Streetsisters vrouwen
Cor
Groenendijk
"Blanke mannen opeens nieuwsgierig
0 naar zwarte
Cor Groenendijk (foto: Kadir van Lohuizen)
"Tegen witwassen van apartheids
steenkool"
or Groenendijk is Rotterdammer en anti-apartheidsactivist. Als voorzitter
d van Kairos, de werkgroep Christenen tegen Apartheid, zet hij zich al jaren
W in om tot een Nederlandse of Rotterdamse boycot van Zuid-Afrika te ko
men. Een moeizame strijd, maar hij twijfelt niet aan het nut: "Door boycotmaat
regelen gaan de profiteurs van apartheid zich afvragen of het wel zo profijtelijk
is wat ze doen."
Waarom dringen anti-apartheidsgroepen nog steeds aan op een verbod van de
invoer van Zuidafrikaanse kolen? Het ANC en de Zuidafrikaanse regering zijn
nu toch met elkaar in gesprek?
"Het ANC, de zwarte vakbonden en de Zuidafrikaanse Raad van Kerken wil
len dat de sancties in stand blijven, totdat het vast staat dat de apartheid afge
schaft wordt. Mandela en de zijnen kunnen de sancties als drukmiddel in het
onderhandelingsproces gebruiken. En De Klerk kan de rechtse blanke oppositie
wijzen op het grote voordeel dat overeenstemming met de zwarte meederheid
met zich meebrengt: dan worden de sancties afgeschaft. Wat de kolen betreft, in een aantal
Westeuropese landen zijn boycots van Zuidafrikaanse kolen van kracht. Zo mogen Franse
en -Ierse staatsbedrijven geen kolen uit Zuid-Afrika gebruiken. En in Engeland hebben
electriciteitsbedrijven het besluit genomen om af te zien van kolen uit dat land.
Nu blijkt dat sinds begin jaren tachtig de invoer in Nederland van Zuidafrikaanse kolen
acht keer z"o groot is geworden; en dat de export naar juist Frankrijk, Ierland en Ertgeland
in dezelfde tijd sterk is toegenomen. In Rotterdam worden Zuidafrikaanse kolen vaak ver
mengd met kolen uit andere landen en onder de naam 'Dutch Blend (Hollandse menging)
verkocht. Wij vinden dat ons land zich niét op deze manier moet laten gebruiken om de
kolenboycot van anderen te ondergraven. En de Rotterdamse haven moet daarvan niet
willen profiteren.
Iets anders is dat de landen die boycotten, waaronder ook de Verenigde Staten en de
Scandinavische landen, wel eens deugdelijke controlemaatregelen mogfen nemen."
Is de invoer van Zuidafrikaanse kolen voor Nederland belangrijk?
"In 1987 besloeg die invoer maar twaalf procent van de totale hoeveelheid ingevoerde
kolen. Dus dat zouden we best kunnen missen. Met de doorvoer wordt echter veel geld
verdiend. De doorvoer van Zuidafrikaanse kolen is de laatste tijd dramatisch gestegen. In
1982 werd er 2,2 miljoen ton doorgevoerd, in 1986 4,2 miljoen ton. Ook de doorvoer wordt
gebruikt om de sancties te ontduiken. Een voorbeeld: Volgens het Centraal Bureau van de
Statistiek werd in 1986 vanuit Nederland ruim een miljoen ton Zuidafrikaanse kolen naar
Engeland geëxporteerd. Volgens opgaven van de Engelse statistiek werd er slechts 300.000
ton uit Zuid-Afrika geïmporteerd. Dat is een verschil van 700.000 ton. Waarschijnlijk
wordt de herkomst van deze kolen vervalst bij de invoer in Engeland.
De kwestie van de Zuidafrikaanse kolen stond in de gemeentelijke politiek in het
brandpunt van de belangstelling. Hoe is dat zo gekomen?
"In april 1988 liet de wethouder weten dat hij langzamerhand genoeg had van de dis
cussies over sancties. Rotterdam had geprobeerd een overleg met andere havensteden
over sancties tot stand te brengen. Dit was echter mislukt omdat andere grote havenste
den, met name Antwerpen, niet wilden. Rotterdam kon volgens de wethouder in zijn een
tje niets doen en in mei 1988 werd besloten dit punt voortaan te laten rusten.
De rust was echter van korte duur. Op 5 juli 1988 adviseerde het College van
Burgemeester en Wethouders aan de gemeenteraad om accoord te gaan met een krediet
verlening van 123 miljoen aan het overslagbedrijf Frans Swarttouw (FSH) voor de bouw
van een nieuwe kolenterminal op de Maasvlakte. Anti-apartheidsgroepen deden een be
roep op de gemeenteraad om een aanvullende voorwaarde te stellen: dat er geen
Zuidafrikaanse kolen overgeslagen mochten worden in de- LEES VERDER OP DE ACHTERPAGINA
an, it was like Christmas".
Monete Motseki (23) herin
nert zich de vrijlating van
Nelson Mandela, zo'n acht maanden gele
den, als de dag van gisteren. Ze speelt in
de Zuidafrikaanse musical Streetsisters',
evenals Happy Tshoagong (23) en Zah
Khanyile (20). De musical over het leven
van zwarte prostituées oogstte onlangs
veel succes in de Rotterdamse schouw
burg, tijdens de tournee door West-Europa.
