'Luifelsfeer' moet Lijnbaan nieuw leven
inblazen
Van couture en tearooms naar jeans en fast-food
LIJNBAAN
DE HAVENLOODS
'Vroeger speciaal en gezellig'
'Vroeger was het een
'Te nuchter voor die poespas'
'Meest troosteloze plek'
DINSDAG 1 MAART 1994
hierdoor
markt lijkt."
Dametjes op leeftijd
De ex-voetballer zegt. dat hij
vroeger genoot van alles wat hij
zag. „Maar tegenwoordig niet
meer. Het publiek is ook erg
veranderd. Er gebeurt nogal
eens wat en dametjes op leeftijd
voelen zich helemaal niet meer
veilig. De jeugd heeft steeds
meer de overhand gekregen, om
dat de winkels die er zitten op
hèn gericht zijn."
Faas Wilkes beschouwt de Lijn
baan van vroeger als 'uniek'.
„Als het bijgehouden was, dan
was het nu nog uniek geweest.
Het is logisch dat als je veertig
jaar iets verwaarloost, het dan
verandert. Waarom het nooit is
bijgehouden door de winkeliers?
Ach, je zag door de jaren heen
wel dat het achteruit ging, maar
je eigen winkel bleef het belang
rijkste. Een opknapbeurtje kan
dan ook beslist geen kwaad na
zoveel jaar."
de Lijnbaan een goed aanbod
van winkels geeft. „En de men
sen hebben geen behoefte aan
een chique straat, dat beschou
wen ze als ongezellig".
Trots
Kees van As is van mening dat
de Lijnbaan zeker niet onder
doet in vergelijking met de ge
middelde winkelstraat. „Ik vind
dat de Lijnbaan er het beste uit
ziet. Het aanbod van winkels is
in geen enkele andere stad zó
groot. De samenstelling varieert
van hoogwaardige juweliers tot
kledingzaken en schoenenwin
kels. In andere steden, zeker bij
nieuwe projecten, tref je enkel
grote winkelketens aan."
Kees van As staat positief tegen
over het plan de Lijnbaan op te
knappen en zal zeker zijn steen
tje bijdragen. Hij ziet het als een
investering in de toekomst en
denkt dat alle winkeliers uitein
delijk mee zullen doen. „Het
sterke van de operatie is dat er
geen andere Lijnbaan ontstaat,
maar dat er gerenoveerd wordt.
Alle goede dingen blijven zo ge
handhaafd, zoals het winkelen in
de buitenlucht en het aanzicht.
Er is altijd volop winkelend pu
bliek op de Lijnbaan te vinden
en alle zaken willen er vertegen
woordigd zijn. Dat was zo en dat
is nog steeds zo. Ik denk dat
Rotterdam er trots op kan zijn
dat het unieke behouden is ge
bleven."
De Lijnbaan in Rotterdam kreeg als eerst ontworpen
winkelpromenade ter de wereld de stempel 'uniek' op
zich gedrukt. Tearooms, delicatessezaken en luxueuze
winkels voerden de boventoon. De straat vormde een
harmonieus en samenhangend geheel met tegelijkertijd
veel vrijheid voor de individuele eigenaren.
Nu, veertig jaar later, is de Lijnbaan één van de vele
winkelstraten. Het straatje moet het doen met de ter
men achteruitgang, verpaupering, troosteloos en dood
gewoon. Slechts een paar respectabele winkels zijn niet
verdrongen door hamburgertenten en luidruchtige in
loop-kledingzaken. Het vroeger zo eensgezinde gezicht
van de Lijnbaan is een willekeurig samenraapsel ge
worden.
Maar de weg naar een tweede leven voor de Lijnbaan
lijkt open te staan: het winkelcentrum wordt voor 15 a
20 miljoen gulden opgeknapt en krijgt moderne
'smoel'. De nieuwe verlengde luifel en bovengevel zul
len de meest zichbare veranderingen zijn. De luifel is
opgetrokken uit witte metalen en glas, dat zonlicht
doorlaat. De renovatie houdt ook nieuwe bestrating,
prullebakken, lantaarnpalen en ander straatmeubilair
in. Dit najaar wordt met de renovatie begonnen en
eind 1995 is de metamorfose voltooid.
„De Lijnbaan is een wereldwijd
begrip, maar als er nu niets
wordt gedaan zal het vervallen
tot een asociaal straatje. De ver
loedering slaat steeds meer toe.
