Kerst zonder brandende kaarsen
is voor veel mensen ondenkbaar
Groot vlees" voor een
feestelijke kerstdis
Nederlander stelt hogere eisen
aan kerst- en nieuwjaarskaarten
Lichtbron is synoniem met sfeer en gezelligheid
Avondkleding vooreen
romantisch diner in stijl
In 1988 werden
er 163 miljoen
verstuurd
DE HAVENLOODS - DINSDAG 12 DECEMBER 1989
KERST
FEEST 89
In menige huiskamer zullen
tijdens de kerstdagen de kaar
sen branden. Kerst zonder
kaarsen is voor veel mensen
ondenkbaar. Deze sfeerbren
gers maken voor velen deze
twee dagen van huiselijke ge
zelligheid compleet. In de win
kels treft men in de weken voor
Kerst een groot assortiment
kaarsen aan. Naast de nog al
tijd veel gevraagde witte kaar
sen zijn ze tegenwoordig ook in
tientallen verschillende kleu
ren verkrijgbaar, en ook in de
formaten en de modellen is een
ruime keus.
In Waddinxveen, onder de
rook van Gouda, staat de kaar
senfabriek van Gouda. Daar
worden het hele jaar door steari-
nekaarsen gemaakt voor een
groot aantal afnemers. De ver
koop van kaarsen is allang niet
meer seizoensgebonden. Mensen
die van gezelligheid en sfeer
houden laten het hele jaar door
kaarsen in de huiskamer bran
den, al is de vraag in de maanden
voor Kerst het grootst.
Gouda is de enige fabriek in
Nederland die uitsluitend steari-
nekaarsen maakt. Stearine be
staat voornamelijk uit dierlijke
en/of plantaardige vetten en
heeft zeer goede brandeigen
schappen. De kaarsen branden
egaal, druipen niet, trekken niet
krom en roeten slechts in lichte
mate, dit integenstelling tot de
goedkopere en zachte paraffine-
kaarsen, die bij een beetje tocht
flink kunnen walmen.
Ook tussen het vervaardigen
van deze kaarsen zit een groot
verschil. Paraffinekaarsen wor
den geperst. Zo'n machine perst
in een uur tientallen meters
kaars uit. Stearinekaarsen wor
den gegoten en de warme steari
ne moet dan langzaam afkoelen.
Als dit te snel gebeurt komen er
kleine scheurtjes in de kaars. Het
afkoelen duurt voor middelgrote
kaarsen een uur. Een machine
voor dit formaat kaarsen kan
daarom maar 480 kaarsen per
uur maken.
Bij Gouda worden de steari
nekaarsen nog bijna op dezelf
de manier vervaardigd als eni
ge decennia geleden, zoals bo
venstaande foto toont. (Foto:
Gouda Kaarsenfabriek
tijd maar matig. Ze brandden,
maar daar was ook alles mee ge
zegd. De kaars walmde, roette en
droop. De van in elkaar gedraai
de katoenen draden gemaakte
pit verkoolde en moest regelma
tig worden afgeknipt.
ONTDEKKING
De Franse scheikundige Che-
vreul legde de grondslag voor de
hedendaagse kaarsenindustrie.
Hij toonde in 1826 aan dat oliën
en vetten chemische verbindin
gen zijn van een vloeistof (glyce
rine) enerzijds, en van een meng
sel van min of meer vaste stoffen
„KOSJER"
Een klein deel van de produk-
tie van Gouda is voor kerkelijke
doeleinden bestemd. Het gaat
hierom kaarsen met een lengte
van een meter, die voornamelijk
in de Nederlandse synagogen
branden. In deze stearine is geen
vet van varkens verwerkt. „Het
opperrabbinaat in Rotterdam
heeft ze daarom „kosjer" ver
klaard," vertelt de heer S. Tam-
minga, accountmanager van
Gouda.
