ZEG
NOU
ZELF
Geheugentraining nu ook
mogelijk via gesproken boek
'Lieve kind, dat zing ik al veertig jaar'
OUDERENJAAR VOORRIJ
Ouderenjaar
voorbij,
en dan?
DE HAVENLOODS/HET ZUIDEN
Mitsey Smeekens en Herman Houtman blijven nog even in de schijnwerpers
Achter de geraniums? Ech niet!
Grandioos feest voor jong en oud
DONDERDAG 30 DECEMBER
Wat heeft het Europees Jaar van
de Ouderen en Solidariteit tussen
Generaties 1993 teweeg ge
bracht? Is het een jaar óver of mèt
ouderen geweest? Is de genera
tiekloof tussen jong en oud ver
kleind? Waar blijven de schijn
werpers in 1994? Was 1993 een
jaar óver ouderen, en niet vóór
ouderen? De meningen verschil
len, en lopen soms zelfs heel ver
uiteen. Op deze pagina komen
ouderen aan het woord over de zin
en de onzin het Jaar van de
Ouderen, over ouder worden en
vitaal en actief blijven.
Tekst: Lianne van Eek
Foto's: Leunis Verlinde
Peter de Kievith.
..De ouderen moeten zich laten
en blijven laten horen. In je een
tje bereik je niets. Door je aan te
sluiten bij een ouderenbond kan
je met elkaar een grote vuist ma
ken. Er kan worden opgekomen
voor aantasting van de AOW
bijvoorbeeld. Om veel verenigde,
mondige ouderen kan de rege
ring tenslotte niet heen. Nog ac
tieve ouderen kunnen als lid van
een bond tevens opkomen voor
de belangen van de ouderen die
om welke redenen dan ook af
hankelijk zijn van anderen.
Daarvan ben ik me de laatste
tijd bewust geworden", is de me
ning van mevrouw M.A. de We
ger-van Eijck uit Rotterdam-
Ommoord.
Zes senioren geven
hun mening over
hun positie in de
maatschappij.
Hoe is hun le
ven? Hebben ze iets van het
Europees Jaar van de
Ouderen gemerkt? Hoe bren
gen ze hun dagen door en hoe
staat het met de gezondheid?
Het echtpaar B.J.W. van Boven
heeft kortgeleden intrek geno
men in een serviceflat in de Prins
Alexanderpolder. „We hebben
altijd prettig op Rotterdam-Zuid
gewoond. De laatste tijd sprak
ik de taal van mijn buren niet
meer, waardoor ik er helemaal
vervreemdde. Ik vereenzaamde,
deste meer omdat mijn vrouw
verzorging nodig had. Hier in
deze flat heb ik al aardig wat
mensen leren kennen. Dat vind
ik fijn. Ook de interesse onder
ling ervaar ik als aangenaam",
aldus de heer Van Boven. La
chend vertelt hij dat hij nu 'huis
man' is en zijn hand niet om
draait voor de strijk en poets
beurten. Van het Jaar van de
Ouderen zegt hij weinig te heb
ben gemerkt.
„De gezondheidszorg in Neder
land steekt nog steeds ver boven
die in andere landen in Europa
uit. Ook nu er flink bezuinigd
wordt. Dat wil ik even kwijt",
zegt mevrouw D. Vellekoop-Kui-
venhoven uit Crooswijk. On
danks haar hoge leeftijd staat ze
met twee benen in de maat
schappij. Jarenlang was zij voor
de PvdA gemeenteraadslid in
Rotterdam. Nog steeds is zij be
stuurslid van de landelijke com
missie ouderenbeleid van haar
politieke partij. Ze zegt het jam
mer te vinden dat zoveel ouderen
passief zijn. Er wordt teveel ge
klaagd: „Kom uit die stoel en
doe er wat aan! Er is nog zoveel
te doen", adviseert ze.
