lief eerst op de Noordpool
i
VERNIETIG DE VLIEGEN
st
maar bij zijn thuiskomst werd iemand anders toegejuicht
GEMINI -
RAKET NAAR
MARS
I3
u» gp. n
U ZIT GOED ALS U SPAART
55 JAAR GELEDEN
Sim for
WAT DE DOKTER ER VAN ZEGT:
Raleigh rijwielen
Sporthuis Ter Braak
wetenschap
WOENSDAG 13 MEI 1964
HEI NIEUWE STADSBLAD
11
„Eindelijk de poolEen oude droom, die hij al twintig jaar koesterde, was
werkelijkheid geworden. Eindelijk
Geen wonder, dat Robert Peary glom van trots toen hij deze vreugdevolle
woorden in zijn dagboek kon schrijven op de 6e april 1909 nu al weer
55 jaar geleden
De 52-jarige oud-kapitein ter zee van de Amerikaanse marine had voordien
al expedities geleid met een soortgelijk doel maar steeds was het hem weer
mislukt soms in de steek gelaten door zijn manschappen dan weer terug
gedreven door kou en honger of door verwondingen. Acht van zijn tenen
waren afgevroren, de twee overige had hij maar laten wegnemen om zich
beter in evenwicht te kunnen houden.
Weinig voedsel
Het was een ceremonie zonder enig ver
toon. De Eskimo's stonden paf. Hadden
ze zich daar nu zo druk voor gemaakt?
Ze bouwden een sneeuwzuil. Peary haalde
de Amerikaanse vlag onder zijn kleren te
voorschijn en zette deze op de zuiL
Ze namen een foto en vertrokken toen in
zuidelijke richting.
De terugweg was ongeveer zevenhonderd
kilometer. Het ijs begon te breken, het
voedsel raakte langzamerhand op en Peary,
die na het bereiken van zijn doel zijn
laatste krachten heimaal verspeeld scheen
te hebben, moest op een slee worden ver
voerd. Ze gingen voort in geforceerde
marsen, soms achttien uur in één ruk!
Onderweg verdronk een van de Eskimo's
maar verder ging aües goed.
In september nog kwamen ze terug in
New York. Maar... geen uitbundig welkom
was hun beschoren. Integendeel, want dr.
Frederick A. Cook, een vroegere collega
van Peary, had juist voor Peary's terug
komst bekendgemaakt, dat hij een jaar
tevoren de Pool had bereikt met twee
Eskimo's. Cooks dagboek werd door de
experts onderzocht maar niet „toereikend"
verklaard, zodat Peary tenslotte toch nog
in de annalen van de geschiedenis terecht
kwam als de eerste ontdekkingsreiziger,
die de Pool had bereikt. De hulde ervoor
kreeg hij echter later!
Nu stond hij met vier Eskimo's en zijn
hondendrijver Matthew Henson op het
uiterste topje van de wereld.
Hoewel zijn poging om de Noordpool het
eerst te bereiken voor Peary het grote
doel was, lag dit bij Henson enigszins
anders. Henson was namelijk een neger en
in de Verenigde Staten was de gedachte,
dat een of andere neger-ontdekkings
reiziger kon zijn in die jaren, gewoonweg
absurd.
Peary's twijfel
Henson had Peary reeds vergezeld op een
expeditie door de jungle van Midden-
Amerika in 1887 en hij had het er uit
stekend afgebracht. Maar toen Peary zijn
aandacht ging richten op de Poolzee had
~JJt/ vuilheide de
„jjdtars and Stripeij
uan zijn lichaam
en plantte deze op het
„dak"
uan de u/ereld
hij er werkelijk aan getwijfeld of een neger
het verblijf op die onafzienbare sneeuw
vlakten zou kunnen overleven.
Van het eerste ogenblik af echter bewees
Henson, dat de neger in dit opzicht beslist
niet voor een blanke onderdoet.
De neger doorstond de lage pooltempera-
turen namelijk uitstekend, sprak „Eski-
moos" als een Eskimo niemand beheerste
die taal zo goed als hij), kon een slee
maken en een koppel poolhonden leiden.
De Eskimo's noemden hem „miy Paluk"
wat zoveel betekent als „broeder"!
In meer dan één opzicht redde Henson
Peary's leven. Beiden verkeerden in levens
gevaar toen ze op ee*i keer midden in een
troep wilde muskusossen terechtkwamen.
Peary schoot, maar verwondde slechts één
van de dieren. Toen het aangeschoten diet
daarna woedend op de weerloze ontdek
kingsreiziger aanstormde, schoot Henson
de os dood, vlak voor Peary's voeten
met de laatste kogel in zijn geweer!
