Don Quijote als absolute dwaas
Rieks Swarte wil de illusie tonen
UIT
Scapino Rotterdam danst voor de laatste
keer 100-jarig ballet 'De Notekraker'
Mickey Mouse, Don Quijote en de anderen spreken vele talen
Sigrid Koetse laat Maria Callas
op onnavolgbare wijze herleven
De Rotterdamse Dansgroep
in Boymans van Beuningen
DONDERDAG 3 DECEMBER 1992
DE HAVENLOODS HET ZUIDEN
Hel Imaxtheater doel ma
alleen film vertonen. Wat maa
nig mensen weten is dal zich hele
maal boven in hel theater een tv-café
bevindt dat tijdens gebruikelijke ho-
reca-uren voor iedereen toegankelijk
is. Een verdieping lager is een t
toonstellingsruimte. Daar is nog
en met 9 december de tentoonstelling
het Afrikaanse leven in brons te zien.
Naar aanleiding van deze expositie,
wordt op zondagmiddag 6 december
in het tv-café een concert gegeven
door de Afrikaanse percuss»
Badenya. Deze treedt op
13.00 en 18.00 uur. De expositie is
tussen 12.00 en 18.00 uur te bezichti
gen. De toegang tot het concert is
Karin Bloemen doet het ook goed
met muziek. Met haar programma
Karin in concert staat ze nog tot
met zaterdag 5 december in het Rot
terdamse Luxortheater. Haar lied
jesprogramma handelt over eer
vrouw wier leven niet direct uitpakt
zoals ze verwacht had. Dit blijkt uit
kippenvelbezorgende ballads, een
hilarische parodie en het nummer
Zuid-Afrika. Bloemen wordt bijge
staan door de droge Arthur Schlem-
per, de zangeres Marjolijn Touw
een dynamisch orkest onder leding
van Willem Ennes. Kaarten
Karin Bloemen zijn er voor dertig
en vijfentwintg gulden. Met eer
kortingspas gaat daar (niet op vrij
dag en zaterdag) vijf gulden af. Te
lefonisch reserveren kan via tel 010-
4138326 en 010-4141715.
Het Archie Shepp Quartet staat
vanavond in jazzzaal Thelonious.
Waarschijnlijk voor een uitverkocht
huis maar wie nog wil proberen,
kan om 2130 gaan kijken of er voor
f25.- nog een kaartje te bemachtigen
valt. Met een diner vooraf komt een
hele avond op f55.-. Thelonious zit
tegenwoordig aan de Witte de With-
straat 16. te1010-4330421 4367817
9 Als straatmuzikanten begonnen,
verzorgen The Boneshakers tegen
woordig ook optredens met rauwe,
pure zestigerjarenmuziek binnens
huis. Vrijdagavond 4 december ge
beurt dit vanaf 20.00 uur ook en wel
in muziekcafé Out of Time op de
hoek van de Nieuwe Binnenweg en
de Heemraadssingel in Rotterdam.
De toegang is gratis.
Benjamin op wereldreis gaat
Cor. de jongste van vijf broers die
een grote reis gaat maken. Zijn fa
milie maakt zich daar zorgen over
want normaal komt Cor zijn kamer
bijna niet uit. Als hij na drie jaar
terugkomt, blijkt hij eigenlijk nooit
te zijn vertrokken. Hij heeft in een
pakhuis in Rotterdam gebivakkeerd
en een baantje gehad als magazijn
bediende. Maar dat doet er allemaal
niet meer toe. Cor is terug en groot
geworden. Reis zonder olifant is een
voorstelling voor iedereen vanaf 8
jaar en wordt aanstaande zondag 6
december in de Kleine Zaal van de
Rotterdamse Schouwburg gespeeld
door Servaes Nelissen.
De Maasstadspelers brengen op
8, 15, 22 en 29 december om 12.30
uur in het Bibliotheektheater in Rot
terdam als lunchvoorstelling Patro
nen van Frouke Fokkema. Het is een
greep uit het leven van Laurens, zijn
vrouw Merrie en hun dochter Eefje.