Zonder blikken of blozen komt
de heer H. Meerburg er ronduit
voor uit dat hij niet weet dat
1993 het Jaar van de Ouderen is
geweest. „Oh, is dat zo? Ik lees
eerlijk gezegd amper meer een
krant. Ik heb er het land aan",
vertelt de gepensioneerde huis
arts uit Capelie. Hij vindt het een
goede zaak dat er aandacht aan
de ouderen wordt besteed. „Ze
moeten worden geactiveerd. Tot
dingen worden aangezet. Dat
heb ik in mijn huisartsenpraktijk
ondervonden. Actieve ouderen
kunnen tegen een stootje", aldus
de Heer Meerburg.
Mevrouw B. Hunefeld uit
Schoonhoven kijkt verbaasd op
als ze hoort dat 1993 het Jaar
van de Ouderen was. „Ik woon
zo rustig en heb het goed. Ik ben
wat je noemt een actieve oude
re", zegt ze. Mevrouw Hunefeld
is van mening dat veel jongeren
de ouderen niet begrijpen. Ze
zegt zich te ergeren aan de non
chalance waarmee de jeugd door
het leven stapt. „Veel moois gaat
daarmee verloren. Als ze een
bloembak zien geven ze er een
trap tegen. Wij, ouderen, genie
ten zo van dingen als die bloem
bak. Het lijkt wel of de jonge
mensen daar geen oog meer voor
hebben", zucht ze.
„Mijn schoondochter zat al een
tijdje achter mijn vodden aan om
me als lid te laten inschrijven bij
een ouderenbond. Om van het
gezeur af te zijn, heb ik drie
maanden geleden de stap geno
men. Ik besef nu hoe belangrijk
de bonden voor de ouderen
zijn," vertelt mevrouw K.
Schaap uit Ommoord lachend,
Ze ziet de bond niet alleen als
een belangenbehartiger. Ook de
sociale kant, de gezelligheid die
je er kan vinden, vindt ze een
pluspunt. Trots is ze op haar
kleinkinderen. „Ze doen het
goed in hun studies en laten me
delen in wat ze allemaal meema»
ken. We lachen wat af met eb
kaar", aldus Mevrouw Schaap.
„Ach, ze heeft het ook zo
druk", reageert de omgeving
wanneer een moeder van een
groot gezin de deur dichttrekt
en de sleutels op tafel laat lig
gen. „Ze wordt wel vergeet
achtig de laatste tijd. Ze zal
toch niet dement worden",
vraagt men zich af als datzelf
de een oudere overkomt.
Ouderen zelf maken zich ook
zorgen als ze 'vergeetachtig'
worden. Het maakt hen onze
ker, ook als het om 'normale'
vergeetachtigheid gaat.
De cursus Geheugentraining
voor 55-plussers leert bewust ge
bruik te maken van het geheu
gen. De cursus is in opdracht
van ouderenorganisaties in Den
Haag ontwikkeld. In 1989 werd
dit model door de Rotterdamse
werkgroep geheugentraining
overgenomen. Pluspunt in Rot
terdam leidde de docenten op en
kan de cursus als een compleet
pakket leveren aan organisaties
in Rotterdam en wijde regio.
Vanaf januari kan de cursus Ge
heugentraining niet alleen vanuit
een boek, maar ook vanaf de
gesproken band worden ge
volgd. Een primeur voor de re
gio, want voor het eerst kunnen
ook slechtzienden en blinden
meedoen met de cursus.
De docenten zijn eveneens
55plussers. Omdat de subsidie
op de cursus Geheugentraining
per januari 1994 is stopgezet,
heeft Pluspunt besloten 'com
mercieel' door te gaan. Anja
Moll, projectcoördinator en
staflid van Pluspunt, vertelt dat
organisaties tegen de prijs van
400 gulden materiaal en docent
ter beschikking krijgen. Acht
groepen gaan in januari en fe
bruari met de cursus van start.
Docenten
„Het moeten er natuurlijk veel
meer worden. Ik denk dal men
moet wennen aan het feit dat de
cursus niet meer gratis is. En wij,
Pluspunt, moeten de markt zien
te veroveren. Dat mag je best
uniek noemen. We hebben zes
honderd adressen aangeschreven
en we zijn geconfronteerd met
concurrentie. Toch denk ik dat
wij ons onderscheiden. Aller
eerst doordat de docenten zelf
ouderen zijn en ten tweede om
dat wij het gesproken boek kun
nen bieden", zegt ze zakelijk.
