Bijna alle Kerstsneeuw in Europa komt van Koninklijke Sanders
Leidse apotheker legde 125 jaar geleden
in een kelder grondslag van groot concern
HET NIEUWE STADSBLAD - i-huiiv» u.
Het Levendaal in Leiden: hi r begon apotheker Sanders in 1851 zijn bedrijf. Het is er nog
steeds gevestigd, maar belangrijke produktiecentra zijn er nu ook in Haarlem en in het Bra
bantse Vlijmen.
ging, antimuggenmiddelen, antivries voor de
ruitensproeiers. En zo maar verder met
insecticiden en heel merkwaardige artikelen
zoals een hondenspray, spuitserpentines en de
al genoemde kerstsneeuw die elk jaar bij
miljoenen eenheden de deur uitgaat, een
onschuldig produkt op basis van stearine. De
eerste sneeuworders worden meestal in januari
uitgevoerd, daarna breidt de produktie zich
stilaan uit. bereikt een piek in de zomermaan
den en de herfst. En dan gaat het weer van
voren af aan.
Ook in Vlijmen is er een voortreffelijk
laboratorium dat de produktie voortdurend
begeleidt, controle uitoefent op de grondstoffen
en halffabrikaten, monsters neemt tijdens de
fabricage en tenslotte het eindprodukt test voor
de aflevering. Ook wordt er veel onderzoek
gedaan op dermatologisch en biologisch terreun
waarvoor langzamerhand Europese maatstaven
gaan gelden waaraan Sanders nu al voldoet.
Sanders is een onderneming. De omvang is
moeilijk te beschrijven. Een voorbeeld slechts.
Er is een bekende Franse fabriek, de grootste
ter wereld op het gebied van glasverpakking.
Van bepaalde courante tijpen is Sanders de
tweede afnemer en daarmee de op een na
grootste ter wereld.
En hoe nu vqrder, na 125 jaar? De markt is
eeuwig in beweging. I^lërfei nieuwe produkten
staan voor de deur. Maar oude komen terug.
Zoals het 112 jaar oude melkmeisje dat nooit
weg is geweest en dat zich in een de laatste
jaren steeds stijgende populariteit mag verheu
gen. In 1975 is de alqpde heerlijke lavendelzeep
herleefd en in 1976 de Turkse ro/en'zeep, in de
oude verpakking, jawel! En het loopt heel goed.
Wie weet wat er nog aan oude-nieuwe artikelen
te wachten staat.
Misschien deden die mensen van 1851 en
daarna het misschien toch nog niet zo slecht
als sommigen wel eens beweren. Voor het
definitieve antwoord daarop moeten we nog
wachten tot het jaar 2101 als de Koninklijke
Sanders 250 jaar bestaat. Dus nog even geduld
alstublieft!
ZEEP AL DUIZENDEN JAREN BEKEND
Het aantal zeepfabrieken in de wereld is de
laatste tien, twintig jaar kleiner geworden maar
de produktie per eenheid werd aanzienlijk
groter. Dat geldt ook voor de Leidse
Koninklijke Sanders die 125 jaar bestaat.
Synthetische wasmiddelen domineren voor het
gebruik in, bij voorbeeld, wasmachines. Maar
de echte zeep is sterk aan het terugkomen
vooral nu steeds hogere eisen worden gesteld
aan het milieu. Want zeep verstoort het
natuurlijk evenwicht, het ecologisch systeem,
niet. Het wordt gemaakt van natuurlijke
grondstoffen.
De eerste zepen waren er al duizenden jaren
geleden. In Egypte en vermoedelijk ook in
China was het principe bekend. Het berust op
het koken (zieden) van een dierlijk of
plantaardig vet met een loog. Daarbij ontstaat
zeep (de zogenaamde verzeping). Omstreeks
twee en een half duizend jaar geleden brachten
de Foeniciërs de zeep naar hun nederzettingen
aan de monding van de Rhone. Vandaar uit
kwamen de Romeinen er mee in aanraking.
Galenus noemt zeep als reinigings- en
geneesmiddel.
In de tijd van de kruistochten namen de
ridders graag zeep mee naar huis zoals de sterk
geparfumeerde zeepballen uit Damascus. Maar
velen kwamen nooit meer terug. Zo ontstond de
uitdrukking „om zeep gaan".
