Repo's vanuit het vooronder
'Het Dordtsche
probleem' opgelost
Nieuwe theorie: Voorstraatshaven is gegraven
Radio Rijnmond Reporter
Jan en Rob voor Radio Rijnmond 'op stroom'
Scherpe bocht
Verrassend
De straat van
augustus:
de Voorstraat
in Dordt
AUGUSTUS 1991 33-5003
Lang is er over getwist,
maar nu lijkt het toch ze
ker: het deel van de Dordt-
se Voorstraatshaven tussen
het stadhuis en de Grote
Kerk is gegraven. Veel his
torici hebben er over geru
zied of het nu om een na
tuurlijke rivierloop ging of
een door mensen gegraven
kanaaltje. Historisch-geo-
graaf drs. G. Renting
kwam onlangs met een
theorie die het zeer aanne
melijk maakt dat het laat
ste het geval is.
Door Wim van Wijk
In 1917 verhief de historicus
en sterrenkundige C. Easton
de zaak van de rivierenloop
rondom Dordrecht tot „het
Dordtsche probleem." Easton
vroeg zich af of er ooit een rivier
had bestaan, waaraan Dordrecht
zijn naam had ontleend - een
drecht is een doorwaadbare
plaats in een rivier - en zo ja, had
die dan dwars door de stad ge
stroomd of erlangs?
De meest gangbare verklaring is
dat Hollands oudste stad zijn
naam had ontleend aan de Thu-
redrith, een zijrivier van de Mer-
wede, waarvan de monding nog
altijd terug te vinden is bij het
Groothoofd. Over de eerste paar
honderd meter van de verdere
loop van dit riviertje zijn de his
torici het eens, maar ter hoogte
van het Scheffersplein en de Vis-
brug beginnen ze van mening te
verschillen. Easton zelf hield het
erop dat de huidige Voorstraats
haven - helemaal tot aan de Gro
te Kerk - het vervolg van de Thu-
redrith markeert.
Anderen (onder wie J.L. van Da
len, die een aantal boeken schreef
over de geschiedenis van Dor
drecht) beweerden dat de Thure-
drith ter hoogte van de Visbrug
een scherpe bocht naar het zui
den, richting Bagijnhof maakte.
geweest. „Hoe is het anders te
verklaren dat de haven bij het
Groothoofd op zijn breedst is? De
monding van een rivier is nu een
maal altijd het breedste deel."
In plaats van zich aan te sluiten
bij hetzij het Eastonkamp dan
wel het Van Dalenkamp, komt
Renting met een verrassende
vondst. „Beide partijen hebben
gelijk. Op een geven moment
heeft de stroomrichting in de
Thuredrith zich omgekeerd! Dat
moet omstreeks 1280 zijn ge
weest."
Voor die bewering draagt Ren
ting een paar sterke bewijzen
aan. „In de dertiende eeuw ver
legde de Maas ten oosten van
Dordt zijn loop. Voortaan gaf hij
zijn water ter hoogte van slot
Loevestein aan de Merwede."
Dat leidde tot hogere waterstan
den in de Merwede voor Dor
drecht, met als gevolg dat de
Thuredrith zijn water niet langer
kon lozen op de rivier. „Erger
nog: het water van de Merwede
ging de Thuredrith instromen."
Dat verklaart volgens Renting
waarom er in een oorkonde van
1282 melding wordt gemaakt van
de bouw van een sluis in de Thu
redrith, die het water moest te
genhouden. „En omdat het water
van de Thuredrith toch ergens
heen moest is er ten noorden van
die sluis een afvoerkanaal gegra
ven in westelijke richting: de
Voorstraatshaven," aldus Ren
ting.
Ook dat weet Renting aanneme
lijk te maken. In de stadsrekenin
gen van 1285 en 1286 prijken uit
gavenposten voor twee bruggen:
de 'kerkebrueghe' en de 'pelser-
brueghe'. Gelet op het hoge be
drag gaat Renting ervan uit dat
het om nieuwe bruggen gaat en
niet om herstelwerkzaamheden,
zoals Easton beweerde.
Een laatste bewijs haalt Renting
uit kerkelijke archieven. „In 1284
wijdde een bisschop de nieuwe
begraafplaats van de Grote Kerk
in. Daaruit leid ik af, dat de oude
begraafplaats heeft moeten wij
ken voor de Voorstraatshaven,
die toen net gegraven was," aldus
Renting.
Pas veel later zou er een kanaal
tje zijn gegraven tussen de Vis
brug en de Grote Kerk, de Voor
straatshaven dus.
Waar de historici het evenmin
met elkaar over eens waren, was
welke kant het water van de Thu
redrith uit stroomde. Loosde de
Thuredrith zijn water bij het
Groothoofd op de Merwede (zo
als Van Dalen beweerde), of
stroomde daar juist water van de
Merwede naar binnen en voerde
de Thuredrith dit af naar een an
dere rivier die ten zuidwesten
van de stad stroomde, daar waar
nu de Drechttunnel ligt. Zo stel
de Easton zich de waterloop uit
die tijd tenminste voor.
Het probleem voor alle onderzoe
kers was en is, dat dit alles zich
afspeelde vóór de Sint Elisa-
bethsvloed van 1421. Die over
stroming zette het hele gebied op
zijn kop en betrouwbare kaarten
van voor die tijd zijn er niet.
