'Indiase dans is onderhuids heel erotisch
Koffie en suiker brachten
zeilscheepvaart tot bloei
Rotterdamse oude bekenden en nieuw talent
Inlopen bij Jan Wander en Entre Act
Nandranie combineert (ingetogen) klassiek
met zelfverzekerdeigentijds
Maritiem Museum toont negentiende-eeuwse rijkdom
f
Snijdend
huwelijksspel
HET ZUIDEN DE HAVENLOODS - DONDERDAG 5 OKTOBER 1989
Greetje Kauffeld
Als de Indiase God
Shiva op één
been staande
mediteerde, lukte het
niemand om hem uit zijn
concentratie te halen.
Niemand, behalve vrou
wen. Wanneer men hem
een mooie danseres zond
die hem met haar dans
en ritmische geluid van
belletjes om haar enkels
probeerde te verleiden,
raakte hij er uit en dan
ste zelf ook. Een woe
dende dus ritmi
sche dans. Door simpel
weg te blijven dansen
kalmeerde ze hem uit
eindelijk ook weer.
Tot zover een van de verhalen
die verweven zitten in de klas
sieke Indiase dansen die Nan
dranie aanstaande zondag
met haar dansgroep en muzi
kanten op het podium van De
Doelen zal laten zien. Ze
brengt een gevarieerd pro
gramma, waarbij naast klass-
sieke dansen als de Bharato-
Natyam, de Odiddi, de Kha-
tak en Kuchipudi ook vele
soorten Hindoestaanse volks
dans worden uitgevoerd.
Nandranie is van Hindoe
staanse afkomst maar woont
al zo'n 20 jaar in Nederland.
„Ik ben net zo mondig als jij
hoor", lacht ze, „maar als ik
eenmaal op het podium sta
ben ik iemand anders. Heel
geconcentreerd ook. Om alle
klassieke bewegingen en ge
baren zo perfect mogelijk uit
te voeren". Haar 'westers' zijn
hindert haar geenszins in de
uitoefening van haar kunst.
Wel eens in de noodzakelijke
bezoeken aan India en in de
contacten daar. „In het dage
lijks leven wil ik opschieten
en met duidelijke afspraken
werken. Mijn werk wil ik per
fect doen. Als ik voor scho
ling, ervaring, optredens of
kleding naar India moet
haar kostuums laat ze daar
met de hand naaien botst
dat nogal eens. Als zaken niet
lopen zoals was afgesproken
kan ik schelden en zeggen wat
ik wil, maar het enige dat ik
daarmee bereik is dat me
hoofdschuddend verteld
wordt dat ik over drie dagen
nog maar eens moet terug ko
men. Vaak vind ik dat heel
irritant hoewel de andere kant
is dat in India het leven ge
moedelijk is en de mensen er
niet gauw boos worden".
Romantisch
Waar Nandranie ook niet
meer aan mee doet is het ont
kennen van de erotiek in de
Indiase dans, hoe pijnlijk dat
voor sommige mensen ook
ligt. „Het staat allemaal in de
geschiedenisboeken vermeld
en afgebeeld", zegt de laco
niek. Alles aantoonbaar.
Sinds de onafhankelijkheid in
1947 is de dans tot kunst ver
heven, zijn de bewegingen en
gebaren sterk verfijnd, maar
de basispassen van de dans
zijn afgekeken van reliëfs uit
tempels als de Khajuraho in
Zuid-India. In het begin werd
alleen daar gedanst en uitslui
tend voor koningen en andere
hoog geplaatste personen. Het
staat bol van erotiek en ook de
Indiase mythologie zit open
lijk vol sexualiteit".
De geschiedenisboeken en na
slagwerken over dans komen
op tafel. Ook echtgenoot Ra-
madhin mengt zich goed
geinformeerd in het ge
sprek. Het 'Toerist Album of
Khajuraho' blijkt 32 kleuren
foto's van tempelreliëfs en
sculpturen te bevatten die qua
erotische lading variëren van
pikant romantisch tot 'stevi
ge' sextaferelen. De oudste af
gebeelde sculptuur start uit de
periode van 700 tot 900 na
Christus. Nandranie: „Indiërs
praten daar niet graag over
maar een boek als de Kama
Sutra is ook tot stand geko
men door toedoen van de yo
gi's. Door de souplesse en be
hendigheid van hun lichamen
kwamen zij op standjes die
daarin staan afgebeeld".