Zij communiceren vanuit vastge
roeste patronen, onwikkeld vanuit
een dubieus en onzuiver verleden.
Alledrie hebben ze behoefte daar
vanaf te komen maar iedereen zit
vast. Opgesloten in zijn eigen kast
waar het op den duur gaat stinken
en steesd benauwder en muffer
wordt. De enige uitvlucht blijkt cy
nisme en zwartgallige humor. De
toegang tot de lunchvoorstellingen
in'het Bibliotheektheater bedraagt
f7.50.
Het poppentheater van Jacobus
Wieman brengt op zondag de zesde
in Jeugdtheater Hofplein een specia-_
Ie sinterklaasvoorstelling: Sinter-'
klaasverhaal. De clown Pom Pierke
vindt het heerlijk dat de zaal vol
kinderen zit. het wordt vast heel
gezllig en daar wil hij graag iets
voor doen. Er staat een poppenkast
klaar maar daar mag hij niet aanko
men. In de kast speelt een spannend
verhaal waar Sint zelf ook even
meedoet. Sinterklaasverhaal is vi
iedereen vanaf vijfjaar en begint
14.00 uur, de kassa is al een
eerder open. Telefonisch reserveren
kan ook. Daarvoor moet je op
werkdagen tussen 12.00 en 16.00
uur 010-4662044 draaien.
Bij Verhalen uit de verre Doos
in het Museum voor Volkenkunde
aanstaande zondag 6 december
Zuid-Afrika aan de beurt. De Zuid-
afrikaanse verhalenverteller Nick
Leslie zal dan vooral satirische die
renverhalen. in Nederland fabels ge
noemd. voordragen. Hij gaat daar
bij gekleed in prachtige, kleurrijke
gewaden uit zijn geboortestreek,
waar hij de eretitel Mbongi kreeg.
Dat betekent verhalenverteller in
het Zulu. Bij Nick is iedereen vanaf
6 jaar welkom. Hij begitn zijn ver
tellingen om 14.00 uur in het theater
van Volkenkunde: de Evenaar. Het
museum is gevestigd aan de Wil
lemskade 25 in Rotterdam.
Het wereldberoemde
sprookjesballet De Notekra
ker werd op 18 december
1892 in Sint Petersburg
voor het eerst het uitge
voerd. Scapino Rotterdam
geeft in de Rotterdamse
Schouwburg vier voorstellin
gen van het ballet in de cho
reografie van Armando Na
varro: een middag- en
avondvoorstelling op zondag
6 december en avondvoor
stellingen op maandag 7 en
dinsdag 8 december. De ma
tinee is inmiddels uitver
kocht, voor de overige voor
stellingen zijn nog kaarten
verkrijgbaar.
Het verhaal, ontleend aan
E.T.A. Hoffmans vertelling De
Notekraker en de Muizenko
ning, vertelt over Clara, die als
kerstkado een notekrakerspop
krijgt, 's Nachts droomt ze
over schimmen en muizen die
haar aanvallen. Ze zoekt hulp
bij haar notekraker, die ineens
levensgroot voor haar staat.
Plotseling wordt alles groot: de
kerstboom, de soldatenpop-
pen, maar ook de muizen. Ér
ontstaat een gevecht, uiteinde
lijk gewonnen door de solda
ten en de notekraker. Deze
verandert in een prachtige
prins, die Clara via het Land
van Sneeuw naar het Land van
Suikergoed brengt, waar ze
worden ontvangen door de
Suikerfee. Ter ere van de gas
ten worden een Spaanse, een
Arabische, een Chinese en een
Russische dans uitgevoerd,
zien ze fluitspelers en de Bloe-
menwals. De suikerfee danst
met de prins de beroemde
grand pas de deux en Clara
walst met iedereen in een fina
le. Op dat moment begint de
droom te vervagen en wordt ze
wakker in bed.
Op verzoek van het Keizerlijk
Theater in St. Petersburg com
poneerde Peter Iljitsj Tsjai-
kovski in 1891 de melodieuze
muziek voor een opera en een
ballet. De choreografie voor
het ballet werd gemaakt door
Marius Petipa en Lev Ivanov.
