Het Familierecht
Trouwen doe je niet
zomaar
Huwelijks
voorwaarden
Minderjarigen
Schenkingen
Testamenten
Erfenissen
Executeur testamen
tair
Buitenechtelijk sa
menwonen
WEET U HOE het allemaal geregeld is in de Nederlandse wetge
ving wat het familierecht betreft? Weet u wat trouwen op huwe
lijksvoorwaarden is? Wat er wettelijk geregeld is op het gebied
van schenkingen en erfenissen? En over buitenechtelijk samen
wonen? Al deze zaken worden op deze pagina behandeld.
Voor meer informatie over het familierecht kunt u natuurlijk
altijd terecht bij een notaris.
De trouwdag. Het is een van de be
langrijkste gebeurtenissen in het leven
van jongen en meisje, man en vrouw.
Men gaat de meest persoonlijke, meest
intieme band aan met een ander. In de
verwachting dat die band het hele ver
dere leven zal bijven bestaan.
Met het ja-woord van het echtpaar-
vanaf-dat-ogenblik gebeurt er ook nog
iets anders. Niet alleen delen ze voort
aan hun leven samen en alle lief en
leed, maar ook alles wat ze verder be
zitten. Dat is het geval, wanneer de
huwelijkspartners vóóraf geen spe
ciale regeling hebben getroffen. Ze
trouwen, zoals dat heet, „in gemee
nschap van goederen".
Gemeenschap van goederen wil zeg
gen, dat volgens de wet alle bezittin
gen van de echtgenogen door hun hu
welijk samenvloeien tot één, gemee
nschappelijk bezit. Ook weer volgens
de wet zijn daarvan uitgezonderd een
'aantal zaken, die heel duidelijk aan de
man of aan de vrouw toebehoren.
Bijvoorbeeld kleding. Samenvloeiing
van dit soort ,-,lijfgoederen" zou niet
erg logisch en zelfs niet mogelijk zijn.
Verder is alles gemeenschappelijk be
zit: het inkomen dat tijdens het huwe
lijk wordt verdiend en ook de schulden
die het echtpaar maakt, de auto, het
gekochte huis, de wasmachine, de te
levisie, het meubilair enz.
Ieder aanstaand echtpaar doet er ver
standig aan, vóór zij naar het stadhuis
gaan, goed te overwegen of deze zo
genaamde „vermogensvermenging"
voor hen geen nadelen heeft. Zij kun
nen namelijk uit diverse mogelijkhe
den kiezen om hun bezit geheel of ge
deeltelijk gescheiden te houden.
Daartoe moet dan een notaris een akte
van huwelijksvoorwaarden maken.
Iedere notaris is bereid advies te geven
over de in uw geval meest geschikte
vorm.
Huwelijksvoorwaarden hebben niets
te maken met een gebrek aan liefde
tussen man en vrouw, of met een ,,za-.'
kenhuwelijk". Zij hebben wél alles te
maken met het beperken van fina
nciële risico's. Dat is vooral van belang
als één van de echtgenoten een beroep
of bedrijf uitoefent, dat risico's met'
zich mee kan brengen, zoals ten aan»
zien van wettelijke aansprakelijkheid.
Dat gieldt bijvoorbeeld voor middens
tanders, huisartsen, schrijvers en ac
countants. Door het maken van huwe
lijksvoorwaarden wordt dan bereikt,,'
dat eventuele zakelijke schulden van
de één niet kunnen worden verhaald
op bezittingen die eigendom van de
andere echtgenoot zijn.
Dit spreekt het duidelijkst bij een fail
lissement. Als de man failliet gaat en
alle huisraad is eigendom van de
vrouw, dan blijven in ieder geval die
goederen buiten het faillissement.
Zo zijn er nog wel meer redenen (bv.
familievermogen dat in de eigen fami
lie moet blijven), die het door een no
taris laten opstellen van een akte van
huwelijksvoorwaarden tot een zeer
zinvolle zaak maken.