Casanova
„Koningen werden ook echt
vreselijk verliefd op de danse
ressen", benadrukt Ramadhin
de andere kant het uiterst
romantisch aspectvan de
dansen. Hij lacht: „Was Nan-
drafiie in het echte leven maar
zo verliefd als ze er tijdens het
dansen uit ziet. Dat verleide
lijke in ogen en gebaren zie je
in India vandaag de dag nog
steeds. Je smelt er helemaal
van. Net als van de romanti
sche verhalen over Krishna
die zeg maareen soort
Casanova was. Alle vrouwen
waren verliefd op hem en in
uitgebreide beschrijvingen
wordt dan ook zijn schoon
heid én zijn make-up beschre
ven en vergeleken met aller
hande fraaie uit de natuur.
Pure verleiding, dat is het.
Vrouwen zijn eigenlijk al
sinds Eva geemancipeerd".
Het maken van gebaren de
mudra's is een veelgebruikt
communicatiemiddel in India.
Het is ontstaan doordat er in
het grote land wel vijf zes
honderd verschillende talen
en dialecten worden gespro
ken en de mensen elkaar niet
konden verstaan. Juist de
combinatie van bewegingen
en gebaren maakt de Indiase
dans zo moeilijk om uit te voe
ren en tegelijkertijd zo boei
end om naar te kijken. Specia
le lichteffecten geven de kos
tuums een sprookjesachtige
aahblik.
Muzikanten
Nandranie: „Om het geheel zo
boeiend mogelijk te houden,
combineer ik klassiek met
modern. Ook in de muziek.
Het klassieke deel staat op de
band. Tijdens het tweede ge
deelte zorgen Druh Nankoe,
Arjun Autat en Dennis Sadal
voor life muziek. Dat zou ik in
de toekomst anders willen
zien. Ook de klassieke muziek
heb ik liever life. Desnoods
met instrumenten uit het hier
en nu. Ik hoop (klassieke) mu
zikanten voor dit plan te kun
nen interesseren. Ook Neder
landse"!
De voorstelling van Nandra
nie en haar gezelschap begint
zondagmiddag om 15.00 uur.
Kaarten kosten f 17,50m f 20,-
en f 22,50.
Op dinsdag 17 oktober houdt
Nandranie omdat het herfst
vakantie is, een dansworks-
hop voor kinderen in theater
De Evenaar in het museum
voor Volkenkunde. Aanvang
14.00 uur. Om 15.30 uur wordt
een uitvoering gegeven. Deel
name kost een rijksdaalder en
is voor kinderen vanaf 8 jaar
mogelijk.
Els Neijts
Trio de Janeiro, een tikje ge
waagd en zelfs hier en daar
controversieel, treedt 7 okto
ber op in café Floor bij de Rot
terdamse Schouwburg. Met ti
tels als 'Een schizofreen is
nooit alleen' en 'Daar gaat
mijn hartklep weer', brengt
het drietal wereldmelodieën
op Nederlandse tekst. De toe
gang is gratis, de aanvang is
23.30 uur.
Jazzcentrum Thelonious
opent op 6 oktober de Jazz
maand met het beroemde 29th
Street Saxophone Quartet uit
New York. IJzersterke blazers,
onder wie altist Bobby Wat
son, die afgelopen maand nog
te horen was met pianist Rob
van Bavel, brengen standards,
funk en een tikje soul op on-
nnavolbare wijze. Het concert
begint om 15.00 uur, de toe
gangsprijs is 15,-.
Harmoniekapel Excelsior
Rotterdam onderleiding van
Bauke Schut concerteert op
zaterdag 7 okotber in Palace
aan de Zomerhofstraat in Rot
terdam, met medewerking van
het Nederlands Klarinet
Kwartet. Na afloop is er bal
met live muziek van Teach-
Out. Het concert, met werken
van Andriessen, Bernstein en
Von Suppé, begint om 20.00
uur. Kaarten kosten ƒ5,-.
