RANDSTAD-REPORTAGES
Gevefblokkade
FOTOTHEEK
WIJST DE
WEG
open
uichtth
er
MONUMENTENLIJST CIRCULEERT
AL DOOR VELE GEMEENTEN
Lpa r
riii b
1
U en uw
pandje
t?uu.
*4**
Deze Panoramische fotomontage
met een flink stuk Koornmarkt
er op (om eens dicht bij huis te
blijven) lichtten we speciaal voor
u uit de „fototheek" van de ge
meente Delft, ondergebracht in
het Saneringsbureau van de heer
Bijl, op zijn beurt weer deel uit
makend van de dienst Openbare
Werken. Het ministerie van O.K.
en W. mag met 'n monumentale
monumentenlijst zijn aan komen
dragen, de gemeente kan er met
een greep in de archiefkast het
bijbehorende plaatje er bij leve
ren. Als enige gemeente in ons
land beschikt Delft n.l. over een
compleet fotoarchief van de bin
nenstad inclusief overzichtsfoto's
van de buitenwijken, gecomple
teerd door de nodige luchtfoto's.
Gehele gevelwanden (zoals bo
venstaand beeld duidelijk toont)
gaan er schuil in deze imposante
fototheek. Geveltje voor ge
veltje, pandje voor pandje is op
de gevoelige plaat vastgelegd en
minutieus tot een aansluitend ge
heel gemaakt. Waar fotografisch
monnikenwerk, moderne topogra
fie. De hele binnenstad op de
foto, rond 4000 woningen, perce
len en of opstallen geknipt, stuk
je, bij beetje, de majestueuze
Oude Delft en andere grachten
gevels net zo goed als wijlen de
doorbraakhuizen dan het Achter
om en de Aschvest, de Pieter
straat en de Nieuwstraat, stegen
en sloppen. Daar waar het foto
grafisch oog in kruipdoor-sluip-
door straatjes en stegen tekort
schoot werden de percelen desge-
wemst in perspectief genomen.
Een dergelijke fotostad, opgebor
gen in twee bescheiden archief-
weg 30.000 gulden, bewijst nu bij
na dagelijks aan Openbare Wer
ken en meer in het bijzonder aan
't Delftse Saneringsbureau waar
devolle diensten. Bij verbouwin
gen van een willekeurig pand, bij
het plannen van rioleringen, bij
welke bouwtechnische ingreep dan
ook behoeft nu maar een map
gelicht te worden en de betref
fende gevel en situatie staat de
betreffende ambtenaar of instan
tie duidelijk voor ogen. Bespaart
natuurlijk ook veel heen en
weer geloop. Dat is dan een prak
tische kant van zo'n fotostad.
ty]acjei(aclit
Welke reconstructies en bouw
technische ingrepen er al dan
niet in het kader van de stads-
sanering er nog zullen volgen,
het Delft-binnen-de-veste uit de
zestiger jaren van deze eeuw zal
in elk geval fotografisch haar
scherp aan het nageslacht kun
nen worden overgeleverd. Daar
toe hebben de foto's ook een
speciale behandeling ondergaan,
zijn ze geprepareerd en „zuur
vrij" opgeplakt, om verkleuring
of vertekening tegen te gaan,
kortom kan men ze een zekere
eeuwigheidswaarde toekennen.
Wie nu, om tot ons uitgangspunt
terug te keren, met de lijvige Mo
numentenlijst in de hand de door
het rijk (voorlopig) geregi
streerde 600 monumenten in het
gigantische openluchtmuseum
Delft in één oogopslag wil voor
zich wil zien heeft aan deze foto
theek van de heer Bijl ook een
goeie.
We kunnen ons zelfs voórstetten,
dat menig raadslid straks eens
bij OpenbareWerken langs zal
lopen om met eigen ogen te zien
waar het hier nu eigenlijk alle
maal om gaat. Nog voor de hand
liggender, een foto-expositie van
de 600 tot monument gebombar
deerde panden en wat er nog
meer onder mag vallen. Weet
men tenminste waarover straks
in de raad zal worden gesproken.
