Ui
m
II
VESTER
Ons Pluimveehoekje
Zuid-Afrika
DE DAG IS KORT!
TEL. 67368
De eerste zeeslag in de tweede
wereldbrand
Leidy Heino
Meer en minder
verbruik
Kijkvergunning
Nieuws= en Advertentieblad voor Schiedam
VAN DE WEEK
Legitimatiebewijs militairen
No. 7
Oplaag 16.000 exemplaren
21 December 1949
De Graf von Spee ging roemloos ten onder
LOGOPAEDISTE
le Tuinsingel 21
Behandeling volgens afspraak
Kippen houden in Stadstuinen
Een dag wapenstilstand
Uw Nieuwjaarsgroeten over de hele stad op Oudejaarsdag
bezorgd door HET NIEUWE STADSBLAD
Geef per omgaande Uw advertentie op aan onze
Administratie Louise de Colignystraat 15
Let op onze puzzle-pagina van 31 December
lie-.
HlilMMUU U<IIMJII<I<II
Redactie- en Administratie-adres
C. J. v. d. KLINK
Louise de Colignystraat 15
Schiedam Tel. 67368
Advertentietarieven
LOSSE PLAATSINCEN '2 mm
BIJ CONTRACT 4000 mm OF HOCER '0 ccnl per mm.
incezonden mededelingen dubbel tarief
VISSERTJES 4 REGELS
ELKE REGEL MEER
I I.—
f 025
Machteloos gemaakt door het
lamleggen der bevoorrading.
Tien jaren zijn alweer verstreken
sinds ons in het toen nog neutraal
Nederland de eerste berichten bereik
ten over de zeeslag bij Punta del Est,
waar Duitsland zijn eerste grote klap
ter zee moest incasseren. Enkele da
gen nadat een drietal Engelse krui
sers het vestzakslagschip Admiral
Graf Spee de haven van Montevideo
hadden ingejaagd, werd het door de
bemanning in de mond van de Rio
del Plata tot zinken gebracht. Een
roemloos einde van Duitse trots en
glorie op het water.
Voorgoed was die glorie geknakt,
want in het vervolg van de giganti
sche worsteling heeft nooit een Duitse
vlooteenheid weer de moed gehad de
Britten met open vizier tegemoet te
varen. Steeds moesten de Engelsen de
zeeën afzoeken in de hoop ergens een
vijandelijke oorlogsbodem aan te
treffen. Hoe groot de prestaties van
Duitsland te land ook geweest mogen
zijn, aan de oppervlakte der zee is
Hitier er nooit in geslaagd zijn gehate
tegenstander een zware slag toe te
brengen. Hij zocht zijn kracht nadien
onder de zeespiegel, waar zijn Kriegs-
marine meer successen heeft geboekt,
die echter nooit tot de verbeelding
van zijn volk hebben gesproken, om
dat de onderzeebootactiviteit nu een-j
maal elk spoor van sportiviteit moet
missen.
In Engelse vlootkringen was het
reeds enige tijd bekend, dat het Duitse
vestzakslagschip in het zuidelijk deel
van de Atlantische ceaan opereerde
en daar tal van Britse koopvaarders
tot zinken bracht. Zo was op 2 Octo
ber 1939 de Clement in de grond ge
boord, spoedig gevolgd door een aan
tal andere handelsschepen. Vermoe
delijk heeft de Graf Spee bij deze
operatie zich niet ontzien de Franse
vlag te misbruiken, want de kapitein
van de Trevanion, die ongeveer vier
weken later tot zinken werd gebracht,
vertelde na zijn verlossing uit de eet
zaal van de Duitse bodem, waar hij
als krijgsgevangene werd opgesloten,
dat zijn belager bij het naderen dui
delijk Franse kentekenen voer, die
eerst bij nadering op zeer korte af
stand door Duitse werden vervangen.
