'Zweet belangrijker dan schoonheid'
'Stroomopwaarts bezorgt je
lachstuipen én kippevel'
I
Mutua Amicitia brengt
Oost en West samen
Naïeve kunst
in Henkespand
KUNST CULTUUR AMUSEMENT
Israëlisch danspaar brengt
eerbetoon aan werkers
VARA's tele-theater in het Zuidplein
Zeven
gulden
korting
HET ZUIDEN DE HAVENLOODS - DONDERDAG 3 MEI 1990
In het Bibliotheektheater in
Rotterdam speelt toneelver
eniging Mutua Amicitia drie
dagen lang de voorstelling
Zomer van de Engelse au
teur Edward Bond. Van don
derdag 10 tot en met zater
dag 12 mei is te zien hoe
alledaagse mensen in Oost-
Europa met zichzelf in con
flict komen als de politieke
en culturele breuk tussen
Oost en West zich op lijkt te
lossen.
Ouders en kinderen zoeken
hun eigen oplossing voor de
verwarrende situatie. Bot
sende overtuigingen, twijfels
en verandering in ideologie
noodzaken de jongeren zich
los te maken van het verle
den, de ouders hebben daar
beduidend meer moeite mee.
Edward Bond zet hier als
tegenpool een Duitser tegen
over zonder twijfels, die zich
vasthoudt aan zijn overtui
ging. Diezelfde overtuiging
hield hem overeind in de
oorlog. Zijn verantwoording
legt hij altijd ergens anders,
nooit bij zichzelf.
De spelers van Mutua Ami
citia hebben bewust voor
deze voorstelling gekozen, in
het licht van de gebeurtenis
sen in Oost-Europa.
De regie van de voorstelling
is van Cor Dirksen. Spelers
zijn Jopie de Zwart, Thea
Maes, Bea Moore, Aad Hage
naars en Peter van Leeuwen.
De voorstelling van de
Maasstadspelers begint
steeds om 20.30 uur. Kaar
ten kosten f 12,50 en f 10,-
met kortingpas.
Zomer van Edward Bond
Mutua Amicitia
De wereld van Liat
Dror en Nir Ben-
Gal is de kleurrij
ke, rumoerige, bruisende
en energieke wereld van
Israël, waar spanning en
vrees deel uitmaken van
het dagelijks leven. Liat
en Nir zijn danspaar èn
echtpaar. Ze laten in
hun danscomposities as
pecten zien van hun
eigen leven, maar ze
tonen ook dat overal de
zelfde krachten een rol
spelen in wat mensen
beweegt. In twee avond
vullende voorstellingen,
Two Room Appartment
en Equus Asinus, zijn
Liat Dror en Nir Ben-
Gal binnenkort te zien
in de Rotterdamse
Schouwburg.
Het Israëlisch dansechtpaar
heeft in korte tijd veel be
kendheid opgebouwd in Israël
en in Europa. Ze wonnen ver
schillende prijzen op festivals
en kregen enthousiaste kritie
ken. Bij de Groningse dans
groep Reflex studeerden ze
een van hun choreografieën
in. De voorstellingen in de
Rotterdamse Schouwburg
maken deel uit van een Euro
pese toernee, een van de vele
die ze sinds 1987 ondernamen.
Zweet
In kritieken wordt vooral de
zeggingskracht van het dans
paar geroemd. Eerder dan
voor 'het mooi' dansen Nir en
Liat omdat ze iets te vertellen
hebben.
Nir: „Schoonheid is niet in de
eerste plaats ons streven.
Energie, zweet en kracht ma
ken wezenlijk deel uit van de
beweging. Dat heeft te maken
met onze achtergrond. Het le
ven in Israël is niet zo kalm,
niet zo beleefd als in Europa.
Het is er warm, alles is er veel
directer, er is meer voelbare
spanning, meer aggressie. We
willen met de dans ook onze
politieke overtuiging uitdra
gen, maar het gaat verder dan
dat alleen."
Liat: „In het algemeen zijn het
de dingen die de mensen in de
hele wereld bewegen, die we
willen laten zien. Beweging is
heel elementair, het is de basis
van alles, altijd herkenbaar."
