samenvoegen
'Scheiden, schoonmaken
Het is doodordinair creperen'
Folklore
Zee op
van Middellandse
tweede paasdag
Indiase
muziek
Helmert Woudenberg over
'Zwarte Kunst' en alchemie
Vier dagen lang theater
voor en door jongeren
KUNST CULTUUR AMUSEMENT
Apollo Toneel doet meer
realisme in stuk van Brink
werking." (foto: Peter de Kievith)
Oeroude en simpele
natuurwetten
vormen de basis
van de toneelvoorstel
lingen en theaterlessen
van Helmert Wouden
berg. Kabbala en alche
mie, mystieke weten
schappen die uit de Mid
deleeuwen stammen,
spelen een belangrijke
rol in de filosofie die
Woudenberg heeft ont
wikkeld. Toch is er niets
geheimzinnigs of zweve
rigs aan zijn verhaal: hij
legt rustig en welover
wogen uit hoe mensen
volgens hem in elkaar
steken, en hoe je in zijn
visie je kansen om jezelf
te ontwikkelen kunt ver
groten. De acteur geeft
tijdens het vijfde Natio
naal Scholieren Thea
terfestival een van de
laatste voorstellingen
van 'Zwarte Kunst', een
alom geprezen solo,
waarbij zowel tekst, re
gie als spel van zijn hand
zijn.
„Een eigen ei leggen", was
zijn motief om deze solovoor
stelling te maken. Het verhaal
van Zwarte Kunst is een
sprookje over een machtheb
ber, die magische krachten
bezit. Hij schrijft een wedden
schap uit, waarbij iedere jon
ge man die zich 24 uur lang
voor hem weet te verschuilen
de macht van hem mag over
nemen. Niemand lukt dat,
want magische krachten stel
len de dictator in staat om
iedereen te vinden. Drie
broers gaan de weddenschap
aan, twee van hen leggen het
loodje. De derde slaagt in zijn
opdracht. „Hoe het afloopt,
vertel ik niet. Het eindigt in
elk geval niet in de trant van
'Ze leefden nog lang en geluk
kig'. De cirkel sluit zich."
Woudenberg koos voor een
sprookjesformule omdat die
een universele werking heeft.
„In sprookjes en mythen ko
men wetmatigheden aan de
oppervlakte, die je bewust
kunnen maken van het grotere
geheel waarvan je deel uit
maakt."
Elementen
Woudenberg, afkomstig uit
het Werktheater, benadert het
leven vanuit diezelfde univer
sele wetten die zo'n grote rol
spelen in sprookjes. Daarbij
grijpt hij terug op een filosofie
die in allerlei culturen is terug
te vinden: de leer van de vier
elementen.
„De theorie stamt uit de Mid
deleeuwen. Er was toen nog
geen wetenschap, geen psy
chologie. Toch werd er weten
schappelijk onderzoek ge
daan, compleet met laborato
ria. De alchemisten gingen er
van uit dat alles is samenge
steld uit vier componenten:
lucht, aarde, water en vuur.
Als je die van elkaar zou
scheiden, schoonmaken en
vervolgens weer zou samen
voegen, krijg je iets beters. Zo
waren zij ervan overtuigd dat
je van ijzer, een onedel me-
Het vijfde Nationaal Scho
lieren Theaterfestival vindt
plaats van 3 tot en met 6
april in Jeugdtheater Hof
plein, Theater 't Kapelletje
en het Bibliotheektheater.
Het festival bestaat uit der
tien workshops, drie excur
sies, de acht beste scholie
ren- en jongerentheatervoor-
stellingen van het afgelopen
jaar, vier professionele voor
stellingen en een uitgebreid
randprogramma. Ruim 250
jongeren treden er in vier
dagen op.
Het festival is een produktie
van Jeugdtheater Hofplein
in samenwerking met het
Nederlands Centrum voor
Amateurtoneel en het lande
lijk Ondersteuningsinstituut
Kunstzinnige Vorming, on
der aiLspiciën van het Plat
form Scholierentheater.