Ook worden nog steeds kaar
sen van het dure en zachte bijen
was gemaakt voor kerkelijke
doeleinden. Vaak is aan de was
paraffine toegevoegd. Kaarsen
van bijenwas dient men niet te
lang achtereen te laten branden.
Door de warmte gaan ze anders
vervormen. Uit Waddinxveen
komen ook de thee- en devotie-
lichten. Hiervoor wordt zuivere
paraffine gebruikt. De devotie-
lichten worden voor een gi-oot
deel naar onze oosterburen geëx
porteerd.
GEKLEURDE KAARSEN
De vraag naaf gekleurde kaar
sen is de laatste jaren flink geste
gen. Het kleuren kan op twee
manieren. De meest gebruikte
manier is door voor het gieten
kleurstof aan het gietmateriaal
toe te voegen. Kleurstoffen heb
ben echter de neiging om onvol
ledig te verbranden en de pit te
verstoppen. Bij Gouda worden
daarom de witte stearinekaarsen
kleurbad gedompeld,
Net zo stijlvol als
een kerstdiner be
hoort avondkleding
te zijn, is de mening
van veel mensen. Di
verse merken van da
mes- en herenkleding
brengen een speciale
lijn gedistingeerde
kleding.
Het herenkleding
merk Van Gils heeft
zich laten inspireren
op de nachtboot van
London naar Parijs, tot het blauwgrijs van
De kleuren van het het eerste ochtendglo-
nachtelijke zwart, het ren, zijn terug te vin-
blauw/zwart van de den in de colberts en
late avond, overgaand pantalons. Het avond-
in het diepzwart van kledingprogramma
een sterrenloze nacht van Van Gils draagt de
AVONDLEVEN
De accessoires zijn
kleurrijk geaccentu
eerd en ademen de
sfeer van het avondle
ven aan boord van de
nachtboot uit. Van
Gils heeft voor deze
lijn zachte en gladde
stoffen geselecteerd.
De kostuums zijn van
100 katoen of van
een combinatie van
viscose en polyester,
de vesten zijn uit wol
len stoffen vervaar
digd en voor de shirts
zijn katoenen- en
kustvezelstoffen ge
bruikt.
Avondkleding die in
de gloed van het
kaarslicht gezien mag
worden.
Stijlvolle avond
kleding voor mannen
van Van Gils.
33
Wie op één van de kerstdagen een groep mensen te eten krijgt, kan ze een feestelijke kerstdis met
„groot vlees" opdienen. De smaak van dit vlees komt het best tot haar recht als het gebraden wordt.
In sommige gevallen kan het ook gegrild worden. Braden kan zowel in de pan op het fornuis als in
de braadslede in de oven.
Kaars
licht is sy
noniem met
sfeer en ge
zelligheid.
VAK APART
Het kaarsenmaken is een vak
apart. In Waddinxveen, waar de
fabriek van Gouda sinds zes jaar
is gevestigd, hebben ze daar een
lange ervaring in. De eerste Gou
da kaarsen werden in 1858 ge
maakt. De fabriek bestaat dus al
131 jaar. Gouda doet zijn naam
als „kaarsenstad" nog steeds alle
eer aan, al is de fabriek uit de
stad verdwenen. De binding tus
sen beide is gebleven.
Kaarsen branden echter al
veel langer dan de 131 jaar dat
de Gouda fabriek bestaat. De ba
kermat van dit sfeervolle licht
ligt vermoedelijk in Italië. Het
gebruik van deze lichtbron gaat
hier terug tot de Etrusken. Ook
in de graftombe van Toet-anch-
amon werden resten aangetrof
fen van wat men met wat goede
wil kaarsen kan noemen.
In het geloof speelden ze een
grote rol. Constatijn, de eerste
Christenkeizer, gebruikte de
kaarsen bij de Paasplechtighe-
den. Koning Alfred de Grote
(849-899) gebruikte ze om de tijd
te meten. Hij liet tijdmeting
kaarsen uit bijenwas vervaardi
gen. Zes van deze kaarsen
brandden in 24 uur op.
