ft
Muziek en stilte belangrijk in
internationale zeemansdiensten
Itj
'Kerstmis duurt langer in Engeland
en hier is het eten niet zo zwaar'
Internationale kerstviering: over
zeelui, heimwee en Luciafeest
Zeemanspastoraat 'verkoopt' geen boodschap, maar wil zelf boodschap zijn
Internationale
Kerstdiensten
Russen vieren Kerst veel later
Zmdahchtet^Hmcerten
DINSDAG 22 DECEMBER 1992
w
I 1
DE HAVENLOODS HET ZUIDEN
De Zweedse meisjes dragen op 13 december het kaarslicht rond als voorbode van het Kerstfeest.
Éénmaal per jaar zitten de ker
ken voller dan ooit: met Kerst
mis. De donkerste dagen van het
jaar en de religieuze viering van
de geboorte van Christus maken
bij veel niet-praktizerende gelo
vigen en zelfs bij mensen die
geen geloof aanhangen zoveel
los, dat er meestal stoelen bijge
sleept moeten worden in de vele
Godshuizen.
Kerst vieren doet elk volk op
zijn eigen manier. Hoewel ^met
het openen van de grenzen de
tradities van het ene land ook
hun invloed krijgen op het kerst
feest in de andere Europese lan
den, blijven het feest en de tradi
ties thuis, met kerstboom, tradi
tionele maaltijden, cadeautjes,
muziek en samenzijn toch overal
een eigen stempel houden. Het
religieuze kerstfeest in de kerken
is ook overal een beetje anders
en toch hetzelfde.
De vele zeemanskerken (zoals de
Duitse, de Engelse, de Finse, de
Noorse, de Zweedse en de Deen
se) en andere internationale
kerkgemeenschappen (bijvoor
beeld de Russisch-orthodoxe, de
Chinese en de Waalse) houden
de tradities van hun land en ge
loof hoog, maar laten ook Ne
derlanders kennis maken met de
geloofs- en Kerstgebruiken in
het buitenland. Zo viert Zweden
op 13 december ate voorbode
van het Kerstfeest het Lucia
feest, met een optocht van meis
jes die het kaarslicht op hun
hoofd en in hun handen rond
dragen. In de Zweedse kerk is
ook dit jaar het feest gevierd.
De meeste internationaliteiten
bij elkaar zijn te vinden in de
zeemanskerken, waar de vele
zeelieden die tijdens de kerstda
gen in het Rotterdamse haven
gebied verblijven, verbonden
heid en bezinning kunnen vin
den.
vindt 13 dagen later plaats dan
de viering in de andere kerken,
omdat de Russisch-orthodoxen
al eeuwenlang vasthouden aan
de juliaanse kalender, terwijl
overal elders de gregoriaanse ka
lender wordt aangehouden.
Ook deze hete kleine Zweedse
mocht een elektrisch) kaarsje
jtaüi!
door MARIA NEELE
Op Kerstavond zit het hele
restaurant van het Zeemans
huis aan de Willemskade in
Rotterdam vol: daar wordt
dan de internationale Kerst
dienst gehouden van het Zee
manspastoraat. Voor veel
zeelieden (net zoals voor men
sen die aan de wal wonen) is
het de enige keer van het jaar
dat ze een kerkdienst bijwo
nen. „Het barst hier elk jaar
met Kerstmis uit z'n voegen",
vertelt dominee J. Bakker.
„De kapel is dan veel te klein.
Mensen uit werkelijk alle lan
den en van allerlei geloven ko
men hier bij elkaar. Soms ko
men er zelfs moslims mee."
Ook op 'gewone' zondagen zit
de kapel in het Zeemanshuis vol
met zo'n vijftig tot zestig zeeva
rende kerkgangers die de dienst
bijwonen. Veel zeelieden komen
uit landen waar de religie nog
een grotere rol speelt dan in de
West-Europese landen. Om alle
nationaliteiten en soorten geloof
te kunnen bereiken kiest het
Zeemanspastoraat voor een oe
cumenische benadering, waarin
muziek en stilte een belangrijke
rol spelen. En dat geldt in ver
sterkte mate nog voor de kerst
viering.