Pas in 1934 was in Londen De
Notekraker voor het eerst in
West-Europa te zien. George
Balanchine maakte in 1954 een
bewerking voor het New York
City Ballet. Scapino Rotter
dam heeft als enig Nederlandse
gezelschap een integrale uit
voering van het ballet op haar
repertoire. In 1975 maakte Ar
mando Navarro een choreo
grafie, gebaseerd op wat nog
bewaard gebleven was van het
origineel van Petipa en Ivanov.
Navarro heeft het ballet twee
keer aangepast: in 1985 en in
1990.
De Notekraker blijft een ro-
mantisch-klassiek kijkspel
voor jong en oud door de
prachtige, meeslepende mu
ziek, de levendige afwisseling
tussen dans- en mimegedeelten
en de talrijke oogverblindende
theatereffecten zoals groeiende
kerstbomen, rookwolken
waarin mensen verdwijnen en
zachtjes naar beneden vallende
sneeuw. De werkelijkheid is
wel dat Scapino De Notekraker
dit jaar voor de (voorlopig)
laatste keer gaat uitvoeren.
Rotterdamse Schouwburg, dag 7 en dinsdag 8 december
Grote Zaal. Zondag 6 decern- (20.15 uur); reserveren: 010-
ber (14.30 en 20.15 uur); maan- 411.81.10.
door ELS NEIJTS
Een zachtmoedige, vroeger
uiterst onzekere Argentijn
met een Italiaans paspoort
maar een Spaanse grootmoe
der. Een allerminst onzekere
Tsjech die pas wil praten als
hij een copieus diner en twee
flessen 'rouge' naar binnen
heeft gewerkt. Een rasechte,
vlezige Vlaming van bijna
middelbare leeftijd die kreeft
eet en met de foto's van zijn
overleden ouders op zak loopt
plus nog twee andere tem
peramentvolle heren die
blootbenig samen voor paard
spelen. Wees gewaarschuwd:
Deze Bolek Polivka Compag
nie, een soort internationale
zigeunergroep van acteurs
met groot gevolg, speelt op 9
december in theater Zuidplein
naar het 'Comedia d'el Arte'-
principe, dus met diverse at
tributen èn publiek, de voor
stelling Mickey Mouse, Don
Quijote and the others.
Bolek Polivka de Tsjech, is zo
wel verantwoordelijk voor de
tekst van het stuk als voor de
hoofdrol van Don Quijote. Hij
bedacht ook de kapstok voor de
voorstelling: een groep alcoho
listen die als therapie theater
moet gaan maken van hun the
rapeut. Er wordt gekozen voor
het verhaal van Cervantes om
dat „Don Quijote ook een abso
lute dwaas, volslagen gek was.
Versies in
verschillende talen
Een in de war geraakte idealist
die in zijn strijd tegen onrecht
tot ieders lachlust in bespottelij-
Polivka praat een beetje met een
dikke tong als hij zich voor de
zoveelste keer verbaast over de
idiote vragen van venijnige jour
nalisten. Diep zuchtend gaat hij
met zijn stoel op twee poten ach
terover hangen. Hij trekt een ui
terst verveeld gezicht en ver
klaart, terwijl dat onderwerp
niet aan de orde is:„ Als een stuk
geen publiek trekt, is dat de
schuld van de theaterdirecteur.
Die moet zorgen dat hij mensen
binnen krijgt." Na enig verbaal
geworstel over en weer blijkt dat
'Don-Polivka-Quijote' geen
hoge pet op heeft van het gemid
delde Nederlandse theaterpu
bliek. Naar zijn idee kan het
Nederlandse theaterbezoekers
maar weinig schelen wat er op
een podium gebeurt en voel je
die atmosfeer onmiddellijk als je
-als acteur- opkomt. Zo, dat is'ie
kwijt en erg vindt hij het eigen
lijk ook niet want in andere lan
den loopt zijn stuk als een
(TGV)trein. Er zijn afspraken
met èn aanvragen uit Frankrijk,
België, Engeland (in januari '93
premiere in Londen) en Scandi
navië. Het stuk kent dan ook
versies in meerdere talen, soepel
aangedragen door de in nationa
liteit zo uiteenlopende acteurs
die ieder voor zich graag on the
road zijn en elkaar ook op die
manier zijn tegengekomen. Dat
zijn dus de redenen waarom het
gezelschap van hot naar her
reist. Waarmee de simpele vraag
naar het zigeunerkarakter van
de groep eindelijk beantwoord is
en Bolek alsnog wil overwegen
dat misschien toch niet iedere
Nederlandse journalist fout is.
