viering 110 jarig bestaan
Orpheus met receptie
Rijke
historie
HET NIEUWE STADSBLAD - PAGINA 42 - WOENSDAG 15 SEPTEMBER 1976
Elders in dit blad leest u een stukje gesehiedenis over het 110-jarig bestaan van
het Koninklijke Sehiedams Mannenkoor „Orpheus", samengesteld door de nij
vere secretaris Loet Stouthandel.
Zaterdagmiddag hield dit magnifieke koor een grandiose receptie in café-restau
rant „Rijnmond", waarbij vele prominenten in de zangwereld acte de présence
gaven. Als eerste bood oud-burgemeester H. Roelfsema, bi gezelschap van zijn
echtgenote zijn oprechte gelukwensen aan. Hij deed dit hoofdzakelijk als vice-
voorzittcr van het Anjerfonds en zal straks ongetwijfeld als liefhebber van goede
muziek van zijn belangstelling blijk geven op de avond, als „Orpheus" met me
dewerking van Sehiedams Vrouwenkoor o.l.v. Ria Borgmeijer het aandurft een
concert uitvoering te geven van de Russische opera „Een leven voor de Tsaar"
van Michael Glinka. Dit alles gebeurt op vrijdagavond, 22 oktober a.s. in de ge
heel verbouwde en gemoderniseerde Havenkerk met zijn uitstekende accoustiek.
VERRASSING
„Orpheus" mag dan elke dinsdag
avond trouw repeteren in één der zalen
van gebouw „Arcade". Hun dames
hebben altijd bij bepaalde gelegenhe
den voor verrassingen gezorgd. Hoe
vaak bijvoorbeeld heb ik niet met een
„Orpheus-balpen" geschreven?
Tien jaar geleden ter gelegenheid van
het honderdjarig bestaan bood Enny
Stouthandel namens de groep speciale
„Orpheus-dames" een bedrag onder
couvert aan.
Nu was zij er zaterdagmiddag weer
namens de „Orpheusdames" (een ze-
zestigtal) en voor het totaal verraste
bestuur ontvouwde zij een gehele rol
opgeplakte briefjes van honderd gul
den, verpakt in plastic zakjes en verte
genwoordigde een bedrag van maar
liefst ƒ.2.580,—.
Kunt u zich voorstellen, dat voorzitter
Piet Smit (een zeer kundige; al sinds
zestien jaar) even sprakeloos was en
toen schier woorden tekort kwam om
hiervoor te danken. Al eindigde hij wel
heel zakelijk met de woorden: „Ik
hoop dat je over tien jaar weer
terugkomt".
De heer W. J. Lingeman van de Ko
ninklijke Zangvereniging „Caecilia"
uit Haarlem memoreerde de goede
verstandhouding met dit „Orpheus",
dat kan bogen op een goede ge
zondheid en kracht en noemde dit
koor uit Schiedam een voorbeeld voor
geheel Nederland.
Op 22 oktober zal een speciale afvaar
diging van „Caecilia" vertegenwoor
digd zijn in de zaal, want er zijn reeds
dertig toegangskaarten gekocht. De
heer Lingeman wenste „Orpheus" nog
vele, goede jaren toe en het zal straks
ongetwijfeld zijn 125-jarig bestaan
kunnen vieren, was zijn vooruitziende
blik.
OVERAL VANDAAN
Als voorzitter van de feestcommissie
had Loet Stouthandel het er maar
druk mee, om alle brieven, telegram
men en gevers van fraaie bloemstuk
ken te memoreren. Teveel om allemaal
op te noemen, al mag zeker een uit
zondering gemaakt worden voor de
speciale gelukwensen uit Menden en
Esslingen, het echtpaar Scheffers, een
bedrag van vijftig gulden namens het
mannenkoor Apollo", bestemd voor
de aanschaf van een muziekstuk, de
speciale brief op rijm van één der ere
voorzitters mr. J. W. Peek uit het ver
leden en een brief op rijm van oud
pianist Henny Moser. „Euterpe" uit
Utrecht en ga zo maar door.