Zó was de man, die Peary had uitgekozen
om hem te vergezellen en de eer te delen
als eerste Amerikaan een vlag te hebben
geplant op de Noordpool!
Nieuwe bevoorrading
De expeditie bestond uit zes blanke Ameri
kanen: Bob Bartlett, Ross Marvin, Georg
Porup, Donald MacMillan, dr. J. M. Good-
sell en Peary; dan waren er nog de neger
Matt Henson en een stuk of wat Eskimo's.
Zij vertrokken in 1908 met het schip
„Roosevek" vanuit New York en pikten
onderweg de Eskimo's en 246 honden op.
Juist toan de vijf maanden durende pool
nacht begon, kwamen ze aan op Cape
Sheridan, Ellesmare Island, in het uiterste
noorden van Canada. Dat was eind 1908.
Henson onderwees in die langdurige pool
nacht de blanke „nieuwelingen" de kunst
van het overwinteren. Daarna, in februari
1909, waren ze klaar om te vertrekken....
Alle voorgaande expedities van Peary
waren gestrand op de onvoldoende hard
heid van zijn mensen en het voedsel
probleem. Dit keer had hij echter de juiste
mensen uitgezocht en een geheel nieuwe
bevoorradingssysteem uitgedacht.
De expeditie werd gesplitst in zes teams,
elk met twee of drie Eskimo's, acht hon
den en 500 kg voedsel. Elke groep had
niet slechts voldoende voedsel voor zich
zelf maar kon bovendien ook nog de hele
groep vijf dagen lang van eten voorzien.
Ze moesten 600 kilometer reizen.
Gedood door Eskimo
Zodra de voedselvoorraden van een slee
waren verbruikt, moest die groep terug.
Bartlett en Borup gingen voorop als ver
kenners, de anderen volgden de dag daarna.
Ze trokken over bevroren stromen tot het
weer plotseling omsloeg en de tempera
turen hoger werden. Het ijs brak en et
ontstonden grote stukken open water.
Een van deze stukken open water „Big
Lead" noemden ze het hield hen zo
lange tijd op, dat de Eskimo's de moed
begonnen te verliezen. Peary monterde hen
een beetje op door een paar wedstrijden te
organiseren in hardlopen, springen en wor
stelen, wat de Eskimo's geweldig vonden
Dr. Goodsell, wiens medische hulp nodig
was op de basis, werd het eerst terug
gezonden. Daarna MacMillan, die bevroren
voeten had opgelopen. Vervolgens Borup
en toen Marvin, die niemand ooit terug
heeft gezien. Lange tijd heeft men ver
ondersteld, dat Marvin door het ijs was
gezakt en was verdronken, maar in 1926
deed een van de Eskimo's van dat team
op zijn doodsbed een bekentenis. Hij had
Marvin neergeschoten na een twist over
voedsel. Tenslotte waren er op 2 april
alleen nog Peary en zijn groep, Henson
en vier Eskimo's over. Voor hen lag de
Noordpool. Op 3 april vorderden ze 45
kilometer met de 52-jarige Peary aan het
hoofd. De dag daarop moesten ze zich met
pikhouwelen eer weg banen door de ijs
afzettingen en zij schoten toen slechts
dertig kilometer op.
Dun ijs
Intussen was „opschieten" het motto ge
worden. Het ging allemaal nog zonder ge
vaar maar als de wind van richting ver
anderde kon het best zijn, dat ze op de
terugweg voor open water zouden komen
te staan. In zijn haast vergat Henson,
ongeveer dertig kilometer van de Noord
pool, zijn „overwinteringservaring", gleed
uit over dun ijs, dat onder het gewicht van
zijn val brak. Het ijskoude water trok
hem in zijn zware kleding snel naar be
neden en telkens wanneet hij probeerde
zich aan het ijs op te trekken, brokkelde
de rand af. Hij zou zijn verdronken indien
niet een van de Eskimo's er na veel moeite
eindelijk in slaagde hem uit het wak te
trekken. Die middag deed Peary half
sneeuwblind en met pijnlijke ogen een
zorgvuldige meting met zijn sextant.
Hij mat een positie van 89 graden en 57
minuten drie minuten van de Noord
pool. Een volgende waarneming toonde
aan, dat ze hun doel hadden bereikt... maat
de volgende dertig uur schoot Peary de
zon nog eens dertien keer om de juiste
plaats van de Pool te bepalen want hij
was oneindig precies op dit punt!
