Herenhuizen als monumenten aan
Tuinlaan en Lange Nieuwstraat
KOMO-KEUR
SIS
Aanvragen Hinderwet-vergunningen
I
ymf
wn
zjm
HET NIEUWE STADSBLAD - PAGINA 21 - WOENSDAG 19 MAART 1975
Wie er nieuwsgierig naar is hoe in de vorige
eeuw, de tijd dus van het opkomende kapi
talisme, de gegoede om niet te zeggen de ge
fortuneerde burgers van Schiedam gehuisvest
waren, kan zich daar nu nog een beeld van
vormen bij een wandeling rond de Plantage.
Want langs de Tuinlaan en de Lange Nieuw
straat rijen de oude 'herenhuizen' zich aan
een. Om het beeld van deze eertijds 'deftige'
woonwijk nog enigszins voor de toekomst te
kunnen bewaren zijn een flink aantal van
deze herenhuizen op de monumentenlijst ge
plaatst en worden beschermd. Er zijn prach
tige gebouwen bij, andere zijn meer goed be
waarde voorbeelden van een woonstijl, dan
dat ze mooi zijn. Aan veel panden is helaas
weer te veel veranderd (en verknoeid! om
als monument aangemerkt te kunnen wor
den. Totaal genomen heeft de bebouwing
rond de Plantage toch nog steeds een sfeer
van ouderwetse deftigheid.
Aan het eind van de 17e eeuw ontstond het
gebruik onder de gegoede burgers om buiten
de eigenlijke stad tuinen aan te leggen met
daarbij tuinhuisjes. Dat gebeurde op het ter
rein buiten de Hoofdpoort en tussen de
Nieuwe- en Buitenhaven. Hier ontstond in
1739 ook de fraaie buitenplaats Rustenburg.
Later gingen de heren-eigenaren tussen en
naast hun aan de havens gelegen bedrijven
wonen, aan de Lange Nieuwstraat en de_
Tuinlaan.
Het terrein tussen de beide straten bleef lang
ongebruikt totdat in 1767 Horsman in op
dracht van het stadsbestuur hier de Plantagie
aanlegde, naar de mode van die tijd in een
franse tuinarchitectuur. Na de Napoleon
tische tijd maakte de bekende Haarlemse
tuinarchitect Zocher er in 1826-27 de Plan
tage van, in de lossere Engelse stijl met afwis
selend gazons en boompartijen. Uit deze tijd
van Zocher stammen de meeste nu als monu
ment bewaarde herenhuizen.
Als we de wandeling rond de Plantage bij de
Oranjestraat starten, komen we eerst langs
een monument dat ouder is en bepaald niet
opgezet is als herenhuis. Het is het aan de
Lange Nieuwstraat 183 gelegen z.g. 'Blauw
huis', dat in 1765 door stadsarchitect Rutger
van Bol'Es is gebouwd als verbeterhuis voor
wanordelijke lieden, maar tevens als gasthuis
en als krankzinnigengesticht. Het kreeg later
andere bestemmingen. Van 1861 tot 1895
was hierin het postkantoor gevestigd, daarna
was het tot 1967 het Stedelijk Gymnasium
(wat nog op de gevel vermeldt staat), terwijl
het momenteel huisvesting biedt aan de
Schiedamse Muziekschool.
Wat de architectuur betreft geeft de monu
mentenlijst (waaraan we ook de gegevens
voor de andere gebouwen ontlenen) de vol
gende omschrijving. Een zeer sober bak
stenen gebouw ter breedte van zeven venster
assen (een vensteras is een rij boven elkaar
geplaatste vensters), onder een schilddak, dat
uit vier schuine vlakken of schilden bestaat.
Daarboven een acht-kantig houten klokke-
torentje van twee verdiepingen met koepel
daken, windvaan en wijzerplaat met vergulde
romeinse cijfers. De uitwendige versiering is
beperkt gebleven tot de gebeeldhouwde om
lijsting van de toegangspoort. De latei of
draagstuk boven de poort is in zware
rococo-vormen gebeeldhouwd. Daarboven
weer drie vaag-gesneden familiewapens ge
kroond met het stadswapen. Dit alles omlijst
door rococo-ornamenten. Afgezien van dit
Blauwhuis zijn het verder alleen herenhuizen
die rond de Plantage als monument aange
merkt worden.
