'Er zitten van die typische gliiertjes in'
Raï bezingt verzet maar ook liefde voor traditie
Zondaèochtei
wföoncerten
Nieuwe balletten bij Introdans
KUNST CULTUUR AMUSEMENT
Nicolae en Thérèse
delen passie voor
Roemeense muziek
Twee Noordafrikaanse concerten binnen vier dagen
HET ZUIDEN DE HAVENLOODS - DONDERDAG 1 FEBRUARI 1990
5-550
Balletstudio Ingeborg de
Wolff geeft 8 februari een
voorstelling in het Bibliot
heektheater aan de Hoogstraat
in Rotterdam. De balletleer
lingen van Ingeborg de Wolff
geven in verschillende stijlen
het thema 'Metamorfose' ge
stalte. De voorstelling begint
20.30 uur.
Het World Saxophone Or
chestra onder leiding van Ed
Boogaard speelt woensdag 7
februari het tweede concert in
een reeks van vier 'Willem Pij
perconcerten' in de gelijkna
mige zaal van het onlangs her
opende gebouw. Het World
Saxophone Orchestra is voor
deze gelegenheid aangevuld
met saxofoonstudenten van
het Rotterdams Conservatori
um. Ook pianiste Annette Ro
gers verleent haar medewer
king. De aanvang van het con
cert is 20.15, de toegang is gra-
•tis. De gratis kaarten kunnen
telefonisch worden gereser
veerd, via telefoonnummer
010-476 73 99.
De Brits-Nederlandse for
matie The Relatives geeft op
vrijdag 2 februari een concert
in Theatercafé Podium in
Schiedam en op zaterdag 3 fe
bruari in café Floor in de Rot
terdamse Schouwburg. The
Relatives spelen muziek met
verschillende invloeden van
jazz en rock, salsa, Afrikaanse
muziek en funk. Het concert in
Schiedam begint om 22.00 uur,
in Rotterdam om 23.30 uur.
Na het grote succes van vo
rig jaar vindt dit jaar opnieuw
een spectaculair Gospel Gala
plaats in De Doelen in Rotter
dam. Op 3 februari treedt een
keur van gospel-artiesten op.
Het programma begint om
19.00 uur, en duurt tot 23.00
Drie verhalen uit Japan vor
men de basis van de voorstel
ling Nihon Monigatari, die
twee maal gespeeld wordt in
Theater de Evenaar op zondag
4 februari. Het is een voorstel
ling van het Koninklijk Jeugd
theater Antwerpen. Het thea
ter is gevestigd in het Museum
voor Volkenkunde aan de Wil
lemskade in Rotterdam. De
voorstellingen beginnen om
14.00 ur en om 16.00 uur.
Educating Rita is het ver
haal van Susan, de spontane
jonge kapster uit Liverpool,
die wil ontsnappen uit de da
gelijkse sleur van de arbei
derswijk en haar naam veran
dert in Rita. Ze volgt een cur
sus literatuur aan de Open
Universiteit en ontdekt een
ander leven. Haar cursusbege
leider Frank is haar tegenpool,
een mislukte dichter met een
zwartgallige kijk op het leven.
De komedie van Willy Russell,
verfilmd met Michael Caine en
Julie Walters, is op het toneel
te zien van Theater Zuidplein
op dinsdag 6 en woensdag 7
februari, gespeeld door The
Young Vic, een van de beste
toneelgezelschappen van Lon-
Cheb Khaled. (foto: Brahim Beneton
Raï de Noord-
afrikaanse variant
op, je zou kunnen
zeggen, vroege rock
roll en Mississipi blues -
is stevig in opmars. Kon
het drie jaar geleden nog
gebeuren dat een gigant
als Cheb Mami in de
Lantaren verstek moest
lagen gaan omdat hij
van de Algerijnse autori
teiten het land niet uit
mocht, sinds veel Afri
kaanse muzikanten zich
in muziekparadijs Parijs
hebben gevestigd, loopt
de aanvoer van bands
gestadig. En daarmee
groeit de belangstelling
voor ook deze, Noord-
afrikaanse muziek.
