Spaanse
noten
SNqei
5 eet
"ERS
TBHDi
ft
HET NIEUWE STADSBLAD - PAGINA 32 - VRIJDAG 5 NOVEMBER 11976
Sinterklaas is
nog springlevend
DE GOEDHEILIGMAN IN DE FOLKLORE
De avond waarop de maan door de bomen schijnt en waarop de makkers hun
wild geraas staken, komt dlchterby. De stoomboot hebben wij weer ginds uit
Spanje zien komen en het paardje huppelde nog immer over het dek.
Nog een paar nachtjes slapen en het is weer zover. Het heerlijk avondje is dan ge
komen. Het is Sinterklaas.
Sinterklaas! De folklore rondom dit typisch Nederlandse feest is groot. En dan
denken we hierbij nog niet eens aan het maken van rijmen en het in elkaar zetten
van surprises.
De liedjes die aan Sinterklaas gewijd zijn moeten ontelbaar zijn. Veel zijn er zo
maar ontstaan. Maar er zijn er ook die van een zeer poëtische tekst voorzien zijn.
Voor alles zijn het echter kinderliedjes.
In vele Sinterklaasliedjes wordt er om een appeltje gevraagd.
VELE KINDERLIEDJES
Rondom het feest van Sinterklaas zin
gen kinderen. Weliswaar zijn de mees
te van deze liedjes wat kreupel van
rijm, maar dat heeft nimmer de dolle
pret kunnen drukken. We zullen er
een aantal onder de loupe nemen.
Omdat men hier in het mistige Ne
derland wil dat Sinterklaas over
igens om onverklaarbare redenen
uit het zonnige Spanje komt, spelen
sinaasappelen een belangrijke rol in
diverse sinterklaasliedjes.
,,Sinte Niklaes van Tolentuyn
Breng wat mee wat lekkerding
Lekkerding van Spanje
Drie appelkens van Oranje".
De Amsterdammers, chaunvinistisch
als ze zijn, zingen bij deze appeltjes in
één adem door meteen over hun stad.
„Sinterklaas, goedheilig man
Trek je beste tabbert an
Rijd ermee naar Amsterdam
Van Amsterdam naar Spanje
Appeltjes van Oranje".
De goed-vaderlanse gewoonte om in
december de kinderen hun schoentjes
bij de schoorsteen te laten zetten
wordt natuurlijk ook bezongen.
„Sinte Niklaas capoentje
Bringde wat in mijn schoentjen
Een appelken of een citróentjen".
Merkwaardig is, dat in al deze liedjes
om een appeltje gevraagd wordt! De
tandartsen zullen er beslist verheugd
over zijn. Toch is zoetigheid ook niet
te versmaden. Getuige de tekst van het
volgende fragmentje waarin ook de
bekende schoorsteen een rol speelt.
„Sint Niklaas dou goede bloed!
geef me een zakje vol suikergoed
Niet teveel en niet te min
Smijt het maar de schoorsteen in".
Als patroon van de zeevarenden wordt
Sinterklaas ook bezongen. Hoewel
men het de bonkige zeelui van vroeger
niet aanzag, zijn er toch verschillende
liederen bewaard gebleven op een kin
derlijke tekst.
„Wij zullen ons scheepken wel stieren
Al over de wilde zee
Al op Sinterklaas manieren".
ANDERE VORMEN
In sommige streken van ons land viert
men het Sinterklaasfeest op een ande
re wijze dan wij gewend zijn. Op de
avond van 5 december verschijnen op
Schiermonnikoog de zg. „klozems",
een verbastering van het woord
„Klaasoom". Spookachtig uitgedoste
jongens gaan dan gemaskerd en ram
melend met kettingen en bussen de
huizen van de eilandbewoners binnen.
Zij worden dan op gulle wijze
onthaald. Althans, dat was de bedoe
ling.
In weer andere streken gaat de jeugd
rond om bij de inwoners liedjes te zin
gen om daarna snoepgoed of wat geld
los te krijgen.
Na de reformatie werd hier en daar
een grootscheepse aanval gedaan op
het Sinterklaasfeest. In Arnhem werd
het zelfs verboden om in het begin van
december thuis speculaas te bakken!
