KERSTFEEST DATEERT
UIT 354
VERLANGEN NAAR
VREDE
TIPS BIJ DE
KERSTBOOM
EERSTE CHRISTENEN HERDACHTEN GEBOORTE NIET
DE MEESTE PROBLEMEN rond de kerstviering concentreren zich
op de datum, die voor de herdenking van Christus' geboorte is uitge
kozen. Gedurende de eerste drie en halve eeuw na de dood van Chris
tus werd het kerstfeest niet op 25 december gevierd, maar pas op 6
januari, thans gewijd aan de drie koningen.
Pas in het jaar 354 werd kerstmis voor het eerst gevierd op 25 de
cember, vermoedelijk als vervanging van de heidense "saturnalia".
Een tweede vraagstuk rond de kerstviering vinden we in de kerst
boom. Ook de oorsprong van dit kerstverschijnsel blijkt heidens te
zijn, reden waarom sommige protestants orthodoxe groeperingen de
kerstboom als symbool van een groter Licht, principieel afwijzen.
VERMOEDELIJK HEIDENSE OORSPRONG
RONDOM DE KERSTCULTUS
IN MENIGE kerstpreek wordt er ons op gewezen dat het feest van
Christus' geboorte een topactiviteit veroorzaakt bij kledingmagazij
nen, banketbakkers en poeliers. In een nuchtere stemming zou men
in gedachten kunnen antwoorden dat de beide kerstdagen voor de
kerken zelf ook een topproduktie oplevert, niet alleen aan bezoek
maar dikwijls ook aan kerkelijk leven.
Moeten wij het kerkelijk jaar zien als een glijbaan, waarbij wij ons
met de kerstdagen opgehesen hebben naar de top van ons geloofs-
beleven, terwijl wij daarna weer snel afglijden naar een dieptepunt?
In gesprekken met priesters en predikanten wordt ons wel eens
ingefluisterd dat er van de kwaliteit van de kerstpreek veel afhing
voor het niveau van het kerkbezoek en de opbrengst van de collecten
en bijdragen in de eerstvolgende maanden.
DE MYSTIEK
DE KERK presenteert zich op het
geboortefeest van Christus Jangs
vele aantrekkelijke wegen. Tallozen
vinden de weg naar de nachtmissen,
daarop gaande terugdenkend aan
hun jeugd, zich wentelend in de ro
mantiek en zich lavend aan de mys
tiek van het kerstnachtgebeuren.
De kerkgebouwen baden in kaars
licht en zijn verlucht door kerstgroe
pen en verlichte kerstbomen. Zelfs
vele protestantse kerken hebben hun
verwantschap aan de calvinistische
soberheid prijsgegeven en pronken
met kerstbomen, open bijbels in
kaarslicht en vele aanverwante ver
sieringen. Er worden kerstnachtdien
sten georganiseerd met veel koor
zang. soms devoot gebracht door
heldere kinderstemmen.
Ziehier de hoogtij-presentatie van
het moderne christendom als een
goedgevuld kerstbrood. nog
aangevuld met kerstvolkzangdien-
sten waar burgemeesters en nog be
langrijker hoogwaardigheidsbekle
ders door het voorlezen van het
kerstevangelie er blijk van geven zich
DE EERSTE christenen waren er
zeer afkerig van om een geboorte te
herdenken. Wel werd de dag van ie
mands dood als een bijzondere aan
gewezen. Vandaar dat de droeve ge
beurtenissen op Golgotha en de op
standing van Christus wel terstond
werden gezien als belangrijke feiten.
Overigens werd Pasen oorspronke
lijk op 25 maart gevierd, pas sinds
het concilie van Nicea (325) kwam
hierin verandering. Evenzo vierden
de eerste christenen het pinkster
feest, maar de kerstdagen kenden de
pioniers van het christendom niet.
Later is dit gezichtspunt gewijzigd
en combineerde men de viering van
Jezus' geboorte met driekoningen
dag. Deze feestdag gold trc-uwens
als een gedenkdag voor meer
belangrijke bijbelse gebeurtenissen.
