DE VAGEBOND VAN DE MONTAGNETTE
een Proven^aals Kerstverhaal
van FERNANDEL
Oostenrijk schonk de
wereld „Stille Macht
WÊÊm
1
Kersttakken in kerk en
voor Finse huizen
ui >i
lil
Volbeladen
kerstboom
Hy kon het niet verkroppen... hij had teveel verdriet en daarom
dwaalde hij nu over de heuvels van de Montagnette zonder er zich
om te bekommeren waar hij was of waar hij heen ging. Graveson,
achter hem. werd steeds kleiner en het dorp lag in liet dal als een
poes die in de zon ligt te spinnen. Francois had de eenzaamheid op
gezocht om zijn leed te verbergen dat te groot was voor zijn zes jaren.
Hij had pijn gevoeld, heel veel pijn. toen zijn moeder hem had ver
teld dat de Kerstman dit jaar de mas (Provenqaalse boerderij) niet
zou komen bezoeken. Toen hij wilde weten waarom niet. had z'jn
moeder slechts een diepe zucht geslaakt en haar gezicht verborgen
in een plooi van haar zwarte schort.
99
Slip
-I
■KiiÉsill
Dominee tracteert koffie en gebak
Francois nam dit het Kerstmannetje
erg kwalijk. Hij begreep er niets van
Waarom zou hij eigenlijk niet komen? De
muren van de mas vertoonden scheuren
veroorzaakt door het aanhoudend gebeuk
van de mistral en de schoorsteen liet zelfs
de rook van de oude kachel niet meer
door, laat staan een Kerstman, maar
toch
Het kind ging met zijn rug tegen een
kleine eik staan en drukte zijn wang te
gen de knoestige stam. ..Als ik hem zou
tegen komen, de Kerstman, zou ik tegen
hem zeggen dat het lelijk van hem is
mij zo iets aan te doen. Ik ben niet stou
ter geweest dan een ander en ik weet
dat hij beloofd heeft de Mas de la Reine
te bezoeken... en toch is de schoorsteen
bii de Chauvins niets beter dan de onze"
Het geluid van opspringend grind on
der zware voetstappen, bracht hem terug
tot de werkelijkheid. Hij draaide zich om
en zag een vreemd personage het pad op
komen. Hij was ineens verschenen vanach
ter het struikgewas zoals een konijntje
tevoorschijn kom uit de hoed van een goo
chelaar. Hij droeg een wijde cape en zijn
botten kraakten onder het gewicht van
een zak, die wel zo dik was als de buik
van monsieur Richaud, de kruidenier
van Graveson. Zijn gezicht ging sphuil
in lange, verwarde baard' die slechts
twee heldere ogen yrg ji'èt. die zo groen
w en als gras.
Alsof hij door de bliksem was getrof
fen, keek Francois onbeweeglijk naar de
verschijning die naderbij kwam en die op
zijn beurt verbaasd vlak voor hem bleef
staan: ,,Nou wat is er aan de hand? Je
staart me aan of ik van de maan kom."
Maar de mond van het kind ging hoe
langer hoe verder open en het wreef zich
de ogen uit voor het stamelde: ,,Bent u.
bent u... de Kerstman?" Vanuit de baard
klonk een vette lach. „Om je dood te la
chen! Ik ben Romarin de vagebond van
de Montagnette! De Kerstman... kom
nou
Iedereen kende hem, Romarin. Hg
woonde in geen enkel dorp, maar hij was
thuis in alle dorpen in de omgeving. Als-
men hem in Maillane zocht, kwam men
hem in Chateaurenard tegen. Als men
dacht dat hij zich in Saint-Rémy bevond,
zat hij al hoog en droog in Eygalières.
Men herkende hem al van verre. Vooral
de dagen dat de mistral woedde en zijn
cape opbolde als de zeilen van een
schip. Dan zeiden de oude vrouwen op
de drempels van hun huizen: ,,Kijk, Ro
marin heeft de wind weer in de zeilen."
Maar men wist nooit of zij het nu over
zgn cape hadden of over de gevolgen van
zijn grote voorliefde voor de wijngaarden
des Heren.
Romarin was door zijn eindeloos zwer
ven over de zonnige wegen van de Pro
vence een legendarisch figuur geworden en
zo werd er van hem verteld dat hij een
spookachtig kasteel bezat, dat zijn lom
pen volgenaaid waren met goudstukken
en dat hij dit leven leidde om een onge- i
lukkige liefde te vergeten of. weer te
rug te vinden.
