Herinneringen van een
oud Schiedammer
bij „TIMCO"
Wij brengen een bezoek
aan de bedrijfsschool
Wilton-Fyenoord
Van de Redactietafel
m
Nieuws= en Advertentieblad voor Schiedam
Onofficieel vervolg en slot van de
Zevenmijlslaarzen
No. 2
20 October 1949
Voor Uw Herenmodes
slaagt U beter
Tel. 69642
Broersvest 56
vvT 'Vu
IIIEHISE
STADSBLAD
llll (Hit l 11IIIII (II O11 Ml
Redactie- en Administratie-adres
C. J. v. d KLINK
Louise de Colignystraat 15
Schiedam Tel. 67368
Advertentietarieven
LOSSE PLAATSINCEN 12 P" mro
BIJ CONTRACT 2000 mm OF HOGER 10 «m p«, mm
INGEZONDEN MEDEDELINCEN DUBBEL TARIEF
VISSERTJES 4 RECELS
ELKE REGEL MEER
I
I 0 .25
Waarin wij Oom Karei ont
moeten, hem met een gerust
geweten in de Zevenmijls
laarzen zetten en aan zijn
hand door het Schiedam van
zijn prille jeugd dwalen.
Het is misschien wel de schuld van
die zevenmijlslaarzen, dat wij op een
ietwat rare manier aan ons einde ko
men. Het ging zó: wij kwamen n.l.
tot de vreugdevolle ontdekking, dat
wij ergens in Schiedam een zekere
Oom Karei, een „ouwe heer van 'n
dikke zeventig", bezaten. Dit verge
ten en hèrontdekte exemplaar van
onze uitgebreide familie hebben wij
alras met een bezoek en een paar si
garen vereerd; daarna hebben wij
hem om zó te zeggen pardoes in onze
zevenmijlslaarzen geplant en zijn
toen onder zijn geleide aan het wan
delen getogen door het grauwe, naar
spoeltuig en koeienstallen riekende
Schiedam uit de tweede helft der vo
rige eeuw en het begin van de XXste.
Hoewel onze bejaarde familie- en
stadgenoot gelukkig nog over vol
doende herinnerings- en geestvermo
gens beschikt om ons het een en an
der te vertellen, hoe het er vroeger
hier toch wei uitzag, hopen wij toch,
dat wij onze bekwame Archivaris, de
Heer v. d. Poest .Clement met niet te
veel anachronismen zullen choqueren.
Helaas, was het ditmaal te laat om
dit artikel nog ter historische correc
tie aan zijn staf aan te bieden. Dit
spijt ons temeer, aangezien wij. bij
ons bezoek aan het Stedelijk Archief
op de meest welwillende wijze een
toezegging van medewerking moch
ten ontvangen.
Waar thans de Singel is, was
destijds een kronkelende
landweg, welke het Spoor
wegstation met de Stad ver
bond;
bij het „Bokkeneiland", ongeveer ter
hoogte van de firma Schrijver, begon
pas de Stad. Verschillende straten
van de binnenstad, zoals de Kerk-,
straat, Kreupelstraat en Broersveld
waren kwalijk-riekende grachtjes met
ettelijke bruggetjes. Dikwijls vielen er
kindertjes in het water. Er was geen
waterleiding. Een zekere Rambach
fungeerde voor „waterboer", welk
beroep hieruit bestond, dat hij met
een schuit dagelijks naar buiten voer,
en eenvoudig een stop uit de bodem
haalde, waardoor de waterbark vol
liep. Vervolgens voer hij terug naar
de Lange Haven, waar hij zijn lig
plaats had en zijn kostbare vocht voor
2 cent per emmer aan de man of lie
ver aan de vrouw bracht. Dit water
/werd door de mensen in een z.g. zink
put gefilterd. Om te boenen en te
schrobben gebruikte men het vieze
water van de Lange Haven. Men zag
dikwijls de dienstboden de trapjes af
dalen om water te halen; 's winters
als het glad was van de ij zei gleed er
nog al eens eentje in de haven. Toen
er later een waterleiding werd aan
gelegd, kregen de huizen van de be
ter gesitueerden veelal aan de vóór-j
kant gelegenheid om een waterkraan
aan te schroeven, zodat men er dan
lustig op los kon plassen en plensen
tot meerdere glorie van een schoon
pui en een blank straatje. Naderhand
werd dit watervermorsen verboden
en zijn de kranen verdwenen.
