Vlöggelen in Ootmarsum:
een bijzonder volksgebruik
Eieren in een
paasbest jasje
Het ei schenkt levenskracht
Standaardjes voor de mooiste eieren
IRS 89-105
vlöggelen
Het kleuren van eieren is
een eeuwenoud gebruik. In de
begintijd van het christen
dom werden de eieren in de
tinten van het altaar ge
kleurd. Dit deed men om de
symbolische betekenis van
het ei als zinnebeeld van le
ven en vruchtbaarheid te be
nadrukken. Vaak namen de
mensen de gekleurde eieren
ook mee naar de kerk om ze te
laten wijden.
Later werden de eieren
meestal in één bepaalde kleur
gekookt. Wanneer hiervoor
spinazie werd gebruikt, kregen
de eieren een groene kleur.
Kookte men ze in koffie, dan
kwamen de eieren er bruin uit.
En gebruikte men uieschillen,
dan werden de eieren geel.
Voor een mooie glans wreven
de mensen de hard gekookte
eieren met spekzwoerd in.
Bij menig gezin komen met
Pasen eieren op tafel. Het be
schilderen en versieren van eie
ren wordt echter niet overal
meer gedaan. Toch zorgt dit
folkloristische gebruik voor
een vrolijk paasontbijt en zul
len vooral kinderen het op prijs
stellen wanneer deze traditie
weer in ere wordt hersteld.
De natuurlijke verfstoffen
(uien, spinazie) worden tegen
woordig niet meer toegepast,
maar zijn nu merendeels ver
vangen door chemische.
TOVEREN
Haar beschilderde eieren waren
in maart te zien op de expositie
„Het versierde ei" in het witte
kasteel in het Brabantse Loon op
Zand. Op deze jaarlijks terugke
rende tentoonstelling toonden
diverse kunstenaars uit Neder
land, Zwitserland, Engeland en
Duitsland hun eieren. Ook was
er dit keer een exposant uit zo
wel Spanje als Amerika overge
komen. Sommige bezoekers hiel
den het niet bij kijken alleen,
maar kochten ook één of meerde
re van de tentoongestelde kunst
werkjes.
Mia Arens-Kuipers voert haar
tekeningen op de eieren in aqua
rel uit. Behalve beschilderde wa
ren op „Het versierde ei" gegra
veerde exemplaren te bezichti
gen, opengewerkte eieren met
daarin een kunstwerkje, hout
besneden, keramische en porse
leinen eieren. Ter plekke werden
uit glas eieren geblazen. En dal
ook met droogbloemen mooie re-
Het kleuren van eieren is een
leuk karweitje voor kinderen.
Maar ook tieners en volwasse
nen zullen ongetwijfeld met
veel plezier simpele kippe-eie-
ren omtoveren tot kleine
kunstwerkjes. Met een klein
beetje fantasie en de juiste ma
terialen prijkt met Pasen op ie
dere ontbijttafel een mandje
met zelf geverfde eieren.
Het beschilderen van eieren -
hard gekookte - karr op ver
schillende manieren: met
acryl-, olie- of waterverf, spe
ciale eierverf, met watervaste
viltstiften of plakplaatjes. Bij
verven en tekenen moeten de
eieren vantevoren eerst even
worden schoongemaakt met
een pannesponsje en wat zeep,
anders is het oppervlak té vet.
Ruwe witte eieren kunnen met
een schuurpapiertje glad wor
den geschuurd.
VERFTABLETJES
Voor eieren in één kleur
wordt een zakje eierverf ge
bruikt. In dit zakje - verkrijg
baar bij de drogist - zitten verf-
tabletjes. De werkwijze is als
volgt: in een pannetje water
(voor acht eieren ongeveer 'A
liter water) met twee eetlepels
azijn aan de kook brengen.
Voeg aan het kokende water
een verftabletje toe en laat het
water nog twee minuten door
koken. Doe een paar eieren in
het pannetje. Laat ze in onge
veer tien minuten hard koken
en kleuren. Haal de eieren er
vervolgens uit en leg ze op een
krant te drogen. De rest van de
eieren op dezelfde manier ver
ven. Een mooie glans krijgen de
eieren door ze te poetsen met
V
een doekje, besprenkeld met
slaolie.
