Antoinette geniet van Matilda's wraak
fïïïH
in t kort
'Wereldmuziek' op
Dissonantenfestival
Rotterdamse Opera viert
jubileum met Carmen
Klappamuziek in de Doelen
Klezmermuziek en gekke accordeonisten
Ztmdfgochtm&oncerten
11
IS
A
RO Theater brengt Dahl's
bestseller met Kerst
Clowns Dli en Olli
maken grappige toeren
Ik ben een Javaan uit Suri
name is de title van een film
programma en een boekbe
spreking op zondag 16 decem
ber in theater de Evenaar in
het museum voor Volkenkun
de. Antropoloog Fons Gras
veld en socioloog Klaas Breu-
nissen schreven het boek met
dezelfde titel ter gelegenheid
van de viering dit jaar van een
eeuw Javaanse migratie. Zij
geven vanaf 13.00 uur toelich
ting op him werk. Ook zijn er
twee films te zien van cineast
Fons Grasveld.
Het Rotterdams Philharmo-
nisch Orkest geeft vrijdag 14
december een uitvoering van
Prokofjev muziekdrama Iwan
de Verschrikkelijke. Het is e«
première voor Rotterdam
de eeste professionele uitvoe
ring sinds 1976. Twee vocale
solisten van het Kirov-theater
uit Leningrad en een Rus
sche acteur verlenen hun n
dewerking aan de uitvoering,
die onder leiding staat van de
Prokofjev-specialist Valeri
Gergjev. De muziek hoort bij
een film van de legendarische
regisseur Eisenstein uit 1943-
1945 over de 16e-eeuwse Rus
sische tsaar Iwan. De film i:
vanavond te zien in Lantaren-
/Venster aan de Gouverne-
straat, vanaf 20.00 uur.
Het Nederlands Blazers En
semble speelt tijdens de
Nachtprom in De Doelen op
vrijdag 14 december heden
daagse muziek van Zuidame-
rikaanse componisten, onder
wie Desenne, Orlana en L
renz. Het concert begint c
23.30 uur in de hal van de gr
te zaal.
In de Oude Kerk van het
Rotterdamse Delfshaven spe
len vrijdag 14 december de or
ganisten Dinae Middelkoop ei
Geert Bierling een concert met
werken uit de Franse Barok ei
de Romantiek. De organisten
bespelen het oude Batz-Witte
orgel en een antiek Frans
drukwindharmonium. Ze spe
len ook de Symfonie in d van
César Franck in een bewer
king voor vierhandig en vier
voetig orgel. Aanvang 20.15
De christelijke oratorium
vereniging Sursum Corda
geeft zaterdag 15 december
een uitvoering in de grote zaal
van de Doelen van Handels
Messiah. Jitske Steendam,
Margareth Beunders, Hein
Meens, Hermann Christian
Polster, Aart Bergwerff i
Tijn van Eijk verlenen hun
muzikale medewerking aan dit
concert, dat onder leiding
staat van dirigent Joop Schets.
Het geheel wordt begeleid
door het Nationaal Philhar-
monisch Orkest. Het concert
begint om 19.30 uur.
John Kraaykamp is te
in de Rotterdamse Schouw
burg als Kuiper, de man die
zich afreageert op de gebreken
van de oude dag. Kuiper en
zijn vriend Elburg houden zich
in het bejaardenhuis onledig
door slimme spelletjes en gek
ke fantasiën. Zuster De Waard
is zijn steun en toeverlaat. Een
keer per maand komen de kin
deren op bezoek. Zondagskin
deren is een van de grote si
cessen van het vorige seizoc
Deze laatste gelegenheid c
het stuk te zien is vrijdag 14
december in de grote zaal van
de schouwburg. Aanvang
20.15 uur.
Teneeter herhaalt in de Rot
terdamse Schouburg op 16 de
cember het succes van het vo
rige seizoen met Ifigeneia Ko
ningskind. Het stuk gaat over
het blinde vertrouwen dat kin
deren koetseren ten opzichte
van hun ouderes en hoe ver dat
kan gaan. Het verhaal speelt
zich af in het oude Grieken
land en is gebaseerd op het
eeuwenoude toneeldrama van
Euripides. Het stuk wordt
tweemaal gespeeld in de kleine
zaal, om 15.00 en om 19.00 uur
en is geschikt voor iedereen
vanaf 8 jaar.