Ook historisch-geograaf Renting
kampte met dit probleem. En ook
hij kwam voor het probleem te
staan van de stroomrichting in de
Thuredrith. „Tegenwoordig is
het zo dat het water van de Mer
wede door de Voorstraatshaven
stroomt en bij de Grote Kerk
weer op de Oude Maas wordt ge
loosd,", zegt hij. Toch moet dit
volgens hem vroeger anders zijn
Radio Rijnmond besteedt
in de maand augustus spe
ciale aandacht aan de bin
nenvaart onder het motto
'Op stroom'. Programma
makers Jan van de Putte
en Rob Freijssen varen
vier weken lang met het
binnenschip Stella Maris
over Rijn en Maas. Van
hun belevenissen doen zij
op werkdagen verslag in
de drie nieuwsedities van
Radio Rijnmond: tussen
half acht en half negen,
tussen half één en één uur
en tussen half zes en zes
uur. De serie 'Op stroom'
wordt nog uitgezonden tot
en met 30 augustus.
Het is eigenlijk al een
oud idee,vertelt Rob
Freijssen, die het plan
ofrf een reeks radioreportages te
maken over de Rijn en de Maas
uit de la haalde toen er bij Rijn
mond werd gesproken over spe
ciale zomerprogramma's. „Het
idee komt van Ron van der Rhee,
maar het werd nooit uitgevoerd.
Dus hebben we het nu maar eens
opgepakt.
De Stella Maris is het schip van
Jacob en Janny Looyschelder,
'doorgewinterde binnenschip
pers,' aldus Rob Freijssen. „We
zijn in Basel begonnen en van-
daaruit trekken we richting Rot
terdam. Daar varen we dan rond
in de omgeving van Europoort en
Dordrecht en vervolgens gaan we
over de Maas naar Noord-Frank
rijk. We doen dat allemaal om nu
eens aan te geven welke beteke
nis die rivieren hebben voor het
hele deltagebied. Rotterdam en
Dordrecht zijn voor een belang
rijk deel afhankelijk van wat er
op en langs die rivieren aan acti
viteiten plaatsvindt.
Op die manier brengen de varen
de radioverslaggevers het achter
land van het Rijnmond-gebied in
kaart. Over kaart gesproken: in
het redactiezaaltje dat al snel de
bijnaam 'het binnenvaarthok'
kreeg, staat een grote kaart van
de Westeuropese rivierenlopen
('Mittelëuropaische Wasserstras
sen') opgesteld met speldeknop-
pen op de plekken waarover Jan
van de Putte en Rob Freijssen
uitgebreid hopen te berichten.
„We gaan het niet alleen hebben
over de industrie, maar zullen
ook historische en culturele on
derwerpen onder de loep nemen.
Maar de nadruk zal inderdaad
liggen op de industriële en have
nactiviteiten. We stappen ge
woon aan boord en komen dan
overal langs. Iedereen heeft wel
eens gehoord van de problema
tiek rond de kalimijnen in
Noord-Frankrijk en de lozingen
die daar plaatsvinden en die in
onze omgeving voor problemen
zorgen. Daar gaan we nu eens een
keertje kijken. Wat is dat voor
een bedrijf? Wat voor mensen
werken daar?" vertelt Rob en
thousiast.
„Ik weet ook nooit of je schipper
of kapitein moet zeggen," zegt
Jan. „Daar hoop ik ook alles over
te leren. Ik heb wel eens gehoord
dat je schipper bent als je geen
motor hebt en kapitein als je die
wel hebt... Dat ga ik ook allemaal
vragen. Ik wil in elk geval wel een
keer sturen. Of roer gaan, hoe zeg
je dat? Nou ja."
Hebben Rob en Jan zeebenen?
„Zeebenen niet. Rivierbenen
misschien."
Foto's Maarten Laupman
Omdat Suzanne Mulder met
zwangerschapsverlof is - ze is in
tussen bevallen van Luuk - ver
valt tot 1 oktober haar populaire
programma De weg naar Kralin
gen. Op het bekende tijdstip
(16.00 uur op werkdagen) is daar
een ander programma voor in de
plaats gekomen: De straat.
U herinnert zich natuurlijk de
vier weken durende serie over de
Nieuwe Binnenweg die werd ge
maakt door Jack Kerklaan. In de
laatste uitzending tufte hij op een
snorfiets door de in alle opzich
ten afwisselende Rotterdamse
straat om live verslag te doen van
zijn belevenissen. Intussen had
den de luisteraars al kennisge
maakt met notoire Binnenweg-
-bewoners en reguliere passan
ten. Ook waren zij ingelicht over
de ins en outs van het handlezen
en het roze leven ter plaatse.
Daarna volgden, onderbroken
door Radio Tour de France, pro
gramma's van Chris Vemer en
Carla Overduin.
Vanaf 12 augustus staat een van
de oudste straten van Dordrecht
centraal: de Voorstraat. Geboren
en getogen Dordtenaar Frank
van Dijl wandelt drie weken lang
door deze Voorstraat die eigen
lijk een dijk is. Hij praat met
winkeliers, kunstenaars, politici,
marktkooplui, caféhouders en
met wie al niet.