MATERIAAL
Als materiaal gebruikte men
aanvankelijk wassen, vetten
(talkvet) en bijenwas. In China
werd vele eeuwen lang insecten-
was gebruikt, afkomstig van een
kleine schildluissoort. In de
noordelijke landen werden de
kaarsen gemaakt van spermaceti
(een wassoort dat voorkomt in de
schedelholte van de potvis).
De middeleeuwen waren de
gouden tijd voor de kaarsenma
kers. In Nederland werd dit am
bacht in gildeverband uitgeoe
fend. De burgerman in die tijd
gebruikte de goedkope talk- of
vetkaarsen en de notabelen had
den kaarsen van bijenwas op ta
fel staan. Deze werden ook in de
kerken gebruikt. De brandkwa-
liteit van de kaarsen was in die
Stearinekaarsen gingen de die naast stearine een plaats
(vetzuren) anderzijds. Hij slaag- oude smeer- en waska"J- J
de erin een vetzuurmengsel door steeds meer verdringen.
Om het vlees te braden moet - Na het braden het groot vlees
het eerst goed dichtgeschroeid altijd een minuut of tien laten
waardoor de brandeigenschap- worden. Verhit hiervoor drie- rusten. De vleessappen kunnen
pen behouden blijven. kwart van de boter op een hoog zich dan weer door het vlees ver-
De functie van de kaars is in vuur tot het schuim begint weg delen;
de loop der eeuwen veranderd te trekken. Schroei het vlees
van een lichtbron in die van een rondom snel dicht. Temper de - Snijd groot vlees altijd
brenger van sfeer en gezellig- vlam, voeg de rest van de boter dwars op de draad en gebruik
heid. „Ook de koopgewoonten toe en laat het vlees rustig verder nooit een gekartelde mes;
van de consument zijn veran- braden. Bij het gebruik van de
derd," vertelt de heer Tammin- pan, dient de deksel er schuin op - Door een lange, dunne naald
ga. „Hij wil het hele jaar door te liggen. Het vlees kan ook ver- in het dikste gedeelte van het
kaarsen kunnen kopen en daar- der in de oven worden gebraden, vlees te steken kan men controle
bij een keuze kunnen maken uit Stukken van meer dan een kilo ren of het vlees voldoende gaar
waskaarsen de kaarsenindustrie ging "inne- S,iS kunnenKhet beste in de oven wor- is. Trek de naald er na een paar
rineen De men gekleurde in verschillende mo- den gebraden, kleinere stukken seconden
dellen," aldus de heer Tammin-
persing te scheiden in
bare fractie (oleïne)
vaste, harde fractie (stearine), gevlochten pit. Aan het eind w o
De stearine was geschikt om in de 19e eeuw werd door raffinage bruikte kaarsen ziin de eothi-
sche en de nostalgische of huis-
vloei- brandeigenschappen werden nog Bij Gouda worden voorname-
een beter door de uitvinding van de lijk kaarsen voor huishoudelijk 6"Zijn conclusie is dan ook dat
gebruik gemaakt. De meest ge- de kaars als sfeerbrenger
bruiktp kaarspn win Hf» crnthi_ i P.
n braadpan.
n gegoten te worden.
i aardolie paraffine ontdekt,
lang niet is „opgebrand" in de
Ondanks de telefoon en de opmars
van de fax, zijn de stapels kerst- en
nieuwjaarskaarten die de Nederlander
per jaar naar vrienden, relaties, en
familie verstuurt, niet te stuiten. Vorig
jaar werden in de maand december
163,7 miljoen kerst- en nieuwjaars
wensen door „Tante Pos" bezorgd.
Dat zijn gemiddeld zo'n elf kaarten
per inwoner en 27 per huishouden.