Kwamen tot voor kort nog
voornamelijk Algerijnen en
Marokkanen uit alle hoeken
en gaten van het land om bij
een concert te kunnen zijn, in
middels weet een ook groeien
de groep Nederlanders de
weg.
Volgende wek programmeert
Nighttown twee Raï-concer-
ten in vier dagen. Zondag 4
februari zal Cheb Zehouani te
horen zijn en op woensdag 7
februari de tot op heden nog
absolute koning van de Raï
Cheb Khaled.
Nederland zelf kent nog maar
weinig 'eigen-kweek-Raï-mu-
zikanten'. In Amsterdam be
gint de formatie Nujun furore
te maken en in Rotterdam
wordt voorzichtig de begin
nende Cheb Rachid genoemd.
Om toch volledig bij te blijven
bij de ontwikkelingen binnen
deze muziekvorm volgt Radio
Mega - het internationale jon
gerenprogramma van migran-
tenomroep Mozaïk - alle con
certen die in Nederland plaats
vinden. Ook worden alle mu
zikanten uitgebreid geinter-
viewd. Mega beschikt daai-
mee over een schat aan infor
matie die ter aankondiging
van de komende twee concer
ten voor een deel met genoe
gen ter uitleg wordt afgestaan
door een van Mega's presenta
toren: Brahim Beneton.
Zigeuners
„Chebs (vooruitstrevende jon
gen) en Chaba's (idem meis
je)", legt hij uit. „zijn jonge
muzikanten die zich willen
onderscheiden van de oudere
generatie: de cheikhs, die al in
de twintig - en dertiger jaren
door het land trokken. Van
stad naar stad en van bruiloft
naa elk ander feest. De be-
DE HAVENLOODS Q
B HET ZUIDEN
voorjaar 1990 10e serie EEN
iOmartin hanson produktie
fphn lari ™E *ira DÜW,TET
25 februari 8n na, MMB0 joop vu deuren
I de Doelen E
10.15 uur. Aanvang 11.00 uur.
Toegangsprijs 113.- aan da kassa van De Doelen Alleen bij de VERENIGDE SPAARBANK, bij het theaterbureau
MARTIN HANSON Kleiweg 100. Rotterdam en bij de kantoren van WEGENER HUIS-AAN-HUISBLADEN
De Havenloods. Het Zuiden en Holland Silhouet: SPECIALE VOORVERKOOPPRIJS 111.-
Thérèse Steinmetz: „Vroeger klonk er uit alle restaurants in Boekarest muziek." (foto's Robert Vos)
om van muziek te genieten.
Bovendien, er was geen licht,
geen verwarming, geen bus en
geen tram."
Passie
Thérèse Steinmetz heeft al
sinds het begin van haar car
rière haar hart aan de folklo-
remuziek, vooral die van Roe
menië, verpand. In haar her
inneringen is Boekarest een
bruisende, levendige en vooral
vrolijke stad. „Ik ben er al
zeker tien jaar niet geweest.
Maar vroeger klonk er uit alle
restaurants muziek, de men
sen zaten hele zomeravonden
met elkaar te eten en te pra
ten. We zochten de restau
rants op met de beste orkes
ten, soms wel twee of drie op
een avond."
Thérèse zong al op het conser
vatorium veel muziek van
Hongaarse componisten. „Ik
hield van dat ongebruikelijke
repertoire. Toen ik 17 was,
had ik mijn eerste betaalde
optreden in de Hongaarse am
bassade, waar ik muziek van
Bartók en Kódaly zong. Die
passie voor folkloremuziek is
altijd gebleven."
De liefde vgn Thérèse voor de
Balkanlanden is wederzijds.
Toen ze in 1968 de eerste prijs
haalde op het grote Intervisie
Songfestival in Brasov, werd
ze zeer populair in Roemenië.
„Het klikte meteen met de
Roemenen. Dat festival moet
je niet onderschatten, heel
Roemenië zat dan een week
lang aan het televisietoestel
gekluisterd. Er kwamen grote
sterren èn beginnende talen
ten. Het was een jaarlijks fes
tival, maar dat heeft maar tot
1971 geduurd. Toen was het
afgelopen. Geen geld meer."
