijnmond Saxofoon Kwartet
met CD op concertpodium
Ramblers komen terug
op Zondagochtend
Historie van de
fotografie in Museum
voor Volkenkunde
De show zit in de muzieki
i roHtrJmu péidfawnwnifcti, orfctst
~i8/8<r
Een avond met
Jan de Hartog
Nederlandse families lieten zich graag portretteren (Sumatra, circa 1903).
voor
een reductie van 2.-
per plaatskaart
voor max. 2 personen.
Ronald Brautigam: „Gershwins muziek
voor zich.
ROTTERDAM - 'Toekang
Potret' is de titel van een
grote fototentoonstelling
die aanstaande zaterdag
wordt geopend in het Mu
seum voor Volkenkunde.
Voor de derde keer laat het
museum aan de Willems
kade een deel van zijn om
vangrijke fotocollectie
zien. Dit jaar beslaat de ex
positie, vanwege het 150-
jarig bestaan van de foto
grafie, zelfs de hele eerste
verdieping. Veel oude fo
to's, allerlei voorwerpen en
begeleidende teksten ma
ken duidelijk hoe fotogra
fen tussen 1839 en 1939 on
der tropische omstandig
heden werkten. Daarnaast
is ook het onderwerp van
de tentoongestelde foto's
interessant: de voormalige
kolonie Nederlands Indië.
Ruim 200 originele foto's la
ten het leven in Indië zien.
Hoewel foto's een heel objec
tief verslag lijken te geven,
moeten toch vraagtekens bij
de betrouwbaarheid van de
beelden worden gezet. Onder
werpen van de foto's werden
namelijk door blanken gese
lecteerd, blanken maakten de
foto's en de afdrukken werden
uitsluitend door blanken ge
kocht. Het beeld van de Indi
sche samenleving dat je door
de tentoonstelling krijgt is
dan ook eenzijdig. Eigenlijk
leren de foto's meer over de
wijze waarop de Nederlanders
leefden en hoe zij over de be
volking van hun kolonie dach
ten, dan over de bewoners
zelf. Nederlanders in Indië la
ten zichzelf ook veelvuldig fo
tograferen en wanneer in
heemsen worden afgebeeld, is
dat op de wijze waarop blan
ken dat willen.
Anneke Groeneveld, een van
de samenstellers van de expo
sitie, daarover: "De Indiërs
werden gezien als een primi
tief, onderontwikkeld volk
met een laag moreel besef. Dat
beeld moest ook in de foto's
tot uiting komen. Zo kwam
het voor dat aan vrouwen geld
geboden werd om bloot op de
foto te gaan. De blote borsten
werden in Nederland weer
uitgelegd als onzedelijk en be
vestigden het beeld van de in
landers".
Monument
De nieuwe expositie is inge
deeld naar de doelen waar
voor de fotografie werd ge
bruikt. Aanvankelijk was dat
de wetenschap, waarbij eco
nomische motieven heel be
langrijk waren. Zo gingen fo
tografen mee op expedities om
vast te leggen of de (vaar)we-
gen geschikt waren voor
transport en of er mogelijkhe
den waren voor de aanleg van
plantages. Ook uit volkenkun
dig en oudheidkundig oog
punt werd gefotografeerd.
Het in beeld brengen van het
beroemde Boeddhistische mo
nument de Boroboedoer had
volgens Anneke Groeneveld
meer dan alleen wetenschap
pelijke motieven. "Verschil
lende malen geeft de Neder
landse regering tussen 1839 en
1865 grote fotografie-op
drachten. De foto's van mooie
monumenten moeten het pres
tige van Nederland verhogen,
zo van kijk eens wat een rijke
kolonie wij hebben".
De foto's met een volkenkun
dig karakter zijn voor antro
pologen van vandaag weinig
bruikbaar. Mensen werden op
een heel denigrerende wijze
gefotografeerd, vaak zonder
kleding en naast een meetlat.
Wanneer de mensen met kle
ding, sierraden en gebruiks
voorwerpen staan afgebeeld
dan is het lang niet zeker dat
het beeld klopt. Fotografen
manipuleerden him foto's en
gaven de mensen voorwerpen
die ze nooit (meer) gebruikten.