Hoe het zij, de Graf Spee bezorgde
de Britse admiraliteit heel wat last en
begin December waren zeker onge
veer tien Engelse schepen naar de bo
dem der zee verhuisd. Elk Engels oor-|
logsschip kreeg opdracht onmiddellijk
de strijd met de Graf Spee aan te
binden, ongeacht of het daarbij zelf
naar de kelder zou gaan. Men zocht
met alle middelen, maar kon de ge
vaarlijke bedreiger van de geallieerde
veiligheid ter zee niet vinden. Ten
slotte vergenoegden de Engelsen zich
met de vernietiging van de Ussuku-
ma, een gewapende koopvaarder, die
de Graf von Spee van voorraden voor
zag. Een ander Duits bevoorradings
schip, de Tacoma, lag in de haven
van Montevideo voor anker, ter zee
opgewacht door de Britse kruiser
„Achilles".
Een kat in nood.
Toch hebben de Engelsen succes
gehad met deze politiek, want de Graf
Spee zag zijn voorraden, die drin
gend moesten worden aangevuld,
slinken. Landsdorf, de commandant
van het lichte slagschip, besloot daar
om wat risico te nemen en het Franse
stoomschip Formosa buit te maken,
alhoewel hij wist dat de Britse krui
ser Exeter in de nabijheid moest va
ren.
Dit werd zijn ongeluk, want ook de
lichte kruiser Ajax was in de buurt
en deze ontdekte de Graf Spee juist
op het moment, dat zij de Fransman
wilde aanhouden. Het vuur werd ge-,
opend, maar commodore Harwood, de
commandant van de Ajax zag direct
in, dat zijn strijd tegeneen semi-
slagschip hopeloos zou zijn en seinde
om hulp, waarna spoedig de Exeter
en de Achilles ten tonele verschenen.
Onder Nelsons beroemde woorden:
„Engeland verwacht, dat iedere man
zijn plicht zal doen" zond Harwood
zijn strijdmacht in het vuur en wel
dra dreunden de kanonnen. De Ajax
legde rookgordijnen, terwijl de Exe
ter en de Achilles van beide zijden
aanvielen. Zij slaagden erin de Graf
Spee gevoelig te treffen, waardoor zij
tenslotte met gaten in controletoren
en boeg de haven van Montevideo
binnen vluchtte. De Britse kruiser
Exeter kreeg echter ook een flinke
portie en moest zich later aan de
strijd onttrekken. Zij voer spoedig
zeewaarts, gedekt door de Ajax, ter
wijl de Achilles de wacht voor de ha
ven van Montevideo betrok.
In de val.
De Duitse bemanning, voor een deel
uitgeschakeld door een aantal voltref
fers, trachtte de ergste schade te her
stellen. Echter vergeefs. Want toen
het oorlogsrecht Landsdorf tenslotte
dwong het territorium van Uruquay
te verlaten, hadden de Britten aan
zienlijke versterkingen gekregen.
HORLOGERIE REEDS 40 JAAR
HOOGSTRAAT 9
SCHIEDAM
Welke schepen de admiraliteit
daartoe heeft uitgezonden, is niet
met zekerheid bekend, maar men
fluistert, dat de slagkruiser „Renown"
onderweg was, terwijl het vliegtuig^
moederschip „Ark Royal" reeds voor
de Rio de la Plata kruiste. Hun ver
langen naar eer en roem werd niet
bevredigd, want Landsdorf, die de
slag bij Jutland reeds had meegestre
den, begreep dat zijn positie onhoud
baar was en trok de onvermijdelijke
consequenties.
Op veertien December opende een
Duits officier de deur van de eetzaal,
waar 62 Engelse zeelieden waren op
gesloten. Met de woorden: „heren,
voor u is de oorlog uit!" hergaf hij
hun de vrijheid en speelde hij voor
doodsengel van de Graf von Spee.