Er was in die dagen ook een Stoom
tram met le en 2e klasse, welke de
verbinding met Rotterdam onderhield.
Deze liep op enkele rails met drie
wisselplaatsen. Dat kostte dikwijls
veel tijd. Oom Karei is eens op weg
geweest naar een bokswedstrijd in
Rotterdam. Dat was iets nieuws en
geweldigs in die dagen. Doch hij is er
nooit gekomen. Het was 'n donkere
winteravond. De brug in Delfshaven
was toevallig open; hetwelk zulk een
oponthoud gaf, dat de fameuze match
was afgelopen, toen de Schiedamse
bezoekers arriveerden.
Als de Stoomtram uit de richting
van Oldebarneveldstraat kwam en
Delftshaven naderde, dan moest zij
naar boven puffen, hetgeen van
wege de geringe capaciteit van het
machien somtijds niet gelukte.
De passagiers stapten dan doodge-
moedelijk uit en probeerden vervol
gens het balsturige vehikel vooruit te
duwen.
Van het „Spoor naar het Hoofd",
zoals men vroeger zei, liep ook nog
een „peerden"-trammetje, met een
luidklinkende bel; en 's zomers nog
wel met een „open bakkie". Op de
Broersvest kwam er altijd een paard
bij, want dan ging men de hoogte op.
Een ritje kostte 5 cent, wat in die
dagen voor velen nog te duur was.
Erg rendabel is onze paardentram
echter nooit geweest; de aandeelhou
ders hebben tenminste nooit veel uit
gekeerd gekregen.
Naar Vlaardingen liep een omni-,
bus. Doch dat was toen een heel eind,
hoor! Schiedam eindigde zo'n beetje
bij de Nieuwe Haven en Warande en
de huidige, volgebouwde Schiedamse-
weg in Vlaardingen was een smalle
landweg met een koehek voor het
grazende vee tegen te houden. De reis
kostte dan ook wel 30 centen!
Men moet niet denken, dat wij in
Schiedam in de tweede helft der vo
rige eeuw zulk een veelzijdige indus
trie hadden als thans. Er waren tus
sen de 300 a 400 branders, die bij bos
jes failliet gingen, zodra de felle con
currentie der goedkopere melasse
spiritus begon. Ze stookten dan uit,
zoals men dat placht te noemen. In
de leegstaande branderijen gingen
zich langzamerhand nieuwe indus
trieën, meestal van buitenaf vestigen.
Heel veel hiervan waren maar bitter
weinig solide, zodat zij soms al weer
even gauw verdwenen. Toch kan men
zeggen, dat de melasse spiritus de his-t
torische oorzaak was van de verande
ring der tamelijk éénzijdige indus
triële structuur van onze toenmalige
stad.
Ons plaatselijk hoofdbedrijf was in
die jaren de bekende kaarsenfabriek
Apollo", welke tegenwoordig in
Gouda is gevestigd. Van de grote me-
taalindustriën en scheepswerven, zo
als „Gusto", „Wilton-Fyenoord" en
„De Nieuwe Waterweg" was eerst
sprake in de XXste eeuw.
Aangezien de degelijke Schiedamse
Ouders absoluut niet wilden, dat hun
dochters naar een fabriek gingen,
werden de fabrieksmeisjes van „Ap-
pollo" gedurende vele jaren uit de
Rotterdamse arbeidersstand gerecru-
teerd. Eerst later waagden de meisjes
uit de Gorzen zich schoorvoetend bin
nen de fabriekspoorten.