Poppentheater rarekiek
speelt zondag 16 december de
voorstelling Dans om Tantes
Stoel in Jeugdtheater Hof
plein. De dikke stoel is een
plaats om uit te rusten. Als je
daarin zit, en je doet je ogen
dicht, gebeurt er van alles. Als
de stoel door voddenmannen
wordt meegenomen, moet je er
achteraan! Iedereen vanaf 4
jaar kan de voorstelling mee
maken. Het begint om 14.00
HET ZUIDEN DE HAVENLOODS - DONDERDAG 13 DECEMBER 1990
Het wordt een warme och
tend, komende zondag in De
Doelen. Warm vanwege de
hartstochtelijke en meesle
pende klanken van het Bal-
kan-orkest Klappa Bonaèa
uit Sibenik in Joegoslavië.
Dit authentieke orkest in
folkloristische kostuums
brengt de originele muziek
uit de Balkan, speciaal de
Klappamuziek uit Joegosla
vië. Klappa Bonaèa is een
van de beste orkesten in zijn
soort.
Het orkest bestaat tien jaar.
In die periode heeft het
naam gemaakt tijdens veel
folkloristische manifestaties,
niet alleen in de Balkanlan-
den, maar ook ver daarbui
ten, van de Verenigde staten
tot Australië en Nieuw-Zee-
land. Klappa Bonaca is zelf
het meest trots op het optre
den in Rome, voor de Paus.
Muziek en dans zijn in de
folklore onlosmakelijke met
elkaar verbonden. Tijdens
het optreden van Klappa
Bonaèa treedt dan ook een
wervelende dansgroep op:
Gaida. Zesentwintig dan
sers, ook weer met een eigen
begeleidingsgroep, laten de
dansen uit de Balkan zien op
het podium van de Doelen.
De Doelen is open om kwart
over tien, en zoals gebruike
lijk staat de koffie met gebak
dan weer klaar. Tot elf uur
speelt pianist Bert Nicodem
de inloopmuziek, daarna
kondigt vaste gastheer Ge
rard Cox de optredenden
aan met een liedje en een
praatje.
De toegangsprijs voor het
zondagochtendconcert be
draagt f 14,-. In de voorver
koop bij de kantoren van
deze krant en de Verenigde
Spaarbank kosten de kaar
ten f 12,50.
Klappa Bonaèa.
Klezmokum is een
Amsterdamse
groep die op inte
gere wijze de traditione
le Joodse klezmer-mu-
ziek tot iets eigentijds
verwerkt. Zij spelen za
terdag 15 december op
Dissonanten '90, het
voor de zevende maal
door de Rotterdamse
Kunststichting georga
niseerde festival voor
nieuwe muziek. Disso
nanten '90 staat in het
teken van 'wereldmu
ziek'. In het festival is te
horen wat de de invloe
den zijn van niet-wes-
terse muziek op genres
als rock, jazz, gecompo
neerde muziek, rap en
andere eigentijdse mu
ziekstromingen.
Marcel Salomon, klarinettist
van Klezmokum, legt uit wat
klezmer-muziek is: 'Klezmer
is in de oervorm Oost-europe-
se jiddische bruiloftsmuziek.
In de loop der eeuwen is de
klezmer beïnvloed door de
culturen waarin zij gespeeld
werd. De Amerikaanse jazz en
swing hebben bijvoorbeeld in
de twintiger-jaren invoed ge
had op het geluid van de Oost-
europese immigranten-mu-
ziek'.
Het geluid van de Klezmokum
wordt bepaald door de ver
schillende achtergronden van
de groepsleden. Pianist Bur
ton Greene is volgens Salo
mon een toonaangevende fi
guur in de vrije geïmprovi
seerde muziek (de zogenaam
de 'free-jazz'). Salomon speelt
al jaren meer traditionele mu
ziek. De band wordt aange
vuld door Roberto Haliffi op
drums/percussie en Larry
Fishkind op tuba, beiden af
komstig uit de jazz. In deze
samenstelling speelt de band
inmiddels zo'n anderhalf jaar.
Boerenwijsjes
Salomon: 'Tegenwoordig ra
ken steeds meer mensen geïn
teresseerd in andere culturen.
