25
39.95
Dyslexie kent veel verborgen gezichten
en net zo veel problemen als trucjes
Nintendo Game Watch
Exclusief bij Correct
Bergweg 110, Rotterdam
DE HAVENLOODS
Feiten en
begrippen
Iedere woordblinde heeft wel een paar van de 79 vormen in voorraad'
Voor meer informatie en
regionale thema-avonden
Oorzaken en hulpmiddelen
Sing along in het
Correctcafé
DONDERDAG 17 SEPTEMBER 1992
vergeet 't dan maar!
CNint«mdo^
NINTENDO GAME WATCH
De tijd vliegt voorbij met deze fantas
tische Nintendo Game Watch waarop je
het spelletje Super Mario kunt spelen.
NORMALE PRIJS 4&9T
Correctprijs
SONY
SONY MDR 515 STEREO
OORTELEFOON SET
Een fantastische aanbieding voor de
Walkman gebruiker. Bestaande uit een
prima klinkende stereo oortelefoon die is
aangepast aan de vorm van uw oor.
Een Sony UX-S 90 audiocassette en 1
twee penlite batterijen.
NORMALE PRIJS
Correctprijs
VERMULM
VOGEL'S TVB125 NEIGBARE TV MUURBEUGEL
Neigbare TV muurbeugel welke aan elke muur te bevestigen
is. De beugel is 90 graden horizontaal draaibaar en 15 gra
den verticaal neigbaar. Geschikt voor TV's tot 25 kg.
NDRMAI P DRI.lt: 130'.
VERMULM TELEVISIE EN LUIDSPRE- bij. want van sommige modellen zijn er
KERVOETEN slechts enkele stuks.
Correct kocht een grote partij diverse NORMALE PR1JSS9T-
luidsprekervoeten en televisie onderstel- rnrmrtnriic vanaf
len. Van in hoogte verstelbaar tot draai- GOireciprlJS vanaf
baar, het is er allemaal. Wees er snel
Correctprijs
pïïjr"i Betaling met bank- of giropas pincode.
Teleshopping ook op vrijdag tot 21.00 uur
VIDEO OPBERGDOZEN
Stevige kunstof opbergdoos voor VHS-
videocassettes om al uw waardevolle
video opnamen stofvrij in op te bergen.
NORMALE PRIJS PER STUK 1.95
BIJ AANKOOP
GRATIS
PARKEREN IN DE
CORRECT
PARKEERGARAGE
T/O CORRECT
BEREIKBAARHEID VAN CORRECT:
Met de tram. ujn 4.6 en 9. Met de bus.
170,171 en 173 stoppen praktisch voor de
deur en bus 35,39 en 40 stoppen bij
Station Noord, ook vlakbij. Met de auto,
volg de diverse aanwijsborden.
11.00-18.00 UUR
9.30-18.00 UUR
9.30-18.00 UUR
9.30-18.00 UUR
9.30-21.00 UUR
9.00-17.00 UUR
010-4.618.600
Geen enkel mens is hetzelfde,
ook dyslectici niet. Van alle 79
bekende vormen kunnen even-
zovele mogelijke combinaties
voorkomen. Vandaar dat een
diagnose soms moeilijk te stel
len is.
Zéér in het algemeen gesteld is
dyslexie een stoornis die zich
kan uiten in moeilijk of niet
kunnen leren lezen en/of spel
len.
Schrijven
Foutloos leren schrijven gaat
vaak uiterst moeizaam. Soms
worden letters omgedraaid,
vergeten of juist teveel toege
voegd. Of de d, b en p
niet of slecht van elkaar onder
scheiden. Een rommelig hand
schrift is vaak het gevolg er
wordt veroorzaakt door veel
verbeteringen, moeilijke oog-
handcombinatie, het verdoeze
len van fouten en/of het heb
ben van te weinig tijd.
Sommige dyslectici hebben
moeite met de zinsopbouw, an
deren kunnen interpunctie niet
goed toepassen. Veel dyslecti
sche kinderen worden ook van
daag de dag in eerste instantie
nog voor dom of lui versleten.