Lange Nieuwstraat 169 is een statig heren
huis uit het eerste kwart van de 19e eeuw,
met een statige, boven met een rechte lijst
afgesloten gevel en een schilddak. De deur is
in de oorspronkelijke staat gebleven met een
bovenlicht met gesneden vormen in de Lode-
wijk XVI-stijl, omgeven door een omlijsting
met een kroonwerk. Onder de kroonlijst een
fries in Dorische stijl met gegleufde stenen
en versierde vlakken. Onder aan de gevel een
hardstenen plint en fraaie stoeppalen met
smeedijzeren hekken.
Lange Nieuwstraat 167 a-b is een herenhuis
uit het midden van de 19e eeuw met een
eenvoudige lijstgevel. De deuromlijsting
heeft gesneden versieringen in empire-stijl.
Lange Nieuwstraat 117-1l9-121a is een blok
etage-woningen uit het midden van de 19e
eeuw, bestaande uit parterre en twee ver
diepingen en ter breedte van zes venster
assen. Daarboven twee schilddaken, haaks op
de straat. De strak opgevatte gevel met
boven een vlakke lijst, heeft parterre een
natuurstenen bekleding, afgesloten door een
uitspringende gerichelde waterlijst. De ven-
Met ingang van 1 juli 1975 mogen voor
het aanbieden van huisvuil aan de op
halers weer, zoals ook vroeger het ge
val was, uitsluitend plastic vuilniszak
ken worden gebruikt, die voorzien zijn
van het officiële
Deze keur is een garantie dat het goede
zakken zijn. Stevig, van de juiste af
metingen en ondoorzichtig. De huis
vrouwen wordt aangeraden nu al bij
het inkopen van plastic-vuilniszakken,
rekening te houden met het voor
schrift. Koop dus geen zak zonder
KOMO-keur!
m m s
IL- J
Alle openbare scholen voor kleuter-, lager-,
buitengewoon- en voortgezet onderwijs zul
len in de week van 5 tot en met 9 mei a.s.
vrij hebben. Het room-katholieke en protes
tant-christelijke onderwijs hebben zich voor
wat betreft de kleuter-, lagere- en buiten
gewone scholen bij deze gemeentelijke rege
ling aangesloten. Ook de Rijksscholenge
meenschap Schravenlant heeft vrij in deze
periode.
Op 5 mei Bevrijdingsdag en 8 mei Hemel
vaartsdag hadden de scholen reeds vrij. Door
verschuiving van enkele dagen is het mogelijk
geworden een aaneengesloten periode vrij te
geven. Maar de dinsdag na Pinksteren, 20
mei, oorspronkelijk een vrije dag, wordt nu
voor de openbare en bijzondere scholen voor
kleuter-, lager- en buitengewoon onderwijs
een normale schooldag.
Tijdens de viering eind mei van het 700-jarig
bestaan van de stad Schiedam zullen de
scholen niét-extra vrij krijgen. Wel is het de
bedoeling dat de scholen in die periode bij
zondere activiteiten zullen ontplooien, aan
de hand van een aangepast lesprogramma.
Een werkgroep is bezig met het voorbereiden
hiervan.
Zowel voor het openbare als voor het bijzon
dere onderwijs zal voor de lagere scholen de
zomervakantie beginnen op zaterdag 21 juni
1975. Op maandag 4 augustus a.s. begint dan
weer het nieuwe schooljaar.
Het pand Tuinlaan 24 is een van de fraaiste herenhuizen uit de 19e eeuw rond de Plantage dat
bewaard is gebleven en nu op de monumentenlijst met ere staat vermeld.
sters op de verdiepingen hebben ^6e oor
spronkelijke schuiframen met zes ruiten be
waard, met geprofileerde omlijstingen. De
kroonlijst wordt gedragen door eenvoudige
consoles, of s-vormige draagstukken.