Men kan in'die akte ook vastleggen of
het inkomen van man en vrouw ge
scheiden blijft, dan wel dat zij hun in
komsten samen delen.
Huwelijksvoorwaarden kunnen ook
worden gemaakt als men tenminste
één jaar getrouwd is. Maar de kosten
zijn dan belangrijk hoger omdat dan
toestemming van de rechtbank nodig
is, wat inschakeling van een advocaat
betekent.
De huwelijksvoorwaarden worden
openbaar door inschrijving in het
openbaar huwelijksgoederen-register.
Dat laten inschrijven behoort tot de
taak van de notaris, die de kate heeft
opgemaakt. Door deze inschrijving
kunnen anderen niet meer zeggen dat
zij van de huwelijksvoorwaarden niet
op de hoogte waren.
Niet alle huwelijken houden stand tot
„de dood ons scheidt". In Nederland
eindigt gemiddeld één op de vier hu
welijken in een echtscheiding. Men
doet er goed aan bij het huwelijk te
bedenken, dat men met een man of
een vrouw trouwt. En niet met een
vermogen. Regelingen over het eige
ndom van bezittingen hebben dan ook
niets met de persoonlijke relatie te
maken.
Bij de echtscheiding van een echtpaar,
dat op huwelijksvoorwaarden is ge
trouwd, is de verdeling van de bezit-,
tingen tussen de echtgenoten meestal
veel eenvoudiger, dan wanneer men in
gemeenschap van goederen is ge
trouwd.
Volgens de wet wordt de ouderlijke
macht over minderjarige kinderen
door beide ouders samen uitgeoefend.
Dit heeft niets te maken met de op
voeding van de kinderen in het gezin,
want daar heeft de overheid in prin
cipe zich niet mee te bemoeien.
Maar voor „rechtshandelingen" van
minderjarige kinderen zijn de ouders
verantwoordelijk. Zij kunnen daarin
toestemmen door hun handtekening te
zetten, of hun kind verbieden een be
paalde handeling te verrichten. Dit is
het wettig gezag van de ouders over
hun kinderen.
De meerderjarigheidsleeftijd is nu nog
21 jaar. Maar de minister van justitie
heeft bij de Tweede Kamer een wets-,
ontwerp ingediend om deze leeftijd te
verlagen tot 18 jaar.
Na een echtscheiding of na het over
lijden van een der ouders of van beidé
ouders moet de ouderlijke macht over
minderjarige kinderen worden ver
vangen. Er worden dan door de recht
bank een voogd en een toeziend
vbogd benoemd.
Bij een echtscheiding wordt een van de
ouders tot voogd benoemd op grond
van een regeling, die meestal tussen de
'vroegere"echtgenoten wordt gesloten.
De ander wordt dan toeziend voogd.
Na het overlijden van beide ouders
benoemt de kantonrechter een voogd
op voorstel van familieleden van zo
wel de man als de vrouw. De ouders;
kunnen ook zelf een voogd aanwijzen,
die zal gaan optreden als zij beiden
dood zijn. Daarvoor moeten zij 'dan bij
de notaris een testament of een nota
riële aktie laten opmaken.
Het - aanwijzen van een eventuele
voogd door de ouders zelf is sterk aan
te bevelen. Want zij weten dan zeker,
dat over hun kinderen iemand voogd
wordt, die zij vertrouwen.
Iemand, van wie zij mogen verwach
ten, dat hij of zij hun kinderen zoveel
mogelijk in hun geest verder zal op
voeden.
Als één van de echtgenoten overlijdt,
is de andere ouder automatisch van
rechtswege, voogd. Er wordt dan
slechts een toeziend voogd benoemd.
Dat gebeurt altijd door de kantonrech
ter.
De voogd heeft de zorg voor het ver
mogensbeheer van het minderjarige
kind en voor zijn opvoeding. De toe
ziend voogd heeft daarbij een min of
meer controlerende taak. Met bp trek-'
king tot het vermogensbeheer moet del
voogd rekening en verantwoording af
leggen als het kind de meerderjarige
leeftijd bereikt.