Commercieel
Naast de 'wetenschappelijke'
motieven voor de fotografie,
kwamen in de negentiende
eeuw ook fotografen die voor
commerciële doeleinden gin
gen fotograferen. Zo maakten
zij romantische portretten van
inheemsen, die als herinne
ring aan blanken werden ver
kocht.
Naast deze voorlopers van de
ansichtkaart maakten de
commerciële fotografen veel
portretten van Europeanen.
Ook ondernamen zij expedi
ties, waarbij ze vaak voor gro
te problemen kwamen te
staan. De techniek was nog
bepaald niet verfijnd en voor
één foto was men soms dagen
bezig. En dan nog mislukten
opnames vaak, omdat de hoge
temperatuur en vochtigheid
een andere werking op de
glasplaten hadden dan men in
Nederland gewend was. Ook
de bevolking was niet altijd
bereidwillig.
Anneke Groeneveld: "Een fo
tograaf wilde 's avonds in
Borneo Dajakse meisjes op de
foto zetten. Zij waren echter
bang dat hun ziel met het
beeld mee zou gaan en hun
lichaam zou overlijden. De fo
tograaf, die magnesiumlam
pen als blits gebruikte, zei dat
hij het alleen maar even liet
onweren. Uiteindelijk mocht
hij een foto maken, mits hij
beloofde dat hij de foto's op
zou sturen. Dat heeft hij nooit
gedaan, want de foto's mis
lukten".
Amateurs
Rond 1900 verandert er veel in
de fotografie. Door de verbe
terde techniek kunnen ook
amateurs foto's maken, ter
wijl de beroepsfotografen
steeds meer de leveranciers
van camera's, rolletjes en af
drukken worden.
Ook in de onderwerpen is een
kleine verandering te zien.
Het ethisch besef dat in deze
tijd opgang doet, leidt tot fo
to's van scholen en ziekenhui
zen. Naast deze 'goede' kant
van de kolonisator wordt ook
de krachtige zijde belicht door
foto's van militaire expedities.
De kloof tussen de Nederlan
ders en de inheemse bevolking
wordt ondertussen eerder gro
ter dan kleiner. Wel komen er
in het begin van de 20ste eeuw
ook inheemse fotografen,
maar die zijn door blanken
opgeleid en werken in op
dracht van de Nederlanders.
Tekenend voor de situatie in
het toenmalige Indië zijn de
foto's die van de adellijke In
dische families worden ge
maakt. Hun voorkeur gaat uit
Dergelijke geromantiseerde
plaatjes werden grif verkocht (Bali
1904-1940)(Foto's: Museum voor
Volkenkunde)
naar hele lichte afdrukken,
zodat hun gelaatskleur zo Eu
ropees mogelijk overkomt.
Toekang Potret is een ten
toonstelling geworden die in
volkenkundig opzicht kritisch
bekeken moet worden. Foto
grafie lijkt objectief maar met
een blank oog achter de lens
wordt het beeld snel gekleurd.
Ondanks deze beperking is de
expositie van foto's en aan
verwante voorwerpen voor
mensen die geïnteresseerd zijn
in het tempo doeloe of de ge
schiedenis van de fotografie
zeker de moeite waard. De
nieuwe tentoonstelling in het
Museum voor Volkenkunde
aan de Willemskade 25 duurt
nog lot en met 28 mei.
Berend van de Sande
ROTTERDAM Ro
nald Brautigam is zo
langzamerhand een vas
te gast bij het Rotter
dams Philharmonisch
Orkest. Op zaterdag 11
maart is hij solist in een
programma dat hele
maal gewijd is aan Ame
rikaanse muziek uit de
wereld van show en film.
Niet dat Brautigam zo'n
showerig type is, inte
gendeel. Eerder een be
scheiden musicus, die
zichzelf in dienst stelt
van de muziek.
„Het gaat mij erom de compo
nist zo goed mogelijk te vol
gen, om uit te vinden wat er
achter de noten steekt. Dat
geldt net zo goed voor Brahms
als voor Gershwin, hoewel het
bij Gershwin allemaal wat
meer vanzelfsprekend is. Die
muziek spreekt zo voor zich,
die kan ik maar op één manier
spelen: ongecompliceerd."