Er was ook dikwijls hoog water op
het Hoofd. Dan werden de vloeiplan
ken tegen de deuren en ramen aan.
gebracht. De reten werden bovendien
nog met klei aangesmeerd. Een smal
dijkje met een waterkering dwars
over de straat tot aan het belendende
huis moest de Stad beschermen tegen
de Waterwolf. Een politiepost met
een klokketoren voltooide deze forti
ficatie tegen vijand „water". Als de
Luiklok klepte wist heel Schiedam
wat er aan de hand was. Bij de hoge
vloed van 1896 is het woedende en
woelige water over de vloeiplanken
door de benedenhuizen en tuinen
heen, de laaggelegen Gorzen binnen
gelopen, zodat dit bevolkte stads
kwartier in een ommezien blank
stond, terwijl bovendien de waterke-|
ring tussen het dijkje en de huizenrij
doorbrak. Men kan zich voorstellen,
welk een angstige nacht het toen voor
deze Stad geweest is!
Wat vermakelijkheden betreft, was
er in die goeie, ouwe tijd nu niet be
paald veel om zijn geld aan kwijt te
raken. Trouwens het geld was chro
nisch erg schaars. Als men eens „echt"
uit wilde, dan ging men naar Rotter
dam. Men moet echter wel begrijpen,
dat tussen Delftshaven en de Van Ol
debarneveldstraat slechts weiland
was, doorsneden door kronkelende
landweggetjes. Men had er slechts één
gebouw staan: de z.g. haarfabriek.
In de Stad des Vermaaks bezocht
men dan b.v. Circus Phlaging het
latere Arena op het stationsplein
en op de Coolsingel o.a. Casino en
Tivoli, waar men genoot en gnuifde
van de attracties van Cabaret en Va
riété. Voor de liefhebbers van kunst
met een grote K was er dan uiteinde-,
lijk ook nog de Grote Schouwburg!
In Schiedam zelf had men de Offi-
cierentuin voor de Elite en aan de
andere kant van de Dijk ook nog „De
Vriendschap", waar men zelfs nog een
oud-Hollandse kolfbaan schijnt gehad
te hebben. Het hooggetij van elk jaar
was onze onvergetelijke kermis. Dan
puilde men uit en maakte men de
gekste bokkesprongen. Werd deze
eerst gehouden meer aan de buiten
kant van de Stad: Warande en Wil
lemskade, naderhand verplaatste het
Kermisvertier zich naar het Centrum:
de Broersvest. Later, véél later kreeg
onze Stad ook zijn bioscopen: de
Vriendschap aan de Vlaardingerdijk,
Odeon in de Tuinlaan en Pandora op
de Hoogstraat. Ons Musis 'Sacrum en
de R.K. Volksbond behoren ook tot
de oudeplekjes, waar gefeest en ver
gaderd werd.
De zwemgelegenheid in die dagen
was nogal vies en vunzig; men zwom
n.l. in het z.g. Paardenwater aan het
begin van de Buitenhavenweg, achter
de huidige politiepost. Daar werden
tevens de paarden van de stalhouder
Hoek gedrenkt en afgeschrobd. Het
plankier was dan ook meestal be-,
smeurd en vervuild.
De hoogste betrekking in onze Stad
had de torenwachter op de toren van
de Grote Kerk. Deze „hooggeplaatste"
stadsambtenaar moest 's nachts uit
kijken, of hij ook niet ergens een
brandgloed kon ontdekken. Om wak
ker te blijven moest hij geregeld op
de vier hoeken op zijn horen blazen.
Nu was er in de dagen, toen de bran
derijen zo erbarmelijk slecht gingen,
verdacht dikwijls brand. Dan gingen
trommelslagers zwaar roffelend en
leven makend door de duistere, sla
pende stad als teken, dat de schutterij
moest aanrukken om een cordon
rondom de plaats des onheils te trek?
ken. Hetgeen maar al te zeer nodig
was, want op het lawaai kwam geheel
Schiedam zich reeds verkneuke
lend in het vooruitzicht op de nachte
lijke pret het bed uit en rende in
dichte drommen de straat op.