In verschillende plaatsen werd de tra
ditionele Sinterklaasmarkt eveneens
„in de hoek gezet". Weer ergens an
ders mocht geen Sinterklaasachtig
snoepgoed zoals pepernoten worden
verkocht. Veel hebben die verboden
echter niet uitgehaald. Het sinter
klaasfeest werd steeds gevierd. De
kinderziel bleek machtiger dan puri
teinen meenden.
Ook de wetenschap heeft zich van Sin
terklaas meester gemaakt. In 1949
schreef de psycholoog prof. dr. A. de
Groot een boek onder de titel „Sint
Nicolaas, patroon der liefde". Enkele
jaren geleden werd dit boek in het En
gels vertaald en in Londen uitgegeven
onder de wijdlopige titel: „Saint Ni
cholas, a psychoanalytic study of his
history and myth".
Acht jaar geleden was Sint Nicolaas
zelfs wereldnieuws. In een persbericht
van United Press International werd
namelijk vermeld, dat het gebeente
van de heilige Nicolaas van het Ita
liaanse Bari naar de Sint Nicolaaskat-
hedraal in het Griekse plaatsje Volos
gebracht zou worden. De bisschop van
Myra gaf aldus zijn bijdrage aan de
oekumenische hereniging van de Oos
terse en Westerse Christelijke kerken.
De goede man zal daarvan wel nooit
gedroomd hebben. Evenmin zal hij
weet hebben gehad van de trouwe
schare volgelingen, die jaarlijks in het
natte en koude Nederland zijn ver
jaardag op zo'n merkwaardige wijze
vieren.
GEMEENTEWAPEN
In het Utrechtse plaatsje Odijk staat
een herberg met een bijzonder mooi
uithangbord. Het stelt Sint Nicolaas
voor met de drie kinderen in een tob
be. Ofschoon de gemeente geen offi
cieel erkend wapen bezit staat de hei
lige kindervriend toch op het zegel van
de heerlijkheid Odijk.
In de Brabantse plaatsen Val-
kenswaard en Haps, prijkt Sinterklaas
in vol ornaat met mijter en staf op het
gemeentewapen. Dat is eveneens het
geval in het gemeentewapen van de
Limburgse peelplaatsen Meyel en
Heythuizen. In Friesland is zelfs een
plaatsje naar hem genoemd: Sint Ni-
colaasga.
DEN HAAG EN AMSTERDAM
Vroeger kende Den Haag het Sint Ni-
colaasgasthuis. Het werd in 1355 ge
sticht door Albrecht van Beieren. Na
de afbraak bleef de naam voortbe
staan in de nieuwe behuizing aan de
Amsterdamse Veerkade. De deurom
lijsting van dit pand is afkomstig van
het oorspronkelijke Sint Nicolaasgast-
huis, dat in 1904 werd gesloopt.
In het Haagse gemeentearchief bevin
den zich nog een aantal Sint Nicolaa-
salmanakken. Vroeger was het de ge
woonte om rond 5 december een der
gelijke almanak ten geschenke te ge
ven aan vrienden en relaties.
Den Haag heeft zelfs een Sint Nicolaa-
soproer gekend. Maar dat heeft niets
met de vijfde december te maken. Het
had meer te maken met de vrijge
vigheid van de prins van Oranje, die
nogal eens een „vertering" weggaf
waarbij de drank rijkelijk stroomde en
waarbij op het Binnenhof een groot
vuurwerk werd afgestoken. Toen dat
allemaal eens ophield kwam het volk
in verzet.
En hoe het feest van Sinterklaas in
Amsterdam gevierd wordt weten we
van de beelden, die jarenlang op de
T.V. kwamen van de aankomst van
Sinterklaas bij de naar hem genoemde
kerk, vlakbij het Centraal Station.
Trouwens, Sint Nicolaas is ook de pa
troon van onze hoofdstad.
Sinterklaas is niet dood! Van stoom
boot evolueerde hij naar straalvlieg
tuig. Van paard naar auto. Het boek
van goed en kwaad zal misschien over
enkele jaren vervangen worden door
een ponskaart uit de computer.
Maar ondanks moderne techniek, on
danks veranderingen in de wereld en
in het denken van de mensen, de fi
guur van Sinterklaas zal blijven leven.
Er zullen immers altijd kinderen zijn!
Spanje is een land dat als het ware
boordevol met muziek zit. Vrijwel
nergens treffen we zo'n rijk geva
rieerde volksmuziek aan als in dit
land en tal van vooraanstaande
Spaanse componisten hebben uit
deze uitbundige muzikale folklore
weten te putten. Maar ook compo
nisten van andere nationaliteiten
voelden zich door het gepassio
neerde en gracieuze Spaanse klan
kidioom gegrepen. Onder hen zeer
belangrijke muziekmeesters als
Maurice Ravel en Claude Debussy.