PTT Post zag de hoeveelheid kerstpost
in zeven jaar tijd met vijftig procent
toenemen. Ook dit jaar wordt weer een
stijging verwacht. Een deel van deze
stijging is het gevolg van de uitgifte
van speciale en goedkope decemberze-
gels, waarmee in 1987 is begonnen.
Daarvan werden er in 1988 maar liefst
154,6 miljoen verkocht.
In een tijd waarin diverse tradities
dreigen te verdwijnen of
al verdwenen zijn, houdt
het verzenden van kerst-
liefst vijf procent
kaarten op de bus doet
TIJDIG POSTEN
kaarten-
irrsherg
TIPS Deze geeft heel precies de kern-
Hieronder volgt een aantal temperatuur van het vlees aan.
tips voor het braden van vlees: Deze moet voor gaar vlees 60 a
70°C zijn;
- Groot vlees kan het beste in
één stuk gebraden worden. Het
vlees dat na de maaltijd over
blijft, kan men of op brood eten,
in een ander gerecht verwerken
of invriezen. Bereid vlees kan
circa twee maanden in de diep
vries en drie a vier dagen in de
koelkast (bij een temperatuur
van 2 tot 5°C) bewaard worden;
- Het vlees in de oven hoeft
niet gekeerd te worden omdat de
warmtebron gelijkmatiger ver
deeld is. Bij het snel dicht
schroeien, moet het vlees wel ge
keerd worden. Keer het vlees
echter nooit door er met een vork
in te prikken want dan gaan de
vleessappen alsnog verloren. Ge
bruik hiervoor twee houten le
pels of spatels.
RECEPTEN
Hieronder twee vleesrecepten
voor een smakelijk kerstdiner.
Gebraden kalfsborst, gevuld met
gehakt.
Ingrediënten voor 6 perspnen:
800 gram uitgesneden kalfsborst.
(grof gesnipperd), rode
warm de oven voor op 225°C.
Smelt in een steelpan 75 gram
boter. Leg het vlees in de braads
lede en schenk er de gesmolten
boter over. Laat het vlees in het
midden van de oven en laat het
in ongeveer 50 minuten gaar en
goudbruin braden. Bedruip het
tussentijds regelmatig met het
braadprodukt. Leg het vlees
daarna op een schaal en laat het
5 minuten rusten. Roer door het
braadprodukt 2 deciliter heet
water en drie eetlepels cognac en
schenk dit vervolgens in een jus-
uit. Op het punt kom. Snij het vlees aan tafel in
waar de naald nog koud is, is het plakken. Serveer bij de kalfs
vlees nog rauw. Nog beter hier- borst broccoli en lintmacaroni.
voor is een vleesthermometer.
niet meer. We willen iets bijzonders ver- willen we onze blijk van genegenheid dus zaak
name van de wel- sturen naar onze dierbaren. Moderne voor de geadresseerde benadrukken. De
vaart stellen we ook ontwerpen winnen steeds meer terrein in handel speelt hier op in. De laatste ja
steeds hogere eisen de wenskaartenbakken en in de uitpui- is de keus in wenskaarten enorm uit
aan de kaar- lende postzakken. Ontwerpen met een breid. De warenhuizen reserveren Ci
ten. Een sim- religieus tintje liggen nog wel goed in de hele stellingen voor. Maar ook de specia-
P j kaart markt. Kerstkindjes en bijbelse taferelen le poster- en wenskaartenwinkels, die ir
met daarop zijn nog veel gevraagd. Maar ook hier deze groeiende markt zijn ontstaan, heb-
huisje m stelt de koper steeds hogere eisen aan het ben op dit gebied veel te bieden.
De posterijen moeten in december alle
zeilen bijzetten om die miljoenen wensen
te verwerken. Wie op vrijdag 22 decem-
ber de kerstkaarten gaat posten moet
pêlle a/a niet de illusie hebben dat ze de volgende
-- dag op de plaats van bestemming zijn.