Marjorie Mulder-van der Hoe-
Marjorie Mulder-van der Ho
geheugensteuntjes nodig.
(links): ledereen heeft
ven en Henk Ubas zijn van die
docenten en wie beter als zij kun
nen vertellen over de cursus Ge
heugentraining.
„We leven in een blitse tijd. Alles
gaat snel, sneller, snelst. Je moet
zien bij te blijven. Een slecht
geheugen past niet in deze maat
schappij. Voor de ouderen bete
kent het dat ze zwaarder belast
worden. Wij leren ze te selecte
ren. We overtuigen hen van het
feit dat je niet per definitie alles
hoeft te weten. We leren ze te
concentreren op dingen die hun
interesse hebben. Daarvoor heb
ben we technieken ontwikkeld",
zegt Marjorie.
„Iedereen heeft 'normale' ver
geetachtigheid. Ook jongeren.
Als je ouder wordt gaat het
spookbeeld dementie de kop op
steken. Dat is fout", voegt Henk
toe. De cursus leert de deelne
mers anders met hun geheugen
om te gaan. Er wordt orde op
zaken gesteld, praktisch denken
aangeleerd met behulp van tech
nieken. Marjorie: „Je ziet de
deelnemers na een les of drie
naar elkaar toegroeien. Er ont
staat een saamhorigheid. De
trainingen roepen soms een her
innering op, waardoor intieme
zaken boven tafel komen. Er
ontstaat herkenning en vertrou
wen. Weet je wat zo leuk is? Je
ziet dat ineens contacten ont
staan. Kaartclubjes gevormd
worden. De cursus heeft dus ook
een sociaal aspect, waardoor
eenzaamheid verdwijnt."
Ze vertellen dat allerlei oorzaken
de boosdoeners kunnen zijn die
het geheugen aantasten. Vaak,
vertellen zij, is het een opeensta
peling van psychische en licha
melijke factoren. Een slecht ge
heugen ondermijnt volgens hen
het zelfvertrouwen en de energie.
Belangrijk is. vertellen de docen
ten, dat de deelnemer zichzelf
aanmeldt en dat niet doet omdat
de omgeving dat zo graag wil.
„Familie kan natuurlijk wel op
de mogelijkheid wijzen, maar de
motivatie van deelnemen moet
van de ouder zelf komen", aldus
Henk.
Organisaties die belangstelling
hebben voor de cursus en
ouderen die willen deelnemen
aan de cursus kunnen informatie
verkrijgen bij Pluspunt. Het tele
foonnummer is: 467 17 11.
„Theater Arena in Rotter
dam. Het orkest van Eddv
Green. Croonwedstrijden ge
organiseerd door Theo Moens
in Pschorr. Het orkest van
Martin Rooman. Huwelijk
met trompettist Gerard Smee
kens drie maanden voor het
uitbreken van de oorlog. Mo-
kum. Amsterdam. Kid Dyna
mite. Huwelijk in 1953 met
Herman Houtmans. AVRO
en KRO. Scotch Inn en El
Amra in Rotterdam. En, De
Doofpot op de Binnenweg."
Als een waterval klet
tert de carrière in de
vorm van kort ge
formuleerde zinnen
uit de gesoigneerd
opgemaakte mond van Mitsey
Smeekens. Het lijkt alsof de tijd
bij haar heeft stilgestaan. De le
venslust straalt uit haar ogen,
haar uiterlijk en haar figuur ver
raden zorg èn, belangrijker nog,
moeiteloos zingt ze zonder een
blad papier ruim 3000 songs uit
haar hoofd met een stem, mooier
dan ooit!