Het Zeemanspastoraat, dat kan
toor houdt in het Zeemanshuis
in Rotterdam, heeft zes pastores
in dienst (vier protestantse, twee
katholieke) en een maatschappe
lijk werkster, die samen zorg
dragen voor het geestelijke wel
zijn van de honderden zeelieden
die dagelijks in het havengebied
aankomen. Het Nederlandse
pastoraat werkt nauw samen
met de Duitse en de Engelse
Zeemansmissies. De Scandinavi
sche zeemanskerken richten zich
voornamelijk op de eigen natio
naliteiten.
Zieken
Dominee Bakker is een van de
Dominee Rakker van het Zeemanspastoraat: „Iemand die tijd heeft om te luisteren, is altijd welkom.
zes pastores van het koopvaar-
dijpastoraat. Hij vertelt hoe be
langrijk eenvoudig menselijk
contact is voor mensen die vaak
bijna een jaar lang van huis zijn.
„We bezoeken dagelijks sche
pen. Schepen die hier korte tijd
zijn, maar ook schepen die om
wat voor reden dan ook aan de
ketting liggen. Ook bij zeelieden
die in het Havenziekenhuis lig
gen, gaan we op bezoek. Soms
zijn dat mensen van wie nie
mand van ons de taal spreekt.
Maar ook gewoon naast een
ziekbed zitten is heel belangrijk.
Dan heeft zo'n zieke toch het
idee dat er iemand naar hem
omgekeken heeft."
Hetzelfde geldt voor de bezoe
ken aan de schepen, waar de
pastores temidden van tientallen
functionarissen aan boord ko
men. „De douane, de politie,
kooplieden, het agentschap",
somt dominee Bakker op. „Wij
hebben niets te verkopen, zelfs
geen boodschap. We proberen
zélf de boodschap te zijn door
belangstelling te tonen voor de
opvarenden. We krijgen veel po
sitieve reacties. Iemand die tijd
heeft om te luisteren, is altijd
welkom."
Beeld
Mensen hebben vaak een heel
verkeerd beeld van het Zeemans
huis en het Zeemanspastoraat,
vindt dominee Bakker. „Er zijn
veel vooroordelen ten opzichte
van zeelieden. Mensen weten wel
dat het havengebied heel belang
rijk is voor de economie, maar
vergeten dat er ook ménsen op al
die fascinerende grote schepen
zitten." Het beeld van de ruwe
zeebonken, hoerenlopers en
drankzuchtigen wil maar niet
verdwijnen.
Dominee Bakker werkt al bijna
30 jaar voor zeelieden en kan
zich behoorlijk boos maken om
deze vooroordelen. „Ik kan mijn
hand voor hen in het vuur ste
ken: zeelieden verschillen in die
opzichten geen grein van mensen
aan wal. Het is natuurlijk een
mannengemeenschap. Praten
over gevoelszaken is er moeilijk,
ook uit een soort van zelfbe
scherming. Maar al die verhalen
over schuinsmarcheren aan de
wal, die zijn zó opgeklopt."
Lopen
Een biertje kopen of uitgaan aan
de wal is voor veel buitenlandse
zeelieden die havens in West-
Europa aandoen zelfs bijna on
mogelijk. Die zeelieden zijn te
genwoordig vaak mensen uit de
landen met goedkope lonen, die
naar de standaard van hun land
betaald worden. Dominee Bak
ker: „Je ziet bijvoorbeeld Chine
zen die helemaal vanuit de
Waalhaven naar de stad komen
lopen, omdat ze geen geld heb
ben voor de bus, laat staan voor
een taxi. Vanuit het Zeemans
huis zijn er juist voor die mensen
faciliteiten, zoals gratis busjes
die ze ophalen om zich in een
van de centra te ontspannen."
Het Zeemanshuis heeft drie ves
tigingen: In Rotterdam aan de
Willemskade, De Beer in de Eu
ropoort en het sportcentrum aan
de Schulpweg bij de Waalhaven.
In het Zeemanshuis zijn eenvou
dige hotelkamer! een restau
rant. een bar, een recreatieruim
te een kapelletje en een kerkzaal,
in De Beer zijn allerlei ontspan
ningsmogelijkheden zoals zwem
bad, sportzaal, een tv-ruimte,
een winkel en een recreatiezaal.