Het is zelfs niet uitgesloten dat de kaart
1 januari wordt bezorgd. Het is
tijdig te posten.
be-
In de laatste twee weken voor Kerst
handel speelt hier op in. De laatste jaren krijgt de post circa zeventig procent
uitge- meer post te verwerken. Deze stijging
komt niet alleen door de kaarten, maar
ook door de toename van postpakketten
en brieven.
Wordt in de rest van het jaar negentig
procent zakelijke en tien procent parti-
ontwerp.
sneeuwd De behoefte om de vrienden- en fami-
landschap liekring artistiek verantwoorde kerst- veer 23 voor terug. Uit de statistieken verhouding voor
voldoet vaak kaarten te sturen neemt toe. Daarmee over dit onderwerp blijkt verder dat ty-fiftydus.
Elk huishouden dat het gemiddelde culiere post verstuurd, in de laatste we-
n 27 kaarten verstuurt, krijgt er onge-
Gemarineerde lamsbout.
Ingrediënten voor 6 personen:
1 lamsbout met been van circa 1
kg, 50 gram ontbijtspek, 1 liter
karnemelk, 3 laurierblaadjes, 4
jeneverbessen, 6 zwarte peper
korrels, 1 takje verse rozemarijn
of 1 theelepel gedroogde rozema
rijnnaaldjes, 3 teentjes knoflook,
zout, peper, 75 gram boter, 1 de
ciliter rode wijn, 25 gram bloem,
2 eetlepels tomatenpuree en een
1/8 liter slagroom.
Vooraf de karnemelk, laurier
blaadjes, jeneverbessen, peper
korrels en de rozemarijn met de
lamsbout in een kom leggen. Af
dekken en in de koelkast zetten.
De lamsbout 24 uur marineren.
Bereiding: de oven voorver
warmen op 200 'C op gasstand 4.
De lamsbout uit de marinade ne
men en droogdeppen met keu
kenpapier. Inwrijven met zout
en peper. In de braadslede 50
gram boter verhitten en de bout
daarin rondom bruinbakken. De
wijn en 1 deciliter water toevoe
gen en vervolgens de fijngehakte
knoflook over het vlees verdelen
en het afdekken met het ontbijt
spek. De lamsbout in het midden
van de oven circa 1 uur braden
en om de 5 minuten overgieten
met het braadvocht. Hierna de
ontbijtspek verwijderen en de
'/2 groene paprika (in stukjes bout nog circa 10 minuten zach-
gesneden). 2 sneetjes wit brood,
100 gram boter, 300 gram kalfs-
nehakt, zout en peper, 1 theele
pel paprikapoeder en 3 eetlepels
■ognac.
Verhit in de koekepan 1 eetle-
oel boter. Bak hierin gedurende
■irca 10 minuten de ui en de
naprika. Laat intussen het brood
'.o n 5 minuten in de melk weken.
Doe ui en paprika hierna in een
kom en voeg daar gehakt, brood,
'ïout, peper en paprikapoeder
aan toe. Bestrooi het vlees met
wut en peper, vul dit met het
gehakt en steek het dicht met
cocktailprikkers. U kunt het ook
met een draad dichtnaaien. Ver-
tjes braden. Intussen de rest v
het boter smelten, de bloem er
door roeren en 2 deciliter van de
marinade in gedeelten toevoe
gen. Blijven roeren tot er een
gebonden saus ontstaat. Vervol
gens de tomatenpuree en de sla
groom er door roeren. De lams
bout uit de oven halen en op een
plank leggen. Ongeveer 10 minu
ten laten rusten. De braadvocht
door de saus roeren en dit meng
sel op een hoog vuur laten inko
ken. De lamsbout in plakken
snijden en deze de gasten server
en met rijst, salade en doperw
tjes of spercieboontjes. (Boven
staande tips en de recepten zijn
van het Voorlichtingsbureau
Vlees.)
