Gas in het Westland -
een "schone" zaak
Gazzificatie in het
Westland voltooid
Stadsblad jt
Vrijworstelgala
in Rotterdam
Een nieuwe
hit-compilatie
van La Bassey
IN AMSTERDAM
Een muzikaal
medicijn
Het Nieuwe
is één van de 25 Randstad-Edities die
wekelijks in een groot gedeelte van Zuid-
Holland met een totale oplage van ruim
680.000 exemplaren huis-aan-huis worden
verspreid.
HET NJC'
HET NIEUWE STADSBLAD - PAGINA 20 - VRIJDAG 3 OKTOBER 1975
De dreigende energiecrisis die eind
1973, begin 1974 de kop opstak, heeft
alle prognoses voor de „gazificatie"
van het Westland naar de
prullenmand verwezen. Onverwacht
veel tuinders meldden zich bij het
Gemeentelijk Energiebedrijf van Den
Haag als klant voor de „gazificatie".
Een woord waar de woordenboeken
niet goed raad mee weten, maar dat
staat voor de aansluiting van de
Westlandse tuindersbedrijven op het
aardgasnet.
De stroomversnelling in de aansluiting
van het kassengebied heeft tot gevolg
gehad dat de komende winter rond de
jaarwisseling 2500 van de ruim 3000
tuinders in het concessiegebied van
het Energiebedrijf aardgas zullen
stoken.
Dat ze niet meer met olie stoken is
duidelijk te merken aan de sterk
verbeterde kwaliteit van de lucht in
het Westland en Den Haag. Het
betekent dat de komende
winterperiode maar liefst 25.000 ton
zwavel minder in de lucht boven
Westland en Den Haag terecht komt
dan vijf k zes jaar geleden. En dat is
een „schone" zaak.
Niet 411e roetende rookpluimen zijn nu
voortaan 's-winters boven de glazen
horizon van het Westland verdwenen,
maar de zwaarste grauwsluiers zijn
toch wel weggetrokken.
ZWARTMAKER
Jaren geleden daalde in de
wintermaanden meer dan eens een
stofdunne roetregen op de
kraakheldere was van Haagse
huisvrouwen aan de zuidwestkant van
de stad. De zwartmaker was de
stookolie van de Westlandse kassen en
warenhuizen. Maar de tuinders waren
de boosU doeners tegen wil en dank.
Zij moésten immers wel stoken om de
wereldberoemde produkten van de
Glazen Stad te kunnen blijven leveren.
En de enige brandstof die daarvoor in
aanmerking kwam was olie.
SNELREINIGER
Zelf hadden de tuinders ook last van
de neerdwarrelende rook- en
roetdeeltjes. In het stookseizoen
moesten de jonge plantjes in de kassen
alle moeite doen om het schaarse
winterlicht voor hun groeiprocessen op
te vangen. Maar de roetdeeltjes op de
kassen zeefden het licht vaak zo sterk,
dat meer dan eens de oogst alleen al
hierdoor mislukte. Wel zetten de
tuinders soms op de kassen als
snelreinigers de „ruitensproeiers" aan,
waarmee zij 's-zomers zonodig de
kassen konden koelen.
AARDGAS
Het aardgas zou tenslotte uitkomst
brengen. Aan het eind van de jaren
zestig begon steeds meer de betekenis
van olie als politiek machtsmiddel in
de wereld duidelijk te worden. Oók in
de jaren zestig was men begonnen de
verbazingwekkende vondst van de
aardgasbel in het noorden des lands
met een buizenstelsel pijlsnel naar de
Nederlandse huiskamers te brengen.
Zo was Den Haag in de jaren 1964-
1967 na een omvangrijke operatie
overgeschakeld op aardgas. Nu, in
1975, stookt bijna 86 procent van de
Hagenaars zijn huis daarmee warm.
En ook het Westland kreeg aardgas
voor huisverwarming.