Ook voor de klezmer-muziek
is veel belangstelling. De vro
lijke boerenwijsjes spreken de
mensen aan. Wij spelen kle
zmer door de drang om iets
van onze wortels te laten ho
ren'.
Op het podium komt de band
spontaan en gezellig over, als
een vriendenclubje dat mu
ziek speelt. Toch heeft Kle
zmokum nog geen materiaal
op cd of plaat uitgebracht.
'Tot nu toe hebben we veel tijd
nodig gehad om op elkaar in
gespeeld te raken. Pas nu heb
ben we de vorm gevonden
waar we ons het lekkerst in
voelen. Waarschijnlijk gaan
we binnenkort opnames voor
een cd maken', aldus Salo-
Tijdens Dissonanten '90 spe
len negen bands. Op vrijdag
14 december zijn dat Blast en
Accordions go crazy. Zater
dag 15 december Klezmokum,
Nimal en Valentina Ponoma-
reva. Het festival wordt zon
dag 16 december afgesloten
door Jablkon, Alter Natives
en Universal Congres. Daar
naast geeft Stan Rijven (jour
nalist en presentator van het
ex-VPRO radioprogramma
Mundial) een lezing over we
reldmuziek. Aan de orde komt
de plaats van de wereldmu
ziek in de hedendaagse (rock-
jmuziek.
Het festival vindt plaats in
Jazzcentrum Thelonius, Lijn
baan 120 Rotterdam. Kaarten
zijn telefonisch te reserveren
via telefoonnummer 4112231.
Jelle Gunneweg
DE HAVENLOODS S) HET ZUIDEN
6 dec. Hel Balkan Festival
KZNOM
lOCHTEND-CMCEKTEN WOR
JOEGOSLAVIË
PHOENIX
1
JUT DOM:
ORANJEBOOM
Matilda is een heel
aardig meisje.
En dat niet al
leen, ze is heel bijzonder.
Ze kon al lezen toen ze
drie was, ze had alle kin
derboeken in de biblio
theek uit toen ze vier
was, en ze las beroemde
boeken uit de wereldli
teratuur voor ze zes was.
En ze is een ster in reke
nen. Er is één ding dat
Matilda tegen zit. Haar
ouders begrijpen haar
niet, erger: die ^hebben
geen greintje belangstel
ling voor hafliphtar va
der rommelt met twee
dehands auto's, haar
moeder is verslaafd aan
bingo en haar broertje
kijkt alleen maar naar
de televisie. En ook op
school is er maar één
persoon die Matilda's
talenten onderkent.
Matilda's gevecht tegen het
onbegrip en het gebrek aan
aandacht van de volwassenen
rond haar is prachtig beschre
ven in het beroemde boek van
Roald Dahl, de onlangs over
leden Engelse schrijver van
kinderboeken èn verhalen
voor volwassenen.
Jan Veldman bewerkte het
boek voor het RO Theater, dat
de belevenissen van Matilda
rond de kerstdagen op de
planken van de Rotterdamse
Schouwburg brengt. Matilda
wordt geregiseerd door Vonne
van der Meer, die twee jaar
geleden ook betrokken was bij
de familievoorstelling van het
RO Theater, maar dan als
schrijfster.
Aardig
De rol van Matilda wordt ge
speeld door Antoinette Jel-
gersma, een actrice van wie
regisseuse Vonne van der
Meer vindt dat ze net zo ge
loofwaardig een dame van ze
ventig als een meisje van vijf
kan spelen.
Zelf vindt Antoinette dat ze
hard moet werken om Matilda
goed te kunnen spelen. „Het is
moeilijk om het écht te laten
zijn. Doen alsof wordt kinder
achtig, dat wil ik niet. In de
beweging moet je zoeken naar
hoe kinderen staan en lopen.
Het moet er onbevangen uit
zien."
Kinderen als Matilda worden
al gauw een beetje vervelend.
Matilda kan alles heel goed, ze
houdt niet van televisie of me
chanisch speelgoed en ze is
steeds maar aan het lezen.
„Zulke kinderen komen vaak
heel eigenwijs over", vindt
Antoinette. „Op school wor
den ze vaak uitgestoten juist
omdat ze zo goed kunnen le
ren. Toch wil ik laten zien dat
Matilda een aardig kind is."