Een interview met drie bevlogen actrices
tussen hoop en vrees.
"Wij hadden Nelson Mandela nog nooit
gezien, want hij mocht niet op de TV ko
men. En het was verboden om zijn foto in
een krant te publiceren", vertelt Monete.
"Maar daar kwam hij opeens de gevange
nis uitlopen, 'live on television'. Het was
onze grootste dag."
Meer dan honderdduizend mensen
verzamelden zich in het stadion van
Soweto. Een uitzinnige menigte. Happy:
"Wij konden hem eindelijk in levende lijve
zien. Iedereen ging uit zijn dak."
Sindsdien lijkt niets meer hetzelfde in
Zuid-Afrika. Zah: "Alles verandert stukje
bij beetje." Monete: "Je voelt de verande
ring. Vroeger begon je al te beven als je po
litie zag, ook al had je niets gedaan. Je wist
dat de politie je elk moment kon doden.
Daar zijn we nu "minder bang voor."
Toch staat de apartheid in Zuid-Afrika
nog recht overeind. Dat ondervonden de
spelers van Streetsisters onlangs nog.
Monete: "We hadden een ruimte in
Johannesburg waar we oefenden en nood
gedwongen ook wel eens sliepen. De huis
baas gooide ons eruit omdat het gebouw in
een gebied staat waar alleen blanken mo
gen wonen."
Monete is een priester in de musical.
Happy en Zah spelen allebei de
rol van prostituée. De één is ver
slaafd aan drugs, de ander aan
alcohol. Streetsisters gaat over
het leven van zwarte prostituées
in het centrum van Johannes
burg. Hun klanten zijn voorna
melijk blanke mannen.
"Blanke mannen zijn opeens
nieuwsgierig naar zwarte vrou
wen", vertellen de drie. "Sex met
zwarte vrouwen bevredigt de
door apartheid opgewekte -
nieuwsgierigheid naar het 'ande
re ras'. Vroeger was het verbo
den, maar nu staan de blanke
mannen in de rij."
De miserabele omstandig
heden waaronder deze vrouwen
leven, leiden vaak tot verslaving
aan alcohol en drugs.
Happy: "Mensen denken vaak
dat prostituées slechte vrouwen
zijn, maar ze kennen de om
standigheden niet. waardoor ie
mand in de prostitutie terecht
komt. Bittere armoede, regel
matig is er niets te eten. Vader
drinkt zijn problemen weg en
slaat zijn kinderen. Veel jongeren
lopen dan weg naar de stad. Ze
zoeken een baantje, maar er is
grote werkloosheid. Om te over
leven gaan veel meisjes dan de
prostitutie in."
Voor de jonge toneelspelers van
Streetsisters is dit geen 'ver van mijn bed
show'. Ze komen zelf uit de arme town
ships: de krottenwijken rond de grote blan
ke steden in Zuid-Afrika.
Monete: "In het centrum van Johannes
burg zijn veel zwerfjongeren. Je vraagt je af
waar ze slapen en wat ze eten. Soms heb-
The Mamu Players (foto: Ruphin Coudyzer)
ben ze een baantje bij een supermarkt. Dan
mogen ze boodschappen voor de blanken
sjouwen. Maar meestal moeten ze stelen
om te overleven. Ze drinken sterke drank,
snuiven lijm. Laatst zag ik een neefje van
me bij zo'n groep rondlopen. Je wordt er
helemaal ziek van."
Zah: "Wij hebben allemaal wel neefjes of
nichtjes in de familie die zwerfjongeren
zijn geworden." Toch is
Streetsisters geen droevige
musical. Spectaculaire dans
en swingende muziek zorgen
voor een geweldige sfeer.
De Westeuropese theater
zalen worden op hun kop ge
zet. Ook de voeten van het
Rotterdamse publiek gingen
van de vloer.
Streetsisters is dan ook een
'musical of hope'. Hoop op
een nieuw Zuid-Afrika, waar
apartheid afgeschaft is en ook
de streetsisters een mens
waardig leven hebben.
De spelers van Streetsisters
belichamen zelf die hoop op
een nieuw Zuid-Afrika. Ze
hebben geen van allen een to
neelopleiding achter de rug.
Tien maanden intensief
oefenen onder leiding van re
gisseur John Ledwaba heeft
van de 'township boys and
girls' goede acteurs gemaakt.
"Ik had er nooit van ge:
droomd om een actrice te
worden", vertelt Zah, "maar
nu ik in Streetsisters speel,
wil ik ermee doorgaan."
Happy, Zah en Monete zijn
hoopvol gestemd over de toe
komst van Zuid-Afrika. Soms
bekruipt ze echter een angstig gevoel. Er
kan nog zoveel mis gaan. Maar uiteinde
lijk, zo menen ze, zal de zwarte meerder
heid overwinnen. Monete: "Onze leiders,
Mandela, Sisulu, Mbeki en anderen, kwa
men één voor één uit de gevangenis. En
uiteindelijk, dat is de dag waarop we ho
pen, zal iedereen vrij zijn. Die dag zullen
we allemaal zingen van vreugde."
7
