In het strakke ritme
van het uurwerk
I
3
LEVEN VAN ALLEDAG
WORDT GEREGEERD
DOOR KLOKKEN EN KLOKJES
S*
AUSGANG
■Mi
Vrijwel iedere Nederlander heeft (minstens) één uurwerk. Hij
draagt het aan zijn pols of het tikt in zijn kamer. In de auto is
er misschien een en natuurlijk op zijn werk.
De fabrieksfluit gilt op commando van de klok. De krant gaat
op de pers als de dead line is bereikt en 's avonds sluit het café
als na het allerlaatste rondje de man aan de tap „de hoogste
tijd" gezegd heeft.
Treinen arriveren en vertrekken als de klok dat dicteert.
Raketten kiezen de ruimte na een timing van sekonden. Toe
slaan, ingrijpen, handelen op het juiste ogenblik, in welk vak
is dat niet van belang?
Sport wordt geregeerd door het horloge. De snelste tijd tot in
tiende sekonden brengt aUeten nieuwe roem.
Leven met het uurwerk
met het uurwerk is een
alledaagse zaak. Niemand denkt
erover, spreekt er in het bijzon
der over.
Waarom ook? De1 tijd hoewel
een fictief, zo maar „aangenomen"
begrip is algemeen aanvaard.
Soms vormt de tijd even een on
derwerp van discussie, als de wen
selijkheid van zomertijd ter spra
ke komt. Of als men na een
luchtreis nauwelijks later aan
kwam dan men ging.
Net als het nieuws ligt de tijd op
straat.
In allerlei vormen en in allerlei
situaties ontmoet men de tijd,
maar wie windt er zich over op.
Neem de prikklok (foto één).
De dagtaak begint, de werkers
stromen naar het bedrijf. De ma
chines wachten en een reeks van
produkten zal 's avonds, als de
fluit weer gaat, gereed zijn voor
verzending. Tussen die twee tijd
stippen ligt de werkdag.
Iedere medewerker levert een ei
gen bijdrage aan het arbeidspro
ces. Iedere werknemer vormt een
radertje in het grote geheel van
de onderneming. Die staan na
tuurlijk niiet op zich zelf. Zij spe
len een eigen rol maar als deel
van het geheel. Dat zou een soort
filisofie van de prikklok kunnen
zijn. Niemand denkt daaraan, na
tuurlijk, als hij 's morgens het be
drijf binnengaat en daar de prik
klok vindt, die hij zijn enitree laat
registreren. Gewoon een routine-
gebaar, een handeling die de be
drijfsleiding nuttig vindt. Omdat
tijd geldis.
Er loopt een man in uniform door
de stad. Verkeer raast over het as
falt. Maar af en toe zwenkt een
wagen uit de colonne en zoekt
moeizaam naar een eigen plaats
om halt te kunnen houden. Een
ruimte om de route te onderbre
ken. Dat parkeerprobleem dreigt
steeds meer stadsbestuurders over
het hoofd te groeien. Er moest re
gelend worden opgetreden en
daarvoor riep men de klok te
hitlp. De parkeermeter die geld
kost en de parkeerschijf, die
gratis is, deden hun intrede.
Ruimte wordt verdeeld aan de
hand.van de tijd. Een simpel uur
werkje dat op munten reageert,
maakt uit wie wat mag en waar
en hoe lang? Een straat kreeg wit-
omlijnde vakken. Daar mag gepar
keerd worden en de klok zegt wel
hoe lang. En worden de regels van
het uurwerk overschreden, dan is
tijd weer geld. Extra kosten, die
de (te) langparkeerder maken
gaat, omdat er een kleurig bonne
tje op zijn voorruit kwam, dat
aangeeft dat hij de gestelde ter
mijn heeft overschreden.
In tijd leren denken, in geld te
ren denken, begint al jong. Op de
kleuterschool behandelt juf al de
klok. Heel simpel nog, omdat het
straks op de lagere school, uitvoe
rig overgedaan gaat worden, (fo
to 3).