Brautigam speelt twee werken
van de populaire Amerikaan
se componist tijdens dit laat
ste Prom-concert van het sei
zoen: Variaties over het popu
laire I Got Rhythm en de
Tweede Rhapsody.
„Die is niet zo bekend als de
eerste, de bekende Rhapsody
in Blue. Nee, die tweede heeft
geen kleur, maar de muziek is
zeker niet kleurloos. Er zitten
meer elementen van showmu-
ziek in. De invloed van musi
cal en film is er goed in te
horen."
merken, toch blijf ik mezelf
voortdurend in de gaten hou
den."
Talent, discipline èn een goe
de impresario hebben ervoor
gezorgd dat de 34-jarige
Brautigam niet alleen in Ne
derland, maar ook in het bui
tenland een graag geziene pia
nosolist is. In Europa, in de
Verenigde Staten, en sinds vo
rig jaar ook in Japan beleefde
hij menig succes met zijn op
tredens. Toch wil hij zijn
loopbaan niet kenschetsen als
'bliksemcarrière
Geleidelijk
ROTTERDAM Met een
feestelijk concert in de
Kleine Zaal van De Doelen
presenteert het Rijnmond
Saxofoon Kwartet op
woensdag 8 maart de uit
gave van een nieuwe CD.
De glanzende schijf is een be
langrijke mijlpaal in de vijf
tienjarige geschiedenis van
het van oorsprong Rotterdam
se ensemble, en bevat een
weergave van het zeer geva
rieerde repertoire van het
Rijnmond Saxofoon Kwartet.
„We hebben zoveel mogelijk
alle kanten van het saxofoon
repertoire belicht", aldus Tom
de Vette, sopraansaxofonist
van het kwartet. „Er staat po
pulaire muziek op van George
Gershwin en klassieke Franse
saxofoonmuziek. Het Rijn
mond Saxofoon Kwartet be
steedt altijd veel aandacht
aan de hedendaagse muziek,
dus we hebben ook twee nieu
we Nederlandse composities
opgenomen. We konden wer
ken met de meest geavanceer
de opnametechnieken, en met
het resultaat zijn we uiteinde
lijk erg blij."
Het Rijnmond Saxofoon Kwartet: „Veelzijdig repertoire."
Op het programma van het
concert staat een belangrijk
deel van wat ook op de CD te
horen is: het Quatuor van de
Franse componist Alfred Dé-
senclos, de eigentijdse muziek
van de Nederlandse compo
nist Geert van Keulen en een
selectie uit Porgy and Bess, de
populaire opera van George
Gershwin.
De contrabassist Henk de Ligt
speelt mee in het laatste werk,
zowel op de CD als tijdens het
presentatieconcert in De Doe
len. De presentatie van het
concert is in handen van John
Floore, directeur van het Rot
terdams Conservatorium.
Het concert begint om 20.15
uur, kaarten kosten 10 of
7,50 voor houders van CJP
of Pas 65. Wie inlichtingen wil
over de CD kan bellen met
Tom de Vette, telefoon 010-
437 76 47.
„Het is juist vrij geleidelijk
gegaan. Ik heb nooit meege
daan aan concoursen. Daar
Ontspannen
Bezoekers van het Promcon-
cert zullen echter geen show
pianist zoals Liberace aan
treffen achter de vleugel op
het Doelenpodium. „De show
zit In de muziek," vindt Brau
tigam, die zeker niet van plan
er een overdreven schouwspel
van te maken. „De Rhapsody
in Blue heb ik nu al zo vaak houden,
gespeeld. Het is wel eens leuk
om die minder bekende twee
de Rhapsody eens te laten ho-
moet ik niet aan denken,
tussen allemaal andere ze
nuwachtige pianisten op te
moeten treden voor een jury.
Het begon met optredens in
kleine kerkjes in de provincie,
en gaandeweg ben ik ge
vraagd bij de symfonieorkes
ten. Dat ging echt niet van de
ene dag op de andere. Geluk
kig niet. Op deze manier kon
ik het geestelijk aardig bij-
De swingende muziek van
Gershwin ligt dicht tegen de
jazz, en dat spreekt Ronald
Brautigam wel aan. „Thuis,
als niemand luistert, improvi
seer ik graag. Op het podium
laat ik dat aan anderen over.
Improviseren is een vak apart.