Ouders doen vaak schenkingen aan
hun kinderen om te bereiken, dat hun
kinderen later niet zoveel successie
recht (belasting over de erfenis) hoe
ven te betalen. Zij mogen per jaar aan
ieder van hun kinderen 2.000,- be
lastingvrij schenken. Een hoger bedrag
mag dus wel, maar dan kost het schen
kingsrecht.
Er zijn speciale regelingen voor hogere
belastingvrije schenkingen bij het hu
welijk van een kind en aan gehuwde
kinderen.
Als het besparen op successierecht de
enige reden voor ouders is om aan hun
kinderen schenkingen te doen, dan
kunnen zij zogenaamd „erkennen
schuldig te zijn uit hoofde van schen
king".
Zij verklaren in dat geval aan hun kin
deren een bepaald bedrag schuldig te
zijn (de schenking) en daarover rente
te zullen vergoeden. In principe is
deze schuld pas opeisbaar nadat de
ouders overleden zijn. De ouders kun
nen dus in de praktijk gewoon over
hun „geld" blijven beschikken. Dit
spreekt vooral wanneer het niet om
contant geld gaat, maar om bijvoor
beeld aandelen of onroerend goed.
Vraagt u op dit moeilijk (belasting
technische) terrein van schenkingen
eerst advies aan een notaris. Hij is ook
degene, die de noteriële akte moet
opmaken voor het doen van een der
gelijke schenking.
Wie hoopt er niet ooit eens in het tes
tament van een rijk familielid - hoe
•ver ook - te worden vernoemd. Toch
is het bepaald niet het belangrijkste
van testamenten, dat je eens een ex
traatje toegestopt krijgt.
Van veel groter belang is dat men in
een testament zijn „laatste wil" kan
vastleggen met betrekking tot de ver
zorging van het achterblijvende gezin,
nadat de maker van het testament
overleden is. Zo kunnen bijvoorbeeld
in een tastament de voogdij en de op
voeding van nog minderjarige kinde
ren worden geregeld. Men kan ook
vastleggen wie ervoor moet zorgen
dat de laatste wil van de overledene
werkelijk wordt uitgevoerd. Dit is de
executeur testamentair.
Het grootste deel van een testament
wordt meestal in beslag genomen door
de regeling omtrent de verdeling van
de „aardse" bezittingen van de over
ledene.
De wet bepaalt precies hoe de verde
ling van iemands bezit na zijn over
lijden moet plaatsvinden: de naaste
bloedverwanten zijn voor een bepaald
gedeelte in zijn erfenis „gerechtigd".
Wil men daarvan afwijken, dan is een
testament noodzakelijk. In dat geval
kan men zijn eigendommen ook ver
maken aan andere personen of instel
lingen.
Overigens: ouders kunnen hun kinde
ren nooit helemaal onterven. Zij
blijven recht houden op een zogena
amde „legitieme portie" ofwel hun
wettelijk erfdeel. Ook omgekeerd
kunnen kinderen nooit hun ouders het
recht op een wettelijk erfdeel ontne
men.
Er zijn talloze mogelijkheden voor de
verdeling van een nalatenschap, die in
een testament kunnen worden vastge
legd. Bovendien is een testament niet
definitief. Men kan er te allen tijde
wijzigingen en aanvullingen in laten
aanbrengen. Ook kan men het hele
testament weer ongedaan maken.
Zoals hiervoor beschreven zijn de erf
genamen van een getrouwde man of
vrouw de huwelijkspartner en de kin
deren. Zijn de echtgenoot en de kinde
ren al eerder overleden, dan komen de
kleinkinderen in hun plaats. Zo kun
nen we verder gaan: gaat iemand dood
die geen echtgenoot, kinderen of
kleinkinderen heeft, dan erven zijn
ouders, broers en zusters. Mochten
deze overleden zijn, dan erven ver
dere familieleden, zoals de kinderen
van broers en zusters. Zijn ook die
overleden, dan komen ooms en tantes,
achterneven en -nichten aan de beurt.