Lezen
Iemand die woordblind is heeft
vaak moeite met het begrijpen
van wat er gelezen wordt. Te
langzaam lezen (alles spellen)
maakt dat de betekenis van de
zin niet tot hem doordringt.
Wie probeert te verbergen
hoeveel moeite lezen kost, kan
ook te snel lezen (er maar op
goed geluk naar raden) waar
door woorden worden overj
slagen en er gaten in de tel
vallen.
Leren
Omdat het herkennen van
woorden zoveel energie kost,
blijft het gelezene niet hangen.
Blijkbaar kunnen de hersenen
geen twee taken tegelijk tot
een goed einde brengen en ver
geten daardoor de verwerkte
stof op te slaan. Eén toch zó
goed geleerd proefwerk kan op
die manier alsnog volkomen de
mist in gaan.
Andere obstakels
Naast alle taaltechnische hin
dernissen is er nog een heel
scala aan andere problemen
mogelijk:
0 Een zwak 'korte duur ge
heugen' (zoals ook Pop Koopal
heeft), wat moeite geeft met
het onthouden van zaken als
namen, formules en telefoon
nummers.
0 Het automatiseren van han
delingen: blijven nadenken
over hoe je iets moet doen en
daardoor niet in staat zijn twee
dingen tege""
bij voorbe
schrijven.
0 Sociale en emotionele pro
blemen.
door ELS NEIJTS
Als Pop Koopal vertelt over
het gigantisch scala aan prak
tische en psychische proble
men dat dyslexie, ofwel
woordblindheid, kan veroor
zaken, zou je bijna willen dat
je het had. Want Koopal -zelf
dyslectisch- wekt onmiddel
lijk de indruk van een vrouw
uit één stuk. Ze praat zeker
en overtuigend, heeft een
grote woordenschat die ze
zeer origineel weet te gebrui
ken en een stevige dosis hu
mor kan haar ook niet ont
zegd worden. Haar verhalen
zijn boeiend en compact en
vertellen over een bruisend
aktief leven.
„Soms word ik doodziek van me
zelf', blaast ze dan ook volko
men onverwacht een boze lucht
stroom uit. De verbaasde luiste
raar wordt ineens helemaal op
'het andere been' gezet. En dat
is de bedoeling ook. Want, hoe
wel woordblindheid als lees- en
schrijfprobleem inmiddels be
kend geacht mag worden, blij
ken maar weinig mensen te we
ten hoeveel vormen deze afwij
king wel niet kent, wat voor ver
strekkende moeilijkheden er uit
voort kunnen komen en wat er
allemaal aan te doen is.
Eén op de tien
Ook de vele (geschat wordt dat
één op de tien Nederlanders dys
lectisch is) woordblinden zelf
niet. Pop Koopal wel. Wat haar
er toe bracht een belangenvere
niging voor Zuid- Holland op te
zetten en alles boven water te
halen wat maar enigszins over
woordblindheid bekend is.
„Sommige mensen kennen het
woord niet eens!" Ze fronst haar
wenkbrauwen.
Een aangeboren
technisch foutje
Dyslexie betekent letterlijk het
niet/slecht kunnen "lezen. In de
dagelijkse praktijk geeft dat
spellings-, lees- en schrijffouten;
soms -met bij voorbeeld 'ver-
haalsommen'- ook rekenfouten.
En misschien wel het allerlastig
ste is dat er geen structuur in de
fouten zit. Wat vandaag goed
gaat kan morgen fout zijn en
andersom. Al met al een grote
handicap voor een geslaagde
schoolcarrière. Tegenwoordig
zijn er verschillende (test)moge-
lijkheden om de diagnose dys
lectisch met grote zekerheid te
kunnen stellen. Dat is wel eens
anders geweest. Pop Koopal
weet pas een paar jaar dat haar
'leesafwijking' dé oorzaak is ge
weest van een jeugd vol tobben,
trucjes verzinnen en altijd an
ders zijn dan de rest. Ze hield
het met haar persoonlijke truc-
cendoos een leven lang vol om
niet 'door de mand te vallen'.