Voor mij is jazz spelen gewoon
iets leuks, om me te ontspan
nen. Dat geldt in zekere mate
ook voor Gershwins muziek.
Die spreekt voor zich, het is
speels, daar geniet je
van."
Een Bekende Nederlander is
Ronald Brautigam (nog) niet.
„Nee, daar merk ik niets van.
Hoewel, vorige week reed ik
naar het noorden, en onder
weg stopte ik bij een benzine
station. Daar kwam ineens ie
mand naar me toe die me suc
ces wenste met het concert in
Groningen die avond. Maar
die bekendheid is ook maar
relatief."
Maria Neele
Het concert van het Rotter
dams Philharmonisch Orkest
met Ronald Brautigam als so
list staat onder leiding van
Carl Davis. Op het program
ma staan werken van Ger
shwin: Ouverture Girl Crazy,
Variaties over I Got Rhythm
en de Second Rhapsody. Ver
der werk van Rodgers:
Slaughter on 10th Avenue en
Caroussel Waltz; Steiner:
Gone with the Wind; Kern,
Selections from Show Boat;
Williams: Suite uit E.T. en de
bekende klassieker van Sou-
sa: Stars and Stripes forever.
Lezers van Het Zuiden en De
Havenloods kunnen het
Prom-concert bezoeken met
korting op vertoon van bij
gaande bon.
Hetzelfde concert is te horen
op zondag 12 maart, om 14.15
uur. Voor dat concert geldt
geen korting.
Ook een populair concert ver
dient een serieuze voorberei-
ding bij Ronald Brautigam. j
„Altijd probeer je er nog weer i
meer van te maken. Het komt
er eigenlijk gewoon op neer
dat je je huiswerk goed moet I
doen. Zelf ben ik mijn meest
strenge criticus. Ik maak het
mezelf niet gemakkelijk. Ook
al zou het publiek er niets van L
Strpnp I PROMENADE- zaterdag 8 oktober
CONCERTEN: zntorrlnn 10 nnunmhn
VLAARDINGEN Op 14
maart is in de Vlaardingse
Stadsgehoorzaal een avond
vullend programma met Jan
de Hartog.
Deze lezing is georganiseerd
door boekhuis Den Draak in
samenwerking met De Haven
loods en Het Zuiden. Tijdens
deze avond zal Jan de Hartog
een bespreking houden over
zijn nieuwste boek De Centu
rion. Eén van de bekendste
boeken van de schrijver is
Hollands Glorie.
Kaarten 5 gulden zijn ver
krijgbaar bij de Stadsgehoor
zaal, bij boekhuis De Draak
aan het Veerplein in Vlaardin-
gen en bij Wegener huis-aan-
huis bladen, Prins Hendrikka
de 14, Rotterdam.
De film De Blauwe Bergen
in Eldar Shegalaja, e
orgische filmer, is te 2
vrijdag 10 maart in het Bi
bliotheektheater in Rotter
dam. De Vereniging 'Neder-
land-USSR' organiseert de
avond, die begint om 20.00
Toegang is vijf gulden.
Rembrandt staat centraal
op de filmdag, zondag 5 ir
in Museum Boymans van Beu-
ningen. Van 11.30 tot 16.30
uur toont het museum vijf
films over Nederlands be
roemdste schilder. De toegang
tot de films kost 2,50 extra.
In verband met de beperkte
zaalcapaciteit is het raadzaam
te reserven: het telefoonnum
mer van het r
44 194 75.
African Salimata treedt op
zaterdag 4 maart op in Het
Berenei in Rotterdam-Zuid.
De groep brengt opzwepende
Afrikaanse ritmes, legendari
sche leideren en spectaculaire
dansen, Zangeres-danseres
Salimata Dabaté komt voort
uit een oude Westafrikaanse
muziekfamilie. Het optreden
begint om 22.00 uur, de entree
bedraagt vijf gulden.
De SKVR geeft een korte
cursus over de Mattheus Pas
sion van Bach. Na twee cur
susavonden op 9 en 16 maart
met organist Arie Keizer be
zoeken de cursisten op 23
maart een uitvoering van het
passiewerk in De Doelen. De
kosten zijn 40 gulden, inclusief
het concertbezoek. Opgeven
kan bij de SKVR, 010-
412 37 44 of 010-483 19 44.