In Two Room Appartment
gaan Liat en Nir op zoek naar
him grenzen. De dansvloer is
gemarkeerd, maar er zijn ook
denkbeeldige grenzen, waar
binnen zij hun beweging her
halen en herhalen.
Nir: „Het is de formule van
onze levens. De beslotenheid
van de kibboets, waar we alle
bei in opgroeiden, de regels
van het leger, waar we beiden
in hebben gediend, en de
grenzen van de familie we
zijn uiteindelijk ook een echt
paar laten we in deze dans
zien. We tonen dat de grenzen
niet altijd zichtbaar zijn,
maar voornamelijk bestaan in
je hoofd. Soms kun je erdoor
heen breken, je eigen grenzen
stellen. Het is ook het verhaal
van relaties. De relatie tussen
landen, tussen buren, tussen
geliefden."
Werkritme
Liat en Nir zijn pas met hun
dansopleiding begonnen na
dat zij hun tijd in het Israëli-
De voorstelling Two Room
Appartment is te zien op
zondag 6 mei, Equus Asinus
op maandag 7 mei, beide in
de kleine zaal van de Rotter
damse Schouwburg. Kaar
ten kosten 12,50 en 9,-
met kortingpas.
De muziek is gecomponeerd
door Ori Vidislavski, het
lichtontwerp is van de Belg
Bert de Raaymaker en de to
neelbeelden zijn van Ya'el
Pardess.
sche leger hadden uitgediend:
Liat twee en een half jaar, Nir
drie jaar. Liat: „De tijd in het
leger heeft grote invloed ge
had op ons. Het was een nare
tijd. Je moet toch goede jaren
van je leven geven voor een
zaak waar je niet echt in ge
looft. Dat heeft zijn weer
slag."
Het straffe werkritme van de
kibboets en de discipline van
het leger is voortgezet in het
huidige werk van de twee,
maar heeft een heel andere in
vulling gekregen. „In de kib
boets is het gewoon dat je tien
uur per dag werkt, alles in
dienst van de gemeenschap.
Het is een manier van leven
die we van jongs af aan ge
wend zijn. We wonen nu in Tel
Aviv, hebben de vrijheid om
creatief te zijn, ons eigen werk
te doen, maar de discipline en
de wil om hard te werken is
gebleven."
Uniform
Werk is dan ook het logische
thema van de tweede avond
vullende voorstelling van het
danspaar. Equus Asinus, de
Latijnse naam voor ezel, is de
titel van de dans. Het woord
ezel heeft in het Hebreeuws
meerdere figuurlijke beteke
nissen. Het staat voor alles en
iedereen met een lage status:
de onderdrukte tegenover de
onderdrukker. Nir: „Daar kan
je alles bij bedenken: de werk
nemer tegenover werkgever,
Palestijn tegenover Israëli,
vrouw tegenover man."
In Equus Asinus werken de
dansers zich in het zweet, ter
wijl ze op allerlei manieren
zeulen, tillen en werken met
een groot dekenpakket. Nir en
Liat zijn daarbij gekleed in
het 'uniform' van de vluchte
ling, Nir in een hemd en een
wijde broek, Liat in een een
voudig hes en een rok.
Nir: „Het was de kleding van
de pioniers van Israël, maar
op foto's zagen we dat ook de
mensen in de Holocaust zo ge
kleed waren, en vluchtelingen
over de hele wereld. Hun pro
blemen en hun bezittingen
droegen ze op hun rug, zoals
wij de dekens op onze rug dra
gen. De dans is niet alleen een
eerbetoon aan werk en wer
kers, maar ook een gevecht
voor de mogelijkheid om je
zelf te kunnen uitdrukken,
ook als onderdrukte."
Liat: „Als je in contact blijft
met jezelf en met hetgeen
waarmee je werkt, hou je die
mogelijkheid. We keren de
rollen ook om, om te laten zien
dat alles relatief is, dat alles
kan veranderen."
Demonstraties
Die relativiteit kwam heel
sterk tot uitdrukking in de
verschillende demonstraties,
die gehouden werden naar
aanleiding van de voorstellin
gen. Nir: „In Israël was er een
demonstratie tegen ons, om
dat we pro-Palestijns zouden
zijn. In Duitsland werd gede
monstreerd omdat we uit Is
raël komen."
