Economische vooruitgang draagt bij
aan oplossing bevolkingsvraagstuk
Milieu is probleem voor arm èn rijk
DERDE WERELD
Radio, krant en tv geven eenzijdig beeld van Derde Wereld
COLUMN
Kinderen in Derde Wereld worden vaak beschouwd als pensioenvoorziening
MAX HAVELAAR STICHTING,
een stap in de goede richting
Hulp of samenwerking?
Boerenkool en nasi
DE HAVENLOODS/HET ZUIDEN
Stichting Max Havetaar, een or
ganisatie die pielt voor een eerlij
ke handel met koffie- en cacao-
boeren uit de Derde wereld,
schreef enkele maanden geleden
een wedstrijd uit orider jongeren.
De opdracht iuidde: schrijf een
krante-pagina over Noord en zuid,
over jongeren en de Derde Wereld.
Twaalf jongerenredacties, ver
spreid over het hele land, wonnen
de regio-voorrondes. Deze pagina
won in Zuid-Holland en dingt mee
naar de nationale prijs: een reis
naar Afrika, waar onder meer ca-
cao-piantages worden bezocht.
Cacao is een nieuw produkt waar
Max Havelaar zijn keurmerk aan
verbindt. Jongeren eten veel cho
cola; daarom wil de Stichting
graag de aandacht vestigen op de
Derde-Wereldproblematiek In het
algemeen en de activiteiten van
de Stichting Max Havefaar in het
bijzonder.
Iedereen heeft een bepaald
beeld van de Derde Wereld. Een
beeld dat voor een belangrijk
deel wordt gevormd door televi
sie, krant en radio.
De televisie heeft een heel grote
invloed op het denken. Hij
brengt niet alleen entertainment
maar ook informatieve pro
gramma's en nieuws. Volgens
het televisienieuws is de wereld
niet meer dan een verzameling
losse gebeurtenissen. De televi
sie is letterlijk een raam dat de
kijkers een blik biedt op de we
reld, maar wel een zeer eenzijdig
blik. Doordat er op de televisie
alleen maar fragmenten worden
getoond, wordt er een wereld
beeld gevormd dat voorbijgaat
aan oorzaken van problemen.
Bij een gewone nieuwsuitzen
ding zie je eerst beelden over een
overstroming in Bangladesh,
twee seconden later gaat het
over de hongersnood in Afrika
en weer twee seconden later
over de oorlog in Bosnië. Als de
kijker zich afvraagt of er enig
verband bestaat tussen al deze
dingen, dan is het antwoord van
de televisie in de meeste gevallen
'nee'. Op grond van tv-beelden
krijgt hij al snel het gevoel dat er
geen enkele logica zit in de din
gen die op de aardbol plaatsvin
den.
De media brengen meestal be
richten over acute problemen.
Immers, dat is nieuws. Maar er
gebeurt veel meer.
Vóór en met elkaar
Wat zijn nu de dingen die de
kijker niet te horen krijgt? Een
voorbeeld is het leven na ram
pen. Vaak verliezen mensen al
hun bezittingen bij een overstro
ming, maar ze richten zich op
als riet dat neer gebogen is door
de wind. Mensen hebben door
zettingsvermogen. Ze beginnen
steeds weer opnieuw.
Opvallend maar onbekendis
ook de buitengewone gastvrij
heid in de Derde Wereld, een
gastvrijheid die Nederland niet
meer kent. Mensen die niets be
zitten, maken het zo comforta
bel mogelijk voor hun gasten.
Ze leven vóór en met elkaar,
niet zo individualistisch als hier
in het Westen.
landen een gewoon leven, ook al
lijkt het of ze slechts rampen
kennen. Ze kennen wel dagelijk
se problemen, maar ook vreug
de. Ze gaan gewoon naar school
en of naar hun werk.
Het is verkeerd om te denken
dat mensen in ontwikkelings
landen slechts ellende kennen.