Het ene fraaie bloemstuk na het ande
re werd binnengebracht. De gehele
zangwereld, waarmde „Orpheus" in al
die jaren te maken heeft gehad, leefde
op deze dag van de feestelijke receptie
intens mee en daarbij kwam een ieder
tot de ontdekking, hoe bijzonder ge
schikt „Rijnmond" is voor het organi
seren van een receptie.
Oiga Lowina, vocale eregaste van de
ZOS, muzikaal terzijde gestaan door
een trekharmoniste.
GEESTIG
Ja, bijzonder geestig was de toespraak
van Enny Stouthandel, de vrouw altijd
achter het speciale verrassingsbrein,
als het „Orpheus" bestreft op hoogtij
dagen.
„Orpheus" te vergelijken met de
smartlappen van Vader Abraham nu
ging haar wel een beetje te ver, maar
in de allereerste jaren van zijn bestaan
leek het daar wel een beetje op, me
moreerde zij. Daarvoor had zij na
tuurlijk een duik in de rijke geschiede
nis van Orpheus" genomen, terwijl
echtgenoot-secretaris even afwezig
was!
„Orpheus" kende weieens diepte
punten en bereikte met een aantal le
den destijds van slechts zestien wel
zijn allergrootste. Maar „Orpheus"
kwam terug. Het (zangjvonkje bleef
smeulen en de brandende kaars werd
later aan anderen overgedragen.
Namens zestig enthousiaste
„Orpheus-dames" bood de energieke
voorzitter van het speciale damescom-
mité (een rol haar op het lijf geschre
ven) die enorme reeks van ingeplakte
briefjes van honderd gulden adn.
En dirigent Chris Verhoog had hier
voor geen treffender eerbewijs kunnen
vinden, dan spontaan zo middenin de
zaal zijn „Orpheusmannen" te diri
geren met het spontane, vanouds be
kende „Hoera, hoera, zij leve lang".
SPREKERS
Vitale voorzitter van Rotte's Mannen
koor. de heer L. v.d. Meer. tevens
voorzitter van het Gewest Z-Holland
van het Zangersverbond wees speciaal
op de grote verdiensten van voorzitter
Piet Smit, die al zestien jaar deze
tunktie bekleedt. En zou er nu echt
een opvolger voor hem zijn?
Binnenkort viert Rotte's Mannenkoor
zijn 125-jarig bestaan en dan is Orp
heus, nog jong van hart, natuurlijk
welkom, aldus spreker.
De voorzitter van het succesvolle „Se-
nectutekoor", een onderafdeling van
Orpheus, de heer J. Gabriels heel be
scheiden, wees erop, dat hij inderdaad
vele jaren lid is geweest van Orpheus.
Extra aandacht vroeg hij voor het vele
werk, dat de 81-jarige penningmeeste-
resse, mevrouw E. Kockx nog dage
lijks voor „Senectute" verzet. Zij was
op de receptie aanwezig en natuurlijk
kreeg zij van het jubilerende Orpheus
een extra hartelijk applaus.
Gelukwensen ook bij monde van de
heer Heggelman. Sprekende namens
de Schiedamse Gemeenschap, afde
ling Zang en muziek.
GESCHENK
Totaal verkleumd van de regen maak
te burgemeester drs. A. J. Lems, ver
gezeld van zijn echtgenote, zijn entree.
Tenslotte had hij net daarvoor het de-
filé van alle voorbijtrekkende drum
bands in de Lange Nieuwstraat afge
nomen.
I)e heer Lems sprak niet in zijn funk-
tie als ere-voorzitter van Orpheus,
doch zuiver als burgemeester van
Schiedam. Met in 'zijn hart een diepe
bewondering voor het 110-jarige Orp
heus, dat zich met ijzeren discipline
hiertoe had opgewerkt.