Zo gedacht men naast de komst
van de drie oosterse vorsten de brui
loft in Kana, bij welke gelegenheid
Jezus zijn eerste wonder verrichtte
en water in wijn veranderde. Ook de
spijzing van vijfduizend mensen met
vijf broden vond men herdenkings-
waardig.
Al deze heilsfeiten werden tegelijk
door driekoningendag weer in de ge
dachten, van de christenen opgefrist.
Naarmate de tijd voortschreed, werd
de viering van Christus' geboorte
meer centraal gesteld. Het concilie
van Nicea (325) erkende de driekonin
gendag als christelijke feestdag en
daarna werd het kerstfeest ook in de
plotseling te herinneren dat zij lei
ders zijn van een christelijke natie.
EXTRAATJES
IN DEZE sfeer gaan wij ook dit jaar
weer het grootste christelijke feest
tegemoet. Het is waard erover na te
denken dat de massa-manifestaties
rond het feest van het Licht ons hoe
langer hoe meer schijnen te boeien;
dat de kerstdiensten hoe langer hoe
voller zijn naarmate zij een aparte
sfeer ademen en worden opgeluis
terd door extraatjes en dat wij ons
daarna weer terugtrekken op ons ge
seculariseerde leven.
Wat betekenen de kerk en Christus
nog voor ons in 1977? Geven wij
daarvan een juiste demonstratie
rond de kerstdagen met overvolle
kerken of wiegen wij langzaam weg
van Christus en zijn opdracht gedu
rende de rest van het jaar in kleinere
moderne k'erkgebouwen met steeds
meer liturgie, kortere preken die po
pulair moeten zijn in steeds legere
kerken als een veeg teken van een
bloedeloos christendom?
Dit is de kerstvraag van onze
tijd.
WAT VIEREN WIJ?
WAT drijft ons naar Bethlehem?
Gaan wij naar de stal om stil te knie
len of staan wij te dromen van men
selijk geluk op de velden van Efrata
terwijl het "Ere zij God" over ons
heen vloeit?
Het lijkt op een kerstaanbidding
na een jaar vol twijfel, aan het gods-
westerse landen ingevoerd. In 353
werden de kerstdagen reeds met gro
te luister in Rome gevierd. Echter
nog steeds op de zesde januari.
DATUM VERANDERD
HET STAAT historisch echter vrij
wel vast dat in het jaar 354 de datum
van het kerstfeest plotseling werd
verplaatst naar 25 december. Dit ge
beurde door Liberius, in die dagen
bisschop van Rome. Over de oorza
ken van deze wijziging bestaat geen
eenstemmigheid van- mening. Er zijn
verschillende theorieën over.
Sommigen leiden de datum van
Christus' komst op aarde af uit de
dag, waarop de hoge priester in
Israël elk jaar alleen het allerheilig
ste in de tempel betrad. Deze datum
heeft men kunnen uitrekenen. De ho
gepriester Zacharias werd in dat al
lerheiligste de geboorte van Johan
nes de Doper verkondigd. Vanuit die
datum meende men de dag van
Maria's zwangerschap te kunnen
vaststellen en zo resulteerde de 25e
december als de datum van Jezus'
geboorte.
Andere theologen en historici ves
tigden de aandacht op het Joodse
feest Chanuka, waarbij de inwijding
van de tempel centraal stond. Deze
dag van het Joodse feest komt over
een met de 25e december Van onze
kalender. Aangezien de kerstviering
zich van het westen naar het oosten
heeft verbreid en niet omgekeerd,
bestaan, dat ons te vreemder voor
komt naarmate de techniek zich ont
plooit en de ruimte van het heelal
zich te grootser aan ons openbaart.
De kerststilte valt dieper na een jaar
vol gedruis in welvaart gedompeld
en in leegheid triumferend.
