Schiedam en de Schone
Letteren
NU
Van de Redactietafel
Stadscarillon
Nieuws^ en Advertentieblad voor Schiedam
Boekbespreking
Flitsen
Voor Uw ST. NÏCOLA/IS Cadeaux - Broersvest 6 - Telefoon 68206
No. 5
Oplaag 16.000 exemplaren
17 November 1949
II
De Auteur Bordewijk Vijf en Zestig jaar
Visicenair, Plaatsbeschrijver van onze Stad
SPONZEN
NAAR
SHAWLS
2.75-3.90-4.50
ZELFBINDERS
1.25-3.90-5.90
NAPPA GEVOERDE HANDSCHOENEN
10.90-14.90-16.90
OVERHEMDEN
9.50-11.90-14.95
Publiciteit en populairiteit
LUXE VERPAKKING GRATIS
IfliMil MMirilloii
Redactie- en Administratie-adres
C. J. v. d KLINK
Louise de Colignystraat 15
Schiedam Tel. 67368
Ter gelegenheid van zijn 65e ver
jaardag op Maandag 10 ctober j.l. wil
len ook wij enkele regelen wijden
aan deze uitzonderlijk, doch niettemin
hoogbegaafde Auteur en grote,
unieke figuur in onze contemporaine,
Nederlandse litteratuur.
Wij zouden hem niet kunnen passe
ren zonder aan de opzet van ons Blad
tekort te doen.
Hij werd 10 October 1884 in Am-,
sterdam geboren.
In 1884 verhuisde de familie Borde
wijk naar Den Haag, waar de schrij
ver tot 3 Maart 1945 gewoond heeft.
Hij doorliep het Gymnasium, dan het
Hoge Westeinde en studeerde later
Rechten in Leiden. Na zijn promotie
was hij ongeveer een klein jaar werk
zaam op het Archief van een Levens
verzekering-maatschappij in Den
Haag, waarna hij zich vervolgens als
Advocaat bij de Rotterdamse Recht
bank aldaar en later te Schiedam ge
vestigd heeft, voor zover het sobere
relaas van de uiterlijke levensgang
van de auteur; des te rijker is echter
de historie van zijn letterkundig
Oeuvre.
Meer dan twintig werken zijn bij
diverse uitgevers verschenen.
Nadat Bordewijk zijn debuut ge-)
maakt had met een bundel verzen,
welke hij „Paddestoelen" noemde, on
der het pseudoniem van Ton Ven,
volgde in lange, bonte rij zijn knap-
g'eschreven geestes-kinderen.
In „Fantastische Vertellingen", een
vlag die volkomen de lading dekt be
oefent hij dan voorshands nog het
fantastische genre. Doch daarna ont
spruiten aan zijn brein een serie let
terkundige werken, welke dikwijls de
meest zonderlinge en suggestieve ti
tels dragen, terwijl de inhoud ervan
navenant mag genoemd worden.
Wat denkt U bijv. van: „Blokken":
de mislukking van een Heilstaat;
„Bint": roman van den zender; „Rood
Paleis": ondergang van een Eeuwig
IJzeren Agaven: Studie in zwart met
kleuren?
Het gaat echter buiten het bestek
van dit artikel, dat eigenlijk louter af-<
gestemd is op het Schiedamse stempel
op een bepaald gedeelte van Borde-
wijk's Oeuvre, hetwelk wij aantref
fen in zijn bundel „Bij Gaslicht" en
wel in zijn Schiedamse Novelle of lie
ver „visioenaire plaatsbeschrijving":
„De Verbrande Erven".
In dit meesterlijk-litteraire kleinood
toont Bordewijk de ongeëvenaarde
trefkracht van zijn machtig, uitbeel
dend Stijlvermogen o.a. in de navol
gende frappant-discriptieve zinnen.
„De reuzen der meelmolens langs
haar vesten gaven haar het meest ca^
chet. Zij is zo vreemd die Stad. Een
kogelronde sloppenbuurt, waar nie-
Advertentietarieven
LOSSE PLAATSINGEN .12 cent per mm
BIJ CONTRACT 2000 mm OF HOGER 10 cent per mm.
INGEZONDEN MEDEDELINGEN DUBBEL TARIEF
VISSERTJES 4 REGELS I I -
ELKE RECEL MEER 0.25
mand wijs uit wordt, ligt in het hart
van haar plattegrond, omlaaggedaverd
van de dijk en daar zijn vreemde na
men: Baan en Grof baan, Roosbeek en
Laan, soms klinken zij ons ironisch
tegen.
