Het nieuwe
ROMEINSE TECHNIEK
k
K
achter de stopmand
GERON UIT SCHIEDAM WINT
PROVINCIAAL JUWEEL
Waterleiding en Verwarmingsstelsels in de oudheid
WOENSDAG 4 JULI 1962
14e JAARGANG No. 53
OPLAGE 26.100 EXEMPLAREN
Verschijnt woensdag en vrijdag in Schiedam en Kethel.
AAN DE DONATEURS
VAN DE SCH1EDAMSE GEMEENSCHAP
Groot succes voor amateur toneelspelers
Museumnieuws
tl
Redaktie en advertenties BROERSVEST 12S Schiedam (C J v d Klinlc) telefoon 010-67368 en 63939
Kantooruren: dagelijks (behalve zaterdag) v4n 9-1 en 2-6 uur
Centrale administratie Randstad-edities: Koornmarkt 34, Delft, telefoon 01730-23627 Tarieven op aanvraag1.
De „Randstad-edities" geven plaatselijke uitgaven in 'Delft,
Schiedam, Vlaardingen, Maasluis, Rijswijk met de rond deze
steden gelegen dorpen en 'n streek-editie voor geheel Westlarrd
In de schoolboekjes leren we in het algemeen wel dat de Romeinen uit de
oudheid technisch knappe lieden waren. Vaag komt daarbij dan meestal
iets te pas over hun waterleidingen en hun verwarmingsstelsels. Maar het
is een gelukkige gedachte geweest van het Museum „Flehite" te Amersfoort
eens een tentoonstelling te wijden aan het thema „romeinse techniek". De
oudheid komt daarmee als het ware in zeer concrete gestalte op ons af. IVat
opgravingen betreft moet onze stad het doen met weliswaar heel interes
sante ontdekkingen, maar het ligt voor de hand, dat het daarbij niet gaat
om een compleet levensbeeld, zoals de hoge cultuur van de Romeinen weet
achter te laten bij degenen, die een verzameling van hun prestaties bijeen
zien. t
Romeinse villa ut het Germaanse gebied.
Het meeste op de tentoonstelling
is afkomstig uit de eerste eeuwen
na Christus, uit de „pax romana", de
vreedzame periode, die begon toen
Augustus in 31 voor Christus bij
Actium een einde maakte aan de
bloedige burgeroorlogen. In betrek
kelijk korte tijd werd het platte-
ïandssladjc R...aiccn ..^reldslad,
een brandpunt van cultuur, van
kunst en recht, van technische ont
wikkeling en hygiënische vooruit
gang. En binnen enkele generaties
werd de stad door een ongeveer
10 000 kilometer lang net van groten
deels verharde wegen verbonden
met de uithoeken van een impe
rium, aan de grenzen waarvan ook
de voorouders van de tegenwoor
dige Belgen, Duitsers en Nederlan
ders woonden. Velen van hen woon
den ook binnen het bezettingsge-
bied van de romeinen en leerden uit
de eerste hand allerlei technische
nieuwtjes kennen. Onvoorbereid
waren ze niet, want ze waren in het
geheel niet de primitieve barbaren,
die wij soms uit oude schoolboekjes
menen te kennen. Uit moderne ar
cheologische onderzoekingen is in
tegendeel gebleken, dat het peil van
de inheemse beschaving bij de
komst van de romeinen helemaal
niet zo laag was. Een flink stuk van
het verschil stak hierin, dat de ro
meinen echte stedelingen waren, die
binnen de plattelandscultuur van
onze streken met hun typische am
bachtelijke sfeer hun stedelijke
beschaving en industriële piodoktie
inbrachten.
We spraken al van waterleidingen
en verwarmingsstelsels. De tentoon
stelling maakt ons op deze punten
al heet wat duidelijker. Zoals alge
meen bekend is werd het water via
aquaducten aangevoerd. Deze wer
den zo gebouwd dat over grote af
standen een gelijkmatig verval werd
gehandhaafd en op de plaats van
verbruik de juiste hoogte werd be
reikt. Zo is b.v. vanuit de Eifel een
leiding van bijna 80 kilometer ge
construeerd, die Keulen en Bonn
van water voorzag. Vanaf het aqua
duct kwam het water in een soort
watertoren, van waar het op een
merkwaardige wijze werd verdeeld;
niet zoals tegenwoordig door hoofd
buizen naar de verschillende wij
ken, maar in drie sociaal verschil
lende groepen. Deze hadden onder
ling een verschillende prioriteit,
want de tappunten lagen niet even
hoog en bij langdurige droogte kon
het voorkomen dat twee van de sys
temen zonder water kwamen te
staan. Dat trof dan allereerst de lei
ding, die welgestelde particuliere
huizen via kleine eigen watertorens
bediende. Natuurlijk moest men
voor het gebruik betalen en voor
dat doel waren in de huisleidingen
genormaliseerde ventielen inge
bouwd, die een bepaalde doorstro
ming toelieten. Hei was dus een
soort vast recht. Werd het water
nog schaarser, dan viel het systeem
uit, dat openbare gebouwen, thea
ters en kunstwerken van water
voorzag.