•In de wet staat precies beschreven
voor welk gedeelte al deze familiele
den eventueel in de nalatenschap ge
rechtigd zijn. Daarnaast kan de over
ledene bij testament ook nog aan an
deren gedeelten van zijn erfenis heb
ben vermaakt. Die krijgen dan een zo
genaamde erfstelling of een legaat.
Dat legaat kan een bedrag zijn, maar
het kan ook goederen betreffen.
Het is de taak van de notaris na te gaan
wie de erfgenamen zijn. Heeft de over-
ledene een testament gemaakt, dan
wordt dat door de notaris „geopend".
Is dat gebeurd, dan geeft de notaris een
officiële „verklaring van erfrecht" aan
de erfgenamen, of aan één van hen
(bijvoorbeeld de achtergebleven echt
genoot). Met deze verklaring kan men
de rechten van de overledene geldend
maken en bijvoorbeeld over zijn ban
krekening en/of girorekening be
schikken.
Verder gaat de notaris na hoe de nala
tenschap is samengesteld, in goederen,'
geld, waardepapieren enz. Hij zoekt
vaak uit of er nog rekeningen betaald
moeten worden, of er vorderingen te
innen zijn, of alle pesnioen- en AOW-
uitkeringen ontvangen zijn, of er nog
belasting moet worden betaald, e.d.
Als dat allemaal gebeurd is, kunnen de
beschikbare gelden onder de erfgena
men worden verdeeld. Maar eerst
moet dan nog worden onderzocht of
over de nalatenschap successierecht
moet worden betaald. Dit is een belas
ting over de erfenis, die voor de mee
ste nalatenschappen overigens wel
meevalt. Want er zijn behoorlijke be
dragen vrijgesteld van successierecht
voorzover het de echtgenoot, de kin-
deren, de ouders en de kleinkinderen
van de overledene betreft. Alle over
ige familieleden en andere personen
die in de erfenis meedelen moeten wel
over het volle bedrag van hun erfdeel
of legaat successierechten betalen. En
dat kan tot een aanzienlijk percentage
oplopen.
Van iedere nalatenschap moet volgens,
de Successiewet binnen acht maanden
aangifte worden gedaan. Die termijn is
ruim gesteld, omdat met het verzame
len van alle gegevens nogal veel tijd
gemoeid kan zijn. Meestal belast de
notaris zich met het opstellen van de
aangifte.
Nadat eventueel successierecht is be
taald, kan tot de daadwerkelijke ver
deling van de dan overgebleven nala
tenschap worden overgegaan. Ieder
krijgt zijn aandeel toegewezen, waar
van vaak en notariële akte wordt op
gemaakt.
Toch kan ook die verdeling nog wel
problemen opleveren. Want de erfge
namen moeten het met elkaar eens
zien te worden over de verdeling. Het
is bij erfenissen niet zo dat de meeste
stemmen gelden. Als twee erfgenamen
bijvoorbeeld hun zinnen hebben gezet
op hetzelfde stuk huisraad, zullen zij
het samen eens moeten worden. Bij
verschil van mening zal de notaris
proberen de betrokkenen tot een op
lossing te brengen.
Nog een slotopmerking over de verde
ling van een erfenis. Als deze uitslui
tend bestaat uit een inboedel, een
bank- en/of girorekening en contant
geld, dan is een notariële akte van de
verdeling niet nodig. Dat is wèl ver
eist, als bij de erfgenamen minderjari
gen zijn, of personen die onder cura
tele zijn gesteld, of iemand die faiilliet
is verklaard. i
Ook voor de verdeling van dit soort
eenvoudige en kleine erfenissen is het
raadzaam advies aan een notaris te
vragen. Men moet toch naar hem toe
voor het verkrijgen van een „verkla
ring van erfrecht".
