MONOPOLE-THEATER
Economische vooruitgang
blijkt uit wat wij eten
Evolutie van de beschuit;
harde koek werd bros baksel
iVAN .AARDAPPELETERSTOT BESCHUITETERS
V.
TAXof BUSTAX
BEGRAFENISSEN
VISSERTJES
r
GARAGE L. v. d. MOST
IJzer- en Metaalhandel
Skoda - Stationcar 1950
HOOGSTRAAT, SCHIEDAM - - TELEFOON 68808
Weekdagen 2-7-9 uur Zaterdag en Zondag 3-5-7-9 uur
MAANDAG 24 sept. 7 en 9.15 uur voorstelling K.F.A.
Verwacht: ABBOTT en COSTELLO ALS LOODGIETERS
Vrijdag 21 sept t.m. maandag 24 sept.
RANDOLPH SCOTT in
SCHRIKBEWINDinOCATILLA
Zij waren tien tegen één, met een niets
ontziende terreur.
Technicolor. Toegang 14 jaar.
Dinsdag 25 sept. t.m. donderdag 27 sept.
JOHN HODIAK in
DE HELD DER APACHEN
De daad van een verrader, was het sein
tot een opstand.
Technicolor. Toegang 14 jaar.
DE tijd waarin Vincent van Gogh zijn „Aardappeleters"
schilderde, was voor de arbeiders een slechte tijd.
In de periode van hoogconjunctuur en sociale veiligheid, van
maximale industrialisatie en minimale werkloosheid, die wij
thans meemaken, behoeft deze mededeling nauwelijks meer te
worden toegelicht, laat staan bewezen.
Het is een bezigheid, die tot voldoening kan stemmen, die
tijd van de „Aardappeleters", die nog maar zo betrekkelijk
kort achter ons ligt, te vergelijken met het heden, waarin nacht
en kinderarbeid, daglonen van enkele centen, zwarte armoede
en chronisch drankmisbruik bij hele bevolkingsgroepen, niet
meer bestaan.
Kralen van koek
Bijgaand artikel dat de be
schuit onmisbare en sma
kelijke variant op „ons dage
lijks brood" volgt op zijn
weg door de vaderlandse ge
schiedenis, wordt u aange
boden door Turkstra's Be-
schuitfabriek.
En zonder nu te willen beweren
dat Vincent van Gogh, indien hij
tegenwoordig zou hebben geleefd,
„Beschuiteters" zou hebben ge
schilderd, geloven wij toch wel, in
het bovenstaande te hebben aan
getoond, dat de bloei van de be
schuitproduktie in Nederland me
de een aanwijzing is voor het feit,
dat het ons hier wél gaat. Zogoed
als de „Aardappeleters" in hun
taal vertellen, dat het in die tijd de
arbeider lang niet best ging.
VOOR
Lekstraat 15 Schiedam Telef. 697Ü9
Tiëde onze specialiteit
Kapsalon van der Kruit
J. Visser Geervlietsestraat 30b Tel. 67678
Speciaal tarief voor het begraven van min- en
onvermogenden. Piëteitsvolle uitvoeringen.
Grijze en zwarte rouwkamers beschikbaar
Opruiming van fabriek- en werkplaatsen
E. VERHAAL, Ooievaarssteeg 1, Tel. 66775
TE KOOP
Telefoon 68287
iiwmii hwii imiilimn i au
Wij kunnen daar voldaan over wezen.
Akkoord!
Maar het is daarbij toch wel verras
send, óók eens even te bedenken, dat wij
het onsterfelijke kunstwerk, dat deze
schilderij is, zonder de intense misère,
die eraan ten grondslag ligt, niet zouden
hebben bezeten.
De beschuitbollen lopen ter koeling
over een SO m. lange transportbaan
I naar de snijmachine.
Een andere schilderij. Zij hangt in het
Rijksmuseum te Amsterdam en stelt een
oude vrouw uit de kleine burgerstand
voor, die bidt vóór de maaltijd. Het is
een werk uit de Gouden Eeuw, geschil
derd door Nicolaas Maes. Op het etens
bord van dat vrouwtje ligt een prachtige
moot verse zalm.
