Van wijkblad naar grootste streekkrant
1971: De Havenloods kijkt
kritisch over de grenzen
DË HAVE?
KT.
1961, de grote sprong voorwaarts van
wijkblad naar volwassen stadskrant
metro
1981: Van Barry's Corner tot kernraketten
lnloods
De weg van nieuws
en advertenties
DE HAVENLOODS
De Havenloods van 1951 tot 1991: spectaculaire groei naar onmisbare informatiebron
Eénpyjoner moet beleggers
naar Kop van Zuid brengen
iTTaiBilmn
ENLOODS
DE HAVENLOODS - JUBILEUM - DONDERDAG 31-OKTOBER-1991
DE HAVENLOODS
44-1 d01
'MEN HOEFT EEN ROT-
terdammer niet te vertellen
wat een Havenloods is', be
gon de redactie het inleidende
artikel in het allereerste num
mer van de Havenloods op 1
november 1951. Tien tegen
een dat het antwoord op de
vraag 'Wat is een Haven
loods?' in Rotterdam nu een
ander antwoord oplevert dan
veertig jaar geleden. Een Ha
venloods anno 1991 is een
krant, waarin je nieuws uit
de stad kunt vinden, adver
tenties van kleine en grote
winkeliers, sport- en uit-
nieuws uit de regio en ru
brieksadvertenties van parti
culieren.
Van de 10.000 exemplaren waar
mee de Havenloods begon in
1951 is het blad gegroeid tot een
oplage van 300.000 in dertien
edities. De Havenloods uit 1951
was geen gratis krant. Hij kwam
eens in de veertien dagen uit in
het centrum van Rotterdam en
een abonnement kostte 60 cent
per kwartaal of één gulden per
halfjaar. De uitgever was Stich
ting De Jeugdhaven, een instel
ling van christelijke signatuur
die verschillende clubhuizen on
der haar beheer had. De op
brengst van De Havenloods (die
overigens pas in de loop van de
derde jaargang kwam), was be
stemd voor het clubhuiswerk.
Oprichter dominee Van Krim
pen had niet kunnen vermoeden
dat de groei van zijn Havenloods
zö stormachtig zou verlopen.
Binnen enkele jaren groeide het
blad naar een oplage van 25.000;
in 1952 kwamen er al verschil-
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLA
.de Jeugdhaven". Mathene
NOVEMBER 1951 Verschijnt voorlopig
E HAVENLOODS
den was ik eens zo eigenwijze
scherpere veiligheidseisen maken
m tot financiële tegenvaller
Het redactionele stuk
de eerste Havenloods opende.
de Havenloods nu: actueel en kritisch.
lende edities uit en werd de
krant een wekelijks gratis ver
schijnsel, waar men zich buiten
het verspreidingsgebied op kon
abonneren. In 1953 volgde een.
wekelijkse uitgave.
Columns
Inhoudelijk was De Havenloods
geen echt nieuwsblad in de be
ginjaren. Zo nu en dan wordt
eens een graantje meegepikt van
de actualiteit, overigens steeds
meer in de loop van de eerste
jaargangen. 'Feyenoord verliest
van de Nederlandse Antillen'
(met 1-0 in het Feyenoordsta-
dion), artikelen over de waters
nood in 1953, veel nieuwe ge
bouwen, de aanleg van een heli-
copterveld en nog veel meer.
Hoewel het verschijnsel destijds
nog geen 'columns' heette, lieten
vele columnisten (of was het één
persoon die onder verschillende
pseudoniemen schreef?) hun
licht schijnen over maatschappe
lijke ontwikkelingen. Er was een
vervolgverhaal, Logement 'Het
Lekke Leven' (Een roman uit
het Rotterdamse zwerversleven
door W. Laatsman), een filmru
briek, gedichten, regelmatig een
frijsvraag, een rubriekje voor de
inderen, veel Jeugdhaven-
nieuws en wat we nu onder de
rubriek 'zakelijk bekeken' nog
steeds in de krant hebben: stuk
jes over bedrijven in de stad.
Vrij Nederland
De Havenloods ontwikkelde
zich in de jaren zestig tot een
uniek huis-aan-huisblad. In 1965
haalde de krant zelfs met zijn
non-conformistische standpunt
Vrij Nederland. 'Geëvolueerd
tot de mmatschappijkritische
horzel in de conformistische we
reld van de maasstedelijke pers',
beschreef het opinieblad de re
dactionele koers. De Rotter
dammers waardeerden die hou
ding, want De Havenloods werd
uitstekend gelezen. De Haven
loods was andere Rotterdamse
media vaak vóór in de berichtge
ving, wat de journalisten van het
huis-aan-huisblad door hun col
lega's van de dagbladen niet in
dank werd afgenomen.