Met veel interesse had spreker zich in
het jubileumboek ter gelegenheid van
Orpheus honderd-jarig bestaan ver
diept. Schiedam kan terecht trots op
dit Orpheus zijn, was zijn mening.
Helaas moest hij het bestuur teleur
stellen, want op de grote avond van
hun gezamenlijk concert met Sehie
dams Vrouwenkoor is hij verhinderd
te komen, maar hij wenste hun alle
een heel goede avond toe.
Het is niet zo, dat je als burgemeester
alles kan en mag, verduidelijkte
Sehiedams eerste burger. Maar als ik
eens een bedrag krijg aangeboden
voor een goede instelling, dan stop ik
dat geld altijd in een speciale pot. En
daaruit kreeg Orpheus t.g.v. zijn 110-
jarig bestaan nu een bedrag onder
couvert aangeboden. De allerlaatste
spreker was tenslotte de heer Graper
van het Mannenkoor uit Oostvoorne,
die zijn toespraak geheel afstemde op
de spreuk: „van het concert des levens
krijgt niemand een programma".
Daarna bleef Orpheus met zijn dames
nog even gezellig bij elkaar en maakt
men zich op om zaterdag 18 tot en met
maandag 20 september een bezoek
aan Schin op Geul met hun dames
door te brengen.
Op zondagmorgen wordt medewer
king verleend aan een RK dienst en 's-
avonds wordt een concert gegeven in
samenwerking met het ontvangende
koor „Inter Nos". Want zingen moet
dit Orpheus nu eenmaal!
Voorts staat nog op dit programma
een rondrit door Z-Limburg en een of
ficiële ontvangst door de burgemeester
van Valkenburg onder welke gemeen
te Schin op Geul ressorteert.
Plezierige dagen allemaal toegewenst.
En mocht u nog geen toegangskaarten
hebben voor het grote gezamenlijke
concert op 22 oktober: bestel ze dan
snel mogelijk bij Loet Stouthandel:,
Lange Haven 84, tel. 010-268704. Je
kan ze maar zo snel mogelijk
„binnen" hebben, want het wordt na
tuurlijk een uitverkochte zaal!
MIEKE
Burgemeester Lems richt hier duidelijk het woord tot het
bestuur van het jubilerende Orpheus, met links voorzit
ter Smit.
Maar bij woorden alleen bleef het niet. Burgemeester
Lems had ook nog een geschenk onder couvert achter de
hand, waarmee hij hier de voorzitter verrast.
En dal de burgemeester op de jubileumreceptie niet voor
dovemansoren sprak, toont deze foto van een inderdaad
groot gehoor.
Jil van den Doel achter het orgel dal hij als zijn broekzak
kent.
Namens de leden en donateurs van Orpheus krijgt voor
zitter Smit en zijn medebestuurderen hier een waaier van
honderd guldenbiljetten aangeboden.
De geschiedenis van Orpheus be
schrijven in het korte bestek, ge
schikt voor deze kolommen, is een
bijna onmogelijke opgave. Immers,
in de achter ons liggende honderd
cn tien jaar is zoveel gebeurd, is
zo'n onnoemelijk aantal feiten de
revue gepasseerd, hebben de perio
den met ups en downs zich zo rij
kelijk geschakeerd, dat een boe
kwerk in een royaal uitgevallen
formaat nog niet toereikend zou
zijn om een en ander nu eens dui
delijk uit de „b"oeken te doen!