Wie kent haar niet? Die Rotter
damse jazz-zangeres, die ooit
door een muziekblad werd beti
teld als 'The Dutch Empress of
Jazz'! Wie heeft ze nu niet in
haar ban weten te krijgen? Niet
alleen de ouderen, de jongeren
van weleer, wel te verstaan. De
jongeren van nu beginnen haar
muziekgenre tevens te waarde
ren. Want, vertelt Mitsey na af
loop van een optreden voor me
deleden van de zwemsoos voor
ouderen in Capelie aan den IJs-
sel: „Soms moet ik ergens optre
den en als ik dan al die jonge
mensen zie dan denk ik: 'Wat
moet ik daarmee aan?' Gelukkig
is jazz trendy. Als ik songs van
Natalie Cole en Whitney Hous-
ijn sinds I94S onafscheidelijk
'Easy-going' Mitsey Smeekens
ton zing, dan pak ik ze helemaal
Lekker fris
Even dwaalt ze af van het ge
sprek, als ze met haar vriendin
moet overleggen of ze voor de
Kerstmis nog een keertje naar de
zewemsoos zullen gaan. „Ja joh.
laten we dat nu maar doen. Je
knapt ervan op en je wordt er
lekker fris van", hakt ze de
knoop voor beiden door. „Op
onze leeftijd heb je weieens een
pijntje hier en een pijntje daar en
tussendoor onderga je soms een
operatie. Daar moet je niet over
zeuren, want dan word je echt
oud. De dingen positief bekijken
en aanpakken, dat voorkomt
ouderdom. Een duik in het
zwembad is daar een voórbeeld
van", zegt ze beslist.
Naar haar leeftijd durf je niet te
vragen, ook al ben je daar nog
zo nieuwsgierig naar. Je weet dat
ze tot de oudere generatie be
hoort, die van vóór de oorlog.
Omdat ze zo'n frisse wind uit
straalt, perfect is opgemaakt en
gekleed en dus een tijdloze in
druk geeft, fascineert haar leef
tijd juist. „Waarom ik nog ben
zoals ik ben?" Ze hoeft niet lang
na te denken over de bron van
haar vitaliteit en energie: „Niet
drinken, niet roken en niet door
zakken. En, hard werken. Daar
is overigens nog nooit iemand
aan doodgegaan. Mijn moeder is
99 jaar. Heeft nog net zo'n huid
als ik. Daar is geen face-lift aan
te pas gekomen. Ze is een beetje
doof. maar lichamelijk en geeste
lijk gaat het prima met haar. We
stammen, denk ik, van een sterk
geslacht af."
Microfoon
Knabbelend aan nootjes, res
tanten van het feest van de
zwemsoos, maakt ze een ont
spannen indruk. Dezelfde hou
ding die ze even tevoren met de
microfoon in de hand uitstraal
de, maar die dan 'easy' wordt
noemt. „Zingen", vertelt ze, „is
mijn energiebron. Ik heb geen
kinderen en nu mijn hondje
dood is, is mijn microfoon mijn
alles. Op Herman na dan, want
zonder hem ben ik nergens."
Herman Houtman begeleidt
haar al sinds 1948. In 1953 stre
ken ze samen neer in Rotterdam.
In 1962 kocht ze met hem een
uitgeleefd pandje aan de Binnen
weg, dat ze omtoverden tot De
Doofpot. Herman en ik doken in'
een horecacursus en we konden
beginnen. Het was een heerlijke
tijd. We waren het een beetje zat
alsmaar voor anderen te moeten
werken. Nu hadden we zelf het
heft in handen. De zaak liep
fantastisch. We hadden een leuk.
eigen publiek, en weet je wie
onze barkeeper was? Jan Nij-
man, de latere voetbaltrainer."
Leuke dingen
In 1978 vonden ze het welletjes.
„De buurt veranderde. Sommige
collega's hadden zelfs een revol
ver onder de bar liggen. Daar
hadden Herman en ik geen zin
in", zegt ze kort. Het afstoten
van De Doofpot hield niet in dat
Mitsey en Herman de muziek
vaarwel zwaaiden. Daarvoor
kregen ze ook de kans niet, want
relaties bleven vragen om optre
dens. Op feestjes en reünies bij
voorbeeld. Mitsey: „Allemaal
leuke dingen. We selecteren de
aanvragen, want we doen alleen
nog maar waar we zin in hebben.