Familie
Veel zeelieden zijn Filipino's.
„Geen echte zeelui", zegt domi
nee Bakker. „Hel beroép trekt
hen eigenlijk helemaal niet. Als
je hen er naar vraagt, is steevast
het antwoord: 'Ik offer mezelf
op voor mijn familie.' Het zijn
over het algemeen gevoelige jon
gens die graag over thuis praten
en foto's van hun kinderen laten
zien. Ze maken het ook rond
Kerstmis eehl gezellig aan
boord."
Het zeemanspastoraat gaat vóór
de kerstdagen de schepen langs
met dozen vol kerststerren en
een pakket met een kerstgroet in
verschillende talen en voor
iedere zeeman een cadeautje.
„Kalenders, fotolijstjes, schrijf
mappen, dat soort dingen", ver
telt dominee Bakker. „Z'n klein
cadeautje is juist in deze tijd heel
welkom. En voor zeelieden op
Nederlandse schepen over de
hele wereld wordt al veertig jaar
de actie 'Kerstfeest op Zee' uit
gevoerd. De mensen van die
stichting zijn al maanden bezig
om pakketten klaar te maken
voor al die schepen. Daarin zit
ten cadeautjes, een geschreven
kerstgroet in het Nederlands,
Engels en Indonesisch en een
cassettebandje met muziek en
een gesproken tekst. En ik weet
zeker dat op de meeste schepen
bij de koffie en de kerstkrans na
de toespraak van de kapitein het
bandje wordt afgespeeld."
Wie een kerkdiensten in een in
ternationale kerk wil meemaken,
kan kiezen uit vele mogelijkhe
den.
Hieronder een greep uit het aan
bod.
De Chinese kerk de Boomgaard
straat 248 heeft de 23e een kerst
viering met zang en een bijbel
verhaal om 19.30 uur. De 25e is
er een kerstdienst om 10.00 uur
met de bekende Engelse carols,
in het Chinees gezongen.
De Deense kerk aan de Coolha-
ven 1 tot 7 houdt donderdag 24
december een kerkdienst om
14.00 uur en op vrijdag 25 de
cember om 11 uur. Óp zaterdag
is er feest voor de Deense kinde
ren met de kerstman en dansen
om de boom.
De Duitse evangelische gemeen
te aan de 's-Gravendijkwal 65
houdt 24 december Heiligabend
met een familiedienst om 17.30
uur. Op 25 december is er een
Kerstdienst met Avondmaals
viering.
De Zweedse kerk aan de Park
laan 5 houdt ook op Kerstavond
de traditionele dienst, om 16.00
uur. Dan wordt ook de Kerst-
sstal in orde gemaakt. De 25ste
is er ook een vroege dienst om
7.00 uur.
De Waalse kerk houdt een vie
ring in het Frans op 25 december
om 10.30 uur in de kerk aan de
Schiedjimsevest 190.
In de Russisch-orthodoxe Kerk
aan de Persijnstraat 6 in Rotter
dam is het kerstavond op 6 janu
ari 1993 met om 18.00 uur kerst
avonddienst (veel zang); 7 janu
ari 10.30 uur is er Kerstliturgie,
I door EMILE H1LGERS
'Wij zijn er om zeelieden een
huiselijke sfeer te bieden.
Want geloof me, met Kerst
mis hebben ze heimwee.' Pe
ter Martin, van de Missions
to Seamen-club in Pernis, kan
er van meepraten. Hij heeft
vroeger zelf gevaren en alle
jaren dat hij nu in de Rotter
damse haven missie-werk doet
voor de Anglicaanse Kerk,
was hij met Kerstmis van
huis. Dat laatste geldt ook
voor Les Whitfield, z'n colle
ga van de club in Schiedam.
'We zorgen met Kerstmis
voor een traditionele Engelse
Kerst, met sausage rolls en
Christmas pies. Maar er is
ook ruimte voor andere cultu
ren en gebruiken. De Korea-
nen brengen hun eigen eten
mee.'