En komt men niet voor verras
singen te staan als onlangs in
Den Haag, waar het gemeente
bestuur de monumenten lijst
langdurig onder zich hield om de
raadsleden tenslotte in nauwe
lijks een week tijd te verplichten
zich enigermate een inzicht van
de materie te vormen. Hetgeen
natuurlijk een farce was en werd.
Moge iets Dergelijks Delft en an
dere gemeenten bespaard blijven.
Al moeten we nog het Delftse
raadslid zien, dat de moeite zal
(kunnen) nemen alle 600 op de
monumentenlijst voorkomende
nummers stuk voor stuk op de
hun toegedachte waarde te toet
sen.
2>Ji
Met op de lijst veelvuldig voor
komende toevoeging „pand uit
het begin van de 19e eeuw met
een eenvoudige harmonische
waarde" of iets in die geest doe
je, dachten we, ook niet veel.
Maar ja, veel meer of eigenlijk
nog veel minder zien de Chinese
restaurateur op het hoekje van
de Oude Delft of de groenteman
op het hoekje Br. Turfmarkt-
Gasthuislaan er ook niet in.
Wie weet, horen zij en met hen
vele andere tot monument ver-
hevenen er niets meer van en
worden ze over twee jaar weer
even vrolijk van de lijst afge-
voerd. Aan de andere kant, be-
nauwend kan zo'n ge'velblokkade
van een flink stuk stad toch ook
wel werken. En belemmerend in j
je bewegingsvrijheid. Het wonen
en werken in een openluchtmu- I
seum schept natuurlijk wel ver-
plichtingen. Hetgeen we ook de
eigenaar van het pand uiterst
rechts, op de hierboven afgedruk-
te gevelwahd bif deze hebben l
trachten duidelijk te maken. Of j
we veel begrip voor dit standpunt
zullen vinden?
5 "■■■■■■■■■iiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiwiiiiiiiiiiiiiiiiiiiaMiiiuiiiiiiiiiHiiiin
Mocht u dezer dagen nu een helemaal geen zin hebben in aardappelen
groente-vlees en griesmeel toe, maar al watertandend denken aan een goud
gele loempia, bami goreng speciaal en koffie met boterkoekkortom
als u Chinees zoudt willen gaan eten, loopt u althans in Delft kans
de sambal onder een monumentaal dak op uw voorgerecht uit te smeren.
enminste als u zich voor dit Iijn-ondermijnende doel naar de Oude Delft 3
begeeft, op welke hoek naar u wellicht weet de lampjes in de Chinese
lampionnetjes branden. Blijft het evenwel bij boerenkool-met-worst en
zoudt u toevallig de kool voor die stamppot laten afwegen en inpakken bij
de groentewinkel op de hoek van de Brabantsche Turfmarkt en de Gast-
huislaan,, wel, dan heeft u zoiets prozaïsch als kruikooi gekocht in 'n monu
ment. En zoudt u - om nog maar eens wat te noemen dezer dagen met
welk doel voor ogen dan ook de deur van ons bedrijf binnenstappen, weet
can dat u met zo maar een Delfse drukkerij binnentreedt. U bevindt zich
dan nl. ook al in een monument.
kasten en aangelegd voor ruw-
"i
Ml!
Mag du? ja dit mag van Monumentenzorg. Een oud en onaantrek
kelijke gevel m de grachtenhuizen (Koornmarkt) vervangen door
een qua bouwstijl aantrekkelijke nieuwe gevel, aansluitend bij
het fraaie schoolvoorbeeld van het belendende perceel En de
Btichtmg Studentenhuisvesting heeft er weet van hoe je oude
grachtenhuizen naar buiten aan de Monumentenzorgers kunt ver
kopen om er dan binnenwaarts moderne flats voor studentënbe-
hmzing aan over te houden. Het kost natuurlijk wel een paar
centen, maar de Stichting heeft het er graag voor over. En de
gevelbeschermers hebben er vrede mee, zolang er aan hun normen
niet wordt getornd.
IUUIIHIIIIMimil.il,■•nu.,,,MHM,Hl,UIMMMIIUIMMIMHI,MM,MM,
IIUIIHIIIIIIIIlliuuHIUIIIIIIIIllfHiHun,,,,,,,/!