Vroeger proefde ik een ontspa
nen en luxueuze sfeer als ik over
de Lijnbaan liep. Nu ga ik er niet
meer voor de lol wandelen, ik
erger me dood aan de blerende
kledingwinkels en discodreunen-
de boutiques. Ik vond het mooie
van de Lijnbaan altijd dat het
een heel harmonieus en samen
hangend geheel was, met tegelijk
heel veel vrijheid voor de eigena
ren. Het gemeenschappelijke
hebben we verloren, maar dat
moeten we nu weer op zien te
bouwen met zijn allen", zegt
Frans Hooykaas, die dertig jaar
werkzaam is geweest bij Archi
tectenbureau Van den Broek en
Bakema, het bureau dat aan de
wieg heeft gestaan van dit aller
eerste winkelcentrum ter wereld.
In de oorlog zijn in het Centrum
van Rotterdam veel winkels en
woningen verloren gegaan. „De
gedupeerde winkeliers kregen
een bertouwvergoeding en er
werd een nieuw winkelgebied ten
westen van de Coolsingel opge
nomen, buiten het eigenlijke
vooroorlogse centrum rond
Coolsingel en Hoogstraat. Het
oorspronkelijke plan was om
woningen neer te zetten, met
daaronder winkels."
Revolutionair
Frans Hooykaas zegt dat er in
eerste instantie weinig animo
was bij winkeliers om zich hier te
vestigen. „Het ontbrak veel win
keliers aan geld. Slechts de win
keliers die bij het bombardement
een eigen pand hadden verloren,
kwamen in aanmerking voor een
herbouwvergoeding."
Het architectenbureau Van den
Broek en Hakema kwam met het
idee om de woningen boven de
winkels te laten vervallen en de
woningen erachter te plaatsen.
De gemeente en de winkeliers
voelden wel wat voor zo'n win
kelcomplex. Zo ontstonden lage
blokjes met alleen winkelfunc
ties. Het begrip winkelcentrum
bestond toen nog niet. De eerst
paal werd geslagen op 10 juli
1952.
De winkels werden tegenover el
kaar gelegd en ertussenin ont
stond ruimte voor voetgangers.
„Het was heel revolutionair om
in de binnenstad een winkel
straat te maken waar je niet met
de auto kon komen. Je zag in die
tijd dikwijls dat een chique dame
of rijke heer die door haar of zijn
chauffeur naar de winkels werd
gebracht. Het is dan ook niet
verwondelijk dat een aantal win
keliers afhaakten toen duidelijk
werd dat het voetgangerspad er
écht zou komen." Er werd ge
probeerd zoveel mogelijk recht
te doen aan de identiteit van de
individuele winkeliers, maar de
bestrating, straatmeubilair, de
beplanting en de luifels werden
allemaal op elkaar afgestemd en
vormden één groot geheel.
Regenboog
De Lijnbaan werd als eerste win
kelpromenade ter wereld een be
grip, en niet alleen in Rotter
dam. Het winkelgebied was met
een zeer geliefd en op speciale
openingsavonden stroomde de
straat zó vol, dat de politie de
voetgangersstroom moest lei
den. De Lijnbaan werd een
voorbeeld voor de bouw van
nieuwe winkelcentra over de hele
wereld. Elke Nederlandse ge
meente wilde 'een Lijnbaan' en
bouwde die ook, in de vorm van
een 'winkelcentrum' voor voet
gangers. De verkeersvrije voet
gangersstraat is inmiddels niet
meer weg te denken uit de Ne
derlandse steden.
In de jaren zeventig veranderde
de Lijnbaan van karakter. Ar
chitect „Bij de opknapbeurten
van de verschillende winkels
„De Lijnbaan is gewoon een winkelstraat, zoals er wel duizend in
Nederland zijn", zegt Theo van Schijndel. Zijn wat oudere collega
voegt er aan toe dat het straatje vroeger wél 'heel erg speciaal, gezellig
en gemoedelijk was'. Hij vertelt dat je overal kon zitten en dat er
allemaal plantebakken stonden. „Maar daar staan nu vaak simpele
paaltjes voor in de plaats." Ze zijn het erover eens dat de nieuwe
luifels 'heel leuk en mooi zouden staan'. Beide heren agenten zijn
bezorgd over het feit dat de Lijnbaan in de avonduren zo onveilig is.
„Als je deze straat afzet tegen moderne winkelcentra, kan je gerust
praten over verpaupering", besluit Jaap van der Velde.
Tweeëndertig jaar geleden open
de Faas Wilkes, na een glansrij
ke voetbalcarrière, zijn zaak
'Monisima' aan de Lijnbaan.