En dan wordt hij toch nog mee-
deelzaam. Over de Comedia d'el
Luk D'Heu en Bolek Polivka
to JOLANDA CATS Er
Arte vorm van zijn productie bij
voorbeeld: „Ik houd van deze
manier van theater maken om
dat je er van kunt leren hoe je
moet leven. Het is een andere
manier van leren omgaan met-
...Bij tv en film zit je in een
droom. Als je leest, maak je je
eigen droom. Dit is het leven
zelf. Theater is driedimensio
naal, je ruikt zweet. Ik maak
theater zoals ik dat wil -met die
ren waar mensen inzitten, bizar
re decorstukken, fraaie belich
ting en romantische, ijle muziek-
op dezelfde manier als een schil
der werkt. Daarbij houd ik van
amateurtoneel. Mijn vader was
daar een groot promotor van.
Op mijn vierde moest ik al mee
doen".
Dat het publiek meedoet in de
voorstelling -zoals al in de mid
deleeuwen ook op straten en
pleinen gebeurde- dient voor Bo
lek een speciaal doel: „Dit is een
stuk over losers in dimensie
waarbij mensen een O, hij ook-
gevoel moeten krijgen. Uiteinde
lijk zijn we allemaal losers. Om
dat we mensen zijn. Soms zijn
we geweldig, soms zijn we niets".
Levenswijsheid
contra hoge idealen
De regisseur in het stuk, Carlos
Trafic, valt hem bij: „Ik denk
dat Bolek gelijk heeft. Toen ik
op de toneelschool in Buenos
Aires zat, zakte ik twee keer
voor mijn examen. Ook toen ik
toelatingsexamen moest doen
voor de hogere opleiding was ik
zo onzeker dat ik ook daarvoor
drie keer nodig had. Tot onze
professor ons eens meenam naar
het circus. Eerst waren we bele
digd maar toen hij ons een Chi
nese koordansact liet zien met de
vraag Hoe vaak denken jullie dat
die mensen al gevallen zijn'!, be
greep ik het ineens en kon ik
leven met mijn onzekerheid. Dat
hebben we met dit stuk ook. We
maken geen theater waar niks
fout kan gaan. Het is steeds weer
Er op of er onder."
Waarop de Vlaming Luk D'Heu
besluit met zijn motivatie om in
een dergelijk middeleeuws aan
doend spektakel mee te doen:
Het gaat allemaal om gevoel.
Dat wil ik niet meer in woorden
omzetten. Ik laat plaatjes zien."
D'Heu speelt in het stuk Sancho
Panza, dè knecht die niet naar
het hogere ideaal van zijn mees
ter streeft. Hij heeft liever een
goede maaltijd waarmee hij sym
bool staat voor wat algemeen
menselijk is. Hij is geleerd noch
belezen maar bezit een grote le
venswijsheid.
De voorstelling in Theater Zuid
plein is op 11 december en de
enige in de regio.
door LIANNE VAN ECK
De Wind in de Wilgen. Een
verhaal van Kenneth Graham
over de vriendschap tussen
goeieriken en over niets ont
ziende gemeneriken. Een ver
haal vol Engelse 'mensbees
ten', 'gekizzebiz', rivaliteit en
taal.
In een bewerking van Alan Ben
nett laat de familievoorstelling
van het RO Theater zien hoe
Mol, Das, Rat en Pad elkaar
ontmoeten, vrienden worden en
Pad waarschuwen voor zijn au
to-obsessie. Hoe ze Paddenburg
bevrijden uit de klauwen van de
Wilde Wouters: de fretten, we
zels en hermelijnen die kinder
lokkers, mafiosi en krakers zijn.