In de muziek van Equus Asi
nus is een Arabisch liefdeslied
opgenomen. In Israël lokte die
keuze hevige emoties uit. „Het
was een logische keuze voor
ons. In Europa zijn de reacties
veel minder hevig dan in Is
raël. Maar dat geldt voor alle
voorstellingen. Bij ons lachen
en huilen de mensen tijdens de
voorstelling, ze roepen en rea
geren direct. Hier hoor je de
reacties pas na de voorstel
ling. Dat is heel vreemd voor
Maria Neele
Ieder mens is laf. Het
kan diep zitten maar
onder zekere omstan
digheden en hoge druk
komt deze vorm van on
vermogen bij vrijwel
iedere sterveling boven.
Aldus Alan Ayckbourn,
de momenteel uiterst
populaire productieve
toneelschrijver. In zijn
stuk 'Stroomopwaarts'
laat hij twee echtparen
letterlijk en figuurlijk
tegen de stroom opva
ren.
Onderlinge strijd en bluf doen
het vaartuig in het riet vastlo
pen, waarop zich een redder
in de nood aandient. Gaande
weg de reddingsoperatie trekt
deze alle macht naar zich toe
en verandert de 'schipbreuke
lingen' in willoze slachtoffers,
zonder enige waardigheid.
'Stroomopwaarts' is een ko
medie. „Het mooie daarvan
is", zegt regisseur Peter de
Baan, „dat je met een zucht
van verlichting én lachend
kunt zeggen dat zoiets jou
nooit zou overkomen. Toch
houd je bij dit verhaal af en
toe je adem in. Omdat je je
realiseert dat ook jij je mis
schien onder grote druk wel
degelijk vergaand zou aan
passen aan je onderdrukker.
Vrijwel ieder mens is soms laf.
We zijn niet altijd wat en hoe
we graag zouden willen.
Naast dit gegeven dat je geen
lach en een traan huilen
doe je thuis maarmaar
lachstuipen en kippevel be
zorgt, is dit stuk een uiterst
komisch, spannend, simpel en
leuk verhaal".
Onvermogen
Het hele komisch drama
speelt zich af op één locatie:
de boot. In het theater wordt
gewerkt met een draaibaar en
wendbaar schip. De VARA
vindt het gegeven ook filmisch
interessant en gaat het op lo
catie aan de Maas opnemen.
Met dezelfde spelers. De
Baan: „In het theater komt er
geen water aan te pas. In Lon
den hebben ze dat wel gepro
beerd. Maar toen ze de
schouwburg onder water had
den gezet, kwam het plafond
naar beneden. Dat doen we
dus maar niet. Er wordt vol
doende gesuggereerd. De sfeer
zoals die aan het water is, is
sterk voelbaar".
Lafheid en machtsstrijd als
onderwerpen van een komedie
mag kenmerkend voor Ayck
bourn genoemd worden die in
al zijn stukken graag de
schijnwerpers op menselijk
onvermogen zet. Acteur Gees
Linnebank: „Dat vind ik per
soonlijk nou zo aardig aan
Ayckbourn. In principe ben je
natuurlijk allemaal gevoelig.
Bijna iedereen denkt vaak:
„laat ik nou maar eens mee
doen" om er bij te horen. Het
risico dat je daarbij loopt is
dat je ongemerkt zoveel gren
zen overschrijdt dat het tever
is voor je er erg in hebt. Bij het
kijken naar een komedie als
deze denk je regelmatig: „Je
zus Christus, zoiets doe je toch
niet!Maar als je heel eerlijk
bent, weet je dat je je ook vaak
laat intimideren en om he
huid te redden tot een verre
gaande mate van onderdanig
heid in staat bent.
Zoals in alle goede komedies
is het gegeven heel specifiek
en blijft het verhaal in feite
beperkt tot de tekst en de han
delingen die je hoort en ziet.
Conclusies mag je zelf trek
ken. Als je je publiek teveel
kant en klaar in de maag
splitst, ben je te bevoogdend
bezig. Dat is vaak een ken
merk van een slecht stuk.