Korstje
De liefdeloze, ongeïnteres
seerde ouders vinden die slim
me Matilda maar lastig. Dahl
schrijft: „De ouders be
schouwden Matilda als weinig
meer dan een korstje. Een
korstje is iets wat je een tijdje
geduldig moet verdragen tot
dat je het van het wondje kunt
afkrabben en wegknippen.
Meneer en mevrouw Wurm-
hout verheugden zich al op de
dag dat zij hun dochtertje
konden afkrabben en wegk-
denkkracht. Ze verzint een
list waardoor de Bulstronk zó
van haar stuk gebracht wordt,
dat ze de benen neemt. Juf
frouw Engel ontsnapt aan de
macht van de Bulstronk en al
les komt, zoals het hoort, weer
goed.
„De fantasiewereld en de
reële wereld zijn bij Roald
Dahl zo prachtig in balans",
vindt Antoinette Jelgersma.
„Er zijn veel dingen die echt
niet kunnen, die duidelijk
fantasie zijn, maar aan de an
dere kant laat hij zien dat hij
een geweldig inzicht heeft in
de psychologie. De humor die
in het verhaal zit is heerlijk,
die geeft het verhaal ook
warmte."
De muziek in Matilda wordt
gemaakt door Het Paleis van
Boem, Jaap de Weijer en Mar
tin Vonk. Erika Landertinger,
die vorig jaar de kostuums
voor Het Ratteplan ontwierp,
tekent ook nu weer voor de
kleding. De decors zijn van
André Joosten. Antoinette
Jelgersma: „Het is een heel
afwisselend decor, met draai
bare plateau's, waardoor snel
le wisselingen gemaakt kun
nen worden. Alle plaatsen
waar gespeeld wordt hebben
een heel eigen atmosfeer, de
bibliotheek, de klas en het
huisje van juffrouw Engel."
Matilda is een uitdaging voor
Antoinette: „Twee jaar gele
den heb ik ook meegedaan aan
de familievoorstelling van het
RO Theater. Het is heel anders
dan een gewone produktie: de
zaal is drukker, er is gejoel en
lawaai, maar wat ik heel leuk
vind, is dat er zulke directe
reacties uit het publiek ko
men."
Maria Neele
Matilda Van het RO Theater is
te zien in grote zaal van de
Rotterdamse Schouwburg van
23 december tot en met 5 ja
nuari, behalve op 25 en 31 de
cember. Elke dagzijn er twee
voorstellingen, een om 14.30
uur en een om 20.15 uur. Er is
geen middagvoorstelling op
23 december en 1 januari.
zo raakte: die geborgenheid
die Matilda vindt als ze de
bibliotheek ontdekt en daar
uren doorbrengt met de boe
ken, dat kan je op het toneel
niet laten zien. Daar komen
juist de conflicten in het ver
haal naar voren en de grappen
die Matilda uithaalt met de
volwassenen."
Bewegen
Het verhaal bereikt een cli
max als Matilda ontdekt dat
ze niet alleen buitengewoon
slim is, maar dat ze ook iets
kan wat bijna niemand kan:
ze kan dingen op afstand laten
bewegen, alleen door haar
ROTTERDAM— De Rot
terdamse Opera bestaat dit
jaar twaalf en een half jaar.
Om dit feit te vieren geeft
het gezelschap op 14 de
cember een concert in het
Dijkzigt ziekenhuis, waar
de patiënten kunnen genie
ten van een gratis concert.
Volgend jaar december
wordt het jubileum nog
eens dunnetjes overgedaan
met een uitvoering van de
opera Carmen van Bizet in
de Rotterdamse Schouw
burg.
Bogdana van den Hoek-Sta-
neva en Henny Raaymakers
van de Rotterdamse Opera
zijn zeer trots op deze activi
teiten voor het komende sei
zoen. Bogdana: „Het is echt
een uitzondering dat wij als
amateurensemble in de
schouwburg mogen optreden.
De directie is daar helemaal
niet happig op, we moeten ons
echt waarmaken." De van
oorsprong Bulgaarse Rotter
damse heeft daar alle vertrou
wen in: „Wij zijn een semi-
professioneel gezelschap."
Secretaresse Henny Raayma
kers vult haar aan: „Alle
koorleden zijn vreselijk fana
tiek. We moeten een keer per
jaar voorzingen, en soms komt
het voor dat mensen dan wor
den afgestemd. Dat moet wel,
om de kwaliteit te bewaren. Je
kimt best zeggen dat we een
beetje kapsones hebben."