Held
Nicolae Pirvu was toen al een
beroemdheid in Roemenië.
Thérèse herinnert zich dat ze
eens in een restaurant in Boe
karest was, toen Nicolae bin
nenkwam. „Dat weet ik nog
heel goed", zegt ze tegen hem.
„Iedereen zei: kijk, daar héb
je Nicolae Pirvu, de broemde
panfluitist. Alle aandacht in
het hele restaurant ging on
middellijk naar jou, de men
sen dromden om je heen, vroe
gen handtekeningen. Je was
echt een soort held. Ik durfde
in de verste verte niet naar je
toe te gaan."
Dat Nicolae muziek ging stu
deren leek voorbestemd, maar
dat hij voor de panfluit zou
kiezen, lag minder voor de
hand. „Ik speelde wel allerlei
instrumenten, maar had nog
nooit een panfluit gezien. Wel
veel gehoord. Mijn vader had
zo'n koffergrammofoon, waar
hij altijd folkloristische mu
ziek op liet spelen. Platen van
Het ensemble Nicolae Pirvu programma Sterren van de
met als gast Thérèse Stein- Roemeense Volksmuziek,
metz treedt zondag 4 februa- Kaarten kosten 15 gulden,
ri op in de kleine zaal van De Het concert begint om 14.45
Doelen in Rotterdam, in het uur.
Februari is de internationa
le theatermaand in het Jeugd
theater Hofplein. Buitenland
jeugdtheatergroepen die an
ders in Nederland niet te zien
zijn, komen nu naar Rotter
dam. Er is van alles te beleven
februari, van maskerspel tot
poppentheater en van solo
voorstellingen tot voorstellin
gen van grote gezelschappen.
Er wordt weinig of niet ge
sproken in de stukken, die
daardoor toch begrijpelijk
blijven, ook voor jonge kinde-
i. Op zondagmiddagen zijn
voorstellingen voor de hele
familie, op woensdagmiddag
voor de kleinere theaterbezoe
kers en de vrijdagavonden zijn
gereserveerd voor de jongeren.
Wie meer wil weten van de
Internationale Theatermaand,
kan bellen met Jeugdtheater
Hofplein, telefoon 010-
4662044.
Het Arnhemse gezelschap In
trodans geeft op vrijdag 9 fe
bruari een voorstelling in de
Rotterdamse Schouwburg van
vier nieuwe balletten, ge
maakt door drie choreografen.
Graham Lustig, Ton Wiggers
en Ed Wubbe maakten voor
Introdans zeer verschillende
werken, die door kleinere en
grotere groepen worden uitge
voerd.
De Engelsman Graham Lustig
maakte een ballet op de suites
van Bach. Zes dansers voeren
het ballet uit, dat op 2 februag
in première gaat in Arnhem.
Van artistiek directeur Ton
Wiggers is de nieuwe choreo
grafie Abraham and Isaac op
de gelijknamige compostie
van Benjamin Britten. Abra
ham and Isaac wordt uitge
voerd door tenor, counterte
nor en piano, en gedanst door
vijf mannen.
Ed Wubbe maakte een kort
luchtig werk in Gollywog-
walk, dat in december zijn
première beleefde. De als lap
penpop verklede danseres die
de hoofdrol danst, was al eer
der te zien in Wubbes punk
ballet 'Schlager'. De muziek
in Gollywogwalk is van blues
muzikanten als Muddy Wa
ters, Howlin' Wolf en J.B. Le-
noir. Het voltallige gezelschap
is te zien in dit ballet.
Het sfeervolle ballet De Dood
en het Meisje van Ed Wubbe is
het sluitstuk van het program
ma. De Dood en het Meisje is
gemaakt op muziek van het
gelijknamige strijkkwartet
van Schubert, dat al eerder
een inspiratiebron voor chore
ografen was. De Dood is bij
Wubbe, anders dan bij andere
versies, een vrouw. Wubbe
heeft in zijn dans alle vier de
delen van het strijkkwartet
gebruikt.
Fanica Luca, de beroemde
panfluitist. Na de lagere
school i'eisde ik met mijn oom
naar Boekarest. In de trein
ontmoette hij een collega, '•een
muziekonderwijzer. Die mu
ziekonderwijzer vond mij mu
zikaal. Die vond dat ik naar
het muzieklyceum moest.