Een feit is echter, dat reeds in 1863
een aantal zanglustige Schiedam
mers bijeenkwam voor het op
richten van een mannenkoor,
daartoe geïnspireerd door een wel
geslaagde zangmanifestatie ter ge
legenheid van de 50-jarige On
afhankelijkheidsfeesten in Neder
land. Men wilde komen tot „eene
blijvende Vereeniging van Schie-
damsche Zangliefhebbers, waarin
het veele goeds en groots gebun
deld worde, dat met bestaande
krachten op het gebied van de
Mannenzang zoude kunnen wor
den tot stand gebragt..." Dat ech
ter ook toen reeds het vereniging
sleven moeilijk was, bleek wel uit
het feit, dat van de 76 enthousiaste
beginners er spoedig 44 overbleven,
waarvan nog niet de helft op de re
petities verscheen. Al spoedig werd
dan ook weer besloten tot ophef
fing, maar toch, van het strovuurtje
bleef nog een vlammetje flakkeren,
en dit kwam weer tot ontbranden
toen in het voorjaar van 1866 toch
weer werd besloten tot het op
richten van een „Zanggezelschap",
*dat de naam zou dragen „Lieder
tafel Orpheus". De repetities zou
den plaatsvinden op za
terdagavond!!) in het gymnastiekl
okaal van het v/m Gymnasium aan
de Lange Nieuwstraat (beter be
kend als „Het Blauwe Huis"); de
contributie werd vastgesteld op
ƒ.0,10 per week. Reeds in mei 1867
werd een eerste uitvoering gegeven
o.l.v. dirigent W. H. Kühne en wel
ten bate van de nabestaanden van
dc verongelukte visserssloep „De
Wisselvalligheid".
Dc oud-burgemeester van Schie
dam, de heer H. L. Honnerlage
Grete, een naam die in de rijke
Orphcusgeschiedenis van vóór de
tweede wereldoorlog een zeer voor
aanstaande plaats heeft ingeno
men, werd op 24 september 1875
tot voorzitter benoemd. Typerend
voor die „goede"!?) oude tijd,
waarin de Liedertafel Orpheus nog
een vooraanstaande plaats bij de
gehele bevolking innam, is wel, dat
het koor, na het behalen van een
tweede prijs tijdens een concours in
Amsterdam, door die bevolking en
talrijke muziekkorpsen als triom
fators van het station werd inge
haald.
PRAEDICAAT „KONINKLIJK"
Vooraanstaande dirigenten zoals
C. C. A. de Vliegh, George Rijken
cn Paul v.d. Putten, brachten Orp
heus in de eerste rangen van het
Nederlandse mannen koorwezen en
de geschiedboeken vermelden dan
ook vele eerste prijzen, behaald op
zangwedstrijden en concoursen (al
is nu het verschil daarin ons niet zó
duidelijk).
Dubbel feestelijk werd in 1916 het
gouden jubileum gevierd, doordat
ter gelegenheid daarvan door H.M.
koningin Wilhelmina het praedi-
caat „Koninklijk" aan de vereni
ging werd verleend.
Bijzonder vermeldenswaard is ze
ker ook het in gebruik stellen in
1927 van een Orphcusschulp, ge
plaatst in het toen zo mooie, doch
nu grotendeels verdwenen Volk
spark, waar duizenden en nog eens
duizenden genoten van vele zome
ravondconcerten.
Met de intrede in 1929 van de
nieuwe dirigent Eduard Flipse,
werden de platgetreden paden van
dc zgn. liedertafelstijl snel verlaten,
en kwamen werken van veel mo
derne componisten op het pro
gramma te staan. Met succes, want
het koor floreerde als nimmer tevo
ren. Zo concerteerde men in juni
1933 in gebouw Tivoli te Utrecht
op uitnodiging van het 80 jaar be
staande K.N.Z.V.
Overigens bekleedden de heren W.
H. v.d. Toorn en W. Sterk, resp.
voorzitter en secretaris van Orp
heus, deze zelfde functies in het
Zangersverbond.
Nog twee bijzondere uitnodigingen
springen er in deze tijd vóór dc
tweede wereldoorlog duidelijk uit:
in juni 1937 gaf het koor een uit
voering van moderne werken in het
Concertgebouw te Amsterdam op
uitnodiging van de manifestatie
van de Nederlandse Toonkunst; en
twee jaar later werd Orpheus we
derom uitgenodigd, nu om te con
certeren tijdens het muziekfeest
van de Koninklijke Nederlandse
Toon kunstenaarsvereniging te
Rotterdam. Er werden werken ge
zongen van Pijper, Badings Zag-
wijn en Flipse. Een veelvuldig op
treden voor de radio (KRO, NCRV
en AVRO) alleen en tesamen met
het Rotterdams Philharmonisch
Orkest, is zeker ook het vermelden
waard.