De acht scholieren- en jon-
gerentheatervoorstellingen
zijn 'Basta' van Jongeren
theatergroep Artisjok uit
Amsterdam, 'Lilith' van het
Sint Ludger College uit Doe-
tinchem, 'De zonen van de
keizer' van het Veenlanden-
college uit Mijdrecht, 'Het
doet minder pijn op hele
uren' van de vooropleiding
Theater Groningen, 'Antigo
ne' van OSG Caland uit Rot
terdam, 'Wolodja' van de
Gruitpoort uit Doetinchem,
'Antigone' van het Vliet-
landcollege uit Leiden en
'Eerste liefde' van Centrum
voor de Kunsten uit Eindho
ven.
De professionele voorstellin
gen zijn van Bruun Kuijt en
Rik Hoogendoorn als Echte
Mannen in 'Pikbroek', Hel
mert Woudenberg met zijn
solo-voorstelling 'Zwarte
Kunst', het dansgezelschap
Modern Jazz Dance Compa
ny Djazzex met 'Jazz Ex
change' en Oud Huis Stekel-
bees uit België met 'Mou-
chette'.
De workshops bestrijken de
meest uiteenlopende aspec
ten van het theater: dans,
recensies schrijven, musical
songs, verteltheater, klein
kunst, regie, spel, grime,
vormgeving, licht, stemvor-
ming en straattheater.
Het festival wordt geopend
en afgesloten met een muzi
kaal feest. De openings
avond is woensdag 3 april
vanaf 19.30 uur; het theater
is donderdag, vrijdag en za
terdag open vanaf 12.30 uur,
de voorstellingen beginnen
steeds een uur later. De mu
ziek van het slotfeest is van
de Weekend Warriors.
Het volledige programma is
verkrijgbaar bij Jeugdthea
ter Hofplein, telefoon 010-
4660311.
HET ZUIDEN DE HAVENLOODS - DONDERDAG 28 MAART 1991
In de serie Voor één keer is de
benaming 'Zondagochtend
concerten' niet helemaal juist.
Het eerstvolgende 'concert' is
namelijk een dansvoorstel
ling, en vindt bovendien niet
op zondag plaats, maar op
maandag, tweede paasdag, 1
april.
Een extra feestelijke en sfeer
volle voorstelling wordt het:
de kleurige folklore van de
landen rond de Middellandse
Zee bruist als het ware het
podium af met de dansen van
het Folkloristisch Dansthea
ter.
De twintig dansers en het or
kest van het gezelschap bren
gen muziek en choreografieën
van vele culturen die samen
komen rond de Mediterranee:
van Spanje via de Noordafri-
kaanse kust naar Israël, Tur
kije, Griekenland en Joegosla
vië.
De voorstelling wordt gepre
senteerd door gastheer Gerard
Cox, die voor de honderdste
maal de Zondagochtend-ar
tiesten aankondigt. Vorige
week, bij het honderdste con
cert, werd duidelijk dat Cox
éénmaal in al die tijd verstek
heeft moeten laten gaan. Deze
speciale paas-voorstelling is
dus Gerards eigen jubileum.
De toegangsprijs voor de
voorstelling is 14 gulden,
maar in de voorverkoop bij de
kantoren van deze krant, de
Verenigide Spaarbank en or
ganisatiebureau Martin Hart-
son aan de Kleiweg 100 zijn de
kaarten f 12,50. De voorstel
ling begint om 11 uur.
het bedrijfsleven of ik trainin
gen wilde geven. De filosofie
is niet aan toneel gebonden,
hoewel ik er als toneelspeler
veel aan heb. Tijdens die trai
ningen blijkt dat het op aller
lei gebieden werkt, in het be
drijfsleven, maar net zo goed
in de therapie. Ik geef les op
alle toneelscholen, en daar is
deze aanpak ook heel erg be
steed. Ik leer er zelf nog steeds
veel van, want het blijft een
theorie, met duizenden moge
lijkheden.