Practisch steeds bleef er water be
schikbaar voor de opera publica",
het systeem, dat water toevoerde
naar de opeub*:c- waaruit
een ieder in de gehele stad water
kon halen.
Ook het thema „verwarming" wordt
op deze tentoonstelling behoorlijk
toegelicht. Het romeinse centrale
verwarmingsstelsel was eigenlijk
heel modern want het was een sys-
Doorsnede door de badvertrekken van een Romeinse villa.
Wat doe je, als je bij je broei
in Den Helder logeert en er
wordt een beroep op hem
gedaan om mee te spelen in het
W.G.W. (veteranen-elftal), dat
de clubkleuren in Bakkum
hoog moest houden en je als
gasten óók mee mocht in de
comfortabele autobus. Dan zorg
je, dat je in minimum van tijd
„klaar voor de start" bent men
mocht zich ter elfder ure nog-
eens bedenken!en je gaat mee.
Ergens in je de wroeging, dat
je je schoonzuster alleen liet,
maar die had immers alle be
zwaren weggewuifd
De stemming in de bus was na
tuurlijk opperbest en.vanzelf
sprekend hoog gespannen!
Waarom ook niet, tenslotte spe
len ze geregeld hun partijtje in
de zomeravondcompetitie, en
dan is iedere wedstrijd beslist
geen verloren strijd!! De ad
ministrateur van W.G.W. maak
te zich alleen maar zorgen, of
er nu op die speldjes, als ze
die zouden winnen (zoals een
paar jaar geleden) weer Vet.
Dag nu 1962, zou staan.
Als je veteraan bent, (en dus
over de 30), dan heb je als
voetballer meestal een buikje.
Daarom had dat speldje hem
nogal gcirriteerd, o, beslist niet
de eerste dagen, want toen prijk
te 't vol trots op de revers van
zijn colbertjasje. Maar toen
iedereen zich een hoedje lachte
om die „Vet. Dag" en hij be
slist zijn buik niet kon verdon
keremanen, och, toen verhuisde
dat speldje gauw ergens in een
bureaulaadje. En u weet dan
wel, hoe 't dan daarmede ver
der gaat. De glins is er beslist
van af en wat hadden ze er alle
maal toch voor gezwoegd!
In een open brief eigenlijk had
de goede administrateur een
dringend beroep gedaan op 't
Bondsbestuur, om die discrimi
nerende tekst om te laten smel
ten tot volledig: „Veteranen-
dag 196''". In gedachten zag hij
al die 13 speldjes al in handen
van de aanvoerder.'t Zou be
slist anders verlopen. Helaas!
De K.N.V.B. afd. Noord-Hol
land organiseerde traditiege
trouw haar Veteranen Dag,
waaraan op 1 juli maar liefst 86
elftallen deelnamen. Dat bete
kent een 1000 veteranen bij
elkaar, om de naam van de club,
waarn men eats, jong, kwiek
en lenig, het shirtje gedragen
had. Clubliefde, die met 't klim
men der jaren en het in omvang
toenemen, niet weg te cijferen
was en (nog) is!
Fleurige vlaggen en muziek, we
zen het strijdtonele „het C.S.V.-
terrein in Bakkum aan. Je
kreeg even een visioen van een
wriemelende mierenhoop, maar
hoe viel dit alles mee.
De organisatie was perfect, er
waren extra kleedlokalen door
middel van tenten. De wedstrij
den begonnen strikt op tijd,
scheidsrechters waren er vol
doende en waagden zich zelfs
in een eigen teamverband tegen
een ander eltfal.