Arm zijn betekent niet altijd ge
lukkig zijn, maar rijk zijn bete
kent dat evenmin!
de derde Wereld,
beeld dat de media
Jongeren over
de Derde Wereld
Niet alleen volwassenen, maar
ook jongeren hebben zeer uit
eenlopende meningen over Der
de Wereldkwesties. Dit blijkt uit
een enquête gehouden op een
middelbare school.
Het woord 'ontwikkelingsland'
roept verschillende reacties op.
'Armoede, honger en mensen die
steun nodig hebben' is een veel
gehoord antwoord. Tevens noe
men ze de werelddelen Afrika,
Azië en Zuid-Amerika. Uiter
aard wordt ook gedacht aan
hongerkinderen, sloppenwijken
en een groot verschil tussen arm
en rijk.
De huidige wereldleiders staan
vaak voor moeilijke keuzes wan
neer het gaat om het aanpakken
van problemen in de Derde We
reld. Verplaatsen de jongeren
zich in de situatie van zo'n we
reldleider, dan kiezen ze voor het
aanpakken van analfabetisme,
vluchtelingenstroom, ziekten,
politieke problemen en het ge
boorteoverschot. De meest ex
treme methodes komen aan bod
als oplossing voor het bevol
kingsvraagstuk. Gratis verstrek
ken van voorbehoedmiddelen,
niet meer dan één kind per gezin
toestaan of een .geldsom geven
bij sterilisatie.
Tenslotte terug naar eigen land:
'Heb je wat meer geld over voor
chocolade waarvoor de cacao-
boeren een eerlijke prijs krijgen?'
Velen zijn bereid wat meer te
betalen voor een '(h)eerlijke'
reep. 'We kunnen best wel wat
geld missen, waardoor die boe
ren in onze rijkdom delen.' Een
enkeling vindt echter dat we re
kening moeten houden met de
Nederlandse economie. 'Ik koop
alleen chocolade van een echt
Nederlands merk.' Beseft deze
jongen wel dat alle cacao uit het
buitenland komt en dat Max
Havelaar een Nederlands keur
merk is?!
Puberteit
Ergens tegen ingaan of voor
je eigen mening op komen.
Als je dat tussen je 13de en
19de doet dan is het puber
teit. Puberteit in onze beteke
nis van het woord is opstan
dig gedrag, ontkenning en
problemen in de tienerjaren.
Waarom hebben jongeren in
het Zuiden er meestal geen
last van, vraag ik me af. Vol
gens mij is het een typisch
westers cultuurprobleem.
Een eigenschap van de wes
terlingen, is voor elk 'pro
bleem' een naam zoeken, im
mers dan is het erkend.
Kleuterpuberteit, en de over
gang 'you've got it, we name
it' Uiteraard hebben jonge
ren in het Zuiden ook last
van het maandelijks terugke
rend probleem en puisten,
noem maar op. Maar 'de pu
berteit' kennen zij niet. Ik
denk dat het al vroeg be
schouwen als volwassen daar
de reden voor is. Puberteit
kennen ze niet en dus wordt
het hun zeker niet aange
praat. Bij ons onbewust denk
ik wel. Kijk je in het Zuiden
echter naar jongeren die ver-
westelijken door bijvoor
beeld films of bezoek aan het
Noorden dan blijkt dat ook
zij er last van hebben. Waar
om? Zij zien bij ons het be
staan van de puberteit en
worden er als het ware mee
besmet.
Ik ontken dus dat het ver
schijnsel puberteit iets is dat
in elke cultuur voorkomt,
maar dat zal echter de puber
teit wel zijn, of niet soms??
Ruth Frans
Op de aardbol lopen nu onge
veer 5,5 miljard mensen rond.
Om de aarde enigszins com
fortabel bewoonbaar te hou
den, mogen dit er maximaal 7
miljard worden. Ruim een
miljard extra lijkt veel. Het
valt echter vies tegen wanneer
je uitrekent dat de limiet over
17 jaar bereikt is als de bevol
kingsgroei doorgaat met het
huidige tempo. Wanneer de
jongeren van nu over een jaar
of tien aan kinderen beginnen
te denken, zou dat onverant
woord zijn, omdat de wereld
vol is. Toch willen veel jonge
ren later kinderen.