Daarnaast hebben andere compo
nisten zo nu en dan een geslaagde
greep gedaan in de Spaanse mu-
ziekschatten en een of meer werken
gecomponeerd, die het tot grote
populariteit hebben gebracht. Ca
priccio Espagnol van de Rus
Rimski-Korsakow en de Spaanse
rapsodie van de Fransman Cha-
brier, vormen daar de meest be
kende voorbeelden van.
MUZIKALE FOLKLORE
Spanje is een land met een
bloeiend muziekleven. In alle grote
steden vindt men grote symfo
nieorkesten, die dan wei niet het
hoge peil van een Wiener Philhar-
moniker of het Londens Symfonie
Orkest bereiken, maar die op na
tionaal niveau voortreffelijk werk
doen. De opera van Barcelona is
first class en Spanje heeft ook nu,
evenals in het verleden, een aantal
uitvoerende kunstenaars, die in de
gehele muziekereld beroemd zijn
geworden en zonder meer tot de
grootsten van hun tijd gerekend
kunnen worden. Tot hen behoren
de mezzosopraan, Theresa Berg-
anza, die zelfs onder de grootste
zangers van onze tijd nog een klas
se apart vormt, de sopraan, Victo
ria de los Angeles, die een ideaal
vertolkster van het Spaanse volk
slied is gebleken, de operazangeres
Monsterrat Cabellé, die als Verdi
en Puccinivertoikster zelfs haar
Italiaanse collega's stuk voor stuk
overtreft en de tenor Placido Do
mingo, die met zijn Italiaanse col
lega de meest gevraagde tenor in
alle grote opera-gebouwen in de
oude en nieuwe wereld is.
Maar Spanje heeft niet alleen zeer
bekwame uitvoerende muziekkun
stenaars (die heeft Nederland ten
slotte ook), het land beschikt daar
naast nog over een zeer oorspron
kelijke toonkunst, die teruggrijpt
op de overvloedige spontane muzi
kaliteit en melodische rijkdom van
het Spaanse volkslied.
Spanje's nationale toonkunst komt
in de tweede helft der vorige eeuw
tot grote bloei, zoals in dezelfde
periode ook de toonkunst in andere
landen met een rijke muzikale fol
klore een leidende rol in het muzie
kleven van Europa weet op te eisen
(b.v. Tsjechoslowakije met compo
nisten als Dvorak en Smetana en
Rusland met grootmeesters als
Moessorgsky, Tsjaikofsky, e.a.).
SPAANSE PEPERS
Spanje's grootste componist is zon
der twijfel Manuel de Falia (1876-
1946), wiens werken ook thans nog
op alle concertpodia in de gehele
wereld tot klinken worden ge
bracht. De Falla, die zijn leertijd in
Parijs doorbracht en daar de in
vloed van meesters als Debussy en
Ravel onderging, heeft de meest
uiteenlopende elementen van de
Spaanse volksmuziek in zijn mu
ziekwerken gestalte gegeven en
veelal van een schitterend orke
straal gewaad voorzien. Zijn bal
letten ais De driekanten Steek en
El Amor brujo genieten grote po
pulariteit. De felle ritmiek van zijn
beroemde rituele vuurdans heeft
voor iedere muziekliefhebber iets
onweerstaanbaars en hij schreef
ook de enige Spaanse opera, die
door de jaren heen repertoire heeft
gehouden op de Westerse podia,
t.w. La Vida Breve. Prachtige lie
deren en talrijke pianowerken
completeren zijn indrukwekkend
oeuvre.
Maar ook Isaac Aibeniz (1860-
1909) heeft met zijn Spaanse suites
als Iberia en Cataiania ver buiten
de Spaanse grenzen bekendheid
gekregen. Hij was vooral een fijn
zinnig pianocomponist. Zijn tijd
genoot Enrique Granados leeft
vooral voort als de componist van
de sierlijke Spaanse dansen, die in
hun soort een even geniale uiting
van de Spaanse muzikale folklore
vormen als de Slavische dansen van
Dvorak dat doen m.b.t. de Tsjechi
sche volksmuziek. Zeer bekend is
ook de in 1902 geboren Spaanse
componist Rodrigo, wiens gitaar
concert Aranjuez zowaar een klas
sieke bestseller is geworden.