Qrkest
Trots is de Rotterdamse Opera
ook op de professionele bege
leiding van het koor. Bogdana
Staneva: „De regisseur, Jan
Bouws, regisseert ook pro-
dukties in de Stopera. Onze
dirigent Johan van Slageren is
verbonden als kapelmeester
aan een Duits operahuis, en de
tweede dirigent, Hans van der
Toorn, is dirigent van het
Toonkunstkoor in Leiden.
Zelfs de begeleiding op het ge
bied van stemvorming, solfège
en beweging is professioneel."
Als De Rotterdamse Opera
volgend jaar Carmen speelt in
de schouwburg, zit in de or
kestbak hoogstwaarschijnlijk
een professioneel orkest, wel
licht Rotterdam Symfonietta.
„We willen geen kaartenba
korkest", zegt Henny Raay
makers. „Die musici komen te
weinig bij elkaar om in drie of
vier repetities een goede or
kestklank te krijgen."
Carmen wordt de achtste ope
ra die het gezelschap op de
planken brengt. Voor de pro
duktie kan het koor nog goede
stemmen gebruiken, vooral
tenoren. Wie belangstelling
heeft, kan dat via telefoon
010-452 97 61 laten weten.
Antoinette Jelgersma: „lk wil laten zien dat Matilda een aardig kind is." (foto Robert Vos)
nippen, bij voorkeur over de
grens of nog verder weg."
De ouders proberen Matilda
in elk opzicht te dwarsbomen
in haar leergierigheid en lees
honger. Totdat Matilda haar
wraakacties begint: slim en
vol fantasie bedenkt ze aller
lei straffen tegen haar gewe
tenloze vader en haar luie
domme moeder.
Nog erger wordt het als Matil
da naar school gaat. Haar lie
ve juffrouw Engel ontdekt al
gauw haar bijzondere gaven,
maar het hoofd van de school,
juffrouw Bulstronk, werpt
alle middelen in de strijd om
Matilda te kleineren. De Bul
stronk regeert de school met
ijzeren hand en legt de vrese
lijkste straffen op aan kinde
ren die ook maar een millime
ter van haar regels afwijken.
Bovendien heeft ze juffrouw
Engel in haar macht, uitgere
kend de enige die Matilda be
grijpt.
Wraak
Actrice Antoinette Jelgersma
was een veel gewoner kind
dan Matilda. Toch herkent ze
veel in haar. „Ik was wel een
introvert kind, een eenlingtje.
Ik las ook veel. Door te lezen
kun je je afsluiten in je eigen
wereld. Mijn probleem was
natuurlijk bepaald niet zo nij
pend als dat van Matilda.
Haar verwaarlozing-is zö ont
zettend groot. Toch begrijp ik
hoe je je als kind anders kan
voelen dan je omgeving. Je
voelt je machteloos omdat je
niet begrepen wordt, dat je
eigen wereld niet genoeg
wordt gezien. Het is een genot
om mee te maken hoe Matilda
wraak neemt tegen al die vre
selijke volwassenen."
„De geborgenheid die Matilda
vindt in haar boeken en bij
juffrouw Engel wordt prach
tig beschreven in het boek.
Maar een boek is iets anders
dan een toneelstuk. In het
theater gebeuren de dingen
anders: het toneel is extraver-
ter. Wat me juist in het boek
De Theaterclowns Illi en Olli
treden zondag 23 december op
in Theater Zuidplein.
Illi, een Hongaarse, en Olli,
een Zwitser, horen bij de beste
clowns ter wereld. Ze zijn
acrobatische en muzikale
clowns, maar ze gebruiken
ook evenwichts-, dans-, to
neel- en goochelkunsten.Ze
laten ook het publiek deelne
men aan de voorstelling. Sket
ches lopen naadloos in elkaar
over, de ene verrassing wisselt
de volgende associatie af.
Illi en olli passen in de traditie
van Mini en Maxi, I Colom-
baioni en Popov van het Rus
sische Staatscircus. De fami
lievoorstelling begint om
14.30 in de grote zaal van het
Theater Zuidplein.
Klezmokum. (foto Saskia van Klinkenberg)