Het schip, dat minstens 16 treffers
had gehad, was reddeloos verloren.
Enkele dagen later zonk het voor de
kust van Zuid-Amerika, als een sym
bool van Duitslands onmacht op de
zeeën.
Opmerkelijk is de correctheid waar
mee de oorlogvoerende partijen el
kaar in die eerste tijd van de bange
jaren nog bejegenden. Stellig is dit
vooral te danken aan de figuur van
kapitein Landsdorf van de Admiral
Graf Spee, die weigerde zijn mannen
roekeloos de dood in te jagen en zich
gewonnen gaf, toen alle kaarten on7
dergang aanwezen. Deze mentaliteit
valt te loven. Zij heerst in bijzondere
mate bij de zeemacht van alle landen.
De eer van de marine is hoger dan
eigen glorie. Hij koos voor zichzelf
een roemloos einde, opdat de marine
en de vlag zo weinig mogelijk zouden
worden geschaad of aan flarden ge
schoten door vijandelijke overmacht.
Bij de ondergang van dit moderne
schip werd ons voor het eerst de oor
logsgruwel voor ogen getoverd. Nu,
tien jaar later begrijpen wij, dat dit
eerste wapenfeit een soort miniatuur
voorstelling is geweest van wat onge
veer zes jaar daarna in veel groter
formaat werd opgevoerd: de onder
gang van Hitiers derde rijk en al zijn
dromen.
Behandeling van Spraak- en Stemgebreken
Liplezen voor slechthorenden
Uitspraak-verbetering
Het beste is nog niet goed genoeg
voor onze gevleugelde vrienden. Dit
was het devies dat wij als pluimvee
deskundigen jarenlang bij de bedrijfs-
pluimveehouders gepropageerd heb
ben. Hetzelfde geldt in nog veel ster
ker mate voor de stadskippenhouder,
welke zijn kippen veelal in beperkte
ruimte moet houden. Er is nog een
grote categorie stadskippenhouders
die denken dat kippen vuilnisbakken
zijn waar men alle soorten voedsel,
bedorven of beschimmeld, in kan de
poneren. Ik zou deze pluimveehouders
willen adviseren: ruimt uw kippen op
daar hen niets anders als teleurstel
lingen te wachten staan. Een ei wordt
door de kip gelegd van weelde, zo
lang zij zich die weelde niet kan ver-|
oorloven legt ze niet of alleen dan
als de mussen en spreeuwen eieren
leggen. Alleen goede, volwaardige
voeding kan hen die weelde verschaf
fen. De meeste overjarige kippen zijn
nu door de rui en er zijn er nog die
er niet best door komen, helpt deze
om ook zo spoedig mogelijk in een
nieuw vederpak te komen door ze
extra oliehoudend zaad te verstrek
ken. Zonnebloempitten of Lijnzaad of
andere oliehoudende zaden doen de
rui spoedig tot het verleden behoren.
Er zijn zoals gewoonlijk al kippen
die reeds met de productie zijn begon
nen. Dit zijn doorgaans de kippen die
in de rui een goede verzorging heb
ben gehad en de rui zonder onderbre
king hebben doorstaanEr zijn
Ook een groot aantal kippen die reeds
door de rui heen zijn en reeds enige
weken in hun nieuwe vederpak lopen
te paraderen zonder neiging te verto
nen om een eitje te leggen.
Wij nemen aan dat alle stadskippen
houders kippen over hebben gehou
den die het vorige jaar getoond heb-j
ben productief te zijn. Onproductieve
kippen kunnen we vandaag aan de
dag niet gebruiken. Nu het goede
graan en het goede ochtendvoer nog
zo hoog in de markt ligt, kunnen wij
er geen kostgangers meer op na hou
den en is het beste deze naar de pot
te laten verhuizen.