PLAKPLAATJES
Kinderen, die niet zo handig
zijn met verf en kwast kunnen
gebruik maken van plakplaat
jes of watervaste viltstiften.
Plakplaatjes zijn verkrijgbaar
bij de boekhandel en de waren
huizen. Laat de eieren na het
koken eerst goed afkoelen.
Droog ze daarna goed af en
plak er dan een plaatje op.
Ook met viltstiften kunnen
eieren leuk worden versierd.
Zorg ervoor dat de viltstiften
goed van kleur zijn, anders
krijgt het ei een streperig aan-
UITBLAZEN
Ware kunstenaars kunnen er
wat van: ze schilderen prachti
ge landschappen en bloemmo
tieven op eieren. Dergelijke
kunstwerkjes zijn natuurlijk
niet bedoeld om op te eten. De
eieren worden voor bewerking
eerst uitgeblazen en later met
een lintje aan een zogenaamde
paasboom of een grillig ge
vormde tak, onder aan een
kroonluchter of aan een .strok-
rans opgehangen. Ook zelf be
schilderde eieren kunnen wor
den opgehangen in huis.
Het uitblazen gaat gemakke
lijker als het struif eerst goed
door elkaar wordt geroerd met
een satéstokje of een lange
naald. Daarna blazen. Het op
hangen kan met behulp van een
luciferhoutje. Neem een stukje
van een luciferhoutje, maak in
hét midden een inkerving en
bindt daar een draadje aan.
Laat het stokje rechtop in het
gaatje zakken dat bovenin het
ei is gemaakt om het door te
blazen en trek het draadje
voorzichtig aan. Het stokje
gaat dwars staan en kan er niet
meer uit.
Een kleine verftip: prik het
lege ei voor bewerking aan een
satéstokje. Dan kan het ei ge
lijkmatig en aan alle kanten
worden beschilderd en zitten
de vingers niet onder de verf.
DECORATIES
Tenslotte nog enkele ideëen
voor het decoreren van paasei
eren. Heel aardig zijn de eieren
die worden ingesmeerd met be-
hangerslijm en vervolgens
rondom voorzichtig worden
bekleed met kraaltjes of kleine
pareltjes. Een andere mogelijk
heid is een ei bijvoorbeeld in de
kleur geel te schilderen en dan
aan de bovenkant gouden en/of
zilveren glitters te plakken.
Een geel lint maakt het geheel
af. Ook in het roze ziet zo'n ei
er op zijn paasbest uit. Natuur
lijk kan iedere andere gewenste
kleur worden gebruikt, bij
voorbeeld passend bij het ont
bijtservies.
Bloemenliefhebbers zullen
het volgende voorbeeld leuk
vinden. Schilder een ei knal
groen, maak hierop een paar
gele vlakken als ondergrond
voor een paar margrieten, waar
dan de bloemblaadjes omheen
worden gemaakt met wit en
met geel omrand. Of schilder
met een matte acrylverf blauwe
bloemetjes op een rood ei. Om
het kunstwerk mooi te laten
glanzen, wordt het afgewerkt
met blanke lak.
Ingewikkelde
berekening voor
depaasdatum
Toen de kerk van Rome er niet
in slaagde de heidense feesten uit
te bannen, werd besloten ze
.maar voort te laten bestaan en ze
een christelijke grondslag te ge
ven. Zo plaatste de kerk de her
denking van Christus' dood en
verrijzenis op het grote heidense
voorjaarsfeest. En werden de
voorjaarsvuren, ontstoken om
hun vruchtbaarmakende kracht
over te brengen op mens, dier en
akker, omgedoopt in paasvuren.
Op speciale standaardjes
kunnen de mooiste, beschilder
de eieren worden tentoonge
steld.
sultaten te bereiken zijn. lieten
de eieren zien. waarop droog- i
bloem-collages zijn aange-
bracht.
Voor informatie over de stan
daardjes (prijs 19.75) kunt u
terecht bij Hobbvklok in Heem
stede, tci. 023 - 291950.
Het ei speelt al in het verre
verleden een belangrijke rol.
In scheppingsverhalen van
veel volkeren was het „ei" er
het eerst. Uit het ei zou alles
zijn ontstaan: aarde en heel
al, mens en dier. Van oor
sprong is het ei dus geen
christelijk symbool. Pas sinds
de twaalfde eeuw is het ei in
de christelijke wereld ver
bonden met de verrijzenis
van Christus.