Mijn vader was er eerst tegen,
maar toen ik de panfluit ge
kregen had, en daar meteen
een goede toon uit kreeg, heeft
hij het goed gevonden dat ik
in Boekarest ging studeren bij
Fanica Luca. Die muziek ken
de hij, van zijn grammofoon
platen."
Warm
Inmiddels heeft Nicolae heel
wat panfluiten gezien: hij
bouwt ze zelf en heeft ze ge
maakt in allerlei soorten en
maten. „Het is heel moeilijk
om een goede panfluit te ma
ken", zegt hij, terwijl hij de
ene panfluit na de andere uit
de hoezen haalt. „De bamboe-
pijpen moeten helemaal op el
kaar aansluiten. Ze moeten
van binnen perfect recht zijn,
niet de kleinste afwijking ver
tonen. Je bent altijd op zoek
naar goed bamboe, droog en
recht. De ene soort is geschikt
voor langzame melodieën, die
hebben een warme toon, an
dere, zwaardere bamboesoor
ten hebben een doordringen
dere toon, die dragen heel
ver." Hij laat het verschil ho
ren, de kamer is al gauw te
klein voor het enorme geluid
dat de kleine panfluit voort
brengt. „Het kost drie weken,
als je goed materiaal hebt, om
een goede panfluit te bouwen.
Ik heb er niet veel tijd voor,
een van mijn studenten is een
heel goede panfluiten-bou
wer."
Nicolae Pirvu en Thérèse
Steinmetz verheugen zich op
een spoedig weerzien met
Roemenië. Nicolae: „Ik hoop
dat Roemenië en de Roemeen
se cultuur weer snel zal her
stellen. Vrienden en familie
uit Roemenië bellen op, en
iedereen zegt: we komen snel
bij je op bezoek. Dat is bijna
niet voor te stellen, dat dat
kan."
Maria Neele
iemand te worden in het le
ven. Toch zijn de teksten van
moderne Raï niet een en al
verzet. Er spreekt ook liefde
voor en verwantschap met
oude tradities uit".
Vrouwen
Raï is vooral immens populair
onder Noordafrikaanse jonge
ren, maar er zijn ook ouderen
die zich wel in de teksten kun
nen vinden. Brahim: „Vooral
vrouwen. Die herkennen de
emoties die er in zitten vaak
nog het beste. Zij weten veelal
maar al te goed hoe het voelt
achtergesteld te worden".
Van alle Chebs en Chaba's
(Raïna Raï, Cheb Kader,
Mami, Chaba Fadela; om er
een paar te noemen) wordt
Khaled tot op heden nog de
allergrootste - Le Roi - de ko
ning genoemd. Toch dreigt hij
op de nog jonge leeftijd van 30
van de troon gestoten te wor
den door de 23-jarige Mami
die zich energiek een weg naar
de top baant. Brahim: „Voor
hen heb ik het meeste bewon
dering omdat zij altijd hun
eigen teksten maken. Fadela
trouwens ook. Veel muzikan
ten gebruiken nummers van
anderen. Dat is geen jatten, -
in Noord-Afrika bestaat er
nu eenmaal niet zoiets als au
teursrechten - dat is heel ge
woon. Ook pakken Khaled en
Mami het professioneler aan.
Voor hen een illegaal, in ach
teraf kamertjes opgenomen ta
pes die voor weinig geld op de
markt en in winkeltjes te koop
zijn. Daarvan is de kwaliteit
zo slecht dat je ze na drie keer
draaien weg kunt gooien.
Mami doet tegenwoordig ook
in C.D.'s en gaat binnenkort
naar de States om een plaat op
te nemen".
Cheb Zehouani die voor de
vierde gepland staat komt met
een andere band dan bij zijn
vorig concert in december: de
Raï Express, een uit Parijs af
komstige en louter uit Algerij
nen en Marokkanen bestaan
de formatie. Khaled staat
woensdag garant voor een hy-
potische draaikolk van fraaie
liederen op onweerstaanbare,
dus dansbare ritmes. Raï is en
n Mami heb ik de meeste bewonde-
blijft een soort broeierige
trance-muziek.