Trots vertelt Whitfield over de
nieuwe club in Schiedam. 'Op 8
oktober is onze nieuwe club ge
opend aan de Admiraal Tromp
straat. Vanaf 1947 zaten we bij
Wilton Fijenoord. Dat gebouw
is gesloopt, vandaar dat we ver
huisd zijn. In Pernis hebben we
sinds 1951 een club. Vroeger was
het hoofdkantoor van de Mis
sions to Seamen in Rotterdam,
bij St. Mary's Church. Daar
wordt nu nog wel de administra
tie gedaan, maar onze belang
rijkste activiteiten vinden plaats
op de buitenposten.'
'Onze clubs zijn dagelijks van
18.00 tot 23.00 uur open. Verder
natuurlijk op verzoek en bij spe
ciale activiteiten. Ons voor
naamste werk is het bezoek van
schepen. Dan nodigen we men
sen uit om onze clubs te bezoe
ken. Ze kunnen bij ons tegen
kostprijs naar huis bellen, gezel
lig samen zijn, spelletjes spelen
en boeken en video's lenen.'
Bijbel
'Jaren geleden kwamen er veel
Engelse zeevaarders naar Rot-
rechts Les Whitfield, Michael Fullja-
terdam. Nu niet meer. We be
zoeken nu ook zeelieden van an
dere nationaliteiten. Je hebt
steeds meer Filipijnen, mensen
uit Oost-Europa. Laatst waren
we op een schip uit Egypte, de
meesten waren Islamitisch. Tóch
vroeg er één om een bijbel.'
'Wij bieden vriendschap aan, we
letten niet op nationaliteit. Mis
sions to Seamen is vertegen
woordigd in driehonderd landen
in de wereld. In Rotterdam wer
ken wij heel nauw samen met
andere zeemanskerken.'
Eeuwfeest
In 1993 viert Missions to Sea
men het honderdjarig bestaan.
Sinds 1910 is in Rotterdam spra
ke van koppeling met St. Mary's
Anglican and Episcopal Church.
In 1635 kwam de eerste 'cha
plain' van de Engelse Kerk naar
Rotterdam. Aanvankelijk was er
sprake van concurrentie met de
Schotse Kerk, maar in 1913
werd gezamenlijk een kerk ge
bouwd aan de Pieter de Hooch-
IM RAS COR VOS
weg. Daar is Michael Fulljames
momenteel 'senior chaplain' en
Andrew Tremlett 'assistant-
priest'.
Wekelijks verzorgen zij met Les
Whitfield en Peter Martin diens
ten in de clubs in Schiedam en
Pernis en in de kerk te Rotter
dam. Juist in de periode rond
Kerstmis is er veel belangstelling
voor de samenkomsten. Engels
taligen, maar ook Nederlanders
met Britse affiniteit, voelen zich
happy in de vertrouwde sfeer.
Langer
Janet Slater, die met man en
kinderen in Spijkenisse woont,
heeft geen Anglicaanse achter
grond. 'Ik ben hier een tijdje
naar de Pinkstergemeente ge
gaan, maar daar spreken ze Ne
derlands. Nu kom ik hier (St.
Mary's Church, red.), en geef ik
les op de zondagsschool.'
Deze Kerst gaat Janet met haar
man Andrew en de kinderen
Owen en Renée naar familie in
haar 'thuishaven' Cornwall. Be
langrijkste verschil tussen Kerst
mis in Nederland en Engeland
vindt moeder Slater de 'Christ
mas spirit' in haar geboorteland.
'Kerstmis duurt langer in Enge
land. Iedereen lijkt gelukkig,
niet alleen op eerste en tweede
kerstdag, maar ook in de weken
vóór en na Kerstmis. In Neder
land heb je eerst Sinterklaas, met
cadeautjes voor de kinderen.
Hier is Kerstmis voor de kinde
ren veel meer iets met de Kerk.'
'Ze kennen in Nederland ook
geen derde kerstdag. In Enge
land zijn kantoren ook een hele
tijd na de Kerst dicht. De win
kels zijn er al in oktober in kerst
sfeer, daar is het feest commer
ciëler. Kerstmis hier is veel rusti
ger. En het eten is anders: geen
Christmas Pudding, maar veel
lichtere kost, meer met salades.'