Glazenstad ontmoet Haven
stad heet het concert op 7 ok
tober in De Doelen, waarin het
Westlands Mannenkoor en het
Rotterdams Operakoor in één
programma te horen zijn. On
der algehele muzikale leiding
van dirigent Piet Struijk en
met solistische medewering
van sopraan Ruxandra Voda
klinken de beste stemmen van
de regio vanaf 20.15 door de
grote Doelenzaal.
zanger/gitarist zal de tijden
doen herleven van The Mil
lers, de Rotterdamse groep
met een eigen jazzclub, De
Wiek aan de Westblaak.
Een nieuwe ster is Anastasia
Sijtov, bij de Rotterdamse
burgerlijke stand beter be
kend als de 19-jarige Daniel
le Sijthoff, dochter van mo
dekoning Theo Sijthoff.
Anastasia (haar tweede
naam) nam de naam Sijtov
aan om de Russische af
komst van haar familie te
gedenken. Haar grote muzi
kale voorbeeld is Ameri
kaans: Marilyn Monroe. Van
deze ster uit de gloriejaren
van Hollywood heeft ze dan
ook verschillende nummers
op het repertoire staan, on
der andere I wanna be loved
by you.
Het zal ongetwijfeld een
swingende ochtend worden
in De Doelen op zondag 15
oktober. Ingeleid door pre
sentator Gerard Cox en pia
nist Bert Nicodem begint om
11 uur het concert, waarvoor
nog kaarten te koop zijn bii
De Doelen, (f 12,50). De zaal
is open om 10.15 uur.
Bij de kantoren van De Ha
venloods, Het Zuiden en
Holland Silhouet en bij de
kantoren van de Verenigde
Spaarbank kosten de kaar
ten in de voorverkoop
slechts f 11,-.
Met bomschuiten en
kofschepen, galjoten en
brikken werden in het
midden van de vorige
eeuw grote ladingen
koffie en suiker uit Indi
sche koloniën aange
voerd naar Nederland.
Hoge overheidssubsidies
hadden de Nederlandse
handelsscheepvaart na
de Napoleontische oor
logen uit het slop ge
haald. Koning Willem I
beloonde reders die
nieuwe schepen lieten
bouwen met premies, die
er niet om logen.
De schepen werden bevoor
raad door Nederlandsche
Han del-Maatschappij, een
door de overheid opgerichte
NV. De nieuwe koopvaardij
schepen kregen van de NHM
een hogere prijs voor hun kof
fie en suiker dan op de we
reldmarkt, waardoor het voor
veel reders lonend werd om
een handelsvloot te onderhou
den. 4
Die bloeiperiode van de zei
lende handelsscheepvaart
heeft het Maritiem Museum
een prachtige collectie model
schepen, halfmodellen, bouw
tekeningen en schilderijen op
geleverd. In de tentoonstelling
'Voor de wind en voor 't ge
win', die zaterdag begint,
heeft het museum uit de eigen
schatkamer schoeners en bar
ken, brikken, klippers en fre
gatten, tekeningen en schilde
rijen opgedoken en opgesteld
in een levendige expositie.
Het is een tentoonstelling ge
worden die laat zien hoe trots
de Nederlandse scheepbou
wers, reders en schippers wa
ren op him zeilschepen. Fraai
beschilderde scheg- of boeg
beelden lieten de rijkdom zien
van de eigenaars van de sche
pen, die graag te pronk liepen
met het vele geld dat ze ver
dienden met de tochten op de
Oost. De schepen werden ge
portretteerd in aquarellen en
olieverf en in de rederskapiers
gehangen.
Er waren ook zeekapiteins die
bij beroemde aquarellisten
een portret van hun schip be
stelden. Zo'n afbeelding kon
tegen alle gewenste achter
gronden uitgevoerd worden;
zelfs als de schilder nog nooit
zelf in Nederlands-Indië was
geweest, kon hij ervoor zorgen
dat het schip was afgebeeld
voor de Javaanse kust, com
pleet met een Indische vlerk
prauw, een klein inheems zeil
bootje op de voorgrond.