Romarin hield ach van de domme
stoorde zich niet aan de verhalen die
over hem in omloop waren, sprak ze
ook niet tegen want ze bezorgden hem
menig glas wijn als hij 's avonds van
mas tot mas trok.
Maar Francois had de vagebond nog
nooit gezien. Hij was er van overtuigd,
dat Romarin niemand anders kon zijn
dan de Kerstman. Met de moed der wan
hoop vroeg hij: ..Waarom wilt u niet bij
me thuis komen op de Mas de la Chèvre
aan de grote weg van Maillane? Och
lieve Kerstman, kom toch!"
Romarin haaide zijn schouders op. Heti
begon hem nu werkelijk te vervelen. Die
belhamel probeerde hem natuurlijk
voor de gek te houden, evenals die kwa
jongens die hem in de dorpen vaak niet
met rust lieten. Hij nam zijn zak. die vol
gepropt was met lompen en de meest
waardeloze voorwerpen, weer op en gooi
de die over zijn schouder. Toch was hij
niet zeker van zijn zaak en op zachte
toon zei hij: ,,Kom, ga spelen, jongen
dat is beter voor ja dan een oude man
lastig te vallen Ik ik heb nog 'n hele
weg voor de boeg. Maar het kind liet
zich niet afschepen: ..Bent u zo kwaad,
op me. Kerstman? Waarom zegt u. dat
u niet de Kei tman bent? Ik weet wel
beter al heeft u uw mooie kleren niet
aan, noch uw prachtige rode jas. noch
uw blinkende laarzen. Ik heb u wel her
kend. Dat uw baard niet meer zo wit is,
komt natuurlijk door die slechte schoor
stenen.
,,Ik lijk wel niet goed wijs," mompel
de Romarin, ..als ik nog langer naar die
praatjes voor de vaak luister, ga ik nog
grienen als een oude juffrouw. Nou sa-
iuut, jogIk wacht al zestig jaar op de
Kerstman en bij mij is ie ook nooit ge
komen! Na die woorden sloeg de vage
bond een pad in dat reeds verduisterd
werd door de invallende schemering.
Houdt u dan helemaal niet van me.
Kerstman!" Deze kreet trof Romarin
toch wel diep in het hart maar hfj draai
de zich niet meer om. Wel had hg nu het
gevoel of zijn keel werd dichtgeknepen
maar hij bromde slechts: „Waar die kin
deren toch de fantasie vandaan halen."
open duwde van de kruidenier, drong de
vraag van meneer Richaud eerst niet
tot hem door: „Kom je flessen ophalen
om het Kerstfeest te vieren, Romarin?"
..Flessen? Nee. ik wil iets kopen om 'n
jongetje gelukkig te maken Hg zocht
in zijn zakken en haalde een paar bank
biljetten tevoorschijn en wat klein geld
en legde alles op het marmer van de toon
bank. „Hou je me voor de gek, Romarin''
vroeg de verbaasde kruidenier. „Zeg me
alsjeblieft wat je wilt en hou op met die
onzin". „Dat heb ik je al gezegd. Ik wil
met dit geld een beetje geluk kopen. Een
paar stukjes speelgoed en wat zoetig
heid". „Nee maar Romarin, je gaat toch
niet voor Kerstman spelen?" ..Waarom
zou ik niet? Dat is me echt wel toever
trouwd."
Het moest en zou een mooi pakje wor
den. En als Romarin iets in zijn hoofd
had. ..Richaud, vergeet het lint niet he!
Een mooi, rose lint, flink breed En
mooi papier... Nee. dat niet Dat daar
met ai die sterren erop!"
Romarin was weer op pad met zgn zak
over de rug maar nu ook met een mooi
pakje onder de arm. Een echt rijkelui's
pakje, zoals dat pakje dat hij eens in 'n
militair ziekenhuis had gekregen van 'n
dame van het Rode Kruis. Hij sloeg de-'
jweg naar de heuvel weer in en voelde
zich net zo gelukkig als hij dacht, dat
herders en de Drie Koningen zich gevoeld
hebben toen ze de ster volgden naar het
stalletje van Bethlehem. Maar voor hem
was het stalletje de Mas de la Chèvre
Een bouwvallige mas die onder zgn ver
schroeid dak het verdriet herbergde van
een kind van zes jaar dat een vagebond
voor de Kerstman aanzag.