Eind jaren zestig noopte de
groei van de Havenloods de di
rectie om te zien naar eigen mo
gelijkheden om de krant te druk
ken. Tot die tijd werd De Ha
venloods bij het Rotterdams
Nieuwsblad gemaakt. Er moes
ten investeringen gedaan wor
den. Maar geen bank wilde in
zee gaan met de 'linkse' Haven
loods. Hoewel het bedrijf ge
zond was, kon Stichting de
Jeugdhaven de kar niet meer op
eigen kracht trekken, en moest
de krant verkocht worden.
Wegeners Couranten Concern
nam in 1972 het roer over.
Dat betekende niet dat de voor
uitstrevende signatuur ineens
verdween, maar de toenmalige
redactie stapte wel op. De Ha
venloods is ook sindsdien de
nieuwsfeiten in Rotterdam en
regio kritisch op de voet blijven
volgen.
De 'luis-in-de-pels-houding' van
de jaren zestig leek zelfs in het
jaar 1990 nieuw leven ingeblazen
te krijgen. In dat jaar beschikte
de Rotterdamse stadsredactie
bijna wekelijks over besloten
stukken van drie raadscommis
sies. Als klap op de vuurpijl
kreeg de redactie in 1990 zeker
zo'n keer of tien de volledige
vergaderagenda van burgemees
ter en wethouders, met alle bij
behorende en soms geheime
stukken, in handen. Het gevolg
was zo'n dertig tot veertig pri
meurs over zaken die de ge
meente liever nog even stil had
gehouden.
„Ik heb de laatste tijd wel lol in
De Havenloods", zei Jan Goe-
jenbier, hoofd voorlichting van
de gemeente, in het begin nog.
Waarop de verslaggever tevre
den antwoordde: „Wij ook,
Jan."
Later waren Goejenbier en de
zijnen minder blij met de situa
tie: de publicaties leverden heel
wat scheve ogen op. Niet alleen
bij collega-journalisten, maar
vooral bij stadhuisse wethouders
en voorlichters. Zo werd bij
voorbeeld wethouder A. Ver
beek tot twee keer toe, als ge
volg van publicatie, gedwongen
een besloten vergadering om te
zetten in een openbare vergade
ring.
Prullebakken
Volgens betrokkenen in het
stadhuis kon het niet anders of
een onzer correspondenten
plunderde regelmatig prullebak
ken in kamers waar hij niet
mocht komen. Dit nu was niet
het geval. De gemeente was ge
woon slordig. De stukken lagen
namelijk èn in een openbare
ruimte èn zó voor het grijpen.
Zelfs had de correspondent toe
stemming van een ambtenaar de
spullen mee te nemen. Overi
gens wist deze ambtenaar kenne
lijk niet dat het hier besloten
stukken betrof.
Aan de voor de redactie zo luxe
situatie kwam helaas door twee
oorzaken een eind: door een in
terne verhuizing in het stadhuis
en doordat de gemeente beter
op haar spullen ging passen. Dat
is jammer voor zowel ons als
voor onze lezers. Maar wie weet
komt er ooit weer eens een tijd
dat
WIE JAARGANG 1961 van
De Havenloods opdiept uit de
archieven, treft een krant
aan die 'ruikt' naar de tijd
waarin hij gemaakt is. Ne
derland krabbelt economisch
langzaam op, wat in de krant
tot uitdrukking komt in de
talrijke personeelsadverten
ties waarin woorden als
'flink', 'beschaafd', 'intelli
gent' en 'gehuwd' veelvuldig
terugkomen.
Zo zocht Van den Bergh's en
Jurgens' fabrieken N.V. in 1961:
'Flinke Mannen met zin voor
orde en netheid voor spoedige
apijt
her en
hield de gemoederen aardig bezig
indiensttreding' en een melkboer
in Crooswijk had nog plaats voor
een 'Flinke melkbezorger'
De redactiekolommen stonden
in '61 bol van het nieuws over de
wederopbouw van de stad. Veel
grote foto's van de aanleg van de
Lijnbaan en een beeld van een
kaal Hofplein waar „Het Hilton-
hotel de grond uit schiet", aldus
een foto-onderschrift uit de
krant van 10 mei 1961. Ook
brengt de krant op een van de
binnenpagina's onder de rubriek
'Metropool en Metro' iedere
week een fotografisch verslag
van de vorderingen van de aan
leg van de metro. In de redactio
nele commentaren die foto's be
geleiden klinkt een nauwelijks
verholen trots door. „Nog is het
land rauw en onbewerkt in de
buurt van de Schiedamsedijk.