„In een workshop begin ik
met oefeningen en improvisa
ties die gebaseerd zijn op de
vier elementen. Je leert die
vier elementen in jezelf te her
kennen. Je krijgt zelfs vier na
men, voor ieder deel van de
persoonlijkheid één. Net als
de alchemisten: eerst scheiden
en schoonmaken, dan samen
voegen. Zo weet je wie je
bent."
Vertroostend
Een paar dagen vóór het ge
sprek liet Helmert Wouden
berg in een televisieprogram
ma op RTL4 een spel tarot
kaarten zien. Die gebruikt hij
vaak, zei hij daar. „Tarot is
een alchemistich spel", legt
hij uit. „Diezelfde elementen
water, lucht, vuur en aarde
komen erin terug." Het prach
tig uitgevoerde kaartspel
komt ook nu weer op tafel.
„Je moet uitkijken dat je het
tarotspel niet verkeerd ge
bruikt. Je speelt een spel om
via de spelregels ergens te ko
men, zoals je ook een schaak
spel speelt. Daardoor kunnen
dingen bovenkomen die je
zonder het spel niet zou zien.
Soms wordt het tarotspel ge
hanteerd als iets bovenna
tuurlijks: alsof je zou kunnen
voorspellen dat een lange
donkere man je pad zal krui
sen, of dat je jong zult sterven,
dergelijke humbug.
„Ik zie het als een hulpmiddel,
zoals een droom ook een hulp
middel kan zijn. Je kan wak
ker worden met een droom die
een betekenis heeft, zonder
dat je die kan duiden,
's Nachts is er gewerkt, zo'n
droom geeft je een teken,
maar je leven verandert er
niet door. Het bevestigt alleen
wat je zelf al weet. De kaarten
van de tarot kunnen je ook
zo'n vertroostend inzicht ge
ven. Je legt je probleem op
tafel, en dat geeft overzicht."
Maria Neele
In de kleine zaal van de
Doelen is eerste paasdag,
zondag 31 maart muziek te
horen van de Indiase musi
ci Suneel Mukherjee op de
sarod en Sukhmoy Baner-
jee op de tabla.
Het concert met Indiase
Gandharva Veda-muziek is
onderdeel van een wereldwij
de serie concerten onder de
titel 'Maharishi's Muziekfesti
val voor de Vrede', dat vier
maanden lang op 108 plaatsen
in de wereld plaatsvindt. Het
optreden van Mukherjee en
Banerjee maakt deel uit van
een serie van drie concerten in
De Doelen.
De organisatoren van de con
certen en de deelnemende mu
sici menen dat ze met hun mu
ziek een krachtige en merkba
re golf van orde en vrede op
wereldschaal teweeg kunnen
brengen. Ze denken dat hun
klanken en melodieën even
wicht en harmonie scheppen
in de mens en zijn omgeving.
Na dit eerste concert op eerste
paasdag volgen er nog twee,
op donderdag 25 april en vrij
dag 31 mei, beide keren om
20.15 uur. Het concert op 31
maart begint om 15.00 u
Organist Klaas Jan Muidei
geeft tweede paasdag, 1 april,
zijn traditionele paasconcert
in de Grote- of Sint-Laurens-
kerk in Rotterdam. Op het
Marcussenorgel speelt Mulder
werekn van Bach, Mozart, Wa-
lond en Rheinberger. Het con
cert begint om 20.145 uur.
De controversiële perfor-
mancegroep DNA Funart Vac-
torie treedt vanavond en mor
genavond op in Tejatro Popu
lar aan de West Kruiskade 26.
De groep wordt afwisselend
bejubeld en verguisd, zowel in
Nederland als ver daarbuiten.
Met verf, opblaasbootjes
beestjes en veel plastic creëert
DNA Funart Vactorie ter plek
ke beelden, die vervolgens
weer worden vernietigd. Er is
een gastoptreden van de 55-
jarige Berlijnse geluidsperfor
mer C.O. Caspar. Het optreden
begint om 21.00 uur.