De wegen zijn er gedoopt met
woorden zo vol geluid als de platte
houten brugjes afgeven die ze ver
binden: de Raam, Verbrande Erven,
Achter de Teerstoof, Oude Sluis en
als een grijnslach van satanisme Kin-
derbuurt."
Bordewijk heeft Schiedam in haar
ziel gegrepen. Gen wonder, dat hij
vooral in Onze Stad een kring van
geestdriftige lezers en vooral adore
rende lezeressen vindt, welke in aan
merking genomen zijn exclusieve Ro
mancompositie, nog tamelijk aanzien-,
lijk is en van een jarenlange trouw
getuigt.
P.
„JULIANA REGINA" 1918—1949.
Bij de Uitgeverij en Drukkerij Hol-
landia is verschenen „Juliana Regina"
19481949, samengesteld door D.
Wijnbeek. Prijs f 1.90. Geïllustreerd
met vele exclusieve foto's, totaal ruim
100.
Deze Oranjekroniek geeft een jaar
lijks overzicht, in woord en beeld,
van de gebeurtenissen rond ons Ko-j
ninklijk Gezin. Als begindatum werd
1 September 1948 genomen, terwijl
elk deel zal worden afgesloten op
Prinsjesdag, na de opening van de
gewone zitting der Staten-Generaal.
Hierdoor ontstaat een werk van grote
historische waarde. De lage prijs
maakt het een ieder mogelijk, zich in
het bezit van deze jaarlijkse uitgave
te stellen.
Dat deze kroniek in de loop der ja
ren moge uitgroeien tot een indruk
wekkende rij delen, is de oprechte
wens van samensteller en uitgever.
Dit artikel kwam vroeger bijna uit
sluitend uit de Middellandse Zee en
werd duurder door de grotere vraag
en de toenemende kosten om ze op te
vissen. Een tijdlang werden ze ver
kregen door middel van duikers, ge
kleed in volledige duikuitrusting,
ICREUGER
maar het werken op grote diepte en
het snel weer komen onder de ge
wone druk, maakte, dat zoveel ziekte-(
gevallen voorkwamen, dat de Griekse
regering het vissen van sponsen met
duikertoestellen niet meer toestond.
De aloude methoden, dat de sponsen-
visser zich met een steen onder water
laat zakken en dan zoveel sponsen
plukt, als in de korte tijd van zijn
verblijf onder water mogelijk is,
wordt dus nog steeds gevolgd. Aan
boord der vaartuigen worden de
sponsen door treden met de voeten en
uitwassen bevrijd van vuil. Het be
perkte aantal natuurlijke sponsenge-
bieden heeft er toe geleid, dat ook
deze op kunstmatige wijze uitgebreid
zijn. Zo worden ze op de Bahana-
eilanden en aan de kusten van Flori
da op kunstmatige wijze gekweekt.
Een „sponsenfarm" in Florida heeft
voor het eerst voor f 480.000.aan
sponsen, die langs speciale weg ge
kweekt waren, op de markt gebracht.
In de kwekerijen worden de jonge
sponsen door middel van fijne platina?
draadjes (ander metaal behalve goud
legeringen zou in zeewater te snel
oplossen) vastgemaakt op cementen
platen en deze worden gepoot in een
bekken, waar volkomen stilstaand
water gevonden wordt, terwijl ge
zorgd moet worden voor bescherming
tegen alle vijanden en de afwezig
heid van zand en water.
Eén onzer lieve lezeressen is een
oprechte dierenvriendin. Als er een
hondje of een poesje op haar stoep
ligt te sterven dan belt zij in arre-
moede maar de Gemeentereiniging
op om het arme beest weg te laten
halen. Want haar dierenliefhebbend
vrouwenhart kan zo iets natuurlijk
niet aanzien. En dit medelijden kost
haar bovendien dan nog geld. Maar,
vroegen wij in alle bescheidenheid,
hebt U dan nooit gehoord van onze
plaatselijke organisatie voor Dieren
bescherming; daarvan zal toch wel
een adres in het telefoonboek staan?
Zij haalde haar schouders op: ze wist
het niet. Vraag aan de man-in-fle-
straat naar onze zo in-geestdrift-op-
gezette en goed bedoelde Schiedamse
Gemeenschap. Tien tegen één, dat ook
zijn schouders bij wijze van vraagte
ken de hoogte ingaan. Wij willen er
maar dit mede zeggen, dat
Indien een Mens, een Zaak of
een Organisatie iets wil be
reiken of duidelijker gezegd,
wil slagen, hiervoor nodig is
de juiste doeltreffende Publi
citeit.