Wat voor konsekwenties heeft het
eigenlijk als een pand op de Monu
mentenlijst terecht komt! Om het
eens officieel te zeggen: „met ingang
van de datum, waarop de ministe
riële brief is verzonden, valt het on
roerend goed onder bepalingen van
de monumentenwet, waarmee de
bescherming van het pand tegen be
schadiging, vernieling, verplaatsing,
vergunning wordt beoogd."
Ofwel: mocht u ook zo'n brief heb
ben ontvangen en juist het plan heb
ben overwogen uw gevel dit voor
jaar maar eens een fris lichtgrijs
verfje te geven in plaats van dat
vale bruin: niet doen want 't mag
niet. Afbreken mag uiteraard hele
maal niet, maar herstellen of ge
bruiken op een manier, waardoor
het zou worden ontsierd is eveneens
niet toegestaan. Nu was het zo, dat
bij een ingrijpende wijziging van een
pand men toch al toestemming no
dig had van de zogenaamde wel
stands- of schoonheidscommissie,
zodat er in feite niet eens zo veel
verandert.
Twee jaar lang gelden al deze spel
regels. Dan wordt n.l. definitief be
slist: monument of niet. Zo ja dan
is uiteraard voor de eigenaren het
feit, dat er bij restauratie financiële
steun van het rijk kan worden ge
vraagd wel een prettige bijzonder
heid. Mocht men ondanks dit feit
het niet met de beslissing van de
minister eens zijn, dan kan men
krachtens de monumentenwet bij de
Kroon in beroep gaan. Zoiets heeft
uiteraard nü nog geen zin dit voor
het geval die brief u maar zwaar op
de maag ligt; omdat (we herhalen
het) het hier dus om een voorio-
PSe lijst gaat. Er is dus nog niets
beslist.
Een andere belangrijke konsekwen-
tie is, dat door plaatsing van een on
roerend goed op de lijst (de defini
tieve dan) van monumenten de mi
nister de mogelijkheid heeft bij niet
navolgen van de verplichtingen door
de eigenaren, maatregelen tegen hen
te^ nemen. Niet naleving van de ver
plichtingen, zoals die in de monu
mentenwet staan, kan zelfs tot ge
vangenisstraf (ten hoogste één jaar)
of een boete (van maximaal 10.000)
leiden.
En als u... enfin, zo kunnen we nog
wel even doorgaan, want ineens is
Delft honderden monumenten rijker
geworden. Het heeft officiële brief
jes geregend zo'n zes honderd
stuks die in geljjk aantal Delftse
brievenbussen belandden. Ook an
dere gemeenten stonden of komen
binnenkort op „de lijst" te staan.
„Alsdat uw pand tot monument is
verklaard en op de monumentenlijst
geplaatst"liet het ministerie van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschap
pen in wat officiëlere termen weten.
Iets dat voor heel wat panden op
deze nieuwe lijst min of meer een
vanzelfsprekendheid was, iets ech
ter ook dat heel wat eigenaren, i.e.
bewoners heeft verbaasd (en in
heel wat gevallen lichtelijk ge
vleid).
Naast de drie hierboven aangegeven
„gloednieuwe" monumenten, uiter
aard allemaal in de binnenstad, be
vinden zich wat Delft betreft op de
oude Delft en de Koornmarkt ook
nog andere panden, die tot de uit
verkorenen behoren, evenals dat het
geval is op het Achterom, de Bagijn-
hof, de Beestenmarkt, de Binnenwa-
tersloot, de Wijnhaven, de Niéuw-
Straat, de Kolk, de Choorstraat, het
Noordeinde, de Lange Geer, de Mo
lenstraat, de Molslaan, de Markt en
de Hippolytusbuurt. Of al die tot
monument verheven panden er zo
opvallend „antiek" uitzien is een
voor de hand liggende vraag.
Nee er zijn ook pakhuizen bij en
als leek kun je je misschien wat
verbaasd afvragen waarom er in de
brievenbus van een bepaald, ogen-
schijnlijk heel gewoon huis, ook
zo'n brief terecht is gekomen. Maar
de ogen van de mensen die het we
ten kunnen of anders: de Monumen-
tenraad, zien dingen die minder ge
oefende ogen niet zien.