De stadskippenhouder heeft dus
kippen overgehouden die voor hun
taak berekend zijn. Deze kippen nu,
zover als ze nog niet met de leg be
gonnen zijn, dienen wij zo spoedig
mogelijk aan de leg te brengen. In
mijn vorige praatje heb ik er reeds
opgewezen dat de ren kurkdroog
moet zijn met een warme grondbe-
dekking. Zand alleen, als is het droog,
is te koud. De bodembedekking be
hoeft niet veel te kosten als het maar
doelmatig is. Stro, kort gehakt, is zeer
goed, ook turfstrooisel of kaf zijn
goede grondbedekkingen. Het nacht
hok moet goed geventileerd kunnen
worden. Tocht moet vermeden wor
den, daarom moeten naden en kieren
die in de wanden ontstaan zijn, dicht
gemaakt worden.
Met dit koude gure weer geve men
de kippen als eerste maaltijd liefst zo
vroeg mogelijk, per kip een goed ge
vulde eetlepel ochtendvoer. Dit och
tendvoer rul aanmaken met lauw wa?
ter, vooral niet te nat. Slobber lust
een kip niet. Geef gelijktijdig met
ochtendvoer de kippen vers water op
kamertemperatuur. De kippen moe
ten veel water opnemen, daar een ei
uit 65% water bestaat. Is het water
ijskoud, dan nemen de kippen niet
voldoende water tot zich, hetgeen na
tuurlijk nadelig is voor de productie.
Om 11 uur geeft men de kippen
groen. Alle soorten groen zijn bij de
kippen welkom, men zei echter op
zijn hoede dat geen verrot of bevro
ren verstrekt wordt, daar hierdoor
darmziekte kan ontstaan. Om 12 uur
verstrekt men de kippen 20 gram
goed graan per kip. Het drinkwater
enige malen per dag verversen, is
geen overbodige luxe. Een uur voor
het ter ruste gaan geve men de kip
pen zo veel graan als ze met graagte
opeten, dit zal zo ongeveer 50 gram
graan per kip zijn. De kippen lopen
nog graag een half uurtje na hun
avondmaaltijd te scharrelen alvorens
hun rustplaats voor de nacht op te
zoeken.
Men kan natuurlijk de leg nog for
ceren door de kippen te verlichten.
Op de grote bedrijven wordt deze
verlichting reeds jaren met succes
loegepast. Over de verlichting lopen
de meningen nogal uiteen. In mijn
loopbaan als pluimveedeskundige pro
pageerde ik meest de ochtendverlich
ting. Immers de ochtendverlichting is
verlenging van de dag. De avondver7
lichting is beroving van de nachtrust.
Echter komt het de pluimveehouder
gunstiger uit 's avonds de verlichting
toe te passen, deze kunnen dan ook
's avonds verlichten zover hun huis
vesting voor de kippen zulks toelaat.
De bedoeling is zo gauw als de duis
ternis invalt, in het kippenhok het
licht te ontsteken. Ze mogen dus niet
op de ruststok gaan, maar moeten
in de ren blijven. Het licht in de ren
moet van dien aard zijn dat de kip
gemakkelijk zijn voer kan vinden. Bij
verlichting moet een extra maaltijd
worden ingelast. Verlicht men tot 10
uur 's avonds dan behoort men om 9
uur de kippen nogmaals 20 gram
graan per kip te verstrekken. Verlicht
men 's morgens, dan steeks men om
5 uur 's morgens het licht aan. Men
zorge dat zodra het licht aan is er
30 gram ochtendvoer met lauw water
rul aangemaakt klaar staat en wordt
om 9 uur circa 10 gram graan per kip
verstrekt.
Volgende maal over de leg van de
jonge hennen en de ontijdige rui.
Vr.
Een dezer dagen, om precies te zijn
op 16 December, zal in Zuid-Afrika
het grote Voortrekkersmonument wor
den onthuld. Op die dag zullen zich
alle Afrikaners verzamelen rond het
gedenkteken en de politieke strijd, die
het land zo scherp verdeeld houdt,
een ogenblik vergetenom straks
weer met frisse moed het gevecht
voort te zetten!