Met lede ogen zag hij toe hoe de
de oudste winkelpromenade van
Nederland de afgelopen decen
nia steeds meer veranderde. In
middels heeft hij zijn pand over
gedragen aan zijn dochter en
schoonzoon, die de Lijnbaan
nog steeds als uniek bestempe
len. De stijlvolle damesmode
zaak van Faas Wilkes heeft een
ander plekje gekregen, net bui
ten de Lijnbaan. Zijn stekje aan
het eens wereldberoemde straat
je is hij kwijt, maar zijn herinne
ringen aan 'die goede oude tijd'
zijn bewaard gebleven.
„De Lijnbaan was een juweel
van een winkelpromenade. Het
had een prachtig aanzien en de
ene zaak was nog mooier dan de
andere. De spullen die de winke
liers verkochten, waren prachtig
en de inrichting adembenemend.
Mensen uit het buitenland kwa
men kijken en wilden ook zo'n
winkelstraat in hun stad."
Faas Wilkes kan zich bijvoor
beeld de banketzaak Scheffers
nog goed voor de geest halen.
„Dat was een luxe tearoom. De
mensen van stand dronken daar
koffie met een gebakje... Even
houdt hij zijn mond en staart
voor zich uit. Dan, cynisch: „In
het pand waar Scheffers vroeger
zat, zit nu een patatzaak. „Het is
allemaal voorbij. De couture en
de tearooms zijn verdrongen
door jeans en fast-food. De win
keliers stallen al hun spullen op
straat uit, waardoor het net een
Kees van As, winkelier op de
Lijnbaan, heeft in 1981 zijn in
trek genomen in het pand waar
vroeger de modezaak van Faas
Wilkes gehuisvest was. Inmid
dels heeft hij een imposant aan
tal zaken op de Lijnbaan weten
te vestigen. Hij vindt dat de Lijn
baan met kop en schouders bo
ven de andere winkelstraten in
Nederland uitsteekt en bestem
pelt het als het gezelligste straat
je van het land: „Heel Zuid-Hol
land komt toch naar de Lijn
baan?".
„De Lijnbaan een doodgewoon
straatje? Niet meer uniek? On
zin", reageert Kees van As ver
ontwaardigd bij het horen van
dergelijke kreten. „De Lijnbaan
heeft het gezellige van de Kalver-
straat en de kwaliteit van de P.C.
Hooftstraat in Amsterdam. En
die combinatie is zo tof. Het
concept van de Lijnbaan is veer
tig jaar geleden tot stand geko
men en er is nog geen beter plan
verzonnen. Als dat niet uniek
is..."
Kees van As maakt zich boos
over het feit dat mensen spreken
over 'dumpzaken' en 'rommel-
winkeltjes' op de winkelprome
nade. „Op de Lijnbaan is geen
enkele dumpzaak te vinden. Dat
er van het luxueuze winkelass-
sortiment van vroeger niets meer
te bespeuren is, vind ik logisch.
Hamburgertenten en jeanszaken
horen nu eenmaal bij deze tijd.
Die vind je zelfs op Fifth Ave
nue. Het zou een slechte zaak
zijn als de Lijnbaan niet toegan
kelijk zou zijn voor nieuwe gene
raties." De winkelier vindt dat
De jaren zeventig stonden in het
teken van de bevrijding en de
winkeliers deden hieraan mee.
Alles was op de Lijnbaan altijd
mooi geordend geweest, maar
daar hadden ze lak aan. Ze wil
den zich niet meer houden aan
een code en deden wat ze zelf
wilden."
In de jaren tachtig zette deze
trend zich voort en veranderde
het winkelbestand zich dras
tisch. Slechts een paar respecta
bele winkels worden niet ver
drongen door luidruchtige in
loop-kledingzaken en hambur
gertenten. „Alleen de sterksten
overleefden het nog. Aan de ene
kant waren dat de chique w
keltjes die een hoge winstmarge
hadden. Maar aan de andere
kant waren dat de stampende
zaakjes die snel een hoge omzet
vergaarden."
„Vroeger was het echt een uitje
om naar de Lijnbaan te gaan.
Prachtige zaken kon je er bezich
tigen. Er was veel groen en er
fladderden volop vogels. Maar
dat is jammergenoeg allemaal
achteruit gegaan", zegt me
vrouw A. Disco nostalgisch. Ze
kijkt spijtig in het rond en zucht
diep. „En die onveiligheid, na
sluitingstijd kom je geen kip
meer tegen." Ze is van mening
dat de nieuwe luifels de Lijnbaan
een heel ander aanzicht zullen
geven en dat de winkelstraat al
tijd wel een beetje uniek zal blij
ven. „Ik blijf optimistisch", vult
ze lachend aan.