Modellen
Niet alleen schippers en re
ders profiteerden van de be
schermende handelspolitiek
van Willem I. Ook de scheeps
werven voeren er wel bij.
Scheepswerven als Kortlandt
uit Rotterdam, Gips uit Dor
drecht en Smit uit Kinderdijk
en Alblasserdam lieten hun
omvangrijke archieven na aan
het Maritiem Museum Prins
Hendrik. In de tentoonstelling
zijn dan ook veel zeer gede
tailleerde modellen te zien,
die de fiere scheepsbouwers
voor hun opdrachtgevers
maakten.
Waren de modellen veelal
voor de sier, de halfmodellen
en tekeningen dienden als
hulpmiddelen bij de bouw,
waaraan de scheepsbouwers
precies konden aflezen hoe de
waterlijnen liepen, welke ron
dingen de spanten moesten
volgen en hoe de dwarsver
bindingen moesten worden
aangebracht.
Op het eerste gezicht is het
moeilijk om alle verschillende
types zeilschepen te onder
scheiden: dwarsscheepsge-
tuigd, langsscheepsgetuigd,
twee- en driemasters, platbo
dems of diepgestoken sche
pen. De expositie, die de ne
gen belangrijkste soorten let
terlijk op een rij zet en de
verschillen en overeenkom
sten goed uitlegt, helpt de be
zoeker aardig op weg.
Geen haast
Wie goed kijkt, ziet dat de
meeste schepen uit de eerste
helft van de 19e eeuw 'volge
bouwd' waren. Ze hadden een
brede romp, waardoor er ex
treem veel lading in kon. Dat
kwam natuurlijk niet erg ten
goede aan de snelheid van het
transport. Die was, vanwege
de monopoliepositie van de
koffieveilingen van de Neder
landsche Handel-Maatschap-
pij ook niet zo van belang.
Slechts twee maal per jaar
kwam de koffie op de markt,
en daarom hoefden de sche
pen geen haast te maken op
hun tocht van Indië naar Ne
derland.
Kapers
Tegen 1850 werd de concur
rentie vanuit het buitenland
zo groot, dat de reders moes
ten omzien naar andere mark
ten. Rond die periode werden
dan ook andere scheepstypen
gebouwd, klippers, schoeners
en schoenerbrikken, schepen
met een vloeiende romp en
grotere snelheid, die bijvoor
beeld de emigranten vervoer
den.
Een charmant onderdeel van
de tentoonstelling is verzame
ling zeemansmodellen, knut
selwerk van zeelieden, die tij
dens hun vrije uurtjes hun
schip vaak wat onbehol
pen nabouwden, en op
zeeën van stopverf lieten dei
nen.
Het Maritiem Museum liet bij
de expositie een documentaire
film maken, over het leven
van de Katwijkse schipper
Maarten Schaap Het ver
haal is gebaseerd op de au
thentieke dagboeken van
Schaap, het enige stuk in de
tentoonstelling dat afkomstig
is 'van buiten'. Het boek is in
bruikleen afgestaan door het
Katwijks Museum. De docu
mentaire toont Maarten,
schrijvend in zijn dagboek, te
rugkijkend als oude man op
zijn veelbewogen leven, waar
in hij zelfs ooit werd gevangen
genomen door Marokkaanse
kapers.
Het Maritiem Museum heeft
voor deze tentoonstelling een
catalogus uitgebracht spe
ciaal voor kinderen vanaf een
jaar of 10. Het boekje kost
12,50 en bevat veel plaatjes,
spel-, teken- en werkopdrach
ten, die ook in de klas kunnen
worden gemaakt.
De tentoonstelling is te zien
van 7 oktober 1989 tot en met
9 september 1990. De tentoon
stelling wordt op vrijdag 6 ok
tober officieel geopend door
de heer J.W. Roskamp, direc
teur van de Algemene Bank
Nederland. De ABN is voort
gekomen uit de Nederland
sche Handelmaatschappij, die
aan de wieg stond van de bloei
van de zeilscheepvaart.