Zuid Afrika eert zijn Voortrekkers.
Het zijn die mannen, gedeeltelijk van
Hollandse stam, gedeeltelijk nazaten
van de Franse Hugenoten, die de vrij
heid zochten door naar het Noorden
te trekken, wèg uit het door de En
gelsen bezette Kaapland. Zij wensten
te leven naar hun eigen opvattingen
en principes, en vóór alles wensten
ze hun eigen culturele verworvenhe
den te bewaren. Hoe zeer die ideolo
gische gedachtengang hen beheerste,
blijkt wel uit de naamgeving der
plaatsen waar zij zich vestigden: Bij
belse namen als Berseba, Gibeon, Ro-
hoboth, en namen die getuigden van
meer staatkundige idealen: Vrijheid,
Vrede, Vereniging.
Die mannen liepen een hopeloze
race tegen de tijd. Hun denkbeelden
reikten meestentijds niet verder dan
tot een patriarchale, agrarische ge
meenschap van in een vrij soepele
unie verbonden onafhankelijke land
heren, die gedurende enkele dagen
per jaar de gemeenschappelijke be
langen behartigen in de volksraad,
waar de landdrost als rechterlijk
ambtenaar en de veldkornet als mili
tair commandant fungeerde. Zelfs
veel later, toen de Zuid Afrikaanse
Republiek (Transvaal) en de Oranje
Vrijstaat min of meer moderne staten
waren geworden, bleef die sfeer nog
hangen. Hoe zeer men als ideaal had,
tezamen ongestoord in vrede te leven,
bleek wel uit de summiere militaire
organisatie: zowel in de Transvaal als
in de Oranje Vrijstaat was het enige
geüniformeerde militaire korps de
artillerie, en die van de Vrijstaat had
als hoogste officier een majoor tot
commandant! Het leger werd in tijd
van nood uit de grond gestampt door
oproeping van de gewapende burgers,
maar dan speelde datzelfde individua
lisme de legerleiders geducht parten.
Want wanneer een burger het in z'n
hoofd kreeg, er eens een week tussen
uit te trekken om te gaan zien hoe de
zaken thuis stonden of van comman
dant wenste te veranderen omdat hij
in een of andere groep kennissen of
familie ontdekt had, kon hij rustig
zijn gang gaan! Niet het gebrek aan
moed en uithoudingsvermogen der
Boeren, maar hun gebrek aan disci
pline was de voornaamste bondgenoot
der Engelse tegenstanders!
Vrijgevochten!
Het kan de schijn wekken, dat die
zelfde vrijgevochten geest nog immer
de Afrikaners bezielt. Slechts korte
tijd zijn ze één geweest: tijdens de
Boerenoorlog en vlak daarna toen on
der leiding van Botha en Smuts de
zelfstandigheid van Zuid Afrika, (dit
maal niet op het slagveld, maar poli
tiek) moest worden bevochten. Daar
na kwamen de strubbelingen, toen
de scheiding, die nog verscherpt werd
door de treurige gevolgen der rebel
lie van 1914. De Afrikaners stonden
tegenover Afrikaners als water en
vuur.
Nu het ministerie Malan aan het
bewind is, de Nationalisten de boven
toon voeren en de aanhangers van
Smuts de oppositie vormen, is de
strijd zo mogelijk nog heftiger ge
worden. En vooral de Nationalisten
kenmerken zich nog steeds door die
oude opvatting der Voortrekkers: nie
mand heeft zich met onze zaken te
bemoeienAfrika voor de Afrika
ners!
Nu zullen de mannen van Smuts en
van Malan, ja, de beide kemphanen
persoonlijk, zich scharen rond het
Voortrekkersmonument om de ge
dachtenis der Voortrekkers te eren.