Tot ze, inmiddels een jaar of
vijftig, volkomen instortte. Ze
werkte in een groothandel in de
licatessen -op kantoor nog wei
toen een van haar ogen 'raar'
ging doen. Pop Koopal: „Ineens
ging alles de mist in. Ik bleef
denken Dat fix ik wel maar ik
ging steeds slechter functione
ren. En mijn collega's me maar
prijzen. Om me niet te kwetsen,
prezen ze me regelrecht de af
grond in. Want ik wist natuurlijk
zelf best dat ik alles verkeerd
deed. Mijn ene oog ging steeds
moeilijker doen. Uiteindelijk
ging het zelfs scheef staan. Een
operatie hielp niet echt want,
zoals ik nu weet, wat emotioneel
niet is opgelost, wreekt zich in je
lichaam. Een jaar lang zat ik als
een dood vogeltje in een (ziekte-
wet)hoekje. Tot de GMD (Ge
meenschappelijke Medische
Dienst) me naar een psycholoog
stuurde. En wat bleek? Géén
psychische kwaal maar een van-
huis-uit aangeboren technisch
foutje".
Je bent niet zoals
anderen je zien
Dat technische foutje bleek ach
teraf oorzaak van vele moeilijk
heden. Pop Koopal: „Diep in
mijn hart wist ik altijd wel dat ik
niet dom was maar dat kon ik
niet bewijzen. Omdat ik daar
kwaad om was èn omdat ik me
dood schaamde, ging ik er in alle
andere zaken extra dik bovenop.
Voetballen, rauzen. Mijn moe
der werd gek van me want om
dat storingen in de fijne moto
riek ook in het pakket voorko
men, liet ik regelmatig van alles
vallen. Eigenlijk had ze gewoon
een hekel aan me. Ik voldeed in
niets aan de verwachtingen die
ze van een dochter had. Daarbij
had ik niet in de gaten dat ik ook
andere mensen afstootte door
me anders te gedragen dan ik in
werkelijkheid was. Ik had maar
één doel voor ogen: Er, koste
wat kost, voor zorgen dat nie
mand 'het' merkte".
Dag in dag uit verbergen dat je
iets heel belangrijks niet kunt
blijkt tot een allesverslindende
levenstaak te kunnen uitgroeien.
Pop Koopal: „Het klinkt mis
schien raar maar de combinatie
slim/dyslectisch vraagt om nog
grotere problemen. Een heel
slim kind krijgt het onder de
meest bizarre omstandigheden
nog voor elkaar zijn handicap te
verbergen. Met alle psychische
druk en problemen van dien. Je
kunt vreselijk in de war raken
want je bent nooit die persoon
die andere mensen zien. Het
klink dramatisch maar ik heb
echt wel eens zelfmoord overwo
gen. Dat was in die tijd gelukkig
ondoenlijk. Tegenwoordig niet,
kinderen weten zoveel meer.
Daarom zou ik tegen ouders wil
len zeggen dat ze bij problemen
ook eens aan dit verschijnsel
moeten denken. Want god, wat
een ellende!"
Afwijkend tijdsbesef
Pop Koopal heeft een aantal van
de 79 'verschijnselen' die onder
de noemer dyslexie te vangen
zijn. Vergeetachtigheid is er één
van. Vooral met betrekking tot
dingen die nog maar kort gele
den gebeurd zijn. „Achteraf
bleek dat mijn kinderen daar re
gelmatig en dankbaar misbruik
van hébben gemaakt", lacht ze
nu. Gebrek aan concentratie is
een ander symptoom dat vooral
speelt als er meer dan één han
deling tegelijkertijd moet wor
den verricht, zoals bij schrijven
aan de telefoon.