Na de moeilijke oorlogsjaren kwam
het koor weer tot volle ontplooiing
en het jubileumboek in 1946 bij het
80-jarig bestaan vermeldde dan
ook 180 leden, 37 donateurs en
337(!) buitengewone leden.
Op 25 augustus 1946 vond een wel
zeer bijzondere Orpheusreis plaats.
De in Breda wonende ere-voorzitter
en mede-oprichter van Orpheus, de
heer Honnerlage Grete, was hon
derd jaar geworden en het zeer
grote Schiedamse gezelschap wilde
zich per trein naar deze stad ver
plaatsen om de jubilaris te huldi
gen. Dat had echter nogal wat
voeten in de aarde, daar de Moer
dijkspoorbrug nauwelijks was her
steld. De spoorwegen gaven echter
toestemming om als eerste gezel
schap de betrouwbaarheid van die
reparatie te testen! Overal veel be
volking, overal vlaggen, want dit
betekende weer een stukje herop
bouw van het door oorlogsgeweld
geteisterde Nederland. In Breda
brachten de Schiedammers tijdens
een door Breda's Mannenkoor
georganiseerd concert, de jubilaris
een grootse hulde.
In 1949 nam Eduard Flipse, die op
een korte onderbreking na, bijna
zestien jaar dirigent was geweest,"
afscheid van zijn koor en Gijsbert
Nieuwland nam de opengevallen
plaats In. Tevens dirigent zijnde
van de Kapel van de Koninklijke
Marine, bracht hij het koor, tesa
men met die kapel, op vele plaat
sen in het land.
Op 27 december 1949 overleed in
Breda op de leeftijd van 103 jaar,
de legendarische figuur „Honner
lage Grete", die 35 jaar voorzitter
en 83 Vi jaar lid van Orpheus was
geweest.
Het lag in de lijn der verwach
tingen dat de uitvoering van het
oratorium The Messiah in de Grote
Kerk te Schiedam een jaarlijks
weerkerende traditie zou worden,
dit mede gezien de overweldigende
belangstelling in de jaren 1960 en
1961 (2.000 bezoekers!), doch eind
1961 moest Gijsbert Nieuwland
wegens te drukke werkzaamheden
afscheid nemen en nam de beken
de dirigent Jos Vranken sr. zijn
taak over. Dat betekende na zo vele
jaren een geheel andere wijze van
zingen en studeren; dat betekende
ook een begin van een serie buiten
landse concertreizen. De eerste
vond plaats in mei 1963 met een
onvergetelijke reis naar Esslingen
in Duitsland, waaruit later de jeug
duitwisseling tussen een aantal
buitenlandse steden en Schiedam
ontstond.
Door de vele voetbaluitzendingen
op de woensdagavond, werd na bij
na zeventig jaar in 1965 de repetitie
verplaatst naar de dinsdagavond.
Dat betekende helaas een afscheid
van Jos Vranken, die zich op deze
avond niet vrij kon maken, maar
het betekende ook de komst van de
huidige dirigent Chris Verhoog, die
voor een continuering van de kwa
liteit van het koor zorgde. Verhoog
kreeg meteen de moeilijke taak op
korte termijn vier concerten met
een aantal eerste uitvoeringen te
moeten voorbereiden ter gele
genheid van het 100-jarig bestaan
in 1966. In dat jaar ook werd de
tweede reis naar het buitenland ge
maakt, ditmaal naar Viernheim.
Hierna werden vele concerten zo
wel in als buiten Schiedam gege
ven, waarbij dc moderne klanken
in de mannenzang zeker niet wer
den vergeten.
In 1970 cn 1973 volgden nog twee
bezoeken aan het buitenland, resp.
naar Menden (Duitsland) en Lon
den.