Duidelijk is ondertussen wel dat
er hoe dan ook iets moet gebeu
ren aan het bevolkingsvraag
stuk. Liever niet in de vorm van
uitvindingen als glazen koepels
in de zee.
Welke maatregelen dan wel?
Minder kinderen per gezin is
makkelijker gezegd dan gedaan.
Mensen hebben er immers hun
redenen voor. Kijk je naar een
Derde Wereld land dan zie je
grote gezinnen. Dit is vaak een
vorm van 'overlevingsstrategie'.
Kinderen zijn arbeidskrachten,
In sommige Derde-Wereldlanden is de hevolkingslimiet al lang bereikt.
maar ook de pensioenregeling veel mensen in het Westen is het
voor hun ouders. Omdat de kans krijgen van een groot aantal kin
groot is dat er een aantal over- deren dom, maar vanuit de situ-
lijdt, wil men zoveel mogelijk atie van inwoners van de armere
kinderen. Zo.blijven er dus altijd landen is het niet meer dan lo-
een paar over. In de ogen van gisch. Uitdelen van voorbehoed
middelen om het geboortencijfer
te beperken is niet voldoende om
het probleem van de overbevol
king te bestrijden, er komt veel
meer bij kijken.
Als de economie van een land
verbetert, daalt de gemiddelde
gezinsgrootte. De economische
vooruitgang biedt de gezinnen
financiële zekerheid. Als de kin
deren een opleiding hebben ge
volgd is hun kans van slagen op
de arbeidsmarkt veel groter: dus
hebben de ouders uitzicht op een
goede 'pensioenregeling'. De
mensen kunnen zich veroorlo
ven om hun kinderen naar
school te sturen, maar school
geld voor veel kinderen is er niet.
Men ziet in dat een paar goed
opgeleide en gezonde kinderen
een grotere zekerheid voor de
toekomst bieden dan veel, niet
opgeleide en minder gezonde
kinderen.
Eerlijke handel
Het is dus zaak gezinnen in de
Derde Wereld te helpen met hun
economische ontwikkeling. Dit
kan door ontwikkelingshulp,
maar veel beter is ontwikkelings
samenwerking. Eerlijke handel is
een vorm van samenwerking die
gezinnen meer mogelijkheden in
hun economische ontwikkeling
biedt. Eerlijke handel betekent
dat mensen in de Derde wereld
in plaats van een fooi een goede
prijs krijgen voor hun arbeid en
produkten.
Een tasje, meneer? Ja, graag!
Nü! Baby-dry voor superzach-
te billetjes, maandverband in
flitsende verpakkinkjes! Han
dig, maar waar moet het naar
toe met het milieu?
De consument in het Noorden
stelt steeds hogere eisen aan de
produkten. Het moet mooier,
groter, beter, makkelijker en ga
zo maar door. Vroeger droegen
baby's katoenen luiers en af en
toe, als luxe, een wegwerpluier.
Nu zijn het alleen maar wegwer-
pluiers. Het is makkelijk, zeker,
maar denkt de moeder die haar
baby verschoont, uiteraard in
een handige pull-up, aan 'bat_
toekomst'? Met de bergen afval
die in razend tempo uit de grond
schieten en vervuiling die steeds
dreigender wordt is er weinig
hoop voor 'baby's toekomst'.
Is het milieu in de rijke landen
nog een welvaart-probleem, bij
belasting
baby's Droge billetjes: wegtverpluiers vt
de armere wereldburgers is ar
moede de boosdoener. De aller
armsten vervuilen haast niet,
maar iedereen met wat geld is
medeplichtig. Voor de duidelijk
heid een simpele vergelijking:
een Derde-Wereldburger met
wat geld koopt bijvoorbeeld een
auto. Meestal een zeer vervui
lend vervoermiddel, omdat er
geen geld over is voor goed on
derhoud. Inwoners van de rijke
re landen hebben wél genoeg
geld voor regelmatige onder
houdsbeurten, waardoor de ver
vuiling per auto gezien kleiner is.
Door het hoge welvaartspeil is
het aantal auto's wel veel groter!