Beide héren weten precies wat ze van de winkelstraat vinden: „Het
wordt hoog tijd dat ze wat aan het aanzicht gaan doen. Er zijn al
zoveel plannen aan de orde geweest om het straatje op te knappen en
de verpaupering wordt intussen steeds erger", zegt Rotterdammer
Van der Velde verontwaardigd. Zijn metgezel De Bruijn herinnert zich
de reputatie van de Lijnbaan nog goed: „Het was dé winkelstraat van
Rotterdam, met goede zaken." Hoe het winkelbestand nu is? Dump
zaken, doorsneewinkels en één grote rompslomp zijn de trefwoorden
die de twee opsommen. Van der Velde kijkt even rond naar de
mensen die aan het winkelen zijn: „Vroeger had de winkelpromenade
veel meer stijl. Maar die Rotterdammers zijn gewoon veel te nuchter
voor al die poespas."
Esther Ferron heeft haast, maar weet kort en krachtig te vertellen wat
ze van de Lijnbaan denkt: „Ik vind er gewoon geen zak aan." Ze
vertelt dat ze altijd winkelt op de Binnenweg of de Kruiskade. Ze
herinnert zich dat ze vroeger als klein meisje altijd met haar moeder
etalages ging kijken. „We hadden niet zoveel geld, maar het was
prachtig om al die mooie zaken en spullen te bekijken." De goede
herinneringen verwijnen als sneeuw voor de zon als ze een blik op de
winkelstraat werpt: „De Lijnbaan is de meest troosteloze plek in
Rotterdam."
Zonnetje
Vele plannen zijn in de afgelopen
decennia gemaakt om het aan
zicht van de Lijnbaan te verbete
ren. Architectenbureaus uit bin
nen- en buitenland hebben zich
over de problemen gebogen.
Uiteindelijk is de Lijnbaan weer
terug waar hij begonnen is: bij
het architectenbureau Van den
Broek en Bakema. Daar is een
eigentijdse een oplossing ont
wikkeld. Eenvoudigweg een
nieuwe luifel en een nieuwe bo
vengevel. „Meer dan 80 procent
van de eigenaren en de gemeente
doen mee: de oplossing is zoda
nig dat bestaande en nieuwe lui
fels naast elkaar kunnen voorko
men en oude tot nieuwe kunnen
worden omgebouwd. Rond de
Lijnbaan is al iets te zien van de
nieuwe 'luifelsfeer' die verwacht
kan worden. De Lijnbaan zal
wellicht weer een echt
winkelcentrum
worden: een
eenheid, iets
waarvoor je sa
men verant
woordelijk
bent."
De kogel is dus
eindelijk door
de kerk. „Maar
het is nooit ach
ter de rug",
vindt Hooy
kaas. „De win
keliers zullen
steeds wakker
gehouden moe
ten worden en
het moet van
zelf spreken dat
je dingen sa
mendoet. Bin
nenkort wordt
Hamburgertenten
Wat de Lijnbaan verder in de
problemen gebracht heeft, is het
feit dat het geen écht winkelcen
trum was. Een winkelcentrum
had één eigenaar, die het gezicht
en het soort winkels zorgvuldig
uitstippelde. „De Lijnbaan was
een willekeurig samenraapsel,
zonder echte structuur. Sommi-
werd helemaal geen rekening ge
houden met de buren. De ge
meenschappelijke elementen die
er waren (de puien in dezelfde
kleur) verdwenen. De winkels
kregen alle kleuren van de regen
boog en dat gaf een verloede
rend effect."
ge winkeliers waren zeer succes
vol en onderhielden hun zaak,
anderen konden maar net hun
hoofd boven water houden.
Nieuwe eigenaren trokken zich
vaak helemaal niets aan van de
gemeenschappelijke elementen
van de Lijnbaan."
Hooykaas: „Het had ook veel te
maken met de geest van die tijd.
gemeente af
spreken de Lijnbaan goed te zul
len onderhouden. Het begin is er
in ieder geval en deze zomer ga
ik lekker over de Lijnbaan slen
teren in het zonnetje."
Op de Aert van Messtraat zijn er
al winkels voorzien van de nieuwe
heluifeling die straks ook op de
Lijnbaan wordt toegepast.
Frans Hooykaas: „De kogel is door de kerk, maar het is nooit achter de rug
er een zoge
naamd beheers-
convenant afge
sloten, waarin
de eigenaren, de
huurders en de