Decorontwerper Rieks Swarte
weet op een speelse en op het
eerste gezicht naïve manier het
decor te veranderen. Op een
door hem ontwikkelde wijze die,
niet zoals gewoonlijk, de illussie
camoufleert.
Gedreven vakidioot
Swarte: „Ik vind het raar dat het
publiek wordt verondersteld niet
te zien op welke manier die illu
sie wordt opgewekt. Ik wil juist
die illusie tonen èn de manier
waarop die gesuggereerd
wordt."
Decorontwerper Rieks Swarte in de (trap-)Citroen uit 1921..
Swarte is nog het best te om
schrijven als een gedreven vaki
dioot. Met de verf nog onder
zijn nagels is hij met de 'bedrijfs-
fiets' van het atelier naar de Rot
terdamse Schouwburg gekomen.
„Dit is vakantie voor mij.
Meestal heb ik naast het deco
rontwerp ook de regie in han
den. Nu kan ik mij op één ding
concentreren."
Rieks Swarte heeft een kleurrij
ke en speelse manier van theater
maken ontwikkeld die hij om
schrijft met de term 'speelgoed
voorstellingen'. Hij maakte
naam met Het tapijt, Potters
Beesten en Frankenstein. Vol
gens hem zijn 'speelgoedvoor
stellingen' te vergelijken met hoe
kinderen op zolder aan het spe
len zijn. „Ik zadel volwassenen
op met kinderlijke, eenvoudige
fantasie. Volwassenen doen al
tijd alsof volwassen zijn iets an
ders is dan kind zijn. Zij gebrui
ken altijd volzinnen. Meestal on
verstaanbaar en onduidelijk.
Humor schijnt ook niet te mo
gen."
Rieks: „De toeschouwers van
De Wind in de Wilgen moeten
het idee hebben dat het decor
met gemak in elkaar is gezet.
Het moet eenvoudig overkomen.
In werkelijkheid is het heel inge
wikkeld. En*het is veel, heel veel.
Er hangen dertien doeken in de
kap en vijfentwintig van de veer
tig trekken zijn in gebruik. Bij
andere voorstellingen zijn dat er
niet meer dan tien."
In snel tempo wisselen de decors
zich af: van een bootje op de
Rivier naar het huisje van de
Rat, het Wilde Woud, het toe
vluchtsoord onder de grond van
Das en nog veel meer om te
eindigen in het interieur van
landgoed Paddestein.
„Op de snelweg van Rotterdam
naar Amsterdam wist ik hoe ik
het ging doen. Het moest een wit
decor worden met daarin echte
wilgen", vertelt Rieks. Die wil
gen werden gevonden in de
grienden.
Beestenhuisraad
„Als je je al in je jeugd bezig
houdt met kunst dan word je
gelukkig. Bij mijn ouders kon
alles. Wij konden onze fantasie
laten botvieren en daarmee onze
creativiteit ontwikkelen. De bui
tenmuren onderkalken mocht.
Maar die moesten we dan wel
weer schoonmaken", vertelt de
decorman lachend. Hij is altijd
op zoek naar de eenvoudigste
manier om dingen te verbeelden.
„Dan wordt het helder. In Enge
land zag ik ook een voorstelling
van De Wind in de Wilgen en
wist meteen hoe ik het niet wil
de. Alles was er echt. Gekochte
tafels, stoelen, gordijnen en
steeds een ander behangetje.
Beesten kopen geen huisraad.
Beesten maken alles zelf."
De acteurs worden niet verbor
gen in hun dierenkostuums. Het
zijn meer uitvergrote kostuums
in een uitvergrote manier van
spelen. „In de grote decors zijn
de dieren klein. Het worden ech
te beesten", legt Rienks uit. „De
gezichten van de acteurs zijn on
bedekt. Het zijn mensen in bont.
De mol heeft een soort Volen-
dammerbroek van kunstbont
aan. De Engelsen zeggen het
prachtig: ourselves in fur. We
moeten onszelf kunnen blijven
identificeren", gaat hij in één
adem verder.