Kwaadheid, vertaald tot hu
mor is de beste soort humor
die er is".
Machtspositie
De acteurs die het stuk spelen
zouden zelf niet zo willen zijn
als de personages die ze neer
zetten. Toch hebben ze onder
de regie van de Baan in zich
zelf naar vervelende trekjes
gezocht om die te transforme
ren tot het 'belachelijke' ge
drag van de personen op het
toneel. Daardoor zijn de ka
rakters scherp en sterk gewor
den. In het verhaal wordt
meer en meer duidelijk dat
wanneer er ook maar iets mis
gaat, er gigantische paniek
uitbreekt en de onderlinge
verhoudingen op scherp ko
men te staan. Gees Linne
bank: „Die mensen zijn voor
hun plezier uit maar ze doen
ontzettend kloterig tegen el
kaar. Hun redder uit het riet
wordt in eerste instantie als
held binnen gehaald. Maar
uiteindelijk drijft hij ze nog
verder in de fuik waaruit geen
ontsnappen mogelijk lijkt.
Zijn machtspositie is hem bit
tere ernst en hij past dan ook
strafmaatregelen toe die er
niet om liegen. Hoewel de on
derliggende psychologische
elementen heel interssant zijn
blijft het verhaal puur prak
tisch. Wie ooit op een zeil-
school gezeten heeft, weet hoe
het daar toe gaat. Je wordt
flink afgeknepen en daar moet
je maar tegen kunnen".
Els Neijts
i
i
i
i
i
i
i
J Lezers van de Haven-
j loods en Het Zuiden kun-
I nen de voorstelingen van
I VARA's Tele Theater op
I vrijdag 11 en zaterdag 12
I mei in het Theater Zuid-
I plein bezoeken met kor-
j ting van maar liefst 7 gul-
den per toegangskaartje.
J Tegen inlevering van deze
I bon kosten plaatsbewij-
I zen niet 22,-, maar
I ƒ15,-. Per bon zijn er
j maximaal twee kaartjes
I beschikbaar.
I De voorstelling begint om
I 20.15 uur in de grote zaal.
Met een verzamel-tentoon-
stelling van vijftig 'Naïe-
ven' opende het documen
tatiecentrum voor Naïeve
Kunst in het Rotterdamse
Delf shaven afgelopen vrij
dag de deuren.
Het documentatiecentrum
moet worden opgevat als
voorloper van het Museum,
waarvoor eerst nog een ver
bouwing van het huidige Hen
kespand nodig is. Naar ver
wachting kan over twee jaar
Nederlands eerste echte Mu
seum voor Naïeve Kunst klaar
zijn.
De Rotterdamse project wet
houder drs. Jan Laan, een
wèrm voorstander van het
nieuwe museum, zei te hopen
dat er van het documentatie
centrum een impuls zou uit
gaan. Een impuls, die een po
sitieve draai moet geven aan
alle Delfshavense galeries.
Laan merkte op dat de locatie
een omstreden plek was. „Bij
Rotterdamse kunstenaars wa
ren ideeën te over voor het
Henkespand".
De gemeente heeft uiteinde
lijk gekozen voor déze opzet.
Onder de aanwezigen behoor
de de Rotterdamse prominen
te kunstenaar Willem West
broek. Ook zijn werk is inmid
dels te bewonderen tijdens de
tentoonstelling. „Het heeft ja
renlang gehangen op de werk
kamer van ex-wethouder Rie-
zenkamp en later op die van
wethouder Vermeulen", aldus
Westbroek.
Het documentatiecentrum
verzamelt alles wat met naïe
ve kunst te maken heeft zoals
boeken, dia's, films en posters,
maar ook ligt het in de bedoe
ling om lezingen te houden of
werken van 'Naïeven' te res
taureren. „In een land met een
schildertraditie als het onze
mag een dergelijk museum
niet ontbreken", merkte Naïe-
ve-kunst-promotor en acteur
Luc Lutz op: „En waar anders
dan in Rotterdam zou zo'n
museum komen? Hier wordt
gewerkt niet gekletst".
De openingstijden zijn van
woensdag tot en met zaterdag
van 11.00 tot 16.30 uur. Het
adres is Voorhaven 25, tele
foon 010-476 66 11. De ten
toonstelling loopt tot 30 sep
tember.