De gehele behandeling van de nala
tenschap kan doordat er veel admini
stratief werk gedaan moet worden en
doordat vaak het bereiken van over
eenstemming tussen de erfgenamen
moeilijk is, veel tijd kosten.
Veel mensen vinden het een gerust
stellend idee te weten, dat na hun dood
een vertrouwd iemand hun inboedel,
hun papieren en hun verdere eige
ndommen opruimt.
Normaal gesproken doet de echtge-r
noot dat of zorgen de kinderen daar
voor. IS iemand niet getrouwd of heeft
hij geen kinderen, dan wordt nogal
eens een familielid of vriend gevraagd
om dit karweitje op zich te nemen.
Zo'n aanwijzing heeft zeker zin, wan
neer die inderdaad alleen inhoudt het
opruimen en ordenen van de spullen
van de overledene.
Maar men gaat een stuk verder door
bijvoorbeeld in het testament op te
nemen, dat de betrokkene ook zal op
treden als executeur testamentair (uit
voerder van het testament). Men moet
dan bedenken, dat een deel van het
werk dat de executeur behoort te doen
- namelijk het gereed maken van de
nalatenschap voor verdeling - in veel
gevallen door een notaris zal worden
gedaan. Het gebeurt dan ook niet zel
den, dat een executeur in feite op dit
gebied geen wezenlijke taak heeft. Wil
men toch een executeur testamentair
aanwijzen, dan is het verstandig daar
voor iemand te vragen, die bereid en
in staat is zijn taak op een onafhanke
lijke wijze waar te maken. Uiteraard in
samenwerking met de notaris, die de
nalatenschap behandelt.
Het is gebruikelijk dat de executeur
een vergoeding ontvangt voor de door
hem of haar verrichte werkzaamhe
den.
Die vergoeding kan in het testament
zijn vastgesteld. Is dat niet zo, dan zijn
er vaste percentages voor: 1,5% van
de nog te verrichten uitgaven en 2,5%
van nog te ontvangen bedragen voor
de nalatenschap.
We zijn begonnen met*de huwelijks
dag, en we hebben het steeds gehad
over het regelen van zaken die voor
een echtpaar van belang zijn. In onze
samenleving zijn tenslotte de meeste
mensen getrouwd. Bovendien is bin
nen het Nederlandse recht het uwelijk
de enige wettelijke erkende vorm van
samenleving tussen twee mensen.
Het maken van een „verblijvensbe-
ding" en een „overnemingsbeding"
biedt daarvoor een oplossing. Maar
ook daaraan zitten weer haken en
ogen, bijvoorbeeld wat betreft de be
taling van de premie voor de levens
verzekering. Gebeurt dat niet op de
voorgeschreven manier, dan loopt
'men het risico over de verzekerings
uitkering het hoogste percentage suc
cessierecht te moeten betalen.
De conclusie uit dit alles moet zijn, dat
het voor samenwonenden buiten hu
welijksverband altijd verstandig is hun
relatie - en dan met name de zakelijke
kanten ervan - in een contract te rege
len. De notaris zal daarbij de juiste
juridische en financiële adviezen kun
nen geven.
Maar juist omdat dit zo is, is er voor
mensen die op een andere manier met
elkaar onder één dak leven, eigenlijk
nog veel meer reden om hun materiële
relatie goed te regelen. We denken
hier aan broer en zus, heterofiele en
homofiele paren enz. In het maat
schappelijk leven wordt steeds meer
geaccepteerd, dat mensen hun leven
inrichten op die wijze zoals zij dat zelf
het beste vinden. Maar in juridisch op
zicht gaat de wetgever nog steeds uit
.van het huwelijksrecht en worden an-,
dere samenlevingsvormen niet gere
geld.
Toch behoeven ongehuwden die sa
menleven bepaald niet rechteloos te
zijn.