Het concert op zondag begint
- let op - alom 17.00 uur
's middags en kost 25 gulden.
De toegang voor Khaled even
eens. Inclusief lidmaatschap.
Els Neijts
regelmatig te gast bij Ni co-
lae's ensemble. Het enthou
siasme van Nicolae en Thérèse
over Roemenië en Roemeense
muziek is aanstekelijk. „Roe
meense muziek is melodieus
en zangerig", leggen ze uit.
„Er zitten van die typische
glijertjes in als versiering."
Tijdens het gesprek raken ze
onvermijdelijk regelmatig met
elkaar aan de praat over het
verleden, over de Roemeense
muziek en over hun grote
voorbeelden. Regelmatig
klinkt: 'weet je nog...' en 'ken
je ook...', als Nicolae oude pla
ten en oude foto's tevoorschijn
haalt.
In beslag
„Ik ben nu Nederlander", ver
telt Pirvu, „Dat was nog heel
moeilijk. De Roemeense am
bassade wilde me niet het
juiste paspoort geven. Ge
vlucht ben ik niet, nee, ik ben
gewoon gebleven." Zijn
vrouw en dochter volgden,
maar ook dat was niet gemak
kelijk. „Al mijn bezittingen in
Roemenië zijn vervallen aan
de regering. Zonder enige pa
pieren heeft het Caeucescu-
regime alles in beslag geno
men. Mijn huis in Roemenië
staat nog steeds leeg. Ik hoop
dat ik het terug kan krijgen,
zodat mijn vader er kan gaan
wonen."
„Het is de laatste jaren snel
slechter geworden in Roeme
nië", weet Pirvu, „Veel van de
beste wetenschappers en
kunstenaars zijn gevlucht.
Ceaucescu vond het bijvoor
beeld niet nodig dat Roeme
nen muziek zouden studeren.
Roemenen zijn geboren musi
ci, vond hij, die hoefden geen
muziekonderwijs. Maar er
was gewoon geen geld voor
cultuur. De Roemenen werden
steeds armer, ze hadden er
geen geld voor om uit te gaan,
kendste naam uit die tijd is
wel Rimitti. Zij is in wezen de
oermoeder van de Raï. Het
waren in feite een soort zigeu
ners, vandaar dat er in Raï -
hoewel oorspronkelijk van
echt Algerijnse origine - dui
delijk Spaanse, Marokkaanse
en andere invloeden te horen
zijn. Een groep cheikhs be
stond meestal uit een paar
mannelijke muzikanten en
een aantal ongetrouwde vrou
wen die - naast muziek ma
ken - tegen betaling ook wel
andere diensten wilden verle
nen. Aan mannen. Hun teks
ten waren vooral poëtisch met
hier en daar wat voorzichtige
dubbelzinnigheid.
De Chebs en Chaba's van deze
tijd zingen over het hier en nu:
over de dagelijkse problemen
van de gewone, niet rijke, jon
gere. De laatste single van
Cheb Mami bijvoorbeeld:
'Trek Lessie', gaat over de
moeizame gang van een he
dendaagse jongere die verder
wil leren. Over hoe moeilijk -
bijna onmogelijk - het is om
als kind van niet rijk^ ouders
-w-anuari is altijd een
I stille maand voor
ons. Nu wil ieder
een opeens concerten
met muziek uit het Oost
blok, Roemeense mu
ziek, Hongaarse muziek,
zigeunermuziek. We
worden uitgenodigd om
te spelen op benefiet
concerten en allerlei ma
nifestaties. Roemeense
folkloristische muziek is
hier altijd populair ge
weest, maar het is voor
ons goed te merken dat
het Oostblok nu erg in de
belangstelling staat."
Panfluitist Nicolae Pirvu is
van geboorte Roemeen. Hij
kwam al sinds 1971 regelma
tig voor concerten in Neder
land. In 1983 is hij gebleven.
Hij woont nu in Reeuwijk, en
treedt op in Nederland en an
dere Westeuropese landen met
zijn vijfmans-ensemble.
Zangeres Thérèse Steinmetz is