TOEN wij, als kleine jongen, deze
schilderij voor het eerst zagen, tij
dens een rondleiding voor schoolkinderen
door het museum, werd daarbij verteld,
dat in die tijd huispersoneel (dienstmeis-
jes-voor-dag-en-nacht waren toen nog
volop te krijgen) bij het aannemen van
een betrekking de voorwaarde stelde,
dat zij niet meer dan twee keer per
week zalm behoefde te eten.
Twee schilderijen, twee eeuwen liggen
er tussen.
Zalm.... en aardappelen!
Het zou ons verbazen, indien de lezer
thans reeds zou begrijpen, waar wjj met
dit verhaal heen willen. Op het eerste
gezicht immers, lijkt er nauwelijks gro
ter contrast denkbaar dan tussen de
twee situaties op deze beide schilderijen,
en ons is het juist te doen om de over
eenkomst.
Deze bestaat populair gezegd
hierin, dat de zalm in de 17de eeuw en
de aardappels in de 19de eeuw, de min
der met aardse goederen bedeelden „de
neus uit kwamen".
Met andere woorden: Aan het levens
middelenpakket ontbrak in beide geval
len elke verscheidenheid. In het eerste
bestond dit begrip nog nauwelijks en
in het tweede was die variatie alléén
maar te koop voor de (heel weinige)
rijke mensen,
De nieuwe fabrieken
OMSTREEKS het begin van onze jaar
telling n.l. U weet wel, toen de
Germanen in holle bomen de Rijn af
kwamen zakken zochten ook de Ro
meinen het in onze richting. Hele legers
van deze klassieke figuren trokken naar
het noorden. Om hun halzen hadden zij
het zal stellig een merkwaardige aan
blik hebben opgeleverd een ketting
van hennep, waaraan, bij wijze van
enorme kralen, platte koeken waren ge
regen, die, uiteraard, in het midden een
gat hadden. Die koeken bestonden uit
meel, water en zout en zij werden in de
zon gedroogd, nadat zij één maal waren
gebakken. Of de Romeinen, voor het be
reiden van deze koeken in de leer waren
gegaan bij de oude Israëlieten, die zich
bij hun uittocht uit Egypte voedden met
het dusgenaamde „ongezuurde brood",
baksel van 'n deeg, dat niet was gerezen,
vertelt de geschiedenis, niet, maar de
vergelijking dringt 'zich wel op. Vooral
ook, omdat nergens blijkt, dat het deeg
van de Romeinen wél eerst gegist zou
zijn. Het schijnt dat die Romeinse koe
ken „bisgotte" of „biskotte" werden ge
noemd.
Als we bedenken dat „biscuit" zowel
in de bakkerij als in de beeldhouwkunst
nog steeds betekent twee maal gebak
ken dan ligt het voor de hand, dat ook
die Romeinse versnapering haar naam
ontleende aan het feit, dat hij eerst werd
gebakken en dan nog eens aan de stra
len van de zon hlootgesteld. Nog duide
lijker voor ons ligt dit kenmerk van de
beschuit opgesloten in de Duitse naam
„Zwieback".
Aan de kennismaking met deze Ro
meinse bisgotte ontlenen wij onze
scheepsbesluit. Bij gebrek aan zon
toen óók al! werd de scheepsbeschuit
op de ovens gedroogd en het gat, waar
mee de Romeinen hun koeken om de
hals droegen werd, als overbodig, voor
taan weggelaten. Het duurde tot in de
middeleeuwen voor men er op kwam
aan de grondstoffen meel, water en zout
ook een beetje suiker toe te voegen.
Een .belangrijke stoot tot de fabricage
werd in 1882 gegeven door zekere Anne
Turksma in het Friese plaatsje Berli-
kum. Deze bakker zag duidelijk het voor
naamste bezwaar tegen de beschuiten in
hun toenmalige vorm, n.l. dat het gebak
niet te luchtig was. Het resultaat van
zijn denkbeeld om dit te verhelpen
eieren aan het deeg toe te voegen, was
zo voortreffelijk, dat het aldus verkre-
gen produkt een groot succes werd,
vooral bij de welgestelde kooplieden in
Amsterdam.