Als kiem van nieuw leven
bergt en schenkt het ei levens
kracht. Reeds in het oude
Egypte was het ei het symbool
van vruchtbaarheid en nieuw
leven. In de Griekse mythologie
kwamen er zelfs (half)goden uit
het ei gekropen. Castor en Pol
lux zijn beiden gebroed uit eie
ren, gelegd door Leda.
De primitief denkende mens
hield de levenskracht voor
overdraagbaar: men at in het
voorjaar eieren om sterk te
worden. Het ei moest zijn
kracht ook overbrengen op het
land om voor een rijke oogst te
zorgen. Men verspreidde de ei
eren over de velden en soms
groef men ze zelfs in. Daarna
kon men ze opeten: zo werd de
kracht eerst overgedragen op
weide en akker en vervolgens
op de mensen. Het speuren van
kinderen op paasmorgen naar
verstopte eieren in huis, tuin of
bos is mogelijk terug te voeren
op de oude traditie om eieren in
de akkers te begraven.
GRAF
In het christendom werd het
geloof aan de kracht van het ei
nog versterkt, doordat, men er
het witte gepleisterde graf in
zag, waaruit het leven (Chris
tus) weer oprijst. Vandaar dat
in oude kerken met plafond
schilderingen het graf van
Christus eivormig werd voor
gesteld. Dat was ook de reden
waarom de paaseieren, als eer
ste spijs na het vasten, in de
kerk werden gewijd. Ze kregen
hierdoor genezende en onheil-
werende kracht.
ROME
De paaseieren-traditie is in
ons land niet erg rijk. Op het
platteland ging het er om wie
het meest eieren kon eten. In
katholieke streken werd kinde
ren wijs gemaakt dat de kerk
klokken, die dan dus een paar
dagen niet te horen waren,
naar Rome gingen om paaseie
ren te halen. Als zij op paasza-
In Twente heeft een merkwaardige eeuwenou
de paasviering tot heden toe stand gehouden: het
„vlöggelen" te Ootmarsum. De paasviering in
deze plaats met zijn nauwe zijstraatjes en stegen
is heel bijzonder. Zij wordt voor het eerst in 1840
vermeld, maar zij wortelt ongetwijfeld in de
middeleeuwen.
Op de zaterdag voor het paas- Op paaszaterdag wordt he
feest maakt de stadsomroeper hout voor het paasvuur ge
rond twaalf uur met zijn de bel haald. Aankomst in üotmar
een rondgang door de gemeente, sum van de zwaar met hou
Hij roept de bewoners op mee te beladen wagens.
gaan met de wagens, die om een
uur vertrekken vanaf de markt
naar het bos om hout te verzame
len voor het paasvuur op eerste
paasdag. De drie wagens, elk be
spannen met twee paarden,
staan onder leiding van de
•„poaskeerls". Een commissie 9 Het einde van het
van acht jonge mannen, die al op het marktpleintje, waar
weken vantevoren bezig is met deelnemers samenkomen.
de organisatie van het traditio
nele paasfeest. Een half uur voor
zonsondergang komen de wa
gens weer zwaar beladen met
hout terug en rijden door het
stadje naar de paasweide.
Op eerste paasdag komen de
„poaskeerls" 's morgens bijeen
op het marktplein en trekken
vervolgens, gevolgd door de bur
gerij, zingend door het dorp. Het
bekende paaslied „Christus is
opgestanden" klinkt in alle stra
ten. Drie keer lopen ze rond de
twee kerken in Ootmarsum.
Daarna gaat iedereen ter kerke.