BEDRIJFSZEKERDER
Het Westland bezat echter nog geen
zware gasleidingen om
stookinstallaties voor de kassen op aan
te sluiten. Maar zowel de
tuindersorganisaties als het
Energiebedrijf gingen er wat in zien
om over te gaan tot gazificatie van het
Westland. De prijs voor aardgas was
destijds nog niet helemaal
doorslaggevend voor de tuinders,
omdat de olieprijzen nog lang niet zo
opgelopen waren als later zou
gebeuren.
PLUSPUNTEN
Natuurlijk waren er meer pluspunten.
Zoals het voordeel dat de roetaanslag
op de kasruiten voortaan tot het
vrrieden zou behoren.
I.n aardgas veroorzaakte in
tegenstelling tot olie geen
verontreiniging van de
stookinstallaties. Dót betekende weer
minder storingen en een grotere
bedrijfszekerheid.
In 1970 ging tenslotte de eerste spade
de grond in voor de aanleg van het net
van aardgasleidingen. Hoeveel
tuinders aansluiting op dit net wilden,
wist men nog niet exact. Het
concessiegebied van het
Energiebedrijf besloeg het overgrote
deel van het Westland, met de
gemeenten Naaldwijk, Maasland, 's-
Gravenzande, De Lier, Monster en
Wateringen. Het gebied telde ruim
3000 tuindersbedrijven.
De gazzificatie van het Westland is voltooid. Ofwel: 2500 van de 3000
tuinders verwarmen hun kassen niet meer met zware stookolie, maar met
schoon gas. Tamelijk stilzwijgend is deze Uftfe»«jct Haagse milieu
belangrijke mijlpaal bereikt. m.
Weinigen zullen er daadwerkelijk iets van heem gemerkt, aldus de
redaktie van „Den Haag", het maandblad dat de gemeente uitgeeft en
waarin in het septembernummer onder de pakkende kop „Gas in het
Westland een schone zaak" nader op deze materie wordt ingegaan.
Bijgaand verhaal, uiteraard bekeken vanuit de Haagse i.e. gemeentelijke
hoek, drukken we hierbij graag af.
Weinigen zullen er iets van hebben gemerkt, om de draad van de inleiding
tot dit artikel weer even op te nemen.
Jawel, behalve dan de mensen die dicht tegen het Westland aanwonen. En
geen last meer hebben van roet in de lucht, die ondanks al onze moderne
witmakers de witte was, die op de maandagmorgen nu eenmaal buiten
hangt bij ons proper volkje, danig aantastte. En daarmee het humeur van
vele huisvrouwen, aldus preekt „Den Haag" voor eigen parochie.
Om er in één adem op te laten volgen dat zulks nu algemeen gesproken
verleden tijd is, al wil er uit Rijnmond (zo wordt het vervuilingsballetje
handig teruggekaatst) nog wel eens iets onaangenaams overwaaien...
Op deze pagina een schets van deze ontwikkeling, die bijzonder versneld
werd door de energiecrisis.
RUIM 86 MILJOEN
Bij de start van het gazifïcatieproject
stelde de Haagse gemeenteraad in
december 1970 een krediet van ƒ.52
miljoen beschikbaar. In de loop der
jaren bleek nog aanzienlijk meer
nodig dan dit startbedrag. Alleen al
omdat steeds meer tuinders
meededen. Maakt men anno 1975 de
balans op, dan blijkt de gazificatie in
totaal ruim 86 miljoen te hebben
gevergd.
PUZZELS
De N.V. HABO, aannemer van het
projekt, begon in 1970 in Naaldwijk.
Daar was een aansluitpunt op een
zware gastransportleiding van de N.V.
Nederlandse Gasunie. Men wilde ook
eerst de middenstrook van het
Westland aanpakken, van Naaldwijk
naar het noorden, omdat daar het
zwaarst gestookt werd. Het is het
gebied waar vooral tomaten en
komkommers gekweekt worden.