Elke jong, mannelijke Stadgenoot
moest op een bepaalde leeftijd toetre.
den tot de Schutterij, wier kleurige
uniformen wij kunnen zien in het
Stedelijk Museum. Hij werd dan 's
winters in de z.g. Drilschuur (Doe
len) gedrild. Bleef hij lang weg, wat
nogal eens gebeurde, dan moest hij
bij tochten door de Stad in de achter
hoede, de z.g. Schuit lopen. Éénmaal
per jaar op Koningsdag was er parade
op de Grote Markt. Aan het hoofd
van zijn kleurig Korps reed de Majoor
op zijn paard, dat o die zekere ge
moedelijke oude tijd toch bij de
leidsels vastgehouden werd door een
Schutter, ter voorkoming van onge
lukken (hét paard had eens rare ku
ren mogen krijgen of gaan steigeren);
daarachter kwam het Stedelijk Mu
ziekkorps en vervolgens marcheerden
de Schutters in niet altijd even rnar-^
tiale pas.
Tenslotte zouden wij Oom Karei
nog kunnen navertellen over de Die-
venhoek, ongeveer waar nu de Stad
houderslaan ligt; over de spaarzame
verlichting in de huizen der armen
met hun petroleumpitje en in die der
meer gegoede burgers met hun gas-
vleermuizen, later vervangen door de
kousjes, die altijd zo gauw braken;
vooral als er een groot gezin boven je
woonde. En men had destijds veeltal-
lige gezinnen.
Maar wij moeten eindigen pre-j
cies als bij een bruiloft, met de tradi
tionele nachtkaars, die altijd zo on
gracieus flikkerend en walmend uit
dooft.
P.
....en zijn tegenwoordig bij het
jaarlijks festijn in Musis Sacrum.
Het is dit jaar een zilveren jubi
leum voor de bedrijfsschool Wilton-
Fyenoord. Sinds 1924 n.l. worden hier
vaklieden opgeleid, die later dan in
de grote Wilton-familie worden op
genomen. Er wordt theorie en prak
tijk gegeven. Er zijn werkplaatsen
voor lassers, timmerlieden, schilders,
vormers, koperslagers, ja voor elke
tak van dit geweldige bedrijf. Vooral
die koperslagerij is me een eigenaar
dig vak. Op de ambachtsschool wordt
dit vak niet onderwezen. Het vereist
een langdurige opleiding en geduld.
Het wordt de jongelui anders wel aan
trekkelijk gemaakt. De cursus duurt
2 a 3 jaar. Er is een spaarsysteem
waardoor de jongens b.v. op hun 25e
jaar een spaarbankboekje kunnen
hebben met een paar honderd gulden
erop. Er wordt aan sport gedaan.
Zwemmen is een verplicht onderwijs-
vak. Men heeft zijn eigen toneelclub
en ""ffend". Op karaktervorming
wordt nauwgezet gelet: Zelfrespect
wordt de jongens steeds voor ogen ge
houden. En bij een rondgang door de
werkplaatsen, staat men dikwijls
versteld, wat zo'n kleine jongen ach
ter zulk een reusachtige draaibank,
al presteert. Het prettigste 'lijkt ons
echter nog, dat leerlingen van deze
bedrijfsschool precies evenveel ver
dienen als het personeel van die
zelfde leeftijd in de fabriek.
W ilton-Fy enoord's bedrijfsschool
mag dan wel niet de enige in ons
land zijn, zij schijnt wel in haar uit
nemendheid als voorbeeld te kunnen
dienen.