De uitslag weet ik helaas niet,
al mijn aandacht was voor
W.G.W.! Je eigen broer na ja
ren weet te zien spelen, is een
sensatie apart! Hij moest er
blijkbaar even ,in komen', 't liep
een beetje stroef, 't kan ook aan
de kwaliteit van de grasmat ge
legen hebben! Maar tóch maak
te hij een doelpunt. Al werd 't
een gelijk spel en toen moest de
beslissing via strafschoppen in
een speciaal daarvoor bestemd
doel komen.
't Werd een gewonnen wed
strijd voor W.G.W., maar de
Er zijn al zóveel donateurs dat we ze hier massaal gaan toespreken!
Geachte donateurs,
Het is mij een buitengewone eer U, namens het dagelijks bestuur
van de S.Gnee, das niks, zo beginnen alle redevoerders.
Moet U horen! U ontvangt tien maal per jaar ons blad. U leest het
en vindt het interessant. U vindt het zó interessant dat U denkt:
„Hé, dat zou leuk zijn voor Kees in Australië of voor Oma in het
Bejaardenhuis te Klundert of voor onze Bep in Geldrop."
Maar als U het wegstuurt bent U het kwijt.
Daar heeft de S.G. iets op gevonden: Alle donateurs hebben het
recht om een tweede exemplaar te bestellen voor 2^0 per jaar-
"gang. Voor die twee vijftig wordt het verstuurd naar elk adres
wat U wilt op de aardbolLeopoldville, MontrealLuzern, Los
Angelos, Zutphen of Honselersdijk. Naar iemand die U liefhebt en
van wie U weet dat hij of zij belang stelt m het doen en laten
van SCHIEDAM.
Dan kunnen ze wat lezen van THUIS.
Ik heb zélf een zus in Canada en zij vreet het blad bijna óp als ze
het in haar bus gevonden heeft.
Van een ingenieur in Pakistan heb ik gehoord dat ie zelfs de ad
vertenties van buiten leert.
U zult denken: „Wat hééft zo'n man daar nou an?"
Daar heeft ie een heleboel aan. Hij heeft er een band aan met zijn
geboorteplaats. Hij kan zich even in Schiedam voelen. En als hij
over zeven jaar op vakantie mag naar hier, dan is zijn stad niet
vreemd voor hem geworden. Dan heeft ie Nieuwland gezien, door
het Beatrixpark gewandeld en vakantie-spelen beleefd. Dan hoeft
ie niet eerst meer te wennen, dan mist ie de dingen niet zo, die in
die zeveji jaar verloren gingen, want hij heeft er over gelezen in
ons blad. Dan ként ie Schiedam nog.
Twee gulden vijftig per jaar voor onze donateurs!
Geef het adres van Uw zoon, Uw broer, Uw dochter, Uw vriend
.ven op aan hei Bureau van de Schiedam se Gemeenschap in de
Plantage. Ze barsten daar van het werk, maar dit doen zc er
graag nog bij!
Sebastiaan.
leem van vloerverwarming. Onder
de huizen zat een dubbele vloer
waarvan een gedeelte stookruimte
was. Hierin brandde een vuur van
takken, dat door een bediende werd
onderhouden. De warme lucht en
de rook van de niet te hoge tempe
ratuur van circa 50 tot 70 graden
C streken vanuit het z.g. praefur-
nium onder langs de stenen vloer
en werden door 4 tot 6 in de hoeken
geplaatste schoorstenen afgevoerd.
Voor dit zacht brandende boven-
luchtvuur, dat niet op een rooster
maar direct op de grond lag, was
slechts een zeer geringe trek nodig,
zodat men er mee kon volstaan de
schoorsteen onder de dakgoot te la
ten eindigen. Het verwarmingsstel
sel in de badgelegenheden was iet
wat ingewikkelder maar berustte
toch eigenlijk op hetzelfde eenvou
dige principe. Wie een macht van
wetenswaardigheden omtrent de
tehniek van de romeinen wil bele
ven doet er goed aan een vacantie-
dagje naar Amersfoort te gaan. De
tentoonstelling is nog geopend tot
15 juli.
volgende wedstrijd moest er een
zijn met als uitslag 30! De
elf W.G.W.-mannen met een to
taal gewicht van 935 kilo,
een pracht gewicht voor al die
„stamboekmannen", waren vol
goede moed. 't Werd een faire
strijd, oponthoud voor blessures
waren er niet, tenslotte kunnen
veteranen wel tegen een flink
stootje. Boven 't doel zag men
reeds de speldjes zweven, met
of zonder „Vet. Dag" erop des
noods Men ging béter com
bineren, 't zat er even in.