De Christelijke Oratorium
vereniging Halleluja geeft op
zaterdag 4 maart een uitvoe
ring van de Johannes Passion
van Bach in de grote zaal van
De Doelen. Het concert begint
om 20.15 uur. Halleluja staat
onder leiding van Rien Ver
beek. Het Randstedelijk Bege
leidingsorkest zorgt voo
instrumentale deel.
Het tweede Divertisse
mentsconcert in dit seizoen
wordt gespeeld door twee be
roemde blaasorkesten: de Har
monie St. Jozef uit Kaalheide
onder leiding van Alex Schil
lings en The Clarinet Choir
Walter Boeykens. Het concert
begint om 14.15 uur.
Art Farmer en Ron Cuber
zijn met hun kwintet te vinden
op het podium van Jazzcafé
Dizzy aan de 's Gravendijkwal
in Rotterdam op zondag 5
maart. Het concert begint om
15.30 uur.
Piceni, het meest theatrale
tango-ensemble van Neder
land, brengt in café Floor in de
Rotterdamse Schouwburg e
programma dat doet denken
aan de variété-programma's
uit de jaren '20 en '30. Niet
alleen tangomuziek, maar
werken van Weill, Stravinsky
en Poulenc.' Op vrijdag 3 en
zaterdag 4 maart, aanvang
22,30 uur, toegang gratis.
Oude Nieuwe Vrienden is
een muzikale komedie van Jos
Brink en Frank Sanders. In het
Luxor Theater is de voorstel
ling te zien van 9 tot en met 18
maart, behalve op 12 en 13
maart. Oude Nieuwe Vrienden
is een jubileumvoorstelling
rond Georgette Hagendoorn.
Veel Oude en Nieuwe Vrien
den van Georgette doen mee:
Sacoo van der made, Guus
Verstraete sr., Truce Spijk,
Lucy Steyn en vele anderen.
De voorstellingen beginnen
steeds om 20.15 uur.
HET ZUIDEN DE HAVENLOODS - DONDERDAG 2 MAART 1989
ROTTERDAM
„Maarrr..., wij komen te
rug", zoemde de stem van
Theo Uden Mosman na ieder
optreden vroeger op de
VARA-radio. Een onsterflij
ke zin, die hoort bij een on
sterfelijk ensemble: de Ram
blers. Nu nog keren de Ram
blers graag weer, maar dan
in de concertzaal.
De Ramblers waren al eer
der te gast in de serie Zonda
gochtendconcerten in De
Doelen, en dat swingende
optreden wordt op 12 maart
vanaf 11 uur herhaald. De
onverwoestbare zanger en
trombonist Marcel Thiele-
mans maakt er dan vast
weer een feest van met zijn
beroemde ensemble.
Al even beroemd zijn de
Ramblers-tunes, die liedjes
die iedereen moeiteloos uit
zijn geheugen opdiept, en
waarbij de herinnering aan
het ene melodietje het ande
re oproept. Wie is Loesje,
Bouncin' in Bavaria, de Zui
derzee Blues en Meneer de
Baron, stuk voor stuk bren
gen ze de radio-tijden van
weleer naar boven.
De ware Ramblers-fans kun
nen het tweede Zondagoch
tendconcert niet voorbij la
ten gaan.
Kaarten zijn zoals gebruike
lijk voor f 12,50 verkrijg
baar bij de kassa van De
Doelen, en voor f 11,- in de
voorverkoop bij de kantoren
van De Havenloods, Het
Zuiden, Holland Silhout en
de Verenigde Spaarbank.
Wie het nog gemakkelijker
wil aanpakken, hoeft niet
verder te lopen dan de meest
nabije brievenbus. De kaar
ten kunnen schriftelijk be-
The Ramblers zijn te gast in
steld worden bij Wegener
Promotie, Postbus 1980,
3000 BZ Rotterdam.
Een briefje met naam, adres,
telefoonnummer, het gewen
ste aantal kaarten en de da-
'e Doelen op 12 maart.
turn van het gewenste con
cert, plus een volledig inge
vulde betaalcheque Of giro
betaalkaart kan ingestuurd
worden tot vijf dagen voor
het betreffende concert.