Voor milieubeleid is geld nodig,
ook in arme landen. Vervuilende
auto's onderhouden is duur, en
het ontbreekt aan middelen om
onderhoud te bekostigen.
Om aan geld te komen herber
gen Derde-Wereldlanden tegen
een zeer geringe vergoeding het
(vaak giftige) afval van de rijke
westerse landen. Als in de grote
steden in de arme landen ruimte
tekort ontstaat, bouwt men rus
tig verder op de vuilnisbelten. En
wat blijkt? De bouwgrond is
sterk verontreinigd. Omdat rei
nigen bakken geld zou kosten,
worden er toch maar huizen ge
bouwd, en dat leidt tot ziekten.
Voor dure medische hulp is er
niet voldoende geld. Zo is de
kring weer rond.
Zo'n vicieuze cirkel kan verbro
ken worden door eerlijk om te
gaan en te handelen met arme
landen. Zo krijgen de boeren het
geld wat ze behoren te verdienen
voor hun produkten. Een eerlij
ke beloning kan bijdragen tot
een stijging van het welvaart
speil.
'Jongeren hebben de toekomst'.
Ook aan hen de taak die toe
komst voor iedereen zo leefbaar
mogelijk te maken. Is minderen
en bewust leven te veel ge
vraagd? That's the point. Klein
beginnen: geen overbodige plas
tic tasjes aannemen, minder wa
ter en minder wegwerpluiers ge
bruiken.
We moeten blijven zoeken naar
oplossingen, want de arme lan
den moeten niet net zo vervui
lend gaan leven als de rijke lan
den. Bedenk: 'minder is meer'.
Een beter milieu doen we samen!
Stichting Max Havelaar importeert cacao en koffie rechtstreeks
van de boeren en staat voor een eerlijke handel.
De produkten zijn te herkennen aan het Max Havelaar keurmerk.
Citaten over de Derde Wereld
Bij ontwikkelingshulp gaat het over geld dat opgebracht wordt door
de arme mensen in de rijke landen, ten bate van de rijke mensen in de
arme landen. (Alfred Mozer, Modern Citatenboek, Standaard
Uitgeverij)
Er zijn twee soorten armen, degenen die samen arm zijn en degenen
die alleen arm zijn. De eersten zijn de echten, de anderen zijn rijken
die geen geluk hadden. (Jean-Paul Sartre, Modern Citatenboek,
Standaard Uitgeverij)
Op het moment j
is er een opbloei D^CK tO
van de 'back to
basics cultuur'. Het is tegen
woordig 'in' om bewust om te
gaan met dat wat Moeder Aarde
geeft. Iemand die een tijdschrift
openslaatof de tv aanzet, loopt
de kans een artikel of program
ma tegen te komen over alterna
tieve geneeskunde, cosmetica
naar ideeën uit het Zuiden of
eco-toerisme. Hierin komen een
aantal 'positie-
öaSlCS ve' aspecten van
Derde Wereld
landen naar voren. De vraag is
echter of dit wel positieve belich
ting is. Belichten we immers niet
alleen de voor óns gunstige din
gen? Dat inwoners van de Derde
Wereld dicht bij de natuur leven,
spreekt westerlingen op het mo
ment erg aan. En daar spelen de
media en de reclamemakers grif
op in.
Rotterdam, Nederland
Leuk uitziende vr. 24 jr. met goed
inkomen wnd. op gezellig flatje met
uitzicht op drukke winkelstr. zoekt
man 25-30 jr. om relatie mee op te
bouwen.
Ik bied jou warmte, liefde en spon
taniteit.
Dhaka, Bangladesh.
Vader van donker meisje 13 jr. w
in flat met uitzicht op vijf-sterrer
tel zoekt welgestelde man rond
30 jr. om dochter te trouwen.
Bruidsschat ii
'erleg.
Al jaren geleden werd het woord
ontwikkelingshulp vervangen
door het woord ontwikkelings
samenwerking. Een goede beslis
sing en een grote vooruitgang.
Maar zoals altijd is er een wezen
lijk verschil tussen theorie en
praktijk.