Noem het met een alledaagse, com
merciële term Reclame, of iets defti
ger Propaganda. U kunt de zo vurig-
gewenste en zo broodnodige Populari
teit alleen verkrijgen door gebruik te
maken van het wapen der
Openbaarmaking,
op moderne, wetenschappelijke leest
geschoeid en gebruik makend van de
methodes der practische psychologie.
Onze Amerikaanse Vrienden zijn
hierin hele pikeurs; doch wij stijve,
nuchtere Hollanders hebben daarvan
over het algemeen weinig kaas gege
ten. De Amerikanen mogen in onze
Europese ogen hopeloos oppervlakkig
zijn, in ieder geval weten zij, hoe zij
met hun Recalme de ratten aan het
spek moeten helpen.
EN HIER IS NU
HET NIEUWE STADSBLAD.
Het stelt zowel zijn redactionele
kolommen als zijn advertentiepagi
na's, de laatste tegen een matig tarief,
open voor de belangen der Schie
damse Burgerij, de Schiedamse ver
enigingen en organisaties van diverse
pluimage en lest best voor het Schie?
damse Bedrijfsleven om
VOOR HET VOETLICHT
DER OPENBARE
MENING TE KOMEN.
Laten de H.H. Bestuurders van alle
Schiedamse organisaties zich met ons
Redactie-adres in verbinding stellen
om hun publicaties en verslagen van
hun vergaderingen en feestavonden
gratis door onze Redactie te doen be
hartigen.
Laten de Schiedamse Burgers hun
ideeën, suggesties en plannen in het
belang van onze Stadsgemeenschap
in ons Stadsblad mededelen.
Laten de Schiedamse zakenmensen
hun Reclamepubliciteit in onze adver
tentiekolommen doen verzorgen. Ook
in het redactionele gedeelte van ons
Stadsblad zullen wij voor de specifiek
Schiedamse zakenbelangen op de bres
staan.
Deze vluchtige, pretentieloze jour
nalistieke flitsen, welke wij onze ge-
stadig-uitbreidende lezerskring onder
de naam STADSCARILLON aanbie-,
den, ontlenen hun verzamelnaam aan
het te weinig gewaardeerde klokken
spel, dat bovenin de toren van onze
Grote Kerk hangt te bengelen en
wiens ijle klingel-klangel klanken bij
tijd en wijle over onze goede, oude
stad beieren om tegelijkertijd in de
onmetelijke ruimte weg te sterven.
Het aantal stadgenoten, dat gemeen
lijk opkomt om te luisteren én te ge
nieten, is meestal wel te tellen; doch
het is een trouwe, dankbare schare.
Zullen er misschien punten van over
eenkomst bestaan tussen het echte
Stadscarillon en deze papieren bei
aard? Wie weet? Even nog hadden
wij deze korte prozadingetjes „Zandy
korrels" willen noemen. Dit gebeurde
in een opwelling van minderwaardig
heidsgevoel, omdat wij meenden, dat
ze wel wat erg als los zand aan elkan
der hingen. Doch tenslotte viel onze
keuze toch op de meer poëtische be
naming van Stadscarillon!
CULTUREEL CENTRUM VAN DE
BAAN? In de laatstelijk gehouden
Vergadering van onze Vroede Vade
ren het plan voor een Cultureel Cen
trum met een kleine meerderheid van
stemmen getorpedeerd. Diepe versla
genheid in de harten der Bestuursle-|
den van onze Schied. Gemeenschap,
welke op de Tribune troonden. Na
deze nederlaag alsnog die zelfde nacht
om half één bij heldere maneschijn
onder de beide lantaarns voor het
front van ons pittoreske Raadhuis sa
menscholend, terstond een nieuw,
meer particulier plan gesmeed, ten
einde dit hartekind van vele kunst
minnende stadgenoten niet nog voor
deszelfs geboorte te doen smoren.
Doch, hoewel ons petje eerbiediglijk
afnemend voor zulk een onblusbare
geestdrift, onszelf zuchtend afge
vraagd: Wie zal dat betalen, zoete
lieve Gerritje?
BOUW VAN EEN PROTESTANT
CHRISTELIJK ZIEKENHUIS? Wij
moeten nog even ons Stadscarillon la
ten beieren over één der laatste ver
gaderingen van de Kerkeraad der
Ned. Hervormde Kerk, tijdens welke
zitting een balletje schijnt opgegooid
te zijn over de bouw van een speci
fiek Protestants
huis?