Behalve de juridische puzzels, als men
door een stukje particulier land heen
moest, waren er vaak ook technische
problemen, die de buizenleggers soms
tot wanhoop dreigden te brengen. Het
Westland had nooit een uitgebreid
wegennet bezeten. De elders gevolgde
methode om de gasleidingen zoveel
mogelijk in straten en wegen aan te
leggen, was in het Westland dan ook
vrijwel nergens bruikbaar.
MET DE HAND
In vroeger tijden brachten de tuinders
hun produkten per bootje naar de
veiling, via de vele slootjes en vaarten
die dit gebied doorsnijden. Pas later is
men weggetjes gaan aanleggen en
daarbij bracht men nu niet altijd de
beste fundering aan. Betonnen
kasvoeten en stenen van oude
bouwwerken werden in de grond
gestort als ondergrond voor de
daaroverheen aangelegde weggetjes.
Mede hierdoor was de bodemkwaliteit
voor het leggen van de gasleidingen
nog veel slechter dan men
aanvankelijk had gedacht. Vaak in
één woord: puin.
Soms moesten de buizenleggers „met
de hand" een sleuf dwars door een kas
heen graven. Onverdroten zetten ze
echter het werk voort, ondanks
tegenslagen. Eind 1974 bereikte het
net van hoofdleidingen zijn voltooiing.
In de Oranjepolder in Naaldwijk, de
gemeente waar het projekt vier jaar
eerder was begonnen.
De tuinders kwamen vanaf 1970, zij
het aanvankelijk nog wat
schoorvoetend, om aansluiting van
hun bedrijven vragen. Zelf betaalden
zij een deel van de aanlegkosten van
de hoofdleidingen naar hun tuinen, en
bovendien moesten ze in hun
bedrijven een andere stookinstallatie
laten neerzetten. Alles ging zijn
gangetje. Nog in 1973 raamde het
Energiebedrijf dat in 1976 het aantal
gas stokende tuinders rond de 1200
zou liggen.
Maar die raming bleek veel te
pessimistisch, omdat begin 1974 de
gazificatie onder invloed van de
energiecrisis in een stroomversnelling
raakte.
GORDIJNEN DICHT
Iedereen weet het zich nog te
herinneren: de sombere
voorspellingen over de leveranties van
olie in de komende jaren, de autoloze
zondagen, benzinebonnen, het graadje
lager van de verwarming en 's-avonds
moesten van de minister de gordijnen
vroeger dicht.
Het spook van de energiecrisis deed de
olieprijzen de pan uit rijzen.
Honderden tuinders haastten zich dan
ook om zich bij het Energiebedrijf aan
te melden als aardgasklant. De
energiecrisis, of liever gezegd de
schaduw daarvan, maakte dat de
gazificatie van het Westland een
stormachtige ontwikkeling
doormaakte.
De reactie van de tuinders was
gemakkelijk te begrijpen. Want op
een bepaald moment in 1974 waren de
prijzen van olie het drievoudige van
die van aardgas.
Er waren voorbeelden van tuinders die
ƒ.100,000,aan stookkosten zouden
hebben als ze het winterseizoen met
olie hadden moeten stoken, en die
maar ƒ.30.000,moesten neertellen
voor de benodigde hoeveelheid
aardgas.
En zo kwam het dat in plaats van de
1.200 gas stokende tuinders die het
Energiebedrijf in 1976 verwachtte, er
nu rond 2.400, dus tweemaal zoveel,
zijn aangesloten. Nog vóór het einde
van dit jaar zal de 2.500 zijn
overschreden.