Je moet niet vergeten dat optre
den voor ons geen straf is, maar
een stuk van ons leven. Waar
goede muziek gewaardeerd
wordt, daar komen we. Het is
ook nog steeds geen opgave om
uren achtereen op het podium te
staan."
Ruim vijftig jaar staan de schijn
werpers op Mitsey gericht. Als
het aan haar ligt, blijven ze voor
lopig schijnen. „Jonge mensen
beginnen van jazz te houden.
Soms zeggen ze verbaasd: 'Zingt
u dat ook!' Ik antwoord dan:
'Lieve kind, dat zing ik al veertig
jaar. Die muziek is niet van nu.
Die muziek is van ons, ouderen.'
Heerlijk als je grote liefde jong
en oud bij elkaar kan brengen."
Je bent oud en je kunt wat!
Oud? Wat heet oud?
Veertien 'studenten' in leeftijd
variërend van 55 tot 72 jaar
volgden bij de Hogeschool Rot
terdam en Omstreken een op
leiding tot seniorvoorlichter.
Met het diploma op zak kon
den ze in het Europees Jaar van
de Ouderen 1993 van start
gaan.
Het idee speciale voorlichters
voor ouderen op te leiden werd
geboren bij de Rotterdamse
GGD. Vanuit de ouderenorga
nisaties was er grote vraag naar
mensen die voorlichting kon
den geven over zaken die met
de gezondheid te maken heb
ben. Niet alleen informatie over
gezonde voeding of over kwa
len die bij ouderen voorkomen.
De nadruk ligt vooral op zaken
die het welbevinden beïnvloe
den. zoals huisvesting, sociale
contacten en vrijetijdsbeste
ding.
Voorlichting voor en vooral
dóór ouderen, want wie beter
dan leeftijdgenoten spreken el
kaar het meest aan? Het project
heeft ook een ideële achter
grond. want het stelt ouderen
niet alleen in staat betaald werk
op hoog niveau te doen, maar
ook om zich te profileren dat
het beeld van de passieve, uitge
bluste oudere niet klopt.
Bij de selectie van de kandida
ten werd er, hoe kan het anders,
een 'leeftijds-ondergrens' ge
steld. Jonger dan 55 kwam niet
in aanmerking!
Gelet werd er op uitstraling,
want de voorlichters moesten
als voorbeeld dienen voor an
dere ouderen. Die moesten
kunnen zien dat je ook op late
re leeftijd actief bezig kunt zijn.
De kandidaten moesten bereid
zijn dingen te doen die ze nog
nooit hadden gedaan, zoals in
het kader van voorlichting over
sex bij ouderen een condoom
demonstreren.
Het viel om de drommel niet
mee, die studie! Veel 'studen
ten' hadden immers jaren gele
den voor het laatst in de school
banken gezeten en bovendien is
het onderwijs van nu anders
dan die in hun jonge jaren.
Toen was het voornamelijk
'luisteren' naar de leerkracht,
terwijl er nu van hen werd ver
wacht actief deel te nemen door
bijvoorbeeld het uitvoeren van
opdrachten. De 'studenten'
leerden niet alleen veel over
hun toekomstig beroep, ze wer
den ook gedwongen over zich
zelf na te denken. Ze moesten
hun mening geven over wat oud
zijn nu eigenlijk is.
De 'studenten' streefden ernaar
de generatie senioren van de
jaren '90, evenals de jongere
generatie uit de jaren '60, her
kenbaar te laten zijn. Ze willen
dat niet alleen op de ouderen
overbrengen, maar ook op de
jongeren. Hun aanwezigheid
tussen de jongere medestuden
ten moest bijdragen tot een po
sitief beeld van hun generatie.