Pas na 1600 verbreidde de zeepfabrikage zich
over Europa. Nederland sprak meteen een
hartig woordje mee. De Amsterdamse zeep was
lange tijd beroemd. Er werden van overheids
wege strenge eisen gesteld aan de kwaliteit van
de grondstoffen. In het midden van de vorige
eeuw toen meer bekend was over de chemische
samenstelling van oliën en vetten, soda op grote
schaal ter beschikking kwam en stoom voor de
benodigde energie zorgde begon de massale
aanmaak.
Er kwamen nieuwe soorten oliën ter beschik
king, de raffinage ervan werd verbeterd, zeep
werd een massa-artikel en bereikbaar voer de
gewone man. In die periode begon Sanders ir
Leiden zijn zeepziederijtje dat zou uitgroeier
tot het concern van nu.
NEDERLANDERS HELDER?
De nederlandse bevolking heeft van oudsher de
reputatie zo helder te zijn. Terecht? Samuel
Pepys, de Engelsman met de scherpe pen di
van 1660 tot 1669 zijn beroemde dagboel:
bijhield dacht er anders over. Bij een bezoek
aan Holland viel hem op dat er zo veel
geschrobt en geboend werd. Hij schreef: d;
Nederlanders hebben zoveel tijd nodig om huil
huis en straatje schoon te houden dat zij gee
tijd meer hebben voor .zichzelf! Misschien zat
er een kern van waarheid in. Of wat het eer
grap? En hoe is het vandaag gesteld met de
reinheid? Vorig jaar werd in Nederland 10.500
ton zeep gemaakt waarvan 1.800 ton werd
uitgevoerd. De Nederlander gebruikt 0,64 kg.
per hoofd. Dat is de negende plaats op de
Europese ranglijst. Bovenaan staat Engeland
met 1,3 kg., hekkesluiter is Portugal met 0,34
kg-
Dit is de volledige opgave:
1. Groot Brittannië 1,30 kg.
2. Zwitserland 0,99 kg.
3. Duitsland 0,93 kg.
4. Zweden 0,85 kg.
5. Denemarken 0,78 kg.
6. België 0,73 kg.
7. Noorwegen 0,68 kg.
8. Italië 0,67 kg. en
Oostenrijk 0,67 kg.
9. Nederland 0,64 kg.
10. Frankrijk 0,63 kg.
11. Ierland 0.55 kg.
12. Spanje 0,52 kg.
13. Portugal 0,34 kg.
Misschien zijn de cijfers niet helemaal
onderling te vergelijken. Maar zeker is
Nederland geen koploper. Er is nog een gat te
dichten tot we Engeland evenaren. Het zal aan
de 125-jarige Koninklijke Sanders niet liggen!
Misschien heeft u nog nooit opzettelijk zeep
geproefd? Probeer het dan ook maar niet. Het
is geen lekkernij. Toch is het dagelijks werk
voor twee echte zeepzieders van het Klaverblad
in Haarlem, dochteronderneming van de
Koninklijke Sandersfabrieken uit Leiden. Als
de pas bereide zeep op de tong „steekt" is zij
goed. Het is een van de vele tradities die nog
leven bij Sanders, het bedrijf dat nu 125 jaar
bestaat. Een klassieke onderneming met
eeuwenoude produkten en in het bezit van de
enige echte zeepziederij in Nederland waar het
minstens tien jaar duurt voordat je het vak
redelijk onder de knie hebt.
Maar tegelijkertijd heeft Sanders een hypermo
derne fabriek op het Industriepark Vliedberg
in het Brabantse Vlijmen. Het complex is tien
jaar geleden in gebruik genomen en is steeds
verder uitgebreid. Het terrein omvat 4Vi
hectare waarvan nu al 70% in gebruik is.
Daar staan de nieuwste machines die van
sommige produkten miljoenen stuks per jaar
volautomatisch afleveren. Maar ook minder
omvangrijke afvul-eenheden zodat men de
kleine opdrachtgevers niet behoeft teleur te
stellen.
Het bedrijf vervaardigt van alles. Ook
produkten waaraan je niet zo direkt zoudt
denken. Zo komt bijna alle spuitsneeuw die
met Kerstmis in Europa miljoenen bomen
versiert hier van daan.
De oude heer Sanders, Leids apotheker, heeft
nooit kunnen vermoeden dat hij de grondslag
zou leggen voor zo'n rijk geschakeerd en
veelzijdig concern dat nog altijd zijn naam
draagt. Zijn apotheek was gevestigd op de hoek
van de Breestraat en de gracht de Steenschuur.