Wat Janet hier bijzonder vindt
in de december-maand, is het
vuurwerk met oud-en-nieuw.
Dat kennen ze niet in Engeland.
Kerstdiensten
Engelsen in Rotterdam die niet
met Kerstmis naar huis gaan,
kunnen op kerstavond naar de
nachtmis in St. Mary's Church,
of op eerste kerstdag naar een
ochtenddienst. Zaterdag 26 de
cember is er 'Sung Communion',
zondag 27 december gevolgd
door een 'Carol Service' in
Schiedam. Voor de kinderen is
er donderdagavond een speciale
dienst.
De opbrengst van de collectes in
de kerstdiensten gaat naar de
Stichting Noodfonds Vluchte
lingen Rijnmond.
Mission to Seamen verrast dezer
dagen mensen aan boord van
schepen met kerstpakketten, be
schikbaar gesteld door de jonge
renorganisatie '.Christian Endea
vour'. In elk pakket zitten naast
cadeautjes en lekkernijen een
kerstkaart en een persoonlijke
brief aan de onbekende zeeman.
Iemand die niet, als Vera Lynn,
kan zingen 'I'll Be Home For
Christmas'.
Honderd zielen kent de Rus
sisch-orthodoxe parochie in de
Persijnstraat in Rotterdam-
West. Achter het gekleurde glas
zou je geen kapel vermoeden,
maar eenmaal binnen ruik je de
geur van wierook en hangt er
een onmiskenbare gewijde sfeer.
In een eenvoudige ingerichte pa
rochiekamer hangt het portret
van de patriarch boven dat van
koningin Beatrix en prins Claus.
Father Grigory is de priester van
deze kleine geloofsgemeenschap.
„Een heel internationale groep",
vertelt hij. „We hebben Russen,
maar ook Serven en Polen en
ook Ethiopiërs uit Eritrea." De
laatste groep, vertelt hij, is wel
niet helemaal van hetzelfde ge
loof. „Maar er zijn grote over
eenkomsten."
Father Grigory is hier twee en
een half jaar. „Ik kwam uit Le
ningrad in de Sovjetunie en
hoop ooit terug te gaan naar St.
Petersburg in Rusland." In St.
Petersburg was hij de jongste
van zeven priesters in een enor
me parochie, in Rotterdam leidt
hij zijn kleine parochie alleen.
Drie tot viermaal in de week is er
een dienst, die ongeveer twee uur
duurt.
De gelovigen staan tijdens de
dienst. In de kerk staan alleen
een paar krukjes langs de muur.
„Die zijn voor de babouschka's,
de oude dames die het niet kun
nen volhouden om te staan",
legt father Grigory uit.
Kerstmis is het nog lang niet in
de Russisch-orthodoxe kerk.
Pas op 7 januari wordt de ge
boorte van Christus gevierd.
Kerstavond is het dus op 6 janu
ari. Father Grigory: „Dat komt
doordat de Russische kerk in de
elfde eeuw niet de Gregoriaanse
jaartelling heeft geaccepteerd.
Ze hebben vastgehouden aan de
Juliaanse kalender, die overigens
veel duidelijker en beter is."
Daarom is het nu nog steeds
dertien dagen later dat de Rus
sen gun Kerstfeest en ook de
andere feesten vieren. Voor fa
ther Grigory kan dat wel eens
een voordeeltje opleveren. „Vo
rig jaar zag ik op 3 januari een
heel mooie kerstboom op straat
liggen, met mooie rode lintjes er
nog aan. Die heb ik in mijn auto
geladen en naar de kerk ge
bracht. De mensen keken me wel
gek aan, maar wij hadden een
prachtige boom in de kerk."
DE HAVENLOODS X HET ZUIDEN
Voorjaar 1993<^l6e serie EENQHANSON PRODUCTIE
De 16e serie Zondagochtendconcerten wordt gehouden
van 14 februari t/m 4 april 1993.
HET NIEUWE PROGRAMMA IS UIT
Af te halen op onze kantoren, of per post aan te vragen
op telefoonnummer 010 - 4.699.911