Lange Nieuwstraat 101, door Slavenburg's
Bank N.V. goed gerestaureerd, wordt om
schreven als 'een monumentaal koopmans
huis' uit het midden van de 19e eeuw, met
een sobere vlakke lijstgevel in empore-stijl.
Parterre is de gevel van 'gebosseerde' natuur
steen, d.w.z. bestaande uit grotere vlakken
gescheiden door gleuven, gekroond met een
uitspringende waterlijst. Links de nog oor
spronkelijke dubbele deur met een omlijsting
van pilasters, fo vierkante platte zuilen die
even uit de gevel naar voren springen. Over
de boog van het bovenlicht met gesneden
versieringen ook gebeeldhouwd lofwerk. Op
de eerste verdieping vier hoge vensters met
geprofileerde omlijstingen, lage gietijzeren
balkonhekjes en de oorspronkelijke schuif
ramen. Op de tweede verdieping zijn de ven
sters lager, eveneens met geprofileerde om
lijstingen, op de doorlopende waterlijst.
Onder de door consoles gedragen kroonlijst
een eenvoudige friès met rozetten en ver
diepte vlakken.
Lange Nieuwstraat 59 is een breed koop
manshuis bestaande uit parterre en één ver
dieping. De gevel, met haidstenen plint,
waterlijst en uitspringende houten kroonlijst,
heeft in het midden een brede risaliet, of uit
de gevel vooruitspringend deel dat over de
gehele hoogte van de gevel doorloopt. Daarin
een poort met hardstenen omlijsting en een
gebeeldhouwd opschrift 'Noord-Holland' en
het jaartal 1855. De vensters hebben de oor
spronkelijke ramen. Op het pand een zadel
dak, waarvan beide zijden opgemetseld zijn
en behoren tot de twee puntgevels aan de
zijkanten.
Lange Nieuwstraat 57 is een herenhuis uit
ca. 1860 in twee lagen, maar vrij breed met
vijf vensterassen en met een vlakke kroonlijst
ter afsluiting van de gevel. De deur heeft een
eenvoudige omlijsting met consoles onder de
hoofdbalk.
Lange Nieuwstraat 55 is (met pand nr. 53)
het hoofdbureau van politie. Aan de fraaie
gevel is gelukkig niet te zien dat het pand
daarachter grondig is verbouwd. Het staat op
de monumentenlijst omschreven als een 'def
tig herenhuis' uit ca. 1860, met verdieping
en vijf vensterassen breed. De gevel met
hardstenen plint en waterlijsten onder de
vensters, heeft gepleisterde hoekblokken en
een gepleisterde middenrisaliet, met pilasters
aan weerszijden van de deur met bovenven
ster. In een is daarboven een liggend Mercu-
rius-beeld. De kroonlijst, gedragen door
paarsgewijz geplaatst consoles, heeft ver
diepte velden en 'daarboven een merkwaar
dige balustrade. Het eveneens tot het politie
bureau behorende pand nummer 53 is een
voudiger van architectuur en lijkt aange
bouwd.
Ook lange Nieuwstraat 51, een herenhuis uit
ca. 1860, heeft rechts een afstekend uit
bouwsel van één travee (of bouweenheid),
onder een simpel kroonlijstje. Het hogere
hoofdgebouw in twee lagen, heeft een dwars-
geplaatst zadeldak opgemetseld naar de twee
puntgevels opzij. De gevel onder eenvoudige
kroonlijst is vijf vensterassen breed. De origi
nele dubbele deur heeft een sobere omlijs
ting van pilasters en daarboven het hoofd
gestel.
Voor de andere op de monumentenlijst
prijkende herenhuizen moeten we nu om de
Plantage heen lopen om via de Hooi kade op
de Tuinlaan te komen.
Tuinlaan 10 c is een herenhuis uit het eerste
kwart van de 19e eeuw, meteen eenvoudige
lijstgevel en drie vensterassen breed. De oor
spronkelijke dubbele deur heeft een omlijs
ting met hoofdgestel en een bovenlicht met
gesneden ornamenten. Voor de gevel hard
stenen stoeppalen en zwarte versieringen,
hier hardstenen stoeppalen maar dan met
smeedijzeren hekjes. De vensters met schuif
ramen van verschillende hoogte hebben 20
of 24 ruiten.