Die konden zich de weelde permitteren
hun vrouwen en dochters dit luchtige
baksel voor te zetten, als welkome af
wisseling van het brood, dat toen ook
niet alles was. Anne Turkstra behoorde
tot de reeds in die tijd veelomvattende
categorie Friese bakkers, die zich specia
liseerden op de nevenprodukten van de
bakkerij. Dit waren destijds meestal
éénmansbedrijven, die in onderlinge wed
strijden de stimulans vonden voor het
verbeteren der bakmethoden. Door deze
gang van zaken wordt het feit verklaard
dat diverse Friese bakkers zich reeds
toen op de beschuitfabrikage gingen
specialiseren.
In 1913 had de oude Anne Turkstra
zoveel werk voor zijn beschuitbakkerij-
tje, dat het hem teveel werd. Zijn zoon
Fokke ging zich uitsluitend op dit onder
deel van de bakkerij toeleggen en ver
huisde het bedrijf van Berlikum naar
Joure. In 1920 deed hij de gewichtige
stap naar verpakking in zakken en een
jaar later de nog grotere stap naar ves
tiging in Leeuwarden.
In 1938 kwam Fokke's zoon Tjerk aan
het roer en elf jaar later volgde de
automatisering van het bedrijf, die de
uurproduktie van 15.000 tot 22.000 deed
toenemen. Twee nieuwe fabriekshallen
en invoering van het tweeploegen-stelsel
deden de capaciteit tot het huidige
niveau stijgen. Dit betekent een produk-
tie van twintig miljoen rollen en aan
gezien er in iedere rol veertien beschui
ten gaan, betekent dit 280 miljoen be
schuiten per jaar. Dit is een achtst of
wel 12% van de totale Nederlandse
beschuitproduktie. Daar heeft Anne
Turkstra in 1882 niet van kunnen dro
men. Maar het zou hem de baan
breker, immers, die de beschuiten door
toevoeging van eieren, lekkerder, luch
tiger en voedzamer heeft gemaakt
niet hebben verbaasd als hij geweten
zou hebben, dat deze enorme produktie
rond 100.000 verse eieren per week
vereist.
Eén ding is sdert de dagen van Anne
Turkstra onveranderd gebleven. Nog
steeds n.l. is beschuiten bakken een werk
voor specialisten, dat jarenlange scho
ling en ervaring vereist. Alles luistert
bijzonder nauw, wil men niet alleen
goede beschuiten bakken maar ook be
schuiten waarvan de kwaliteit constant
is. Het belangrijkste vraagstuk dat hier
bij diende te worden opgelost, was het
handhaven in beginsel van de oude be
proefde methoden, zonder daarmee de
noodzakelijke mechanisatie in de weg te
staan. Ook dit is weer een kwestie ge
weest van vakmanschap en techniek
beide
Lauwe permanent dus prettige be
handeling 12.50 Moderne coupe
Stroom permanent f 8.en 10.—
Olie permanent (stroomloos) 11.—
SINGEL 195 (nabij station)
Telefoon 69841
Rotterdam-Z.
Telef. 79338-78131-52475
te Schiedam.
Voor inlichtingen:
Depót-adres
EMMASTRAAT 2a
Elastieken kousen, keuze
uit 8 vooraanstaande mer
ken, van de zware steun-
kous tot de fijnste naad
loze dubbelreks. Deskund.
vrouwelijke hulp aanwezig,
iedere dag, beh. Dinsdag
Korting voor fondsleden
Ook voor breukbanden,
v. d. Sman's Drogisterijen,
Hoogstraat 115
Haarden, diverse merken
reeds vanaf ƒ140,. óók bij
Radio v. Dijk, Hoogstr.119,
Tel. 69572 en Rembrandt-
laan 64, Tel. 66084.
ENGELS DUITS
Opleiding
Examen practijk en
emigratie.
Talrijke geslaagden.
JAC. KIELA,
Leraar V.T.H.
Beëedigd vertaler.
Nieuwe Haven 71, tel.68512
Mica voor haarden en
kachels in 80 verschillende
maten. Lage prijs. Vuur-
cement en asbestplaatjes.
prima rubber tochtband a
0.25 per meter. Frans v.
Thienen, Broersveld 123,
Telef. 69799.