Vrijdagavond 13 Oct. had in Musis
Sacrum op de gebruikelijke wijze de
uitreiking der diploma's door de Di
rectie plaats, daarna werden er door
de jongelui zelf allerlei geestige
schetsjes opgevoerd, terwijl er daar
naast aardige zangnummers door de
jeugdige amateurs ten gehore werden
gebracht. De geboden waar was ge
heel in overeenstemming met de leu
tige en véélzeggende titels, welke wij
thans even de revue laten passeren.
Wat denkt U bijv. van: „Manus heeft
muizen" en „Van je vrienden moet
je het maar hebben", van „Mopsie" en
„De uithuizige Echtgenoot"?
De benedenzaal van het Musis was
geheel gevuld en er heerste een echt-
gezellige familiestemming. Het was
een fleurig gezicht al die meisjes en
moeders, nichtjes en tantes naast de
jeugdige arbeiders te zien zitten.
Allen waren gekleed op hun Paas-^
best, met gefriseerde en gepomma-
deerde haardossen en met glimmende
gezichten van de pret en de warmte.
Een geanimeerd bal besloot deze
glansrijk geslaagde jaarlijke réiinie
van de cursisten van Wilton-
Fyenoord's Bedrijfsschool.
P.
Een stortvloed van brieven van
Qnze stadgenoten.
Voor ons ligt een hoge stapel brie
ven, terwijl de telefoon al die tijd
niet stilgestaan heeft. Inderdaad, zulk
een spontaan applaus van onze Schie
damse Burgerij is méér dan wij had
den durven hopen. Door de vele brie
ven is het ons helaas onmogelijk ge
worden alle stadgenoten te antwoor
den. Het gaat er heus naar lijken, dat
Het Nieuwe Stadsblad in een reeds
lang gevoelde behoefte zal voorzien.
(Dank zij de medewerking van onze
adverterende winkeliers welke U dit
blad gratis schenken).
Ons bedrijfsleven wenst een voor
delig en doeltreffend advertentieblad;
en dat krijgt het dank zij onze gewel
dige oplage, waardoor ons blad prac-
tisch in elk Schiedams huigezin gele
zen wordt.
En wij zijn vast overtuigd, dat Het
Nieuwe Stadsblad met intens genot,
zal gelezen worden, omdat de redac
tionele tekst geheel afgestemd zal
worden op de smaak van het Schie
damse publiek.
Na ons eerst hartelijk gecompli
menteerd te hebben met „het prach
tige initiatief en „de keurige uitgave",
schrijft een geestdriftige lezer ons o.a.:
„Misschien zou het wel eens kun
nen gebeuren, dat ik overgeslagen
werd. Daarom zou ik gaarne verne
men of men zich eventueel zou kun
nen abonneren"; waarna hij vervol
gens dermate in geestvervoering ge
raakt, dat de navolgende dichtrege
len hem schijnbaar zó maar uit de
pen vloeien:
„Over en van Schiedam weet U
't meest,
Als U maar „Het Nieuwe Stadsblad
leest."
En dan volgt nog een refrein, het
welk burgers èn winkeliers bij wijze
van „community singing" gemeen
schappelijk kunnen zingen:
„Voor Adverteerders één goede
raad en les,
Een Vissertje heeft steeds succes."
Deze poëzie peurden wij nog maar
uit één enkel epistel, doch zó waren
er vele.
Ook uit sportkringen werd een he
vig beroep op onze medewerking ge
daan. Hele kolommen zouden wij,
volgens onze beminnelijke aanvragers,
moeten wijden aan sportevénementen
en -festijnen. De Schiedamse Hand-,
ballers waren tegenover onze sport
verslaggever het vurigst in hun sym
pathiebetuigingen.
Onze Vragenbus was voor vele
Schiedammers een welkome aanlei
ding om met allerlei klachten op de
proppen te komen. Een inzender
schrijft b.v.: „in vele straten heerst
's avonds een beklemmende duister
nis, omdat nog steeds de helft der
lantaarns geen dienst doet."
„Laat Uw licht schijnen Schiedam,"
roept hij met 'n pathetisch gebaar uit;
en hiermede van harte instemmend
zullen wij ntauurlijk betreffende deze
„duistere zaak" met G.E.B. contact
zoeken.