Tuinlaan 20 en 20 a zijn gelijkvormige heren
huizen uit het midden van de 19e eeuw met
lijstgevels en eenvoudige deuromlijstingen.
Alleen is er een verschil in de vensterdorpels
en nummer 20 heeft voor de deur stoeppalen
met smeedijzeren hekjes.
Tuinlaan 24 is een pronkstuk in de rij van
monumenten. Het is gebouwd in de Lode-
wijk XVI-trant zoals toegepast door Giudici,
de vermaarde Italiaans-Rotterdamse bouw
meester die o.a. in Schiedam het.St. Jacobs
Gasthuis en de Korenbeurs heeft gebouwd.
De lijstgevel is geheel met zandsteen bekleed
en heeft in de hoeken uitsrpingende met
grotere eenheden 'gebosseerde' hoekvlakken.
Onder de kroonlijst met modillons of kleine
consoles een uitspringende risaliet, waarin de
zwaar omlijste ingangspartij. De authentieke
gebeeldhouwde deur is gevat in een gebos
seerde omlijsting met geornamenteerd
bovenlicht en bovenbalk, gedragen door ge
beeldhouwde consoles. De lage stoep heeft
een smeedijzeren hek met stoeppalen. Bin
nen het gebouw zijn de gebeeldhouwde trap,
de binnen-betimmering en de stuc-plafonds
aangemerkt als 'monument'.
Tuinlaan 46 is een herenhuis uit het
2e kwart van de 19e eeuw, in twee lagen
onder een dwars zadeldak. Opvallend is de
driezijdige uitspringende risaliet. De ingangs
partij links heeft een authentieke deur met
een ring als klopper. De kalf op dwarshout
boven de deur, het bovenlicht en de consoles
die de hoofdbalk dragen zijn rijk gesneden.
Alle vensters hebben de oorspronkelijke uit
springende raamomlijstingen, waarvan de
vullingen in de hoeken voorzien zijn van snij
werk. Langs de Makkerstraat heeft het pand
een blind-gepleisterde achtervleugel.
Tuinlaan 46, waarin vroeger het Volks
gebouw was gevestigd, is een herenhuis met
een gepleisterde lijstgevel in de Lodewijk
XlV-trant. In de uitspringende midden
risaliet is de deurpartij kortgeleden gewijzigd
en helaas niet verbeterd. De risaliet wordt
bekroond met een fronton of door uitsprin
gende lijsten omsloten driehoek, met fes
toenen of gebeeldhouwde blad-guirlandes in
de Lodewijk XVI-stijl, rond het kleine ronde
lichtvenster. De hardstenen stoep heeft een
smeedijzeren hek met versierde stoeppalen.
Tuinlaan 52 is een herenhuis uit het midden
van de 3 9e eeuw met een opvallende lijst
gevel, dat een terug-liggend middendeel heeft
tussen de twee uitspringende risalieten,
waarin de deuren met hardstenen omlijsting.
Tuinlaan 58-60, het Hervormd Rusthuis, is
wederom een zeer fraai monumentaal heren
huis van vijf vensterassen breed onder een
dwars geplaatst schilddak. De bakstenen
Lodewijk XVI-lijstgevel wordt bekroond
door een driehoekig fronton versierd met
beeldhouwwerk en heeft in de hoeken
natuurstenen pilasters. In de brede uitsprin
gende midden-risaliet is de oorspronkelijke
dubbele deur met natuurstenen omlijsting.
Daarboven de gesneden kalf of dwarsbalk en
de hoofddraagbalk met rijk gesneden con
soles.
Tuinlaan 80, het gebouw van de G.G. en
G.D., is een deftig herenhuis uit ca. 1860 en
vijf vensterassen breed, met een schilddak.
Ook hier een rijk-versierde midden-resaliet,
met aan weerszijden van de deurboog ge
bogen man-figuren die de hoofdbalk dragen,
waarboven een balkon. Ook aan weerszijden
van het bovenvenster pilasters met in het
kapiteel, of bovendeel, gesneden bladfiguren.
De gevel met gepleisterde hoekblokken heeft
een hardstenen plint en stoeppalen met
smeedijzeren hekken.