De Roemeense violist Gre-
gor Serban treedt maandag 8
en 15 april met zijn orkest op
in restaurant Engels aan het
Stationsplein in Rotterdam.
Het orkest is er te horen vanaf
19.00 uur. Serban (1909) trok
in zijn jeugd door heel Europa.
Hij studeerde aan het conser
vatorium in Den Haag en is zo
in Nederland gebleven. Het or
kest bestaat uit twee violen,
cymbaal, piano en bas. Reser
veren via 010-4119551.
Saxofonist Anthony Brax
ton speelt met zijn kwartet in
Jazzcentrum Thelonious op
vrijdag 5 april. Braxton is
jazzmusicus, maar heeft zich
ook altijd laten beïnvloeden
door de hedendaagse gecom
poneerde muziek van Schön-
berg, Varèse, Cage en Stock-
hausen. Braxton speelt met
pianiste Marilyn Crispell, bas
sist Mark Dresser en drummer
Gerry Hemingway. Het optre
den begint om 21.00 uur.
In de serie Coryfeeën s
het klavier speelt woensdag 3
april de Joegoslavische pianist
Ivo Pogorelich in de kleine
zaal van De Doelen. Pogore
lich voert werken uit van
Haydn, Brahms, Skrjabin, Ra-
vel en Rachmaninov. De nog
jonge pianist heeft reeds een
glanzende carrière achter de
rug. Hij speelde in de meest
beroemde concertzalen van de
wereld, met de grootste diri
genten en de beste orkesten.
Het concert begint om 20.15
Zeer jonge, maar zeer grote
viooltalenten uit het Japanse
Yamaguchi spelen donderdag
4 april een concert in de kleine
zaal van de Doelen. Het gaat
hier om een uitwisselingspro
ject met het Rotterdamse Hel-
lendaal Vioolinstituut, dat net
als het collega-instituut uit Ja
pan jeugdige violisten opleidt.
De jeugdige violisten voeren
werken uit van Rode, Men
delssohn, Wieniawski, Vivaldi,
Mozart en enige Japanse melo-
Shakespeare en Bracht
staan zondag 31 maart cen
traal in het programma Floor
op Zondag, dit keer met actri
ce trins Snijders en pianist Pe
ter Beijersbergen van Hene
gouwen. Muziek van Mi
Castelnuovo-Tedesco en Kurt
Weill schreven de muziek bij
de teksten van Shakespeare en
Brecht. Jazz en musical laten
hun invloed gelden in muziek
van beide componisten. Het
optreden begint om 12.00 u
toegangsprijs is 7,50.
Jeugdtheatergroep
Zwarte Hand brengt 1 april
een nieuwe produktie in pre
mière, getiteld Het eind is
zoek. De Ierse schrijver Sean
O'Casey schreef het stuk,
waarin rollenruil tussen man
en vrouw centraal staat. Darry
en Lizzy hebben laaiende ru
zie. Ze verwijten elkaar dat ze
hun werk niet goed doen en
besluiten tot een rollenruil.
Lizzy gaat er meteen stevig te
genaan, maar Darry krijgt tij
dens het huishoudelijk werk
bezoek. Dat gaat natuurlijk
mis... De Zwarte Hand geeft
een try-out op 31 maart. Beide
voorstellingen beginnen om
15.00 uur. De voorstelling be
gint en eindigt met een optre
den van mandoline-orkest De
Opbloei. Voor iedereen vanaf 8
jaar.
Spelers en publiek werken
samen in een spannende thril
ler: 'Verdacht' van Theater
sport Lawine, te zien op vrij
dag 29 maart en zaterdag 30
maart om 20.30 uur in het Bi
bliotheektheater. Het moord-
verhaal is niet af, het publiek
wordt gevraagd karakterei
genschappen te geven aan per
sonages, te kiezen wie de da
der is, de detective te helpen
de moord op te lossen. Ge
schreven tekst en improvisa
ties wisselen elkaar af. De
voorstelling is een Europese
première, die elke voorstelling
weer anders uitpakt.