Op deze wijze kunnen wij vóórt
gaan in het oneindige; maar hoe heb
ben wij gesmuld van die rijst, en
brijberg van paperassen. Het door
lezen ervan gaf ons moed voor de toe
komst. Vanzelfsprekend moet ons
blad groeien: men kan niet van ons
verlangen, dat onze stedelijke Berich
ten- en Reportagedienst met één en
kel handomdraaien voor de bakker
zal zijn. Wij zijn hieraan nog aan het
bouwen. Maar het komt spoedig voor
elkander. En dan zullen wij hem van
katoen geven: Wees daar maar zeker
van. Onze hardwerkende Redactie
stelt zich n.l. voor binnen de kortst
mogelijke tijd een populair familie
blad te brengen, met een eenvoudige,
doch pakkende inhoud, waar in U het
gehele Schiedamse leven weerspie
geld zult vinden.
Mogen wij eindigen met een aller
aardigst gedicht van één onzer Rebus,
oplossers, hetwelk als volgt luidt:
Koopt in Schiedam uw waar
dan helpen wij elkaar.
Ja, als een ieder dat maar doet,
Dan gaat het onze stad pas goed,
Waarom maar steeds naar elders
lopen?
Terwijl men het hier toch ook kan
kopen.
Ook in een GROTE verscheidenheid
Van PRIJZEN en van KWALITEIT.
Waarom dat gehol steeds naar de
tram?
U kunt toch immers in SCHIEDAM,
Van ALLES ook bekomen.
Proef op de som genomen?
De HELE INRICHTING VAN UW
HUIS,
Vanaf 't BEHANG tot het
KOOKFORNUIS.
Van CAMISOLE tot WINTERJAS,
Een WIEG, of BOX,
KINDERMATRAS.
Diverse SMAKELIJKE en
GEURIGE zaken,
Die 't leven aangenaam kunnen
maken.
LEVENSMIDDELEN voor dagelijks
onderhoud,
Maar ook LUXE artikelen,
KRISTAL en GOUD.
PIANO, VOETBAL of een FIETS,
KINDERSPEELGOED, ja ik noem
maar iets
En vul de rest maar zelf aan,
U haalt het werkelijk HIER vandaan.
Dat praatje: Het is hier niet te
krijgen,
Laten we over dat smoesje liever
zwijgen.
Werkt het kopen HIER toch in de
hand,
Dan komt er een bloeiende
WINKELSTAND
En waar de handel levendig is,
Komt de stad ten goede, dat is gewis!
Inz. Mej. H. Gommers,
Prof. Kamerl. Onneslaan 161
Schiedam.
Post Scriptum.
Even vóór het ter perse gaan moch
ten wij nog van een inwoner van ons
Tehuis voor Ouden van Dagen een
gedicht ontvangen, dat helaas te lang
is om het in zijn geheel op te nemen,
doch waaruit wij gaarne enige tref
fende rijmzinnen willen citeren:
Uw Blad wordt wellicht ieders Vrind,
Omdat het een blad is,
waar je alles in vindt.
Zo'n Blad raakt men niet gaarne
kwijt,
Want het brengt Stadsnieuws en
gezelligheid.
Zo ziet U, dat zelfs de Ouden van
dagen ons in onze goede voornemens
willen schragen.
NIWIN-COMITÉ CURACAO
HEEFT GROOTSE PLANNEN.
De Niwin Kerstpakketten-actie '49
heeft in Nederland een zeer goed ver
loop, maar ook de Nederlanders in het
buitenland laten zich wat deze ma
terie betreft niet onbetuigd. On
langs is op Curagao een Niwin-comité
opgericht, dat reeds geld heeft over
gemaakt voor 863 Kerstpakketten.
Daarenboven heeft dit jonge comité
het plan, geld bijeen te brengen voor
nog 10.000 andere Kerstpakketten.