Vooraf is er om die huldiging al heel
wat te doen geweest. Felle Nationa
listen verklaarden, dat ze niet zou
den komen wanneer Smuts óók
kwam. Want voor de Nationalisten is
er maar één soort echte Afrikaners.
hun soort-
Men zal dan ook zeer zorgvuldig de
plechtigheid zowel als de verschillen
de speeches moeten voorberieden, wil
men niet de ene of de andere groep
aanstoot geven!
Het verbruik van brood is in Ne
derland per hoofd sinds 1935 en 1936
met 5 procent teruggelopen, dat van
bonen, rijst en meel met 15 procent.
Boter, rund- en varkensvet worden
voor 45 procent minder gebruikt,
vlees voor 50 procent, kaas voor 20
procent en eieren voor 40 procent.
Aldus deelt het Centraal Planbureau
mee. Daartgenover staat, dat 25 pro
cent meer aardappelen en groenten,
40 procent meer fruit, 80 procent
meer plantaardige en gemengde vet
ten (margarine), 20 procent meer vis
Een vergunning voor je auto,
een vergunning voor je huis,
Een vergunning voor je handel,
altijd het vergunnings-kruis;
Een vergunning om te luistren
's avonds naar je radio,
En je krijgt de televisie
strakjes ook al niet cadeau.
„Kijk-es-hier", zegt de minister,
en zijn televisiewet
Wordt precies als op een kijkdag
voor het volk te kijk gezet;
„Twee jaar lang gaan we proberen
want zoiets gaat niet zo gauw,
Kijk, we komen nog pas kijken
en toch kijken we al nauw."
Dertig gulden moet het kosten,
da's per maand al weer een riks,
Als je dat niet wilt betalen,
nou, dan zie je lekker niks;
Aan de kijkers wordt een dure
kijkvergunning uitgereikt,
En er zal geen kijk op wezen
dat je ergens gratis kijkt.
Ambtenaren komen kijken
of je zo'n vergunning koopt,
Wie het niet doet kan geloven
dat hij in de kijkerd loopt;
En ik heb er goeie kijk op;
televisie wordt wel fijn,
Maar er moesten om die riksen
toch geen pottenkijkers zijn
en 15 procent meer melk worden ge
consumeerd.
Het verbruik van thee, koffie en
cacao is met 30 procent verminderd,
maar dat van koek, gebak en versna
peringen is met 20 procent en dat van
gedistilleerd met 110 procent toege-^
nomen. Het verbruik van suiker en
textiel is hetzelfde gebleven. Men
rookt echter 55 procent van het aan
tal sigaren, dat in 1935 en 1936 werd
gerookt, 80 procent van de tabak en
95 procent van de sigaretten. Ook
schoenen worden 5 procent minder
gekocht. Het electrisch verbruik is
met 45 procent toegenomen, dat van
gas met 10 procent. Er zijn momen
teel 5 procent meer personenauto's.
Tenslotte is het bezoek aan vermake
lijkheidsinstellingen met 60 procent
toegenomen.
Zoals bekend mogen militairen voor
half geld gebruik maken van de
diensten der Nederlandse Spoorwe
gen. In verband hiermede worden zij
van militaire zijde in het bezit gesteld
van een legitimatiebewijs, dat zrj op
verzoek aan de beambten van de
spoorwegen moeten tonen.
Met ingang van 1 Januari zal deze
regeling enigszins gewijzigd worden.
Het reizen voor half geld per enkele
reis blijft voor de militairen van
kracht, maar het legitimatiebewijs zal
niet meer door de militaire autoritei
ten maar door de Nederlandse Spoor
wegen worden verstrekt en wel tegen
betaling van f 1.per kalenderjaar.
De Nederlandse Spoorwegen be
schouwen dit bedrag als een garantie
som, waarvan de heffing bij alle
abonnementen van de maatschappij
gebruikelijk is.