V'
capsule op de mean, Is het zeer goed
mogelijk dat deze pas zal plaatsvinden
nadat een bemande capsule een baan
om Mars heeft beeohreven. Een derge
lijke reis levert namelijk de ervaringen
van een langdurige ruimtereis die men
bij de landing op de maan niet kan op
doen. Het voor en tegen van de ver
schillende mogelijkheden wordt op een
interessante manier behandeld In een
artikel in het meinummer van het
maandblad PM.
Wij zijn zo gewend aan vliegen, dat
wij ons in de regel niet om hen be
kommeren. Erger is het echter, dat we
ze op deze wijze de gelegenheid ge
ven zich te vermenigvuldigen!
Ze kunnen een menige ziekten veroor
zaken. Ze scharrelen in vuilnishopen
en dragen veelal ontelbare kiemen aan
hun harige pootjes, die ze op ons
voedsel en onze borden kunnen bren
gen.
De meest gewone ziektekiemen, die de
vlieg overbrengt, krijgen vat op ons
maagdarmstelsel en veroorzaken diar
ree. Soms van niet onschuldige aard!
Paratyphusbacillen zijn hiervan o.a. een
voorbeeld. Soms is de vlieg ook de
overbrenger van het virus, dat kinder
verlamming verwekt.
Wij moeten tegenover deze gevaren
niet onverschillig staan. Er zijn drie
manieren om het kwaad te bestrijden:
vernietig alle broedplaatsen, dood
iedere vlieg, die in huis rondvliegt en
zorg er in de derde plaats voor, dat
de vliegen geen gelegenheid krijgen
met het voedsel In aanraking te komen.
Ouderwets huismiddel.
De eerste taak zal dus moeten zijn,
dat er in de omgeving van uw woning
geen rottende voedselresten liggen. Be
waar het vuilnis steeds in gesloten em
mers en houd deze ook dicht. Het is
een verstandige maatregel om zo nu en
dan de vuilnisemmer met wat kranten
papier uit te roken als ze leeg zijn.
Overigens zijn er in de handel ook ver
schillende verdelgingsmiddelen voor vlie
gen en het is daarbij de moeite waard
nog eens aandacht te vestigen op een
ouderwets huismiddel.
Neem hiervoor wat bier, waarin u een
kleine hoeveelheid formaline doet, dat
Grote Markt 3 Schiedam.
bij een drogist verkrijgbaar is. Meng
het geheel met wat honing of jam. Ver
volgens doet men het brouwsel In een
jampot, die afgedekt wordt met papier,
waarin enkele gaatjes zijn geprikt. Zet
het geheel op de vensterbank en u
zult verbaasd zijn hoeveel vliegen het
gebruik van deze zoetigheid niet meer
overleven.
Bescherm het voedsel.
Bescherming van het voedsel is een
eerste vereiste. Laat daarom niets on
bedekt staan in bet seizoen wanneer
vruchten, vlees en suiker hebben voor
al een grote aantrekkingskracht voor
vliegen.
Breng ook nimmer iets naar de mond,
wat op de grond is gevallen ook al is
het voor u een grote lekkernij. Uitwerp
selen van vliegen en andere insecten
liggen namelijk veelal in grote hoeveel
heid op onze vloeren.
Men kan van oordeel zijn, dat dit al
les wat overdreven is voorgesteld maar
de kleine moeite, die men zich ge
troosten moet, is zeker de moeite
waard.
Waarschijnlijk spelen vliegen bij het
veroorzaken van ziekten een grotere
rol dan wij tot nu toe hebben ver
moed!
Het is de bedoeling dat dit jaar nog
een Amerikaanse ruimtecapsule van
het type Gemini in een baan om de
aarde zal worden gebracht, terwijl er
voorts verscheidene andere ruimte-la
boratoria omhoog zullen worden ge
stuurd.
Ofschoon men geneigd is een en ander
te beschouwen als een voorbereiding
voor een landing van een bemande
Spaartegoed maakt, dart u er goed voor staat. Straks.
Want uw spaargeld is goed voor alles. Ga naar de
spaarbank waar men u óók gaarne van dienst is met
andere bankzaken, zoals rekening-courant, deviezen
voor uw reizen, kredieten, hypotheken en bemiddeling
in effectenzaken. Meer dan 1000 banken en bijkantoren.
De spaarbanken met volledige bankservlce.
AANGESLOTEN BU DE COÖPERATIEVE CENTRALE RAIFFEISEN-BANK TE UTRECHT