Wat vieren wij met Kerstmis? Het
lijkt alsof wij in aanbidding staan
voor het schuldloos Wonder, maar
het is ook mogelijk dat wij schuldbe
wust bij de kerstboom staan omdat
het jachtende leven ons steeds min
der oproept tot ware godsvrucht. In
een tijd van omgekeerde waarden
zouden wij kunnen ontdekken dat wij
bezig zijn Christus met vraagtekens
en medelijden te benaderen aan het
eind van een jaar vol keiharde feiten
en technologische ontdekkingen in
plaats van vol verwachting op te zien
naar een begin van vrede op aarde in
ons leven.
STRIJDVRAAG
WIJ KUNNEN in Christus' komst
wedergeboren worden, zo dunkt ons.
Wij kunnen met Kerstmis ook naar
de kerk gaan om nieuwsgierig te kij
ken of hij ook dit jaar de triomf van
de materiële vooruitgang en mense
lijk vernuft nog overleefd heeft. In
diepste wezen is het de oude strijd
vraag tussen aanbidding of bespot
ting.
Stille nacht. Te zien naar de ont
wikkeling van het kerkelijk leven in
Nederland lijkt het inderdaad elk jaar
stiller te worden met het kerstgebeu
ren. Niet in uiterlijk feestgedruis,
zijn voor deze opvatting weinig voor
standers gevonden. Veel waarschijn
lijker lijkt het, dat het heidense feest
van de zonnewende als bakermat
moet worden gezien voor het kerst
feest.
De leiders van de westelijke chris
tenen beseften drommels goed dat
je het gewone volk alleen maar kon
winnen, als je ze niet hun traditionele
feesten en gebruiken afpakte. Voor
deze opvatting valt ook daarom veel
te zeggen, omdat b.v. de r.k.-kerk vele
gebruiken uit de heidense tijd heeft
overgenomen om het geloof zo door
zichtig mogelijk te maken voor het
eenvoudige volk, dat niet tezeer
mocht vervreemden van zijn histo
rische gebruiken.
KERSTBOOM
IN OUDE GESCHRIFTEN is vast
gesteld, dat omstreeks 1500 in zuid-
Duitsland al kerstbomen werden
aangetroffen. Weliswaar waren zij
nog niet zo prachtig opgetuigd en
verlicht als de pronkstukken uit onze
dagen, maar we kunnen deze sober
versierde dennen toch wel zien als
de stamvaders van onze kerstboom.
Zij kwamen in de huiskamers terecht
vermoedelijk tengevolge van een oud
bijgeloof.
Algemeen wordt de theorie aan
vaard van een vast bestaand verband
tussen de kerstbomen en de heiden-
se-germaanse joelfeesten, die wer
den gehouden ter gelegenheid van
de zonnewende. Bij de voortschrij
dende kerstening van het westen ver
loren deze feesten hun betekenis,
maar de volksgewoonte droeg de
kerstboom over aan het kerstfeest.
De christelijke kerk heeft zich daar
tegen niet verzet. De verbreiding van
het christendom zou er aanzienlijk
door zijn vertraagd. De geestelijkheid
bepleitte zelfs een langzame over
gang van de oude gebruiken naar
meer christelijke gedachtenkringen.
Zo is het licht van de kerstboom,
dat vroeger scheen als een voorbode
van het komende nieuwe zonlicht,
geworden tot een symbool van een
groter Licht, dat eens de gehele
wereld zal verblijden.
maar wel in innerlijk beleven. Want
indien wij werkelijk Christus' komst
beleven, zullen wij dit tonen in een
meeleven met het kerkelijk program
ma gedurende het gehele jaar. Dan
zouden de kerken steeds voller wor
den, steeds talrijker en grootser. Het
tegendeel is waar.
Of wij de kerken al vernieuwen, de
belangstelling taant steeds meer. Of
wij de kerken al naar de woonwijken
verplaatsen, het aantal lege plaat
sen blijft toenemen. Of wij nu een
koor laten zingen of de gemeente
meer of minder bij de dienst betrek
ken, het aantal thuisblijvers wordt
groter. Behalve met Kerstmis!
Heilige nacht. Nacht van verwach
ting en inkeer wordt vervangen door
de massadienst met koor en orkest.