In veertig marktkramen
stellen keramisten op zondag 6
mei hun werk tentoon tijdens
de traditionele zondagsmarkt
op Plein 1940 in Rotterdam.
Van 11.00 tot 17.00 uur is te
zien hoe de pottenbakkers
werken en wat de uiteenlopen
de resultaten van hun werk
zijn.
Het symfonisch drama Mer-
lijn van Willem Pijper, een on
voltooide opera, wordt vrijdag
11 mei als concert uitgevoerd
door het Radio Philharmo-
nisch Orkest in de grote zaal
van De Doelen. Merlijn is
sinds de première in Rotter
dam niet meer in Nederland te
horen geweest. De uitvoering
is onderdeel van een herden
kingsconcert (1940-1990),
waar voorts werken van Ru-
dolf Escher en Jan van Gilse
gespeeld worden. Vooraf
gaand aan het concert organi
seert de Rotterdamse Kunst
stichting op woensdag 9 mei in
het Rotterdams Conservatori
um een programma onder lei
ding van Kees Hillen met dis
cussies en muziek, waarin
Merlijn centraal staat. Dat
programma begint om 19.00
uur, het muzikale deel van de
avond bejgint om 20.15 uur. De
toegang is gratis.
Tenorsaxofonisten James
Clay en David 'Fathead' New
man, illustere blazers met een
onvervalst Texas-geluid, ge
ven zondagavond 6 mei een
concert in Jazzcentrum Thelo-
nious aan de Rotterdamse
Lijnbaan. In de traditie van
Buddy Tate, Illinois Jacquet
en Arnett Cobb spelen zij 'the
sound of the wide open spa
ces', een zeer groot en harts
tochtelijk saxofoongeluid.
Vanaf 21.00 uur. Toegang
15,-
De Marinierskapel en Ro-
zenburgs Mannenkoor treden
op in het bevrijdingsconcert in
de Grote of St. Laurenskerk op
zaterdag 5 mei. Organist Aad
van der Hoeven verleent ook
zijn medewerking. Het geheel
staat onder leiding van majoor
W. Buitenhuis. Aanvang 20.15
uur. Kaarten kosten 7,50.
Parlando en Widow zijn de
titels van de dansen die Dans-
produktie uitvoert in de Rot
terdamse Schouwburg. Par
lando is van de hand van cho
reografe Bianca van Dillen,
die op de gelijknamige compo
sitie van Henk van der Meulen
een hommage aan John Cage
en Merce Cunningham brengt.
Beppie Blankert tekent voor
Widow, gebaseerd op een tekst
van Michael Matthews, met
muziek van Louis Andriessen.
Te zien op zaterdag 5 mei in de
Rotterdamse Schouwburg in
de kleine zaal, vanaf 20.30 uur.
Het stille uur is een toneel
stuk van Jan Schuurman Hess,
onlosmakelijk verbonden met
het Belgische dagblad De Mor
gen. Hess werkte bij De Mor
gen, de progressieve krant die
ook als inspiratiebron diende
bij het schrijven van Het stille
uur. Het is het verhaal van de
journalist die twijfelt aan het
waarheidsgehalte van zijn
schrijven. Figuren uit een
krantebericht komen tot leven,
intimideren hem, vervloeken
hem en waarderen hem. Van
dinsdag 8 tot en met zaterdag
12 mei in Lantaren/Venster in
Rotterdam. Aanvang 20.30
Toneelgroep Amsterdam en
dansgroep Het Concern spelen
van donderdag 10 tot en met
zaterdag 12 mei de voorstel
ling Bal in de Rotterdamse
Schouwburg. Het is een onder
zoek naar het gedrag van een
danser, die zich niet door een
choreograaf, maar door een re
gisseur laat leiden op het to
neel. Regisseur Sam Bogaerts
maakte Bal rond de danseres
Pauline Daniels en elf andere
toneelspelers en dansers. Aan
vang 20.30 uur, kleine zaal.
Nir Ben-Gal
Regisseur Peter de Baan: ,Af en toe houd je je adem in bij dit
verhaal."