Maar met stoer geweld wordt
hier de grondslag voor de metro
gelegd. De lieren kreunen, de
staaldraden spannen zich, de
dragline graaft en wroet en uit
de chaos van vandaag wordt de
snelle toekomst geboren", zo
luidt een van de wat gezwollen
aandoende teksten die kennelijk
het 'Rotterdam-gevoel' van die
tijd verwoordden.
Opvallend is dat de redactionele
aandacht vanaf eind '50 steeds
meer verschuift naar het stedelij
ke nieuws. Een trend die in de
zestiger jaren doorzet, waardoor
De Havenloods van een wijkge-
bonden advertentieblad uit
groeit tot een volwassen stads
krant. Regelmatig opent het
blad met nieuws over zaken die
voor de hele stad van belang
zijn, terwijl -net als tegenwoor
dig- het meer wijkgebonden
nieuws naar binnen verschoven
is. Een greep uit het nieuws van
de voorpagina van De Haven
loods van donderdag 27 april
1961. 'West-Duitsland "ronselt"
in Rotterdam honderden goede
arbeidskrachten', was de alarme
rende opening. Het artikel
maakt op verontwaardige toon
melding van malafide praktijken
van Duitse vertegenwoordigers.
"Deze onbetrouwbare sujetten
dienen zoetgevooisd allerlei
fraaie verhalen op en doen veel
beloften om Rotterdamse vak-
klieden er toe te bewegen in
Duitsland te komen werken."
Vanuit de bovenhoek glimlacht
koningin Juliana de lezer toe,
die, zo meldt het onderschrift,
zondag haar 52ste verjaardag
viert. Verder twee kolommen
over de mogelijke komst van een
'modern centrum voor schip
pers' en een verhaal over de be
kende Rotterdamse kapper John
Postmus, die zijn handen voor
één miljoen verzekerde. De ver
slaggever: „Hoewel wij in Rot
terdam gewend zijn aan enorme
getallen, duizelen we er van.
Eén miljoen gulden voor de han
den van een haarkunstenaar."
KERNENERGIE, STADS-
vernieuwing en kernraketten.
Met deze drie kernwoorden kan
worden aangegeven wat veel
mensen in het Rijnmondgebied
in 1981 bezighield. Ook in De
Havenloods komen deze the
ma's regelmatig terug. Het 'leed'
in de wijk wordt echter niet ver
geten.
'Woedende reacties na ingezon
den brief, kopt De Havenloods
op woensdag 4 november 1981,
de dag van de deelgemeenter-
raadsverkiezingen. De krant pu
bliceerde op 29 oktober een
brief die was ondertekend met J.
Koekoek. Hierin breekt deze de
staf over de PvdA in Overschie
en kraker Dik Fokkema.
Op 4 november vertelt J. Koe
koek op de voorpagina dat hij
van het epistel niets af weet.
„Toen ik de brief onder ogen
kreeg schrok ik me wild. Behal
ve mijzelf worden de PvdA en
de partij waar ik kandidaat voor
ben, Overschie '81, er de dupe
van".
Op donderdag 5 november haalt
J. Koekoek wederom de voorpa
gina van De Havenloods. Dit
maal als winnaar van de verkie
zingen in Overschie. Het op
komstpercentage bij deze ver
kiezingen bedroeg dertig pro
cent. Wethouder Schmitz was
hier volgens de krant tevreden
mee.
Het protest tegen de bewape
ningswedloop drong in 1981
door tot Vlaardingen en dus ook
tot de kolommen van De Haven
loods. De actiegroep Vlaardin
gen Tegen Kernbewapening
bracht vijfhonderd mensen op
de been. Een verslaggever deed
er kritisch verslag van. „Tijdens
de rondgang door oude Vlaar-
dingse wijken zorgde een wat
onzamenhangend muzikaal ge
zelschap voor wat vrolijke klan
ken. De leden hiervan zaten op
een vrachtauto en speelden er
weliswaar lustig, maar zeker niet
fantasierijk op los. De demon
stranten die direct achter de mu
sici liepen merkten al na enige
straten de beperktheid van het
repertoire op. Dat betekende
niet dat zij niet gewaardeerd
werden door de demonstranten,
integendeel. Bij het overbeken
de nummer 'Bei mir bist du
schön' van The Andrew Sisters
(jéééaéren geleden) raakte een
aantal deelnemers uit de aange
houden pas en begon een meer
swingend loopritme aan te ne
men".