Veel verder verwacht het
Energiebedrijf niet te komen. Want
van de nog resterende 500
tuindersbedrijven in het Haagse
concessiegebied stookt driekwart
zelden (de zogenaamde „koude
tuinen"). Een rekensommetje leert dat
er nog altijd zo'n 125 tuinders
overblijven, die met stookolie blijven
werken, meestal omdat ze de
investering voor de aardgasaansluiting
niet kunnen of willen doen. Een
enkeling heeft een zeer moeilijk
bereikbare tuin, waar aanleg van een
aardgasleiding zoveel problemen met
zich mee brengt, dat er vrijwel geen
beginnen aan is. Maar volgens het
Energiebedrijf zijn in het Westlandse
kassengebied bijna geen grote
oliestokers meer te vinden.
Hieronder is nog eens in een lijstje het
aantal aansluitingen van tuinders in
de vijf jaren van het gazifïcatieproject
te zien. De schrik van de energiecrisis
komt er duidelijk in tot uiting:
aansluitingen per 1.1.1971: 69
aansluitingen per 1.1.1972: 279
aansluitingen per 1.1.1973: 627
aansluitingen per 1.1.1974: 1237
aansluitingen per 1.1.1975: 2106
Verwacht aantal per 1.1.1976: ruim
2500.
Het aardgasverbruik is in de loop 'van
de jaren ook met enorme sprongen
gestegen. Hieronder is het aangegeven
in miljoenen kubieke meters:
verbruik over 1971: 70
verbruik over 1972: 202
verbruik over 1973: 409
verbruik over 1974: 711
verbruik over 1975: 985 (raming)
De raming voor 1976: 1100 miljoen,
ofwel 1,1 miljard kubieke meter.
Het gebruik van aardgas in plaats van
stookolie heeft onmiskenbaar zijn
invloed gehad op de
luchtverontreiniging in het Westland
en het Haags stadsgebied. De zware
stookolie levert door zijn
samenstelling bij verbranding zeer
veel zwaveldioxyde, en daarnaast ook
zwarte bestanddelen als roet in de
rook. Deze sterk verontreinigende
factoren zijn door de gazificatie van
het Westland een heel eind
teruggedrongen.
LEYWEG
De afdeling Milieutoezicht van Bouw
en Woningtoezicht meet al jarenlang
een aantal componenten van
luchtverontreinigende stoffen, op
diverse plaatsen in de stad. Een van de
meetpunten bevindt zich aan de
Leyweg, het dichtst bij het Westlands
kassengebied. Daar is de invloed van
de oliestook op de
luchtverontreiniging destijds heel
duidelijk geregistreerd. Naarmate de
gazificatie verder zijn beslag kreeg,
zijn de concentraties zwaveldioxyde en
standaardrook op dit meetpunt sterk
gedaald als gevolg van de
omschakeling. De gemiddelde
verontreiniging met deze stoffen ligt
op het meetpunt aan de Leyweg nu
vrijwel gelijk met die op andere
punten aan de noordkant van de stad,
waar de invloed van de kassen altijd
veel minder merkbaar is geweest.
De dalende lijn voor het meetpunt
Leyweg springt naar voren uit
onderstaande getallen. Ze geven over
de winterhalfjaren oktober tot en met
maart de gemiddelde verontreiniging
met zwaveldioxyde aan in
microgrammen per kubieke meter
lucht:
winterhalfjaar 1971-1972: 151
winterhalfjaar 1972-1973: 120
winterhalfjaar 1973-1974: 87
winterhalljaar 1974-1975: 54
De tabel voor de gemiddelde
hoeveelheid standaardrook in
microgrammen per kubieke meter
lucht geeft een indicatie voor de mate
van „zwartheid" van de lucht,
veroorzaakt door bijvoorbeeld roet:
winterhalfjaar 1971-1972: 45
winterhalfjaar 1972-1973: 34
winterhalfjaar 1973-1974: 32
winterhalfjaar 1974-1975: 23
Zoals gezegd betekent het stoken met
aardgas in plaats van olie dat er nu per
stookseizoen, als er een miljard
kubieke meter aardgas in het
Westland in vlammen opgaat, 25.000
ton zwavel minder in de atmosfeer
terecht komt dan vroeger. Het zou
overigens niet juist zijn te denken dat
er nu geen vuiltje meer aan de lucht is
en dat uit de richting van het
Westland alleen maar schone frisse
lucht over onze streken stroomt. Op de
dagen waarop de meeste
luchtverontreiniging door
zwaveldioxyde wordt gemeten, blijkt
die nog altijd uit het zuiden te komen,
van Westland, Rijnmond en ook
enigszins van het op dieselolie
draaiende vrachtverkeer.