Maria Neele
Jeugdtheater Hofplein gaat
weer beginnen met de uit
gaansavonden op de vrijdaga
vond voor jongeren vanaf 12
jaar. De voorstellingen, waar
onder een avond met De Beri
ni's en een voorstelling van
Speeltheater Gent, beginnen
op 6 oktober met een laatste
voorstelling van jongerenthea-
ter BOX, dat de succes-voor
stelling Nachtlicht brengt.
Aanvang 19.30 uur, kaartjes
kosten 10.
'Liefhebbers' heet de dans
voorstelling die op vrijdag 6
oktober te zien is in het Bi
bliotheektheater aan de Hoog
straat in Rotterdam. Het is een
voorstelling van de groep Dan
send Hart, een uit 14 amateur-
dansers samengesteld gezel
schap uit Utrecht.
Aanvang 20.30 uur, kaar
ten kosten 10,- (CJP 7,50)
Le Pied k Coulisse,
dansgezelschap uit Grenoble,
is van donderdag 5 tot er
zaterdag 7 oktober te zi<
Lantaren Venster aan de Gou-
vernestraat in Rotterdam. De
voorstelling heet Les Yeux
Fermées. Kaarten kosten
12,- of 10 (met korting
kaarten), de aanvang van
voorstelling is 20.30 uur.
Roxane Huilmand danst
haar solovoorstelling Capri-
cieuse in Lantaren Wenster
van 5 tot en met 7 oktober, het
is haar derde solovoorstelling.
De muziek is van Paganini, de
24 capricen gespeeld door It-
zak Perelman.
Eddy Doornbos
Twee vertrouwde gezichten
en een nieuwe ster beheersen
het podium van de Rotter
damse Doelen tijdens het
eerste Zondagochtendcon
cert op 15 oktober. De drie
swingende vocalisten Greet
je Kauffeld, Eddy Doornbos
en Anastasia Sijtov worden
begeleid door Frits Katee's
All Star Dixielandband, die
ook instrumentale nummers
ten gehore zal brengen.
De van oorsprong Rotter
damse Greetje Kauffeld, be
kend door haar optredens
met de Skymasters en haar
deelname aan vele songfesti
vals, deelt het podium met
de al even beroemde jazz-
vocalist Eddy Doornbos. De
Een medewerker van het Maritiem Museum zet een scheepsmodel in een van de tentoonstellingsvitrines.(foto
Robert Vos)
ROTTERDAM Om de ama-
teurmuziek in Rotterdam
meer bekendheid te geven, or
ganiseert de Rotterdamse
Kunststichting ieder jaar in
loopconcerten, gratis concer
ten op de zaterdagmiddag in
de hal van De Doelen.
Tussen 15.00 en 16.00 uur
staat De Doelen op zaterdag 7
okotber open voor het eerste
inloopconcert, met het Trio
Belcanto en het Entre Act En
semble.
Het Trio Belcanto bestaat uit
Diny van der Have, sopraan,
Jan Wander, tenor en Martin
van Broekhoven, piano, dit
maal met medewerking van
Ger Vennekers, bariton. Het
'kwartet' zingt opera-aria's,
operetteliederen en musical
melodieën.
Tijdens het inloopconcert is
ook het Entre Act Ensemble te
horen, een 15 muzikanten
sterk salonorkest, dat al in
1925 werd opgericht. Na 64
jaar dirigentschap van Chris
van Toorn heeft enkele maan
den geleden Jacob Bakema de
dirigeerstok overgenomen.
Entre Act speelt evergreens en
zigeunermelodieën.
Josine en Paul vechten in Hu
welijksspel van Edward Albee.
(foto Jan Swinkels)
Josine van Dalsum en Paul
Rottger spelen van 11 tot en
met 14 oktober in de kleine
zaal van de Rotterdamse
Schouwburg de voorstelling
Huwelijksspel.
Albee schreef dit toneelstuk
over een modern huwelijk van
twee intelligente mensen, net
als zijn fameuze Virginia
Woolf. De twee zijn in een die
pe strijd verwikkeld, die nooit
zal eindigen.
Huwelijksspel begint steeds
om 20.30. Kaarten kosten
ƒ12,50 of ƒ9,- met CJP en
Pas65.
De tenor Jan Wander.(foto
Fons Evers)