Een ingrijpend en toch veel min
der bekend gegeven is het heb-
*ben van een afwijkend tijdsbe
sef. Vooral daar wordt Pop
Koopal 'doodziek' van. „Soms
ben ik in de ene kamer iets aan
het doen om er een halve dag
later pas achter te komen dat ik
ongemerkt ergens anders terecht
gekomen ben. Een uur kan voor
je gevoel vijf minuten duren en
andersom. Als ik ergens op tijd
wil zijn en ik heb alle stoplichten
mee, kan het gebeuren dat ik
De vereniging Woortblind, afdeling Zuid-Holland houdt op 21 en 28
september een thema-avond in het gebouw van de V(ereniging)
V(an) G(ehandicapten), Oppert 21a te. Rotterdam. Aanvang 20.00
uur. Thema van de avond is Getest en wat nu?. De spreker is
mevrouw E. Hulshof Pol-Kars. Voor de donderdagen 15 een 22
oktober staat een avond in Gouda geprogrammeerd. Deze bijeen
komst gaat over Edukinesiologie, leren doormiddel van bewegenen
wordt gehouden in het gebouw van het Kruiswerk Midden Holland,
Spoorstraat 2. Aanvang eveneens 20.00 uur. Spreker hier is de heer
R. Haak. In Den Haag tenslotte wordt op vrijdag 23 oktober het nut
van yoga voor dyslectici besproken door mevrouw S. Fukken.
Adres: De Kronkel, Westeinde 425. Aanvang ook om 20.00 uur. In
alle gevallen gaat de zaal al een uur eerder open. De toegang bedraagt
voor leden f2,50, niet-leden f3,50. Meer informatie is verkrijgbaar op
het telefoonnummer van Woortblind: 01736-93628.
een uur te vroeg aankom. Wan
neer ik dan besluit eerst nog
even iets anders te doen, kom ik
prompt toch nog te laat. Onder
zoek heeft uitgewezen dat on
verklaarbare ongelukken op de
weg ook om die reden veel door
dyslectici veroorzaakt worden."
De andere kant
van het verhaal
Zoals eerder gemeld is Pop
Koopal ondanks haar dyslectisch
zijn absoluut geen tobber
(meer). Het klinkt bijna te sim
pel maar door bij andere mensen
herkenning te vinden, heeft ze
zichzelf uiteindelijk kunnen ac
cepteren zoals ze is. Waardoor-
ze zich ook helemaal kan geven
als de enige échte. Trucjes zijn
niet meer nodig. Het is dan ook
beslist niet haar bedoeling om
een kommer en kwel-verhaal te:
schrijven. „Kijk maar eens;
rond", geeft ze als voorbeeld.
„Mijn hele huis heb ik zelf ver
bouwd. Tot de meest vernuftige
technische snufjes aan toe. Veel
dyslectici kunnen dat maar vraag
ons niet hoe we het doen. Dat:
weten we niet, de volgende keer
moeten we ook gewoon weer
van voren af aan beginnen en
iets overbrengen op een ander
kunnen we al helemaal niet. We
lezen ook nooit handleidingen
en proberen altijd onder voor
schriften uit te komen. We heb
ben vaak sterke karakters en zijn
eigengereid en eigenwijs. Nooit
over de paadjes, altijd dwars
door de duinen. Woordblinden
zijn vaak kleine zelfstandigen
want als er iemand op je vingers
kijkt, komt er niks meer uit je
handen. En uit perfectionisme
iets over doen dat fout is gegaan,
is ook vragen om moeilijkheden
want daar maak je het alleen
maar erger mee."
Nooit meer
schuldgevoel
Pop Koopal heeft vrede met
zichzelf en daarmee rust. Wat
weer veroorzaakt dat ze tot meer
in staat is dan vroeger en dat ze
overal meer plezier in heeft. Het
ontbreken van schuldgevoel is
daar grotendeels oorzaak van.
„Vroeger begreep ik niet' waar
om ik me altijd schuldig voelde",
vertelt ze. "Maar inmiddels is
me duidelijk dat het kwam om
dat ik altijd iets te verbergen
had. En iets verbergen is slecht.
Als ze hoort dat ze als vrouw uit
één stuk overkomt, lacht Pop
Koopal stralend. Zonder valse
bescheidenheid zegt ze: „Eigen
lijk ben ik dat altijd al geweest.