Christelijk Zieken-,
ANGSTWEKKEND TOENEMENDE
POF in onze gemeente. Onze Schie
damse Handeldrijvende Middenstan
ders weten hiervan mede te praten.
Versobering is de harde eis van onze
tijd; en als men geen geld heeft, dan
moet men ook niet kopen. Het gaat
nu eenmaal niet aan „stand op te
houden", er een dure auto op na te
houden, in een riante villa te wonen,
's zomers in pension of erger voor
plezier naar het buitenland te gaan en
kruidenier en wat dies meer zij niet
dan de slager, de loodgieter, de
te betalen. Want U moet niet denken,
dat het kwaad hoofdzakelijk in onze
Middenstands- en Arbeiderswijken en
straten gevonden wordt. Integendeel.
Er ligt hier een urgente taak wegge
legd voor onze vakorganisaties en de
Middenstandsbonden.
Zij die thans tekort komen en para
siteren op hun leveranciers, zullen
dat zeer zeker in de naaste toekomst
doen. Want de slechte tijd moet nóg
komen. Vroeger, vertelde een stadge
note ons, was men niet in tel, als men
geen dienstmeisje had. Tegenwoordig
wordt men door lieve buren en ken
nissen met de nek aangezien, als men
Dame had inderdaad geen "slee. jfóaaf
zij had ook geen schulden.
Er is trouwens maar één ware
Aristocratie, n.l. die van het
eenvoudige en nederige Men
senhart.
EEN AVONDWANDELING LANGS
DE VERLICHTE ETALAGES. Dat
wordt veel te weinig gedaan. Doch
wij deden het. Wij zijn o.a. eens op
de Hoogstraat wezen kijken. De eta
lages straalden een zee van licht uit.
Het was er heerlijk rustig en stil. Wij
konden volop genieten van hetgeen
er uitgestald was. Zulk een avond
wandeling, samen met vrouwlief of
een goede kennis, desnoods alleen, is
toch zo kalmerend voor de zenuwen
en men komt tot zichzelf.Uw Stad
ontdekt U nooit overdag, doch alleen
in de Stilte van de Avond
VREEDZAME INVASIE VAN ROT
TERDAMSE HANDELSREIZIGERS
- UITSLUITEND OP DE WOENS
DAGEN WEL TE VERSTAAN MET
ALS VOORNAAMSTE AANVALS-
OBJECT ONZE SCHIEDAMSE KRUI
DENIERS.
Onze vrienden, de kruideniers en
zoetwarenverkopers klagen er over,
dat zij speciaal 's Woensdags dikwijls
meer reizigers dan klanten zien. Dit
heeft zijn logische oorzaak. Allereerst
kentert het economisch getij. Er is
weer een kopersmarkt gekomen. Men
moet opnieuw proberen zijn produc
ten aan de Man te brengen. Daarvoor
is een geheel leger van handelsreizi
gers in korte tijd uit de grond ge
stampt. Zo krijgen de afnemers bij
voorbeeld naast het bezoek van hun
grossiers, nog een groot aantal reizi
gers te verwerken, die regelrecht van
de fabriek worden gestuurd en het
artikel moeten propageren en stimu
leren. In Rotterdam zijn 's Woens
dagsmiddags de levensmiddelenza
ken gesloten; bovendien is het cen
trum van deze stad nog een onvrucht
bare Sahara voor de verkoopgrage
commisvoyageurs, zodat op deze mid
delste dag der week ganse colonnes
militante verkopers de vesting Schie
dam trachten te veroveren. Vooral in
de z.g. Zoetwarenindustrie (chocolade
en suikerwerk) is er na de bevrijding
een heel geslacht van nieuwe, jonge
grossiers opgestaan en deze nieuwe
lingen vormen met de oude garde
zulk een agressiefront van Aanbod en
dikwijls van prijsonderbieding, dat
wij het volgend jaar wel heel wat
faillissementjes mogen verwachten.
Eet aangëeÓ?fèife'*iner 'Wijg^'wwfi-.al
Wij mogen de vertegenwoordigers wel
beklagen, die dag in dag uit er om
moeten vechten, teneinde er tenmin
ste nog een beetje lonende omzet uit
te halen. Inderdaad, een deprimerend
bestaan, waarbij men tenslotte aan
eigen capaciteiten zou gaan twijfelen.
Hoeveel beter is een geschoolde vak
man er aan toe.
Dwaze en ij dele vóórliefde voor
„het witte boordje".