SPAANSE KIPPENSOEP
1 kg. kippe poulet, 2 blaadjes laurier,
1 ui, kruidnagelen, selderij, knoflook,
zout, tomatenpuree, saffraan, winter
wortel, 2 dikke preien, kikkererwten
(worden verkocht onder de spaanse
naam garbanzos of de amerikaanse
naam chick peas), witbrood. Deze
soep is praktisch een komplete maal
tijd. Zet 1 kg. kippepoelet op met an
derhalve liter koud water, twee
blaadjes laurier, 1 halve ui, twee
kruidnageltjes, twee takjes selderij,
een teentje knoflook en zout naar
smaak. Draai het vuur zo laag mo
gelijk als het water aan de kook komt
en laat de stukken kop zo een uur
trekken. Roer een eetlepel tomatenpu
ree met enkele lepels van de bouillon
tot een dun papje. Week een plukje
saffraandraadjes in een lepel koud
water. Snijd een flinke winterwortel in
dikke plakken en twee dikke preien
elk in vier stukken.
Voeg aan de soep de tomatenpuree
toe, saffraan met het gekleurde water,
wortel en prei. Laat het geheel nog
ruim een half uur zachtjes koken.
Voeg dan een blikje kikkererwten toe.
Ze zijn al gekookt en hoeven dus al
leen maar warm te worden. Bak
sneetjes wittebrood in olijfolie goud
bruin en wrijf ze in met knoflook. Zeef
de bouillon, verwijder de takjes selde
rij, teentje knoflook en laurier. Giet de
hete bouillon op de sneetjes brood.
Serveer de stukken kip, wortel, prei en
erwten er apart bij.
PIKANTE TORTILLA
2 eieren, peper, zout, een flink stuk
margarine, 2 kleine uien, 1 grote to
maat, 1 paprika, 1 grote gekookte aar
dappel. Klop de eieren los met 1 eetle
pel water en met peper en zout. In de
koekepan de uitjes fruiten in de mar
garine, daarna de geschilde stukken
tomaat, de sliertjes rauwe paprika en
de gekookte, in plakken gesneden aar
dappel.
Als deze ingrediënten goudgeel zijn
gebakken gieten we de eieren er over
heen en roeren nog even flink. Dit
smaakt heerlijk o.a. bij pikant aange
maakte schijfjes komkommer.
BOLERO
Maar ook niet-Spaanse compo
nisten voelden zich gelokt door de
sensualiteit van Spaanse motieven.
De prachtige orkestsuite Iberia van
Claude Debussy getuigt daarvan.
Veel sterker nog is de band, die de
Fransman Maurice Ravel met de
Spaanse muzikale folklore ver
bond. Ravel, wiens moeder trou
wens een Baskische was, heeft tal
van werken geschreven, die veeleer
een Spaans dan Frans karakter
droegen. Zijn overbekende Boléro
getuigt daarvan, maar bijvoorbeeld
ook de briljante orkestsuite Rapso
die Espagnoie en de liederencyclus
Don Quichotte a Dulcinée. Trou
wens, al bijna een eeuw eerder had
een bekend Frans componist zijn
affiniteit met het Spaanse klanki
dioom min of meer beleden, t.w.
George Bizet in zijn beroemde op
era Carmen.
Ook tijdgenoten van Bizet lonkten
naar Spanje's muzikale folklore,
zoals de Fransman Chabrier, wiens
rapsodie Espana uitgroeide tot een
zeer populair orkestwerk. De wals
Espana, die de Franse walsencom-
ponist Emile Waldteufel (kapel
meester van Napoleon III) schreef,
bracht het eveneens tot grote be
kendheid. Dat geldt ook voor het
schitterende Capriccio Espagnol,
dat de Russische meester Rimski-
Karsakof componeerde.
De Spaanse muziek leeft verder in
een oneindige hoeveelheid prachti
ge volksliederen. Zangeressen als
Victoria de los Angelos en vooral
Teresa Berganza hebben tal van
deze liederen op de grammofoon
plaat vereeuwigd en als u muzie
kliefhebbers onder uw vrienden
heeft, zoudt u die met Sinterklaas
met z'n plaat een groot plezier
kunnen doen.
Wie kent niet de „Boléro" van Maurice Ravel.