De seniorvoorlichters kunnen
in huis worden gehaald over
onderwerper, als eenzaamheid,
succesvol ouder worden, bo-
tontkalking, woonvormen voor
ouderen en dementie en vergee
tachtigheid. Andere onderwer
pen. zoals kritisch consumeren
en ouder worden in andere cul
turen zijn in voorbereiding. De
voorlichting wordt mondeling
gegeven en meestal onder
steund met schriftelijk of au-
dio-visueel materiaal. Inlichtin
gen kunnen worden verkregen
bij Margareth Wolff. GGD
Rotterdam.
elkaar tijdens een feestelijke maaltijd
„In mijn straat raakte ik alle
contacten kwijt, want de
ouderen gingen weg en de jonge
ren kwamen ervoor in de plaats.
De jonge mens heeft het zo druk.
Die ziet zijn oudere straatgeno
ten niet. Ik raakte geïsoleerd en
ben toen evenals al die andere
ouderen weggegaan." Geen ver
wijt! Meer een conclusie, ge
maakt door de heer H. Vriens,
voorzitter van de bewonersvere
niging van serviceflat Oostmo-
lensteyn aan de rand van Kralin
gen en Rotterdam-Centrum.
„En nu komt de jeugd naar ons
toe", zegt hij lachend. „Ze ver
zorgen onze kerstviering en ver
kleinen zo de kloof tussen gene
raties. Dagen zijn de jongeren al
in de weer om het feest tot in de
puntjes te verzorgen. Kijk eens
naar deze hapjes voor bij het
aperitief. Wat is daar een zorg
ingestoken."
In de recreatieruimte van de ser
viceflat zijn alle bewoners, fees
telijk gekleed, bijeen gekomen
om zich eens te laten verwennen
door de mensen van de toe
komst. Met een stralend gezicht
zegt mevrouw G. van Wijk, die
jaren zitting had in het bestuur
van de bewonersvereniging:
„Leuk om eens zoveel jong volk
over de vloer te hebben en jeug
dige stemmen en uitbundig la
chen te horen. Fantastisch zoals
ze het vandaag voor elkaar heb
ben. De jeugd is nog zo slecht
niet. Als er eentje buiten de gren
zen gaat, worden ze allemaal
over één kam geschoren. Dat is
niet eerlijk, want onder volwas
senen zitten ook rotte appelen."
„De belevingswereld van jonge
ren is zo anders. Zo hard vaak.
Ik heb een vriend wiens moeder
nog leeft. Zijn zoon trekt zich
niets van zijn oma aan. Zegt
doodleuk: 'Ik houd niet van
oude mensen.' Dat is toch ver
schrikkelijk". zegt de heer
Vriens.
De jongeren zijn de eindexamen
klas van de opleiding MDGO
richting consumptieve technie
ken van het Zadkine College.
Docenten Els Postmus en Peter
van Wingerden vinden dat
ouders en pedagogen de taak
hebben jonge mensen bewust te
maken van het feit dat ouderen
net zo goed als zij een plek in de
maatschappij moeten hebben:
„Ouderen hebben jongeren no
dig. maar nog meer is dat an
dersom. De levenservaring en
wijsheid die ouderen hebben,
daarvan zouden jongeren veel
meer moeten profiteren. Het is
toch té gek dat ouderen moeten
knokken voor een plaats in de
samenleving. Zij zijn de maat
schappij. Onze studenten zien
dat in. Met plezier brengen ze
met de ouderen deze dag door":
aldus de docenten.
Even later deden de bewoners
van Oostmolensteijn zich tegoed
aan het uitstekend verzorgde
koude buffet. De complimenten
waren niet van de lucht. Staande
brachten de ouderen na afloop;
van het feest een ovatie aan de
jeugd. Die glunderden. Want. zei
er één: „Ouderen zijn kritisch/
Dat mogen ze. want ze hebberf
ervaring. Ook als ze het niet met
ons eens zijn. hebben ze het recht
om dat te zeggen. Je kunt ervan,
leren. Je wordt er volwassen van.'
Hun applaus is hun waardering
voor ons. En welgemeend! Daar
mogen we trots op zijn."