Middels ons Stadscarillon willen
wij domme en eerzuchtige Ouders,
Echtgenoten en Meisjes er voor waar
schuwen hun Zonen, Mannen en Ver
loofden persé (alleen vanwege dat
witte boordje, weet u) kantoormeneer
of handelsreiziger te laten worden;
laat hen toch een of ander ambacht
kiezen! De toekomst is aan de Tech
niek. Als het tot -een nieuwe econo
mische crisis mocht komen, dan zul
len de eerste slachtoffers juist onder
de „witte-boorden-werkers" vallen;
en om te emigreren maakt alleen de
geschoolde vakbekwame handarbeider
enige kans.
En voelt zulk een goed-georgani-
seerde vakman zich tegenwoordig niet
meer „middenstander", heeft hij dik
wijls niet meer gevoel van eigenwaar
de dan de meestal slecht georgani
seerde loondienaar met-het-witte-
boord?
ZOU HET HEUS WAAR ZIJN?
Alle snelwegers twee nieuwe platen?
Uit de mond van een boze kruidenier,
die zich erg opwond over deze on
voorziene onkostenpost, zijns inziens
onnodig, vernamen wij, dat in 1950
alle snelwegers in onze winkels van
twee nieuwe platen a zestien gulden
per stuk moeten voorzien worden,
omdat men geen onzen, ponden of
kilo's meer mag aflezen, doch alleen
maar grammen
Wij menen, dat onder de bezetting
ook van bovenaf gedecreteerd werd,
om ons voortaan in grammen uit te
drukken.
Als men 't zo nagaat, wat herin
nert ons toch nog veelaan die
tijd. Leve de Vrijheid!
ONZE JONGENSSTAD: Op een
donkere, miezerige Novemberavond
trokken wij erheen. Het oude, voor
malige gebouw van de St. Joris-Doe-
len ligt niet bepaald in een frisse, vro
lijke omgeving. Dit is Zwart-Schie-
dam bij uitstek. Het Groene Weegje
invMW fcnil Kul» 1/31 UU* M
er schuin achter is net zo groen als U
of ik tussen de zwart-berookte fa
brieken en pakhuizen gelegen, lijkt
het meer op een donkere tunnel dan
op een malsgroen buitenweggetje. De
gehele omtrek heeft trouwens het
naargeestige, dat Bordewijk zo mees
terlijk uitbeeldt in zijn „Verbrande
Erven" en hetwelk het midden houdt
tussen een benauwde nachtmerrie en
een surrealistische film van René
Clair.
In deze Stadswoestijn van duistere
straten, stegen en haventjes en van
grauwe, kale fabrieksmuren rijst
onze Jongensstad als een verlichte en
lichtuitstralende oase omhoog in de
parelgrijze avondschemering; en mis
schien nog meer figuurlijk voor onze
-Straatjeugd dan letterlijk. Straat
jeugd, een naam zonder een neerha
lende bijgedachte, want het is meestal
ruwe bolster, blanke pit bij die paar
honderd jongens en meisjes, die al
leen maar goede leiding en een gezel
lig onderdak 's avonds nodig hebben
en dan ook vinden bij de Heer
Karei Scholten, de Man van Onze
Jongensstad. In de verschillende,
goedverlichte lokalen van het massief
vierkante en gevangenisachtig-som
ber Doelengebouw davert het elke
avond van jong, bruisend leven, dat
zich hier uitleeft, niet in 't geen het
licht niet zien mag, doch in moreel-
gezonde levensuitingen, zoals volks
dansen, sjoelen, tafeltennis en tim
meren, dammen en allerlei handwerk.
Hier worden karakters gevormd en
wordt kundig vakmanschap aange
kweekt. Wij hopen door dit stads
klok je het Schiedamse publiek in
brede kringen wakker te schudden
voor het nut en de noodzaak van onze
eigen Jongensstad.
KLASGEWIJZE OVERSTEKEN
VAN ONZE JEUGD. Een automobi
list, die steeds met belangstelling ons
Stadsblad leest, doet de suggestie aan
de hand om voortaan de schoolklassen
niet meer achter, maar naast elkander
als één breed, gesloten front te laten
oversteken. Ter tijdsbesparing, voeg
de hij er aan toe, want de klassen zijn
tegenwoordig zo groot en dan moet ik
zo lang in mijn auto wachten.
MIDDENSTAND EN LEVENSMID
DELENCONSUMPTIE PERIKELEN:
Hebben eerst tien jaar lang de bonnen