Maar die houding kreeg ik nooit
twee keer achter elkaar uit de
kast. Uit angst om de volgende
keer door de mand te vallen".
Iemand die dyslectisch is, is niet lui of dom zoals vroeger veel te gauw
beweerd werd. Onderzoek heeft uitgewezen dat er sprake is van een
tenminste normale (gemiddelde) intelligentie. De 'kwaal' is erfelijk
en komt vaker bij jongens dan bij meisjes voor. De verhouding is
ongeveer 4:1Over de mogelijke oorzaken zijn meerdere theoriën in
omloop, variërend van niet correcte processen in de hersenen tot het
gemist hebben van een motorische ontwikkelingsfase waarin 'de
voorkeur' voor links- of rechtshandig- en benig vastgelegd wordt.
Van een-eenduidige oordeel over het hoe en waarom is tot op heden
geen sprake.
Ook over eventuele 'behandelingen' lopen de meningen uiteen. Er
zijn inmiddels wel goede testen waarmee met grote zekerheid een
diagnose gesteld kan worden. Zeker is in ieder geval dat dyslexie
zowel bij kinderen als volwassenen voorkomt en dat 'het' nooit
overgaat. Met specifieke en deskundige hulp kunnen de verschijnse
len wel zo ver mogelijk teruggedrongen worden.
Behandeling van lees- of woordblindheid verschilt per individu maar
moet in ieder geval bestaan uit aan de leeftijd aangepaste training van
leervoorwaarden voor lezen en schrijven. Naast alle taaltechnische
training dient er ook aandacht besteed te worden aan werkaanpak,
motivatie en werkhouding. Problemen die niet rechtstreeks met
dyslexie te maken hebben maar wel hinderlijk zijn, kunnen bijgespij
kerd worden met hulp op het gebied van, bij voorbeeld, spraakmoto-
riek, schrijfmotoriek en sociaal-emotionele ontwikkeling. In biblio
theken zijn vandaag de dag ook diverse trainings-hulpmiddelen te
leen. Zo zijn er speciale leesboekjes, is er informatie over speel
leermateriaal, is er 'kijk- èn luistermateriaal', zijn er speciale uitga
ven voor volwassenen en kan er ingesproken vakliteratuur zowel als
romans geleend worden.
Voor volwassenen is tegenwoordig een p.c. met correctieprogramma
een hele uitkomst.
Ook in 'de meer alternatieve hoek' zijn hulpmiddelen te vinden die
het probleem makkelijker te dragen maken. Yoga is daar één
voorbeeld van. Speciaal voor kinderen is er tegenwoordig een be-
weeg-leermethode die edukinesiologie heet. Voor uitgebreidere in
formatie namen en adressen is de stichting Woortblind te benade-
Monique Klootwijk uit Rotterdam was de eerste deelnemer van het
Sing Along Festival 1992/93, die zich voor een halve finale wist te
plaatsen.
De vooral in het tweede optreden zelfverzekerde Rotterdamse was
een van de vijf deelnemers aan de eerste voorronde van het Sing
Along Festival van dit seizoen, die afgelopen week in het Correct
Studio Café werd gehouden. De opzet van het zangevenement is
nagenoeg gelijk aan de succesvolle reeks van vorig jaar. Het
belangrijkste verschil is echter, dat nu iedere avond èen (kort) tv-
programma wordt opgenomen, dat vanaf woensdag 30 september
door Stads TV Rotterdam en door AT5 Amsterdam zal worden
uitgezonden.
De jury onder voorzitterschap van Jan de Groot, manager van het
Correct CD-theater had geen makkelijke taak. Mede jury-lid Lou
Prince verklaarde: „Qnderling verschilde het maar weinig. Wij van
de jury vonden de kwaliteit over het algemeen goed tot perfect.
Hopelijk delen de TV-kijkers straks onze mening..."
Wie eens een voorronde en de opname van een TV-programma
mee wil maken, moet donderdagsavonds tussen 20.30 en 23.00 uur
eens een kijkje nemen in Correct Studio Café.
Lou Prince doet naast zingen ook aan jureren