Schilderen, witten,
behangen. 1ste klas werk
tegen scherp conciftreren
de prijzen. Vraagt vrijblij
vend stalen en prijs. Gedi
plomeerd vakman. G J J
Ponjé, Schaperlaan 61,
Schiedam, Telefoon 65506.
Bespaar kosten en lasten I
Inruil van oude meubelen
bij aankoop van nieuwe l
Levering rechtstreeks van
fabrieken. Verkoop van ge
bruikte meubelen, elke
Vrijdag en Zaterdag van 2
tot 6 uur. Magazijn Dam 2
(boven), ingang Nieuwe
Sluisstraat 1, alhier.
Inruil- en commissiehandel
G. van Kapel, Telefonisch
te bereiken onder 67617.
Wy kleden Uw gehele ge
zin. Voor betere kwaliteit
en service, alléén bij
„Leco"', Lange Kerkstr. 86
Gunstige betalingscondities
(ook voor confectie)
B.E.A. Auto- en Motorrij
school „Actief" Nieuw ma
teriaal. 10 autolessen ƒ55—
Scootercursus ƒ35.-. Gratis
theorie, halen en brengen
Aanmelden: Rotterd.dijk
401b of Tel. 52498—66735
Meubelmaker en Stoffeer-
derij, Edisonstraat 33c,
Tel. 66758. Repareren en
ombouwen van oude meu
belen in moderne. - Aan
huis te ontbieden.
Glaskisten voorradig, alle
maten, v. tuin- en zomer
huisjes, v. Katwijk's glas-
handel, Lange Kerkstr. 38,
Tel. 68735. Let op het juiste
adres.
WasmachinesKeuze uit
alle merken. U kunt er 7
maanden over betalen.
Geen rente, geen kosten
W asmachinedepöt
Schiedam, L. Haven 126.
Merlin schoolvulpennen
reeds voor ƒ3.95 met gou
den pen en 1 jaar garantie
ook div. andere merken o.a.
Parker, Osmia, Luxor enz.
Ballpennen vanaf 50 ct. bij
Kantoorboekhandel
Modern, Boerhavelaan 124
Tel. 68415.
'n Uitgebreide bibliotheek
steeds voorzien van de
nieuwe uitgaven, waaron
der de veel gevraagde oor
logsromans, bij
Leesbibliotheek
Kantoorboekhandel
Modern, Boerhavelaan 124
Tel. 68415.
Haarden, Etna, Permanent,
Jan Jaarsma, E.M. Jaarsma
Beckers, etc. Radio v. Dijk,
Hoogstraat 119, Tel. 69572
en Rembrandtlaan 64,
Telef. 66084.
Onzichtbaar stoppen Alle
voorkomende brand- en
motgaten, winkelhaken en
scheuren, worden door ons
onzichtbaar gestoptBil
lijke prijzen. Spoedige af
levering Hoogstraat 113,
Schiedam, Telefoon 67709
(filiaal Roeloff)
Heeft U een partijtje Wij
verhuren luxe klapstoelen,
tafels, köp- en schotels,
glaswerk, enz.
Andr. Aan de Wiel, Breed-
straat 33, Telef. 64366. Wjj
bezorgen zonder prijsver
hoging
Kapsalon Helene brengt U
de betere haaverzorging
Stroom-permanent 5.
Stroomloos, de permanent
voor elk haar 7.50 compl,
alles inbegrepen. Gratis
halen en brengen p. auto.
Een gulden reductie op
vertoon van deze adverten
tie. Kapsalon Helene,
Rembrandtlaan 22,
Schiedam, Telef. 67170.
Wasmachinefabriek heeft
regelmatig lichte emaille
beschadigde wasmachine's.
145.Gloednieuw met
1 jaar garantie. Ook gem.
betaling. Depot Schiedam,
Lange Haven 126.
HANDELS-INSTITUUT
Rotterdamsedijk 425 A
Tel. 67642, Schiedam
NIEUWE CURSUSSEN
Steno, Typen, Eng. conver
satie voor Emigranten
Engels Frans - Duitse
Handelscorrespondentie
en Steno
Boekhouden
Middenstandsopleiding
Aantal geslaagden voor
de praktijk-examens:
Typen 760
Stenografie 472
Talen 145
Boekhouden 84
Middenstands-dipl54