MENSENSLINGER
In de middag herhaalt zich de ommezien ontstaat zo een lange
rondgang door het stadje, maar mensenslinger van vlöggelaars,
pas om vijf uur begint het eigen- die zingend door Ootmarsum
lijke volksgebruik, het vlögge- trekken en zelfs bij een aantal
len. Uitgangspunt is de paaswei- huizen binnengaan. Het opval-
de, waar de grote houtstapel lende hierbij is dat de stoet door
voor het officiële paasvuur ligt. de voordeur binnenkomt en er
Vanaf de paasweide trekt het ge-f door de achterdeur weer uitgaat,
zeischap naar de stad. Het oud- Bij huizen met een dubbele deur
ste lid van de commissie van acht lopen de Ootmarsummers rond
(degene die er het langste bij is) de „stiepel". Dit is de steunpaal
steekt een sigaar op en legt zijn die in het midden van de dubbele
rechterhand op de rug. Die hand deur staat en vanouds een ge
wordt gegrepen door zijn volger, wichtig bouwelement is, dat het
die op zijn beurt zijn hand biedt huis heiligt en beveiligt. Met Pa-
aan wie achter hem staat. In een sen staan de deuren van deze
Het lentefeest werd oorspron
kelijk gevierd op 21 maart. In
325 na Christus bepaalde het
concilie van Nicea de paasdatum
op de zondag die volgt op de
eerste volle maan na het lente
punt. Pasen kan dus reeds op 22
maart vallen, maar is de volle
maan op de 21e maart net voor
bij, dan is het wachten op de
eerstkomende volle maan en
wordt het dus een „late" Pasen.
Valt de eerste volle maan na 21
maart op een maandag, dan is
het op de 25e april pas Pasen.
Een nogal ingewikkelde paas-
datumberekening, die bedacht
werd om te voorkomen dat het
christelijke paasfeest ooit samen
zou vallen met Pesach, het joodse
paasfeest, waarbij de uittocht uit
Egypte wordt herdacht. Want
zouden deze twee vieringen op
een zelfde datum vallen, dan zou
dat wellicht het einde van de
wereld kunnen betekenen. Toen
de viering van het christelijke
paasfeest en het joodse Pesach in
1825 toch op dezelfde datum
viel, gebeurde er echter niets!
Sindsdien gelooft niemand meer
dat een samenvallen van Pasen
en Pesach onheil zal brengen.
Dit jaar valt Pasen op 26 en 27
maart. Een vroege Pasen door
een volle maan op 22 maart. De
joden vieren hun Pesach op 20 en
21 april.
Mensen, die eieren hebben
beschilderd voor hef paasfeest,
willen deze natuurlijk graag
laten bewonderen. Voor de
mooiste eieren zijn standaard
jes verkrijgbaar. „Ei-catchers"
zijn uitgevoerd in zwart kunst
stof. Ze worden in setjes van
vijf geleverd door Hobbyklok
in Heemstede.
De eieren op de standaardjes
(zie foto) zijn beschilderd door
Mia Arens-Kuipers uit Gilze.
terdag weer hun galmende to
nen lieten horen, mocht de
jeugd naar de bontgekleurde
eieren gaan zoeken die de kerk
klokken hadden meegebracht.
Vroeger gingen de kinderen
tegen Pasen ook rond in de pa
rochie om eieren te vragen.
Daaraan herinnert het bekende
liedje:
Een ei is geen ei,
twee ei is een half ei,
drie ei is een Paasei.
Dat van die kerkklokken, dat
geloven de kinderen van nu na
tuurlijk niet meer. Maar hoe zit
het met dg paashaas? Deze
hrenger van eieren, die door
hem gelegd zouden zijn, werd
geïmporteerd uit Duitsland.
Hij verstrekt overigens vaker
chocolade-eieren dan eieren
van de kip.
De groep trekt tegen het einde
van het vlöggelen door het stad
huis naar het marktplein. Hier
loopt de stoet net zolang in het
rond tot alle deelnemers er bij
een zijn. Na een seintje dat de
laatste is gearriveerd, zingt het
gezelschap samen nog een keer
de traditionele paasliederen.
Tenslotte worden onder een luid
hoera de kleine kinderen, die
hebben meegelopen, opgetild en
het vlöggelen is voorbij.
Iedereen gaat naar huis om
zich te goed te doen aan het
paasmaal, waarbij de paaseieren
natuurlijk niet ontbreken. Tegen
half negen is de bevolking weer
present op de paasweide, waar
het grote paasvuur wprdt ontsto-
Op paasmaandag wordt een
Hand in hand trekken de
Ootmarsummers, voorafge
gaan door de poaskeerls
(rechtsboven), door de straten i
en over pleinen.
gedeelte' van het programma
weer herhaald, maar de viering j
draagt nu een minder officieel
karakter en natuurlijk is 's er
avonds geen paasvuur.
„niendeur" wijd open, zodat de
mensenslinger om de stiepel
heen kan trekken.
IN HET ROND