Voorzichtig, op zijn tenen naderde Ro
marin de mas. Er heerste volslagen stil
te in het huis en dus had Francois wel
gelijk gehad. Men had hem vergeten, die
nacht. De vagebond legde zijn pakje op
de drempel neer... Rustig en kalm zoals
de Kerstman het zelf ook gedaan zou heb
ben. Wel probeerde hij zich de opwinding
van Francois de volgende morgen voor te
stellen.
Hij was trots. Romarin. op dit gelul'
dat hg in z'n eentje bereid had Een
beetje trots ook op dat oude hart dat nog
meer kon dan hem alleen maar in leven
houden. Hg besloot niet meer naar het
dorp terug te gaan. Hij was bang dat die
broze vreugde, die hij in zich voelde dom
weg door iemand zou kunnen worden ver
gald.
Hij strekte zich uit aan de voet van eet
enorme cypres, trok zijn cape. die nog
slechts de kleur van de tijd had. dichter
om zich heen en teen hij in slaap viel mei
het zachte schgnsel van de maan nog
in zgn ogen. was het of hij diep ondei
hem, in het binnenste der aarde, op eer.
wonderlijke manier een kinderhart hoor
de kloppen.
Copyright Opera Mundi
Mijn land,
een van de mooiste kerstliederen ge
schonken, zegt de Weense Elisabeth.
•7 v. j i„Stille Nacht" werd immers door Josef
Zoals alle jaren had Graveson zich nu i
>k vpmoiH 1, up „ppht ir»„tmi. Mohr- de pastoor van Oberndorf, ge-
Oostenrijk heeft de wereld meestal hangt deze als een luchter aan
ook getooid voor de nacht van Kerstmis, i
De huizen waren fel verlicht en toen Ro
marin de Place du Marché overging,
hoorde hij overal vrolijke kinderstem
metjes, En ineens, zonder eigenlijk te be
grijpen hoe het kwam. had hij er hele-
maaf geen zin meer in om een café bin-
sen te stappen.
Toch wist hij dat hij die avond vast en
zeker nergens iets zou moeten betalen.
Het gezichtje van Francois zweefde hem
nu voor ogen en hij hoorde hem zeggen:
„Waarom wilt u toch niet bij ons komen?
Waarom komt u toch niet naar de Mas
de la Chevre?" En hij zei „u" tegen me,
die kleine bliksem. Wie zegt er nu ,,u"
tegen mij? Misschien meende hij het ook
wel, dat jog. Misschien dacht hij werke
lijk dat ik de Kerstman was".
Romarin liep het café voorbg en werd
door de duisternis van een steegje opge
slokt. waarin hg zich in gedachten voort
spoedde. Hij hoorde zelfs niet dat een van
de twee jongelui die hem net gepasseerd
waren, op luide toon zei: „Moet je Ro
marin zien. Nog zo vroeg en nou al niet
meer bij de tijd."
Toch had Romarin die dag nog geen
glaasje gedronken. Maar toen hij aan het
einde van het steegje kwam en de deur
schreven en door zijn vriend, de orga
nist, Franz Grüber op muziek gezet.
Het gebeurde in 1818. Muizen hadden 't
orgel van Mohrs dorpskerkje beschadigd
Het instrument kon voor de Kerst niet
gebruikt worden en daarom schreef Giü-
ber de originele melodie voor twee so
listen met koor- en gitaarbegeleiding.
Zillerhal, die ontboden was om het orgel
in orde te brengen, woonde een repetitie
bij. Hij vond het lied zo mooi, dat hij
tekst en noten meenam en aan zijn vrien
dinnen de toen zeer bekende zangeressen
Strasser, gaf. Met de gezusters Strasser
ging het lied de wereld rond.
Nu nog wordt ,,Stil!e Nacht, Heilige
Nacht" in elke Oostenrijkse familie voor
de kerstboom gezongen alvorens de ge
schenken worden uitgedeeld, zowel de ge
schenken, die de familieleden elkaar ge
ven als die welke het „Christkindl" voor
de kleintjes heeft gebracht. Vrome va
ders lezen ook hun familie de tekst uit
het evangelie voor.
Maar de kerststemming komt er bg
ons veel vroeger in: op de eerste zondag
van de Advent steken wg de eerste
kaars van de Adventkrans aan. Sorhs
wordt de krans op een tafel gezet maar
•v •-
vA
s&
het plafond. Ook elders, bijvoorbeeld i
Duitsland en in Vlaanderen, bestaat da
gebruik.