Wekelijks in De Havenloods
destijds ook de rubriek Barry's
Corner van Barry Hughes. Hier
in schreef hij over Sparta-sterren
als Louis van Gaal en Ronald
Lengkeek. En aan het eind van
het jaar ontbrak natuurlijk Sint
Nicolaas niet. De correspondent
van De Havenloods in Madrid
onthulde dat de Goedheiligman
op 18 november 1981 om 12.45
uur voet aan wal zou zetten in
Rotterdam.
recht! De afgelopen wel
in deze krant de volgende op
roep te lezen: 'Wie heeft de
allereerste Havenloods nog in
zijn bezit?' Nu is jaargang één,
nummer één terecht. De eerlij
ke vinder, Henk van Buren
van het Gemeentearchief,
krijgt hiervoor van De Haven
loods een etentje aangeboden.
Hoewel op de redactie van de
krant alle nummers bewaard
worden, was het allereerste
exemplaar al jaren zoek.
SchieiLimsNicw*!
|!|l|pl RöMerdams Stadsblad
Klein begonnen, uitgegroeid
tot een niet meer weg te den
ken wekelijks verschijnsel in
meer dan 300.000 brievenbus
sen: De Havenloods. Honder
den mensen dragen er weke
lijks hun steentje aan bij om
De Havenloods bij honderd
duizenden op de deurmat te
laten vallen.
Advertentieverkopers, journa
listen, fotografen, grafici,
drukkers, chauffeurs, bezor
gers en vele andere medewer
kers vormen een complexe or
ganisatie. Dat gebeurt ge
woon, zonder daar al te veel
ophef over te maken (we blij
ven immers Rotterdammers).
Nu, bij het veertigjarig bestaan
van De Havenloods, laten we
enkele van die velen aan het
woord over hun werk. Hun
verhalen geven een beeld van
de wijze waarop de krant tot
stand komt, wat er allemaal bij
komt kijken en hoe ze daarbij
betrokken zijn.
Natuurlijk zijn er op de achter
grond nog veel meer ..mensem
aan het werk, zonder wie de'
krant niet zou kunnen 'vèrschij-'
nen. De telefonistes, de mede
werkers achter de balie, de ad
ministratie, het secretariaat, de
mensen van de postkamer enï
de koeriersdiensten, het mana
gement, de medewerkers van
de personeelsafdeling, de men
sen van het technisch bedrijf,
niet te vergeten de kantineme
dewerkers, de schoonmakers,
de chauffeurs en al die vele
anderen.
De schijnwerper kan niet op
elk van hen gericht worden.
Toch denken we met ruim een
dozijn kleine portretten van
medewerkers van Dq Haven
loods een beeld te kunnen ge
ven van hoe de krant gemaakt
wordt, beginnend bij de lezet
en eindigend bij degertet? over
wie in de krant wordt geschre-
RïTISfHF CFÏÏTI- Hof in monrf 10T1
VEEL KRITISCHE GELUI
den, in 1971 in De Haven
loods. Het blad had een repu
tatie op het gebied van alerte,
vooruitstrevende berichtge
ving. Onder leiding van
hoofdredacteur Anne Hoek-
sema werd de blik niet alleen
op de Maasstad en omgeving
gericht, maar keek de lezer
mee met de redactie tot ver
over de gemeente- en zelfs de
landsgrenzen.
Toch bleef de lokale en regiona
le verslaggeving het belangrijkst.
De Rotterdamse edities open
den begin november met een
stuk over de actiegroep Leefbaar
Kralingen, die zich met hand en
tand verzetten tegen de komst
van de metro over de Oudedijk.
Het gemeentebestuur had al in
gestemd met het Oudedijktracé,
maar de actiegroep bleef zich
verzetten. Ook de stichting Kra-
lingerhof heeft bezwaar tegen
het tracé, meldt de Havenloods:
het doorkruist de plannen voor
de aanleg van een 'groene wal',
beginnend bij het Arboretum
Trompenburg bij de Oostzeedijk
en via Tuinenhof en Iepenhof
doorlopend naar het Kralingse-
bos.