In zijn kelder maakte hij zelf medicinale
zepen, een weinig welriekende bezigheid. Het
moet dan ook niet zo prettig zijn geweest als de
kwalijke dampen opstegen. Vervelend was ook
dat de boven de apotheek gelegen woning
geiegeld haar deel kreeg.
Dat was een onhoudbare toestand. Toen
bovendien andere apothekers zeep, die van
uitstekende kwaliteit was, steeds meer gingen
afnemen moest een andere oplossing worden
gezocht.
NAAR HET LEVENDAAL
In 1851 kocht apotheker Sanders even verder
op aan het Levendaal een paar pakhuizen. Het
bedrijfje werd geleidelijk aan een grote zaak,
nu bekend als de Koninklijke Zeep-, Eau de
Cologne- en Parfumerieënfabriek v/h Sanders
Co. B.V. In de loop van de jaren werd het
gehele blok huizen begrensd door het
Levendaal, St. Jorissteeg, Kaardesteeg en
Korevaarstraat erbij getrokken.
Tevens breidde de reeks produkten zich
voortdurend uit. De zepen worden nu alleen in
Haarlem gemaakt bij het Klaverblad welk
bedrijf in 1962 werd overgenomen. Dat is op
zichzelf alweer een merkwaardige fabriek
waarvan de historie ver teruggaat en waar al in
1864 het succesnummer Karnemelkzeep werd
gemaakt met het bekende melkmeisje op de
verpakking.
Vooral de laatste paar jaar stijgt de vraag
daarnaar sterk. Geen wonder. Het is zacht voor
de huid en wordt vaak aangeraden door artsen,
vooral voor degenen die niet tegen synthetische
middelen of scherpe zeep kunnen. Maar
behalve dat worden er in Haarlem nog tal van
andere soorten zeep gemaakt. Sanders kan niet
minder dan 600 verschillende modellen leveren
en ook de nieuwe typen zoals de populaire
koordzepen (voor douche en bad).
Verder scheerzepen zoals de beroemde „met
den blauwen scheerkop", dat wil zeggen een
romig-schuimend ingezeepte heer met een strak
achterovergekamd kapsel en een in fijne
punten gedraaide snor. Hij stond in blauwe
kleur (vandaar die „blauwe kop") op elke
verpakking afgebeeld. Ook op het, een halve
eeuw geleden zo sensationele kartonnen juipje
(De Nieuwste Vinding, Zindelijk en Practisch).
En vooral de medicinale zepen waarmee het
allemaal begonnen is en die nu nog steeds
gebruikt worden (of het ook een goed recept
was van apotheker Sanders!). Het zijn Querinol
met een ontsmettende werking, zwavel- en
teerzeep voor bepaalde mediche toepassingen,
overvette grondzeep voor babies en ossegalzeep
voor het ontvlekken van stoffen.
In de fabriek te Leiden vindt de produktie
plaats van de kleinere luxe en decoratieve
cosmetica zoals lippenstiften, nagellakken,
oogschaduws en crèmes, onder andere die van
het Franse merk René Pascal (Panique, Musk,
Zodiac) die door Sanders in licentie worden
vervaardigd. Hier is ook een voortreffelijk
uitgerust kwaliteits- en research laboratorium.
Dat heeft tot taak nieuwe produkten te
ontwikkelen en voorschriften te verstrekken die
tijdèns de produktie nauwgezet worden
aangehouden en gecontroleerd.
NIEUW BEDRIJF IN VLIJMEN
Sanders heeft veel te kampen gehad met
ruimtegebrek. Zowel in Leiden als in Haarlem
zijn de gebouwen in de oude binnenstad
gevestigd. Er is nauwelijks meer plaats voor
uitbreidingen. Daarom werd in 1967 in Vlijmen
(tussen Den Bosch en Waalwijk) een nieuw
bedrijf gesticht dat aan alle eigentijdse eisen
beantwoordt. Daar wordt van alles gemaakt.
Natuurlijk de klassieke eau de cologne, de eau
de toilette en de eau de parfum. Maar ook
shampoo bij duizenden liters, badschuim en
-lotions, deodoranten, haarlakken, kleurverste-
vigers, tandpasta, wasverzachters en vaatwas-
middelen. Van alles voor de auto zoals
ruitontdooiers, vochtverdrijvers, vinyldak-reini-
Ér ligt een grote afstand tussen de kelder In Leiden waar de apotheker Sanders 125 jaar gele
den begon met het maken van medicinale zepen en het grote concern van nu. Er wordt vooral
veel aandacht besteed aan research in de moderne laboratoria.
