Er zijn molens en molens
GROTE
OPRUIMING
Huizm
11e vakantiefeest 1960
14 DAGEN
FEEST
10<?o
KORTING
programma
Schiedam
VRIJDAG 15 JULI 1960
12e JAARGANG No. 30
Oplaag 25 100 exemplaren
Wieken boven het stadssilhouet
Dr.H.v.d. Wetering
Chirurg
Afwezig tot 8 Aug.
E. W ENGELKES
AFWEZIG
G. IN T VELD
AFWEZIG
ALBERS
JAPONNEN
ook grote maten
vanaf6.50
JAPONNEN
met jasje
vanaf 11.75
ZOMERMANTELS
vanaf 19.60
MANTEL-
COSTUUMS
vanaf 9.95
ZOMERROKKEN
vanaf 3.75
KINDERKLEDING
voor halve prijs
Film
en projectie
Het PROGRAMMABOEKJE van het 11e Vakantiefeest ver
schijnt MORGEN
Voor 25 ct weet U afleef
Ook de Kaartverkoop begint morgen in de V.V.V.-kiosk,
Plantage. U kunt iedere dag terecht van 96 uur
Zeer bijzonder wijzen wij U op de volgende voorstellingen
in het Passagetheater:
Donderdag 28 juli, 8 uur:
CZARDAS-FESTIVAL
door het Budapest Dance Ensemble
20 danseressen en dansers
Zigeunerorkest van 10 musici
Donderdag 4 augustus, 8 uur:
OPERETTE „DIE FLEDERMAUS"
van Johan Strauss met orkest, koor en ballet te geven door
de Zuid Ned. Opera
Toegangsprijzen voor beide avonden f 2.2-50 en f 3.
Kaartverkoop en bespreken V.V.V.-kiosk, Plantage
DOE HET NU! Dan heeft U zeker goede plaatsen!
Ook voor de JEUGDVOORSTELLINGEN op 8, 9 en 10 aug.
zijn de kaartjes reeds verkrijgbaar 50 ct
Ouders en gezinsleden, die deze voorstellingen eens willen
meemaken, kunnen zich ook van kaartjes voorzien
En denkt U ook hieraan! De inschrijving staat open voor:
Vliegerwedstrijd, Hengelwedstrijden, Klaverjasconcours en
de Fietstoertocht naar het Westland.
Op 22 juli opent in 't Schiedams Museum de unieke tentoon
stelling van kindertekening uit Theresienstadt:
,>EEN VLINDER HEB IK HIER NIET GEZIEN"
van de combinatie „Randstad", met uitgaven 'm
Delft, Schiedam, Vlaardingen, Maassluis, Rijswijk en geheel Westland
(totaal oplage 106.500 exemplaren)
Geen singels en plantsoenen maar een
groengordel van onze tijd.
Afgelopen week hebben wij aandacht
besteed aan Schiedams nieuwe recre
atie-oord, het Prinses Beatrix-park.
Wij hebben toen gewezen op het eigen
polderlandse karakter van dit fraaie
plantsoen, dat de bezoekers vrijheden
bdedt, die in de bloeitijd van de par
ken-op-de-wallen ongekend waren.
Wij willen graag op dit thema nog
even aansluiten eh wijzen op de merk
waardigheid dat Schiedam een der-
Êelijk ouderwets plantsoen niet kent.
n onze stad geen singels en geen vij
vers, die ooit grachten waren. De
weerbare „Vest" is uit ons stedelijk
woordenboek niet geschrapt en wordt
gedeeltelijk naar windstreek nog
steeds gehanteerd om bepaalde kunst
matige waterpartijen in onze stad en
de straten daarlangs aan te duiden.
En zo er al bolwerken zijn geslecht,
die Schiedam ooit tot een vesting
hebben gemaakt, dan is daarmede
niet de groengordel geschapen, die zo
kenmerkend is voor vele nederlandse
steden, vooral buiten het polderge
bied.
Dit gemis is juist typerend voor tal
van steden in het waterrijkste deel
van ons vaderland. Ze kennen van
ouds niet de enorme omwalling, die op
drogere grond gemakkelijker was
aan te leggen en een belangrijk deel
van de stedelijke verdedigingswer
ken heeft gevormd. Vandaar ook, dat
er bij de stadsuitbreidingen van de
vorige eeuw in deze steden alleen mu-
tandarts
TOT 16 AUGUSTUS
Waarneming bij spoedgevallen
door de tandartsen:
J. H. CORNELISSE
Buys Ballotsingel 67
E. DE WILDE
Burg. Knappertlaan 94
ARTS
TOT 17 AUGUSTUS
Voor waarneming:
TEL. 17.27.90
8 8 "K"E 'B'VV'*8'"Vvvv
e-
9»
9»
9»
9»
9»
9»
9»
9»
9»
9»
9»
I»
Wegens vakantie gesloten
VAN 18 t.m. 30 JULI
KAPSALON
LANGE SINGELSTRAAT 99
A A
ren te slopen vielen en er geen heu
velachtig terrein vrij kwam voor de
aanleg van de romantische recreatie
oorden, die Utrecht en de nederland
se steden, die meer oostelijk liggen
zulk een geheel eigen bekoring heb
ben gegeven.