£>1 tervensbegelei-
ding is eigenlijk
het allerbelang
rijkste aandachtspunt.
Hoe dat proces verloopt
beslaat het grootste ge
deelte van het stuk. Het
is bijzonder emotione
rend om mee te maken
dat de ene partner de an
dere niet in de steek laat.
Het proces van ontken
ning, cynisme en wan
hoop wordt aan beide
kanten doorgemaakt tot
uiteindelijk toch de be
rusting volgt. Weglopen
van iemand wiens einde
nadert zou nooit mogen
gebeuren. Dan is, naar
mijn idee, de liefde nooit
groot genoeg geweest."
Peter van Leeuwen over 'zijn'
versie van Jos Brink's Een
nieuwe dood (waarin het ster
vensproces van een aids-pa-
tient wordt gevolgd) dat hij
met Apollo Toneel op zater
dag 6 april in het Bibliotheek
theater brengt. Samen met
zijn levensgezel Thorn Maes
die productieleider is. Van
Leeuwen: „Dat Thom en ik op
ongeveer dezelfde manier sa
men leven en werken als Jos
dat doet met zijn vriend Frank
Sanders heeft uiteindelijk de
doorslag gegeven bij het mij
toestemming geven om Een
nieuwe dood opnieuw te bren
gen. Aids blijft natuurlijk een
gevoelig onderwerp. Thom en
ik hebben ook qua geloof de
zelfde achtergrond als Jos en
Frank. En allebei zijn we ook
altijd heel actief geweest bin
nen de (rooms-katholieke)
kerk. Homosexualiteit, het ge
loof en de drang, mensen die
het thuis moeilijk hebben te
helpen door met hun ouders te
praten: dat zijn wel de groot
ste overeenkomsten die wij
hebben. Het laatste, praten
met de ouders van homosexu-
ele jongeren is vaak heel be
langrijk. Daarmee proberen
we te bereiken wat we eigen
lijk ook met dit stuk willen:
laten zien dat het opbloeien
van een liefde tussen twee ho-
mosexuele mensen exact het
zelfde is als bij heterosexue-
len. We hopen dat ons publiek
wat dat betreft met wat min
der vooroordelen naar huis zal
gaan".
Russisch roulette
Toch heeft Apollotoneel ook
richting homosexuelen wel
wat te melden. Peter van
Leeuwen: „We hebben wel de
gelijk kritiek op zaken als on
veilig vrijen; het Russisch
roulette dat nog steeds ge
speeld wordt. Toch geven de
cijfers die de Aidslijn geeft
een gunstige prognose. Vol
gens getallen uit '85 zouden er
nu 100 tot 200 duizend sero-
positieven zijn en 10 tot 15
duizend daadwerkelijk zie
ken. Op dit moment geeft de
Aidslijn (cijfers van 1 oktober
1990) 1442 patiënten en 10 tot
20.000 seropositieven. Dat is
natuurlijk nog wel veel maar
de aandacht zou inmiddels
meer naar hetero's mogen
gaan. Daarbij is meer sprake
van een stijgende lijn. Al met
al hebben we het natuurlijk
wel steeds over schattingen.
Er leeft heel veel in het ver
borgene en veel mensen weten
waarschijnlijk niet eens dat ze
ziek zijn".
Er is lef voor nodig om een
stuk van Brink te spelen dat al
heel veel succes geoogst heeft.
Toch is ook Jos Brink zelf blij
dat het weer gespeeld wordt.
Van Leeuwen: „Veranderen
mocht in eerste instantie niet
maar toch heb ik het geheel
iets minder sentimenteel ge
maakt. Je weet hoe Jos is, die
barst bij van alles onmiddel
lijk spontaan in snikken uit.
Ik ben wat nuchterder. Dat
kim je in het stuk merken".
Hyperventilatie
„Toch is het natuurlijk een
zware klus, zo'n onderwerp.