In de roemruchte rubriek Kuke
leku vragen de redacteuren van
De Havenloods aandacht voor
veelsoortige vraagstukken, va
riërend van de aanleg van een
enorme olie-opslagplaats op de
Maasvlakte tot de toelating van
China tot de Verenigde Naties.
De toon is kritisch, maar luchtig.
Fluwelen hand
De kritische toon van De Ha
venloods beviel maar slecht bij
sommige adverteerders. De ge
meente Rotterdam bijvoorbeeld
weigerde in die dagen in De Ha
venloods te staan. Toch was dat
voor de directievan de Jeugdha
ven, eigenaar van de krant,
nooit reden om de redactie tot
een andere koers te dwingen. In
een artikel in Vrij Nederland,
dat in maart 1973 verscheen,
vertelt hoofdredacteur Anne
Hoeksema over die onafhanke
lijkheid, een grote bijzonderheid
voor een huis-aan-huisblad, die
het wat betreft zijn inkomsten
geheel uit de advertentiepot
moet hebben. Toen De Haven
loods in 1972 werd overgenomen
door Wegener vreesde hij een
heel ander directiebeleid. Onder
de titel 'De Havenloods wordt
met fluwelen hand gewurgd' te
kent Martin van Amerongen de
geschiedenis van de overname
op.
Uiteindelijk was het niet het be
leid van Wegener wat betreft de
inhoudelijke koers van de redac
tie die Hoeksema deed opstap
pen, want dat viel alles mee.
Bezuinigingen op redactioneel
gebied maakten het voortgaan
op de oude voet onmogelijk.
Vele redacteuren moesten af
vloeien, en Hoeksema kon zich
daarmee niet verenigen. Toen
uiteindelijk ook sterjournalist
Jan Dijkstra het veld moest rui
men, was voor hem de maat vol.
'Een gedemoraliseerde redactie
bleef achter', aldus Van Ame
rongen in Vrij Nederland.
Derde Wereld
Jan Dijkstra was de grote man
achter paginagrote artikelen
over armoede in de Derde We
reld. Die trof de lezer veelvuldig
aan in de Havenloods van twin
tig jaar geleden. Alleen al in de
maand november van 1971 ston
den stukken over Zuid-Amerika
en Afrika. Dijkstra reisde voor
De Havenloods naar Zambia en
Colombia en schreef onder de
titel' De onuitsprekelijke armoe
de in Bogota' een vlammend be
toog tegen de uitbuiting van de
straatarme bevolking op de rand
van het bestaan. 'Pistolen losjes
in de holster', zo beschreef hij de
indruk die de politiestaat op hem
maakte. Multinationals als Phi
lips worden niet gespaard in zijn
bijdrage. Kritiek ook op de ont
wikkelingshulp van de rijke lan-
Kukeleku, kritische bijdragen in een luchtig jasje.
den. „Elk rijk land verdient aan
het geld dat als ontwikkelings
hulp wordt uitgegeven. De rege
ringen van de arme landen doen
met het geld wat hun goed
dunkt", schreef Dijkstra.
Gastarbeiders
Toch bleef De Havenloods ook
dichter bij huis. Op sportgebied
is er kritiek op de KNVB, die
volgens het redactionele artikel
veel te weinig doet aan de oplei
ding van de jeugd. De christelij-
•ke inslag van het blad komt naar
voren in de berichtgeving over
een nieuwe bijbelvertaling in het
Maleis, terwijl even verderop op
dezelfde pagina het Komité Pro
Gastarbeiders meldt dat er 'in
heemse raadgevers' nodig zijn
voor de ondersteuning van bui
tenlandse werknemers (die toen
nog niet zo heetten).
De Capelse editie meldt d^
komst van een heel nieuw type
woningen in Krimpen aan den
IJssel. Het 'Wassenaar van Rot
terdam' krijgt te maken met het
Driekanteplan, woningen dié
volgens de wensen van de nieu»
we bewoners kunnen worden in->
gedeeld.
Schiedam heeft net de begroj
tingsbehandeling achter de rugj
Saai was het, blijkt uit het ver»
slag. D'66 (toen nog mèt kom'
ma) toont zich verdrietig over
het ontbreken van geld voor eefli
sociaal raadsman, terwijl er te
vredenheid is over de bouw van
een nieuw gemeentehuis.'
En wat nog steeds hetzelfde is en
elk jaar terugkomt: lezers van de
Havenloods kunnen niet reduc
tie de ijsshow van Holiday onTce
bijwonen. In Ahoy' natuurlijk!-