De grote staat op de een, zegt juf.
De kleine staat op de twaalf, zegt
ze ook.
Quiz voor de klas: hoe laat is het
dan? Tijd voor de middagpauze,
tijd om de school en de bel en
wetten van het leren te vergeten.
Juf wijst nog meer tijden aan en
de klas kijkt mee, leert mee.
Want in de grote mensenmaat
schappij waarvoor ook de kleine
school opleidt, is het zaak bij de
tijd te zijn.
Vandaar.
Die maatsohappij voor volwasse
nen is gecompliceerder dan men
denkt. Strikt volwassen staat er
bij dit gebouw (foto 4) en wat
dat dan ook betekenen mag, ge
biedend klinkt het wel. En al weer
zijn er contacten met de tijd.
Want cijfers wijzen aan hoe laat
de verschillende voorstellingen
die hier in het beschermend duis
ter waarin ieder zijn eigen iden
titeit verliest, gegeven worden,
zullen aanvangen.
Films zien aan de hand van de
■klok. Voor een paar uur onder
duiken in de wereld van het witte
doek, waar de tijd stil kan staan
of eeuwen kan overbruggen, al
naar gelang de man van het draai
boek inviel.
Reizen door de tijd in de bioscoop.
Reizen door de werkelijkheid met
de trein. Maar hier luistert de ti
ming wel heel nauw. Want de
trein wacht niet en laat als het
schema klopt ook niet op zich
wachten. Klokken (foto 5) geven
hier aan hoe lang het nog duurt
voordat de trein van keuze bin
nenloopt en wanneer die dan weer
full speed onder de stationsover
kapping uit zal rollen.
Nergens zal de dagtaak zich wel
licht zo strikt afspelen binnen de
nauwe regels van vadertje tijd als
juist op het station. Want de
grootste „misstap" die men hier
kan begaan is immers overtijd
zijn. Treinen die volgens het
spoorboekje rijden zijn betrouw
bare treinen waarop men dan ook
de klok getijk kan zetten.
Zijn zorg (foto 6) ten aanzien
van de klok ligt weer anders. Na
tuurlijk, ook de taxichauffeur zal
er op uit zijn zijn passagiers vlug,
veilig en voordelig naar de plaats
van bestemming te brengen. Maar
daarbij heeft hij zijn eigen klok,
zijn taxi-nieter, die bepaalt wat de
vrachtprijs zal zijn. De lengte van
de rit wordt uitgedrukt in minu
ten, want ook in zijn beroep is
(tijd geld.
Zo speelt het uurwerk in het le,'
ven van alledag zijn dominerende
rol, al blijft het ogenschijnlijk
vaak op de achtergrond. Maar
vandaar uit regelt het, dicteert het
bepaalt het en beperkt het.
En daarom zou er heel wat ver
anderen als de veelgehoorde ver
zuchting: „Nee, ik heb echt geen
tijd" werkelijkheid zou blijken.
Uit de samenleving zou een ele
ment verdwijnen dat zich niet
meer wegdenken laat. Maar hoe
veelzijdig de tijd ook zijn mag, de
meest romantisch gedaante neemt
ze toch aan als twee gelieven vol
gens eeuwenoud gebruik hun af
spraak maken: om acht uur onder
de klok. Want alleen in de liefde
lijkt tijd soms een eeuwigheid!
Klokken en klokjes, uurwerken ook en vooral in de taxi.
ENSCHEDE
De tijdklok op de grote bedrijven behoort er ook bij.
En de parkeermeter niet te vergeten.
Ook dit „handwerkklokje" valt onder het regime van het uurwerk; u kunt er uw spoorboekje op gelijk
zetten, hoewel ze er op de stations alle kanten mee uit kunnen draaien
Zonder kartonnen uurwijzer kan ook de bioscoop het niet stellen.