Wie de blik naar het Westland richt,
zal best nog eens een zwarte
rookpluim boven de Glazen Stad zien
hangen, maar vergeleken met vijf jaar
terug is - er toch onnoemelijk veel
verbeterd. Of dat zo blijft is niet
helemaal zeker. De afdeling
Milieutoezicht hoopt dat de regering
in het kader van het energiebeleid het
stoken met aardgas in het Westlandse
kassengebied niet zal beperken.
Deskundigen zeggen dat de
energiebehoefte in de toekomst meer
gedekt zal moeten worden met olie.
Als de regering zou beslissen, dat de
energiecentrale van Den Haag niet
meer met gas mag werken en dus
wel op olie moet overschakelen zou
dat alleen aanvaardbaar kunnen zijn
als het Westland met aardgas mag
blijven stoken. Zo zegt de afdeling
Milieutoezicht.
Wettelijke normen voor toelaatbare
luchtverontreiniging kent ons land
nog niet. Wél heeft de
Gezondheidsraad normen gesteld, die
de raad als grenswaarden gehanteerd
wil zien. Vóór de gazificatie van het
Westland werden deze grenswaarden
in Den Haag overschreden. De laatste
jaren liggen de meetresultaten er
dankzij het aardgas ruimschoots
onder. En dat is toch wel een „schoon"
gegeven.
Op maandag 6 oktober zal er in het
Sportpaleis Ahoy' een Vrijworstelgala
met professionals plaatsvinden.
Europa's grootste promotor op dit
gebied de Belg Pete Brackeniers, heeft
met grote zorg een programma
samengesteld, waarin deelnemers uit
onder meer Spanje, Italië, Hongarije,
Australië, Japan, Engeland, West
Duitsland, België en Canada in de
ring zullen verschijnen. Aaanvang
20.15 uur.
Terwijl op dit moment een
laatste hand wordt gelegd aan een
geheel nieuwe elpee van La Bas
sey, ziet alweer het tweede dubbe-
lalburn met verzamelde hits het le
venslicht. Drie plaatkanten met
gouwe ouwe, zoals „The Shadow
of your Smile", „It must be him",
„Big Spender", enzovoorts en een
live kant, opgenomen in The Talk
of the Town.
Mede in verband met haar uitge
breide bezoek aan ons land in no
vember, verdient deze hit-compila
tie ieders aandacht. Voor alle ze
kerheid geven we hier nog even
de concert-data:
25 november Amsterdam.
26 november Utrecht.
27 november
28 november Amsterdam.
29 november Den Haag.
30 november Rotterdam.
„Muziek als medicijn" is een LP
die door platenmaatschappij Ario-
la-Eurodisc werd uitgebracht ter
gelegenheid van haar vijfjarig
bestaan.
De medicinale werking die van
de muziek uitgaat wil men nog
versterken door een gedeelte van
de opbrengst van deze plaat af te
staan aan de Stichting Zonnefonds
Ziekenhuisomroepwerk om op die
manier steun te verlenen aan al die
mensen die hun vrije tijd opoffe
ren om de zieke medemens muzika
le medicijnen toe te dienen. Op de
binnenhoes van dit plaatwerk is
een kryptogram afgedrukt waar
mee prachtige prijzen zoals een
kleurentelevisie te winnen zijn. Op
de elpee zelf staan nummers van
Cat Stevens, Udo Jürgens, The Car
penters, De Wiener Symphoniker,
Sacha en Paul en Stealers Wheel.