Tenslotte een monument dat niet aan de
Plantage is gelegen, ook geen herenhuis is,
maar wel genummerd wordt Lange Nieuw
straat 219 en daarom dit artikel zal beslui
ten: de Evangelisch Lutherse kerk. Dit is een
karakteristiek gebouw uit het 3e kwart van
de 19e eeuw, met een ongeveer vierkante
plattegrond. Het wordt gedekt door drie
evenwijdig lopende schilddaken achter de
hoger opgetrokken voorgevel. Daarin een
middenpartij onder de drie-kantige fronton
en in de gepleisterde zijvleugels de ingangen.
De deuren en vensters met ronde bogen
geven het bouwwerk een enigszins neo-
romaans karakter. Op het dak een koepel
torentje. In de kerk is een preekstoel uit het
eind van de 18e eeuw, afkomstig uit de
Doopsgezinde kerk van Deventer.
Bij het gemeentebestuur
zijn een aantal aanvragen
voor een vergunning vol
gens de Hinderwet bin
nengekomen. Deze liggen
ter inzage op de gemeen
tesecretarie afd. Alge
mene Zaken, Stadskan
toor 2e etage. Tegen het
verlenen van de vergun
ning kunnen tot de aan
gegeven datum bezwaar
schriften bij het gemeentebestuur ingediend
worden. De openbare hoorzittingen worden
bij de afd. Alg. Zaken gehouden op de ver
melde data.
Het bestuur van de voetbalver. 'Martinit'
vraagt een vergunning voor het oprichten, in
werking brengen en houden van een tech
nische installatie t.b.v. haar clubgebouw in
het sportpark Thurlede. De inrichting omvat
o.m. een bovengronds reservoir van
1600 liter voor de opslag van propaan. Be-
zwaarschiften kunnen voor 23 maar worden
ingediend; de hoorzitting heeft plaats op
1 april 11.30 uur.
Tankercleaning B.V. vraagt een vergunning
tot het wijzigen van de technische installatie
van haar inrichting voor het schoon- en
gasvrij maken van takschepen en -auto's aan
de Havenstraat 21. De wijziging omvat het
vervangen van 2 schotse ketels en toebe
horen door 2 thermische vloeistofketels,
resp. met een V.O. van 272 m2 en 185 m2,
elk voorzien van regel- en beveiligingsappara
tuur en een aandrijving van 5 elektromo
toren voor pompen, enz. van 176 pk voor de
grote een 66 pk voor de kleinere ketel. Be
zwaarschriften kunnen ingediend tot
28 maart a.s.; de hoorzitting heeft plaats op
3 april a.s. om 11.00 uur.
De firma Ant. v.d. Zouwen, Dr. Zamenhof-
straat 13a, vraagt een vergunning voor het
uitbreiden van haar inrichting aan de Emma-
straat 12. De uitbreiding onvat de opslag
t.b.v. de verkoop van 5 flessen butaal en
5 flessen butaan, elk met een inhoud van
26 liter. Bezwaarschriften kunnen ingediend
tot 28 maart a.s.; de hoorzitting heeft plaats
op 3 april om 10.30 uur.
Luchtverontreinigingswet. De B.V. Branderij
en Gistfabriek Hollandia II te Schiedam
heeft ingevolge de Wet Luchtverontreiniging
en het Vergunningen besluit inrichtingen
luchtverontreiniging, bij Gedeputeerde Sta
ten van Zuid-Holland een aanvraag ingediend
voor het uitbreiden en wijzigen van de fa
briek van graanalcohol, welke betrekking
heeft op 10 gistingtanks, een temperatuur-
straat, een graansilo voor 500 ton graan en
een hamermolen, gelegen op het perceel
's-Gravenlandseweg 25—29 te Schiedam.
In dit geval moeten de bezwaarschriften
worden gericht tot Gedeputeerde Staten,
doch in twee-voud worden ingediend bij
B en W van Schiedam tot uiterlijk 27 maart
a.s. De openbare hoorzitting wordt gehou
den op 4 april 1975 om 16.00 uur in de
recreatiezaal van het Stadskantoor, Emma-
straat 1.