Het is de eerste keer dat Rieks
Swarte voor het RO Theater
werkt. „Rotterdammers werken
lekker. Het atelier is meesterlijk.
Neem nu die (trap-)Citroën die 1
op 1 door Jan is gemaakt. Gelijk
aan die van 1921. In Rotterdam
heerst de Gebroeders Bever-
-mentaliteit."
De Wind in de Wilgen is een
voorstelling voor iedereen vanaf 8
jaar en is van 17 december tot en
met 3 januari te zien in de Rotter
damse Schouwburg. Het is moge
lijk telefonisch te reserveren on
der nummer 0104118110.
Met onnavolgbare dictie maakt Sigrid Koetse de zinnen tot muziek.
In de voorstelling Callas verschijnt ze als de legendarische operadi
va voor haar publiek en vertelt persoonlijk en openhartig over
liefde, kunst en concurrentie. Callas, een produktfe van Toneel
groep Amsterdam geregisseerd door Bert Edelenbos, vanavond 3
december en morgenavond nog te zien in de Kleine Zaal van de
Rotterdamse Schouwburg.
Op verzoek van de Franse actrice Elizabeth Macocco verzamelde
Jean-Ives Picq alle interviews die Callas tijdens haar leven (ze
overleed in 1977) gegeven heeft. Hij reconstrueerde haar uitspraken
over haar jeugd en zangopleiding, over haar stem en favoriete
operarollen, over liefde, kunst en haar concurrentes tot een verslag
over een leven dat even tragisch als succesvol is geweest. De tekst is
in het Nederlands vertaald: Sigrid Koetse vertelt het persoonlijke
verhaal van de meest besproken zangeres van deze eeuw.
Met al haar talenten had Callas geen prettig leven. Al jong werd ze
steeds door haar moeder aangespoord mee te doen aan zangwed
strijden. Zelf was ze uiterst onzeker waardoor ze lange tijd grote
aanbiedingen afsloeg. Ook in haar privéleven ging het niet over
rozen. Vanaf 1964 moet ze haar minnaar Onassis delen met Jacky
Kennedy. Een poging om na stemproblemen in 1973 een come back
te maken mislukt. Callas overlijdt in 1977 in alle eenzaamheid in
haar Parijse appartement aan een hartaanval,
sigrid Koetse studeerde in 1955 af aan de Amsterdamse Toneel
school, was verbonden aan de Nederlandse Comedie en Ensemble.
Ze speelde alle grote Tsjechovs en tweemaal Badeloch in Vondels
Gijsbrecht. Ze werkte achtereenvolgens bij het Amsterdams Toneel,
het Publiekstheater en is sinds de oprichting in 1987 verbonden aan
Toneelgroep Amsterdam. In 1988 ontving ze de Theo d'Or voor
haar rol in Bakeliet van Gerardjan Rijnders.
Sigrid Koetse als Callas
De Rotterdamse Dansgroep presenteert aanstaande zondag 6 de
cember in museum Boymans-van Beuningen de choreografie Psy-
cho-sweet civilization van de Amerikaanse choreograaf Tere O'Con
nor. De voorstelling wordt twee maal gespeeld: om 14.00 uur en
15.30 uur. Psycho-sweet civilization ging op 17 oktober in de
Rotterdamse Schouwburg in première. Het was een doorslaand
succes. O'Connor gebruikt alle denkbare dansvormen en mengt
deze op bizarre wijze met elkaar.
De Rotterdamse Dansgroep beschouwt de dans als een kunstvorm
die vele relaties heeft met de beeldende kunst. Op grond daarvan
wordt verwacht dat het publiek dat geïnteresseerd is in beeldende
kunst, ook interesse zal hebben voor het choreografisch werk van
de Rotterdamse dansgroep. Museum Boymans van Beuningen
heeft deze gedachte ook.
De Rotterdamse Dansgroep hoopt op deze manier in meer musea
choreografisch werk te presenteren. Op dit moment zijn er al
contacten gelegd met diverse andere musea in Nederland.
Psycho-Sweet Civalization