Je inleven roept veel emoties,
op. Bij Apollo Toneel heb ik
hiervoor de juiste spelers kun
nen vinden. In het stuk sterft
de hoofdpersoonin zijn strijd
steeds gesteund door zijn
partner. Een moeilijke rol,
heel goed vertolkt door Per
Severin. Tijdens een voorstel
ling had hij zich dusdanig in
geleefd dat hij een hyperven-
tilatie-aanval kreeg. Om dat
voortaan te voorkomen heb
ben we deskundige hulp inge
roepen. In de praktijk zie je
vaak dat het heel anders uit
pakt. Dat mensen door hun
familie en omgeving worden
uitgekotst en moederziel al
leen dood moeten gaan. Dat is
geen doodgaan meer, dat is
doodordinair creperen. Van
daar dat er buddies gekomen
zijn. Wat je ook veel mee
maakt is positieve discrimina
tie. Dat is natuurlijk veel min
der erg maar getuigt toch ook
weer van vooroordelen. Als
mensen horen, merken dat je
homosexueel bent, zou je in
eens zo aardig zijn. Of zo goed
kunnen koken en kunstzinnig
zijn aangelegd. Allemaal on
zin. Onder homo's zitten net
zo goed etterbakken en ook
alle andere eigenschappen die
een mens kan hebben tref je
soms wel en soms niet aan.
Ook wat dat betreft is er geen
verschil met hetero's.
De realiteit van een homobe-
staan zou naar Van Leeuwen
en Maes wel wat meer bekend
mogen zijn. Met name dat het
allemaal net zo gewoon of on
gewoon kan zijn als welk an
der leven of welke andere re
latie dan ook. Van Leeuwen
over zijn neiging tot 'het ge-
Peter van Leeuwen: „Positieve discriminatie is ook onzin"
(foto: Peter de Kievith)
wone' „Ook de onderzoekss-
cènes in het stuk waren naar
mijn idee niet realistisch ge
noeg. Het is bij iemand waar
bij aids wordt vermoed echt
niet noodzakelijk de knieref
lexen te testen. Met behulp
van een arts hebben we dat
aangepast en er een realisti
scher scène van gemaakt. Al
les gewoon zoals het is".
Els Neijts
Helmert Woudenberg: „Sprookjesformule heeft universele
taal, iets beters kon maken,
goud bijvoorbeeld.
„Voor de mens gold hetzelfde,
dachten sommigen. Die ver
kochten hun laboratorium en
gingen mediteren op de hei.
Ze ontwikkelden een theorie
dat je als mens je arrange
ment, de manier waarop de
elementen zijn samengevoegd,
zelf in de hand hebt. Als ac
teur moet ik ook kunnen
scheiden en schoonmaken, elk
arrangement kunnen maken.
Daarom heb ik veel aan die
theorie."
„De elementen vuur, aarde,
lucht en water staan voor de
ambitie, het praktisch inzicht,
het analytisch vermogen en
het gevoel. Je hebt vanaf je
geboorte geleerd om één per
soon te zijn. Toch blijft er in
ieder mens een deel onaange
past. Drie elementen zijn in
harmonie, met één element lig
je overhoop. Dat deel van je
zelf weigert zich aan te pas
sen, wordt onderdrukt en kan
een eigen leven gaan leiden.
De kracht van dat element
kan zich tegen je keren. Als
het element vuur bijvoorbeeld
niet geregeld wordt, kan het
destructief worden, dan regelt
het zichzelf. Door dat stuk on
aangepastheid blijft er altijd
een deel van jezelf waar je met
niemand over kan praten, dat
individueel blijft."
Vier namen
Woudenberg geeft tijdens het
Scholieren Theaterfestival
ook een workshop. In zo'n
'training' is de leer van de vier
elementen het uitgangspunt.
„Op de televisie heb ik eens
een tipje van de sluier kunnen
oplichten. Dat programma is
op alle fronten aangeslagen.
Ik kreeg zelfs telefoontjes van