Een paar op een speciale manier
ingezette ramen, 'n bijzondere dak
constructie, soms zelfs al een lijst:
kijk dan zijn de dingen die 'n pand
kat akteristiek kunnen maken voor
hun tijd. En dan zegt de Monumen-
tenraad „ja" tegen zo'n pand.
tSundelim^
Mag het schrijven van O.K. en W.
velen hebben verrast: voor de ge
meente kwam deze lijst zeker nTet
onverwachts. Men heeft er jarenlang
op gewacht. Uit de gemeenteraad
is wel eens aangedrongen op het sa-
mens tellen van een dergelijke lijst
„maar dat zou dubbel werk ziin ge-
weest" zei de heer Bijl, hoofd vin
net Delftse Saneringsbureau, die al
druk bezig was met het in kaart
brengen en intekenen van de nieu
we" monumenten. Er stonden in
Delft zo'n 136 monumenten op de
lijst, die viel onder de (oude) mo
numentenlijst van 1915. Het vacuüm
dat in dit opzicht tot 1961 heeft ge
duurd toen op 22 juni van dat jaar
de grote monumentenwet er door
kwam is thans opgevuld, zodat er
in Delft als 't allemaal doorgaat
tenminste nu zeshonderd panden
onder deze wet vallen, die dus onder
toezicht van Monumentenzorg ko
men te staan.
procedure
Definitief hoeft deze lijst echter he
lemaal nog niet te zijn. De gemeente
kan er iets mee gaan doen, haar be-
schouwen als uitgangspunt. Men kan
er panden aan toevoegen, die vol
gens de gemeente beslist op zo'n
lijst thuis horen óf het tegenover-
gestelde: er panden afvoeren. Kort
om: men kan dus naar eigen wens
en inzicht voorstellen doen.
Want de Monumentenraad houdt
zich b.v. helemaal niet bezig met
de vraag of een bepaald pand, des
noods een hele straat in een uit
breidingsplan c.q. saneringsplan val
len De gemeente, die dit wel weet,
houdt uiteraard met de bestudering
van de lijst en de voorstellen re
kening met deze zaken, men is er
tenslotte zelf het beste van op de
hoogte wat er t.z.t. in een bepaald
gedeelte van de stad staat te gebeu
ren.
In dit verband hoeven we alleen
maar aan het plan City-Zuid te den
ken.
De gemeenteraad nu, alsmede Ged.
Staten hebben na ontvangst van de
lijst vier maanden de tijd de minis
ter in overweging te geven monu
menten aan de lijst toe te voegen
of daarvan af te voeren. Eventueel
kan op verzoek van G.S. of gemeen
teraad deze termijn worden ver
lengd tot acht maanden, waarna de
minister de lijst vaststelt en B. en
W. deze ter inzage leggen met een
exemplaar van de Monumentenwet.
Indien er dan geen beroep tegen de
plaatsing op de vastgestelde lijst
wordt ingesteld, stelt de minister
vervolgens de inrichting van het re
gister van de beschermde monumen
ten vast, welke dan wel bindend is.
JMMWWIW»iiiiiiim.m.HM.MMMm.MWItillllllMIli—
I Zegt de groenteboer in zijn tot f
monument verheven hoekpand i
lakoniek: „We leven gewoon ver-1
I der, maar we zijn er niet op ge- I
steld. Alles wat je doet aan de f
buitenkant, reparaties en zo,
moet je nu opgeven. Je zal om f
eens wat te zeggen, een verbou- I
wing van duizend gulden in je I
hoofd hebben, waarvan je er op
mag rekenen dat Monumenten- 5
I ™rg er de heIft van zaI betalen.
Maar dan zullen ze eens even ko-
men kijken en reken er dan maar I
op dat ze goed kijken en je een I
verbouwing van 10.000 gulden aan I
I praten, want als ze eenmaal je ge- I
vel met de loep bekijken dan vin- I
I den ze van alles. Neen, voor mij
z hoel t het echt niet. Ik wil liever
van die lijst af".
1 Enn wet (beklonken door het on- -
I vermijdelijke „Wij Juliana") is 1
echter om nageleefd te wor-1
den en de mazen zijn er om er I
j tussen door te zwemmen. Aan de
nodige soepelheid mag en zal het f
aan beide kanten niet ontbreken.