Gedurende de Advent schrgven de kin
deren hun brieven aan het Christk.nd: en
vertellen zij wat ze allemaal graag zou
den krijgen. De brieven worden in een ven
ster gezet, tussen het binnen- en het bui
tenraam. en Christkindl stuurt een engel
uit onral de brieven Hf te halen, -o»*
Er staat altijd een krib onder de laag
ste takken vgn de kerstboom. De mees
te kribben worden door Tyrolers uit hout
gesneden.
De kerstvakantie brengen wij het liefst
in de bergen door niet skiën, maar wij
vertrekken nooit voor de 26e of de 27e:
bij ons moeten de Kerstdagen in de fami
liekring gevierd worden.
Eila, uit Savo In het zuidoosten van Finland is dochter van een scheepstimmer
man. Z\j vertelt: Op Kerstdag rijden wij 's morgens met de slee naar de kerk. Onze
Finse winternachten zijn zeer lang en het is dan ook nog pikdonker wanneer wij
onder de dekens en pelzen kruipen Zodra wij lekker ingeduffeld zitten laat vader
zgn zweep knallen. De paarden schieten dan vooruit. De belletjes om hun hals rin
kelen en wij horen weldra andere belletjes in de ijzige nachtluchtonze buren rijden
ook naar de kerk. Soms rijden wij om het hardst. Onze slee is zelfs een keer ge
kanteld omdat het paard veel zwaardere lasten placht te slepen.
ham, gebraden varkensvlees ei
De kerk is met dennetakken en hon
derden witte kaarsen getooid. Alle kerk
gangers zgn vrolijk gestemd en wij zin
gen tezamen onze heerlijke kerstliederen
Dan nodigt de dominee ons uit om bij
hem kerstgebak en koffie te gaan gebrui
ken.
De voorbereiding op kerstmis begint
al weken van tevoren wanneer men het
varken slacht en balkenbrg en worst
klaar maakt.
Tuk op reinheid zoals ze zijn, schrobben
de Finnen hun huizen van de zolder tot
in de kelder opdat alles tegen Kerstdag
kraakhelder is. Dennetakken worden na
de schoonmaak voor de deur gelegd, zo
dat niemand met modderige laarzen be
hoeft binnen te komen
Rondom de twintigste december trek
ken wg het bos in om onze kerstboom
uit te kiezen. Wij hebben er telkens een
grote gekozen, met takken sterk genoeg
om al het fruit, het suikergoed en het
gebak te kunnen dragen, dat wij van plan
zijn er aan te hangen. Verder versieren
wij hem met gulden en zilveren tressen,
met zilveren ijskegels en silhouetten in
rood papier van Tonttu, de kabouter die
bij ons woont en onze rekening van
'oed en kwaad bijhoudt.
Ons kerstmaal begint om vijf uur, en
het mag, ook voor onze b~ - 'ppen, wel
stevig heten: rapen. wo. n arrdap
pelen, macaroni, lutefisk met ajuin-
saus,
rijstepap.
De rijstepap maken wij klaar met melk
kaneel, krenten en suiker. Wij dienen de
pap op met gestoofde droge abrikozen,
perziken en pruimen alles met tarwe
meel lekker aangedikt. Maar wij drin
ken er geen aquavit bij doch louter melk
omdat het kerstfeest een familiefeest is.
Op Oudejaarsavond halen wij de schade
wel weer in.
Na het maal begeven wij ons naar de
woonkamer, waar wij de handen in el
kaar slaan voor een dans rondom de
kerstboom. Wij zingen ook kerstliederen
totdat de geschenken worden uitgedeeld.
Traditiegetrouw is daar op Kerstdag
nooit een nuttig voorwerp bij.
Het is eveneens traditie, dat elk kind
een gedichtje moet opzeggen of een lied
je moet zingen ilvorens het zijn ge
schenk krijgt. Daarna wordt iedereen op
koffie en gebak -itgenodigd. a
Tegen negen uur luisteren wij op de radio
naar een kerstverhaal, waarin de beteke
nis van kerst wordt toegelicht. Wij luis
teren ook naar de Kerstboodschappen uit
andere landen.
Traditioneel is ook de Joelkoek, met
evenveel lagen als de familie leden telt.
Bij ons waren er slechts vijf. De joelkoek
druipt van de gelei van allerlei bessen,
die zo overvloedig in onze bossen tieren
en gaat schuil onder een berg van slag
room
De dagen na Kerst worden aan bezoek
van en bij vrienden besteed Tegen vier of
vijf januari wordt het overschot van de
boom opgegeten. Dit betekent dal wij al
les mogen nemen, dat nog aan de kerst
boom hangten dat wij de volgende
dag opnieuw naar schooi moeten.