Zoals een echtpaar huwelijksvoor
waarden kan laten maken, zo kunnen
twee mensen die van plan zijn langdu
rig samen te leven, afspraken maken
over de financiële gevolgen daarvan.
Zij leggen hun relatie dan vast in een
contract. Het verdient aanbeveling dit
contract in de vorm van een notariële
akte te laten opmaken, omdat het een
zeer ingewikkelde materie is', die goed
en doordacht op papier moet worden
gezet. Want in de praktijk zullen de
eigendommen van de partners gemee
nschappelijk gebruikt worden en zal
men ook beider inkomen gezamenlijk
beheren en uitgeven.
Zolang alles goed gaat, is er niets aan
de hand. Maar men kan besluiten uit
elkaar te gaan of één van de partners
kan komen te overlijden. Wat gebeurt
er in deze gevallen met de huisraad,
met het huis, met een gemeenschappe
lijke bankrekening enz.?
Woont men in een huurhuis, dan kan
met de verhuurder schriftelijk worden
geregeld dat bij vertrek of overlijden
van de partner die de huur betaalt, de
andere partner huurder wordt. Gaan
we uit van een gekocht huis, dat op
beider naam staat, dan is het verstan
dig in een contract op te nemen tot
welk bedrag ieder in de koopsom heeft
bijgedragen en hoe men de rente en
aflossing van de hypotheek samen re-,
geit.
Voor huisraad - in het algemeen:
duurzame gebruiksgoederen - geldt,
dat men vastlegt wie welke gemee
nschappelijk te gebruiken goederen
betaalt, en op welke wijze men een en.
ander wenst te verrekenen indien het
samenleven wordt beëindigd door
vertrek van een van de partners. Een
soortgelijke overeenkomst is van be
lang ten aanzien van een gezamenlijk
te gebruiken bankrekening, waarop
ieder een deel van zijn inkomen stort
en waaruit de kosten van de huishou
ding worden betaald.
'I
In het voorgaande hebben we het al
gehad over het belang van een testa
ment. Voor mensen die niet in huwe
lijksverband samenwonen is een tes
tament zelfs onmisbaar.
In het voorgaande hebben we het al
gehad over het belang van een testa
ment. Voor mensen die niet in huwe
lijksverband samenwonen is een tes
tament zelfs onmisbaar.
Bij overlijden van een der partners,
zou de familie terecht zijn of haar bezit
kunnen opeisen. Door het wederzijds
maken van een testament kan men er
in ieder geval voor zorgen, dat de
overlevende partner niet onverzorgd
achterblijft. Toch is het meestal niet
mogelijk de naaste familie (eventuele
kinderen en ouders) geheel te onter
ven. Er zijn hier vele juridische voe
tangels en klemmen. De notaris zal u
als juridisch deskundige op dit terrein
het juiste advies kunnen geven.
Naast het maken van een testament
kunnen de partners ook een zg. „ver-
blijvensbeding" afspreken, bij voor
keur vast te leggen in een notariële
akte, omdat daarmee de rechtskracht
wordt verhoogd. In dit beding bepalen
de partners, dat bij het overlijden van
de een, de gemeenschappelijke goed-
ren om niet aan de ander gaan toebe
horen. Ten aanzien van privégoederen
kan men op soortgelijke wijze een
overnemingsprijs afspreken. Men ver
leent elkaar dan het eerste recht om
die goederen tegen een afgesproken
prijs over te nemen. Of men verleent
elkaar „koopoptie", dat wil zeggen:
,men legt vast op welke wijze na het
overlijden de prijs van de privégoede
ren zal worden bepaald. Óm die prijs
te kunnen betalen, bestaat de moge
lijkheid voor beide partners om een
levensverzekering op het leven van de
ander af te sluiten.
En dan is er tenslotte nog het success
ierecht. Mensen die geen familierelatie
hebben en van elkaar erven, betalen
het hoogste percentage successierecht
(minimaal 36%) en kunnen geen aan
spraak maken op een van successie
recht vrijgesteld bedrag.