In Schiedam is de weerbaarheid van
het verleden niet herkenbaar aan het
groen van nu. Het heeft zich tiental
len jaren uitgebreid vrijwel uitslui
tend in steen en is tenslotte rond de
B.K.laan overgegaan op een wissel
spel van groen en bebouwing, maar
daarmee werd, afgezien van het Juli-
anapark, toch slechts particulier re
creatie terrein gekweekt, een com
plex van huizen, tuinen en enkele la
nen, zonder dat iets tot stand kwam,
een groengordel, waarin voor een ge
stadig groeiende bevolking verpozing
te vinden valt, die nog enigszins her
innert aan het oude contact, dat de
mensheid eens met de natuur had.
Op dit punt moeten we echter wel
waarschuwen tegen romantische
denkbeelden. De westerse mensheid
is eeuwenlang meer de vijand dan de
vriend geweest van wat wij „de vrije
natuur" zijn gaan noemen. We behoe
ven ons slechts voor te stellen, hoe
de middeleeuwse steden van vrijwel
geheel West-Europa er hebben uitge
zien om dit te beseffen. De kostbare
vestingwerken waren bepaald niet ge
bouwd om naast de bevolking en haar
maatschappelijke activiteiten in ker
ken, raadhuis en gilde-huizen ook nog
een brokje ingeblikt natuur te om
sluiten. Men omheinde eenvoudigweg
een dicht bebouwd en bevolkt stede
lijk gebied en beschouwde het terrein
buiten de massieve muren als een on
veilige wereld, waarin hoogstens de
leprozen in 't leprozenhuis en de boe
ren een min of meer vreedzaam be
staan leidden.
De burger voelde zich pas veilig en
niet in gevaren gevangen, wanneer
hij binnen de stadsmuren was. De
wereld daarbuiten was voor hem
hoogstens de kweekbodem voor het
noodzakelijke voedsel, maar verder
slechts een gebied, dat huisvesting
bood aan alle gevaren en dreigingen
waaraan de laat-middeleeuwse mens
maar kon bloot staan. Niet enkel de
oude steden op ons vaderlandse
grondgebied, maar ook die in meer
zuidelijke streken, in Frankrijk, Span
je en Italië bewijzen deze volslagen
afweerhouding tegenover de nog
slechts plaatselijk overwonnen na
tuur. Compacte steenklompen zonder
verfrissend groen zijn het, die steden
als Langres in Frankrijk, San Gimig-
nano in Italië en de vele andere ste
den getuigen van de stadsconceptie
uit de gevorderde middeleeuwen.
Het streven naar een intens contact
met de natuur begint zich pas gelei
delijk te ontwikkelen in wat wij de
moderne tijd noemen. Burchten wor
den op den duur villa's, maar de ste
den houden zich voorlopig nog geslo
ten tegenover de buitenwereld.
En pas in de vorige eeuw als de tech
nische ontwikkeling de oude krijgs
kunst naar het historisch museum
verwijst en de romantiek ons zuch
tende taferelen schildert in een bos
rijke omgeving, begint de stad zich
te ontdoen van het maliënkolder, dat
haar veiligheid eeuwenlang min of
meer heeft verzekerd, maar haar nim
mer de groene lanfers heeft toege
staan, waardoor de burgerij beter en
dieper kon ademen.
Toen, op het moment dat de steden
dreigden te stikken in rook en dam
pen, die door de industriële bedrijvig
heid werden uitgestoten, kwam de
doorbraak naar de grote ruimte, naar
een vrijer ademhalen. En Schiedam
mag dan niet aan de kop hebben ge
legen bij deze ontwikkeling, het mag
zijn groengordel pas in onze tijd tot
afronding zien komen, het heeft daar
bij het ontzaglijke voordeel uit te
kunnen gaan van de grootse stijl,
waartoe de moderne stedebouwkun-
de zich heeft weten te ontwikkelen.
Het heeft een gordel van groen, die
niet een bescheiden stadskern, maar
een groot deel van ziip bewoningsge-
bied in haar greep hofrat. En dat ter
wijl de stad reeds op weg is het ge
hele gemeentelijke grondgebied te be
zetten. Daarmee heeft Schiedam bin
nen de eigen grenspalen gedaan wat
mogelijk was.
Een treinreis van Vlaardingen of
Delft naar Rotterdam mag kort zijn,
het blijft een merkwaardige beleve
nis. Onze stad heeft een heel bijzon
der silhouet. We hebben in deze ko
lommen al wel eens gewezen op de
gebundelde aard van een middel
eeuws stadssilhouet. Meestal domine
ren daarin een of twee grote kerken
een een enkel voornaam openbaar ge
bouw of klooster. Vlak daartegenaan
gevlijd ligt dan het kruimelwerk van
woonhuizen. Het geheel lijkt te wor
den samengehouden door een stads
muur, die zich als een mand om de
stedelijke samenleving sluit. Maar het
merkwaardige van het Schiedamse
silhouet is dat het enkele andere
hoogtepunten kent die bijzonder in
het oog vallen en reeds eeuwenoud
zijn. Schiedam heeft het niet gelaten
bij torens, maar een aantal molens op
getrokken van ongewone allure.