Maar dat was ook bij de tegen
partij!
Om een lang verhaal nu maar
kort te maken: 't bleef bij 10
voor W.G.W.
Twee doelpunten dus te weinig
en 13 speldjes dus in Bakkum
achtergelaten.
Jammer voor W.G.W., ik had
ze zo graag die „Vet."-sieraden
gegund. Volgend jaar beter! Op
de terugweg werd tenminste al
een elftal geformeerd!
De heer D. J. Aten, die de
speldjes na afloop aan de zege-
v'erende elftllen uitreikte, (de
heer Aten is lid van het Dag.
bestuur van de K.N.V.B., afd.
Nd. Holland) zal dit graag ge
daan hebben, 't Was voor alle
voetbalminnenden een heerlijke
dag, al hadden we er graag een
zonnetje bij gehad. Maar dat
schijnt in deze zomer een bijna
ónmogelijke wens te zijn
De heren Aten, Wilmink, Ho-
gervorst en Duinker kunhen in
elk geval op een geslaagde
„Vet. "-Dag terug-ien.
Mieke.
Vrijdagavond j.l. werd in de Stads-
doelen te Delft door de wnd. Com
missaris van de Koningin in de pro
vincie Zuid-Holland, Mevr. Mr. C. A.
de Ruyterde Zeeuw, aan de geref.
amateurtoneelgroep Geron als win
naar van de voorronde van het Na
tionaal Landjuweel in Zuid-Holland
het provinciaal juweel uitgereikt,
beschikbaar gesteld door de com
missaris van de Koningin in de
prov. Zuid-Holland. Dit wissel-ju
weel bestond uit een speciaal door
de Leerdamse glasfabriek vervaar
digde prachtige vaas, waarvan maar
1 ex. werd gemaakt.
Hierdoor wordt Geron mededinger
in de strijd om het Nationaal Land
juweel, dat in mei 1963 in Haarlem
in de Stadsschouwburg zal worden
gehouden.
Met de opvoering van „Het is tijd,
Dr. Schweitzer" heeft Geron zich
dus geplaatst onder de meest voor
aanstaande toneelgroepen in Neder
land. Een prestatie, die nog aan be
tekenis toeneemt, indien men be
denkt, dat onder de overige 9 deel
nemers in deze provincie enkele se
rieuze gegadigden voor deze eerste
plaats waren. Meerdere van deze
gezelschappen werken namelijk,
evenals Geron, onder een beroeps
regisseur.
Onder de vele genodigden bevond
zich ook de Burgemeester van Schie
dam, Mr. J. W. Peek.
Zoals bekend behaalde Geron in de
wedstrijd, georganiseerd door de
Sectie Tonee' vnnde S.G., met dit
toneelstuk de tv ;ede prijs.
In vroeger eeuv en wedijverden de
„Cameren van Rhetoryca" op Land
juwelen met elkander in welspre
kendheid en toneelspel. Enige jaren
geleden werd deze traditie in ere
hersteld en werd door de Haar
lemse Toneelclub het door H.M. de
Koningin beschikbaar gestelde „ju
weel" gewonnen. Deze Toneelclub
zal in 1963 een Nationaal Landju
weel „ophangen". Deelnemers zijn
de winnaars van de voorronden in
ieder van de Nederlandse provin
ciën en de steden Amsterdam, Rot
terdam en 's-Gravenhage.
Ter voorbereiding van de zomertentoon-
stellingen sluit het Schiedams Museum
donderdag, 28 juni a.s. tijdelijk de deu
ren voor het publiek.
Op vrijdagavond 20 juli a.s. opent dan
de grote fototentoonstelling „Het men
selijk gezicht van Europa" onder auspi
ciën van de Raad van Europa. De ten
toonstelling is samengesteld uit honder
den voortreffelijke opnamen, die allemaal
kijkjes zijn op het gewone doen en laten
van jonge en oude mensen in de Euro
pese landen.
Voorts onthult het museum dan „Het
politieke gezicht van Europa" in een zaal,
die door de bekende politieke tekenaar
Opland speciaal voor deze gelegenheid
wordt verlucht.
Ook is er een zaal met het project voor
een nieuwe stad, „Nieuw Babylon", van
de Amsterdamse kunstenaar Constant
Nieuwenhuys.
Ar-dere plannen zijn nog in bewerking.