Het vrede op aarde wordt van jaar tot
jaar luider overstemd door het gebul
der van de geperfectioneerde oor
logsmachines.
Het kerstfeest komt. Het stelt ons
vragen, die wij steeds moeilijker kun
nen beantwoorden. De realiteit
schijnt het geloofsleven steeds meer*
te overstemmen. Moge de massale
kerstviering ons vervullen met verlan
gen. Verlangen naar terugkeer van
ware kerstvrede in ons leven.
Als wij waarlijk heengaan naar
Bethlehem in de hoop daar ons con
tact met Christus te hervinden, zal
onze gang niet tevergeefs zijn. Komt,
laten wij aanbidden of het kerstfeest
vergeten.
drs. A. VAN MIERLO
Koop uw kerstboom zo kort mogelijk
voor het moment dat u hem gaat op
tuigen.
Laat de grootte van uw kerstboom in
evenredigheid blijven met de kamer
waar hij geplaatst moet worden. Een
kerstboom mag niet hoger zijn dan
3/4 van de kamerhoogte.
Zoek voor het plaatsen van de kerst
boom zo mogelijk een koel, maar
tochtvrij plekje uit.
Zorg er voor dat uw kerstboom goed
vast staat. Gebruikt u niet een speci
aal daarvoor in de handel zijnde voet,
zorg dan dat het kruisstuk met stevi
ge spijkers bevestigd is.
Plaats uw kerstboom ergens waar
weinig wordt gelopen. U vermijdt
hiermee dat hij ondersteboven wordt
gelopen.
Laat u degelijk adviseren wat betreft
uw kerstboomverlichting. Elk jaar ge
beuren hier weer ongelukken mee.
In een emmer aarde staat de boom
niet alleen vaster, maar blijft hij ook
langer goed, vooral als die aarde af
en toe wat nat gemaakt wordt of af
gedekt wordt met vochtig mos.
De aan te brengen versiering in de
boom moet eenvoudig zijn, althans
niet te druk van opmaak. Hang .goed
spiegelende ballen achter een lamp
je of kaars, zodat het licht er in wordt
weerkaatst.
Gebruikt u kaarsverlichting, zorg er
dan voor, dat de kaarsen rechtop
staan. Denk er om, de brandende
kaarsen niet onder takken of te dicht
bij gordijnen te plaatsen, opdat
brand achterwege blijft.
Plaats bij kaarsverlichting naast of
achter de boom, gemakkelijk te grij
pen, een emmer gevuld met water en
een natte dweil, opdat bij mogelijke
brand direkt geblust kan worden. Be
denk dat droge naalden vlug vlam
vatten.
Een te dikke kaars kunt u passend
maken voor elk knijpertje en elke
kandelaar indien u de onderkant
even in kokend water steekt.
"Sneeuw" voor de kerstboom kunt u
maken van 1 dl water waarin een pak
zeepvlokken is opgeklopt tot het
goed stijf is geworden. Dit mengsel,
uitgestreken over dennetakken,
geeft een aardig effekt.
Laten alle huisgenoten helpen opdat
moeder vroegtijdig klaar is met het
gereedmaken van alles wat op de
kerstdagen gebruikt moet worden.
Ze zal er extra dankbaar voor zijn.
Het mooiste gebak krijg? u als de
oven voldoende voorverwarmd
wordt. Plaats de bakblikken in het
midden van de oven.
De P.T.T. heeft drukke dagen te ver
wachten. Wij zijn er zeker van dat de
P.T.T.'ers u dankbaar zuilen zijn in
dien u eventuele kerst- of nieuwjaars
pakjes tijdig ten postkantore be
zorgt. Zorg voor degelijke verpakking
en leg IN het pakje nog een extra
adres van ontvanger en van afzender.
Denk ook eens even aan een "eenza
me"; ook hij of zij zou graag eens een
Kerstmis vieren in de familiekring;
wellicht is er nog een plaatsje voor
hem of haar aan uw dis.