Het zijn ranke en geraffineerde bouw
sels, waarin nuttigheid en schoonheid
elkaar op een wonderlijke manier ont
moeten. Een echt Hollands tafereel,
zal menigeen zeggen, en daarom is
ons waterlandje helemaal niet uit
zonderlijk. Maar dan moeten wij toch
protesteren. Er zijn molens en molens
en Schiedam mag zich gelukkig prij
zen met een aantal bijzonder geslaag
de exemplaren, die het nog steeds bij
zonder goed doen. Wie wel eens naar
oude gravures,, waarop stadsgezich
ten staan afgebeeld heeft gekeken, zal
het met ons eens zijn dat lang niet in
elke oude stad zo'n prachtige serie
molens heeft gestaan met zulk een
apart karakter. Dikwijls worden in
de oude steden molens op de wal ge
bouwd en dat had ec.s voor de hand
liggende technische reden. Molens
moeten nu eenmaal draaien en heb
ben daarvoor wind nodig. Het ligt dus
voor de hand, dat ze zo hoog moge
lijk geplaatst worden of zelf zo hoog
mogelijk worden gebouwd om een on
belemmerde toevoer van wind te ver
zekeren. Vandaar het verschijnsel
walmolen, waarbij de bouwkosten van
de molen zelf tot een minimum be
perkt bleven, omdat de wal zelf al
een zekere hoogte opleverde die dus
op de molen in mindering kon wor
den gebracht. Maar niet voor niets
merkten wij al op dat deze walmo-
lens teruggekend worden uit oude
gravures. De wallen zijn meesal ge
slecht en daarmee zijn de korte mo
lens, die er op stonden eveneens ver
dwenen. Maar de Schiedamse molens
zijn niet op een wal gebouwd. Ze zijn
gelijkvloers in het stadsbeeld gezet
ên moesten daarom extra hoog wor
den. Vandaar de slanke gerekte vorm
die nog steeds meespeelt in het sil
houet van onze stad. Op zich zelf is
dat een bijzonder gunstig verschijn
sel. Molens van een dergelijke hoogte
verdrinken niet gemakkelijk in de
nieuwe stadsuitbreidingen. Ze hebben
voldoende allure om het te kunnen
cpnemen zelfs tegen de schaal van
modern woningbouw.
Wat dat zeggen wil, kan iedereen zien,
die eens een tocht maakt langs het
nieuwe tuindorp in Amsterdam-West.
Daar is een ontzaggelijke stadsuit
breiding ontstaan tot in de omgeving
van Halfweg toe en deze uitbreiding
ontmoette op zijn weg verschillende
molens, maar dan van geheel andere
allure dan die in onze stad. Destijds
lagen die molens ver van de stede
lijke Amsterdamse bebouwing en het
zijn dan ook typisch geen stadsmolens
maar poldermolens. Om wind te van
gen hadden ze in de wijde polder geen
grote hoogte nodig en ze zijn dan ook
alle van het korte gedrongen type, dat
zo karakteristiek is voor het Holland
se polderlandschap.
Bij het plan dat Prof. van Eesteren
voor de stadsuitbreiding in Amster
dam-West heeft gemaakt, heeft men
zo behoedzaam mogelijk de oude mo
lens ontzien. Maar wat men niet heeft
kunnen verhinderen is de feitelijk
ontluistering van cri.ze eertijds zo
fraaie elementen in het landschap.
Een molen moet nu eenmaal van na
ture het hoogste punt zijn in zijn om
geving, want zijn taak is het wind te
vangen. En de Amsterdamse molens
terzijde van de Haarlemmer Trek
vaart spelen niet meer mee in het sil
houet, dat daar is ontstaan. Ze zijn
verworden tot museumstukken, tot
zorgvuldig bewaarde herinneringen
aan het verleden, die echter volkomen
van hun natuurlijke situatie zijn be
roofd, nu ze staan tegen een achter
grond van flatgebouwen en temicden
van woningen die zich met de molens
in hoogte kunnen meten. Ze zijn hoog
stens interessant als studie-object,
maar spreken niet meer aan in hun
natuurlijkheid. Dit vormt wel een
duidelijk contrast met het lot van de
Schiedamse molens, die nog steeds
hun wieken uitreiken boven het stads
beeld en daaraan een bijzondere be
koring geven.
Want U kunt VEERTIEN
DAGEN profiteren van de
extra koopjes in onze zaken.
BOVENDIEN geven wij
op alle niet afgeprijsde arti
kelen.
Nu is het de juiste tijd Uw
uitzet voordelig te kopen of
Uw linnenkast aan te vullen.
Voor Uw extra voordeel.
van heind' en ver....
Magazijn De Ster
Rembrandtlaan 71 Tel. 67446
Magazijn De Ster
Groenelaan 22 Telef. 68840
Kruier-Ris
St Llduinastraat 94 Tel. 68335
*ma!
TUINLAAN 98, TEL. 67464