De rijke Westerse landen moeten
af van het idee dat ze boven de
'hulpbehoevenden' staan. Bij
ontwikkelingshulp worden de
problemen vooruit geschoven en
mensen worden afhankelijk van
die hulp. Wanneer je ergens
komt met het idee datje de men
sen daar wel even zal gaan hel
pen ben je al verkeerd bezig, ook
al is de hulp nog zo goed be
doeld. Het is weer de rol van een
autoritaire blanke. Erg vaak
wordt vergeten dat een buiten
staander in een gebied komt hij
maar bar weinig weet van de
omstandigheden en de cultuur.
Om ergens zinvol werk te ver
richten en hulp te bieden is het
absoluut noodzakelijk dat de
buitenstaanders naast de plaat
selijke bevolking gaan staan zo
dat zij gebruik kunnen maken
van de aanwezige kennis en hun
ervaring. Dan pas is samenwer
king mogelijk. Belangrijk is ook
dat het werk dat nu door buiten
landers wordt verricht, op den
duur overgedragen wordt aan de
plaatselijke bevolking. Zo kun
nen zij in hun eigen onderhoud
voorzien en zijn ze niet afhanke
lijk van hulp van anderen.
Wat betekent het woord ontwik
keling op zich? Een groei naar
ons welvaartspeil? Is dat wel de
bedoeling en zo ja, is dat wel
mogelijk? De mensen in de 'ont
wikkelingslanden' leven in een
totaal andere wereld door het
verschil in cultuur. Vanwaar de
gedachte dat het daar zo moet
worden als hier?
Noodhulp is in sommige geval
len echt noodzakelijk. Maar we
moeten af van ontwikkelings
hulp. Een stap in de goede rich
ting is dan ook het vervangen
van dat woord door ontwikke
lingssamenwerking, maar nog
belangrijker is het in de praktijk
brengen van deze theorie.
Molens, tulpen, klompen. Typisch Nederlands. Maar daar blijft het
dan ook bij. Deze drie voorbeelden roepen in de nineties nog slechts
beelden op van souvenirs.
Wat is eigenlijk Hollands? We leven in zo'n multiculturele samenle
ving dat 'buitenlandse' invloeden op de cultuur al bijna niet meer
opgemerkt worden. The Body Shop, een wereldwijd bedrijf dat
produkten voor huid- en haarverzorging maakt en verkoopt, wijst de
klanten daar subtiel op. Eèn van hun acties luidt:
Je auto EEN JAPANNER,
Je pizza ITALIAANS,
Je democratie GRIEKS,
Je shampoo ENGELS,
Je vakantie TURKS,
Je schrift LATIJNS,
Je cijfers ARABISCH
En je buurman: MAAR EEN 'BUITENLANDER'
Zo zie je maar: andere culturen hebben meer invloed op de westerse
cultuur dan het op het eerste gezicht lijkt.
De ideeën en de ingrediënten voor de produkten van The Body Shop
komen uit uiteenlopende bronnen -variërend van volksrecepten die al
duizenden jaren door mensen gebruikt zijn tot ervaringen die ze op
hebben gedaan tijdens hun reizen naar traditionele culturen overal ter
wereld. Maar The Body Shop wil graag meer doen dan alleen maar
ideeën halen: ze moedigt plaatselijke gemeenschappen in ontwikke
lingslanden aan ingrediënten voor hen te kweken en produkten te
maken. Dat levert de mensen daar werkgelegenheid en handel op.
The Body Shop maakt dus met respect gebruik van wijsheid en
ervaring van andere culturen.
Tijdens vakanties naar verre oorden en zakenreizen maken westerlin
gen kennis met vaak zeer indrukwekkende en uiteenlopende culturen:
lekker eten, flitsende kledingstijlen, andere gewoonten maar vooral
ook andere mensen. De introductie van de 'ingrediënten' uit die
andere cultuur gaat onopgemerkt. Er ontstaat een 'cocktail-cultuur'.
Lekker toch?
to: DIRK R. FRANS
COLOFON
Redactie: Kfrsten Blok. David Frans, Ruth Frans, Use vt
Foto's: Dirk R. Frans, Leuhfs Vertinde
