Van stencillen tot offset
Redactievoering
ZWIJNDRECHT - De brug tussen bestuur en leden van een
vereniging wordt vaak gevormd door het clubblad. Voor de mee
ste verenigingsbesturen is een contactblad meer een „brug der
zuchten", want niet alleen betekent een dergelijk orgaan een
flinke hap in het verenigingsbudget, maar bovendien is het iedere
keer weer een toer om het ding „dicht" te krijgen.
Dat een bestuur desondanks
toch probeert het blad al of niet
regelmatig te laten verschijnen,
duidt min of meer op de waarde
die men eraan hecht.
Verplicht
Zelfwerkzaamheid
Stencillen
Electronisch
Fotocopiëren
Offset
Zetten
Opmaken
Bezorgen
Acquireren
Inhoud
Kostenfactor
Oplage
Rubrieken
Hoewel het natuurlijk nooit een ga
rantie behoeft te zijn. kan een club
blad een goed functionerend vereni
gingsleven weerspiegelen. Welk be
stuur is er niet trots op als de vereni
ging draait als een lier, als er in vereni
gingsverband veel ondernomen
wordt, en leden het als een eer be
schouwen dat zij lid mogen zijn van
zo'n vereniging?
Een uitstekend middel pm deze „ver-
enigingsgevoelens" te bevestigen is ze
samen te vatten en op schrift te stellen.
Niet alleen benadrukt zo'n clubblad
nogmaals de energieke aktiviteiten die
een bloeiende vereniging ontwikkelt,
het presenteert en, wat wellicht nog
belangrijker is, het „verkoopt" de club
tevens aan de buitenwacht.
Dat er een verband bestaat tussen een
enthousiast, energiek bestuur en een Moeilijk
regelmatig verschijnend, goed lees
baar cluborgaan is niet moeilijk vast te
stellen.
daan, die een blad als een bestuursme
dedelingenblaadje zien, die met een
belofte aan adverteerders in hun maag
zitten, die in het verleden dure appa
ratuur aangeschaft hebben waar toch
al zo weinig gebruik van wordt ge
maakt en zo zijn er nog wel enkele
„motieven" te noemen.
Maar dat geldt ook voor het tegen
overgestelde: besturen die een blad als
een „verplicht nummertje" zien, die
een blad kost wat het kost blijven uit
brengen omdat het al jaren wordtjge-
Voor het vermenigvuldigen van het
geschrevene kan men kiezen uit een
breed scala van drukmogelijkheden,
variërend van vloeistof-duplicator tot
offset.
De vloeistof-duplicator is slechts ge
schikt voor zeer kleine oplagen. Na
deel is dat er weinig technieken ge
bruikt kunnen worden en dat uitslui
tend het zeer dure cyclostyle-papier
bruikbaar is:
De meest gebruikte methoden zijn:
1. stencillen;
2. electronisch stencillen;
3. foto-copiëren:
4. huis-offsetdruk;
5. professionele offset-druk.
Niet alleen nemen de kosten trapsge
wijs toe, ook de kwaliteit van het
drukwerk en niet te vergeten de moge
lijkheden.
Het is zeer moeilijk, zij het niet onmo
gelijk om iets zinnigs over de kosten te
zeggen. Dat hangt van zoveel factoren
af.
Men kan het gehele drukprocede laten
verzorgen, maar ook ten dele. Dat
zelfde geldt voor de afwerking. Er valt
vaak veel te versieren met kleine
drukkerijtjes of stencilinrichtingen. Of
zij hebben geen bezwaar tegen zovéél
mogelijk zelfwerkzaamheid óf zij
werken graag tegen een „verenigings
prijsje".
Helemaal prachtig is natuurlijk wan
neer een lid van de vereniging dusda
nige werkzaamheden of relaties heeft,
dat er tegen kostprijs iets geregeld kan
worden. Zelfwerkzaamheid kan be
staan uit het aanleveren van compleet
opgemaakte bladzijden, het vergaren,
het vouwen, hechten, snijden, wikke
len en adresseren.
Een andere mogelijkheid is de appara
tuur zélf of met meerdere verenigin
gen aan te schaffen. Nieuw hoeft deze
apparatuur niet te zijn en er zijn vol
doende mogelijkheden om, bijvoor
beeld van bedrijven met eigen-huis
drukkerij of scholen, gebruikte appa
ratuur over te nemen. De vereniging
móet dan wel over voldoende hobby
isten beschikken, die regelmatig daar
aan veel tijd willen besteden.
De minst representatieve maar wel
goedkoopste vorm van vermenigvul
digen is stencillen. De mogelijkheden
om er wat leuks van te maken zijn zeer
beperkt. Op moedervellen van was-
papier wordt met uitgeschakeld in
ktlint de tekst getypt. Voor het door
snee clubbladformaat moet dat gebeu
ren met een speciale typemachine
(brede slee). Er kan op het waspapier
wat ingetekend worden, maar dat
blijft improviseren.
Op een behoorlijke stencilmachine
kan een oplage bereikt worden van
enkele honderden stuks. Erg belang
rijk tijdens het stencillen is het gelijk
matig inkten. Veelal wordt de omslag
van clubbladen, die gestencild zijn,
gedrukt, evenals advertentieblad
zijden. De totale kosten kunnen mee
stal wel gedekt worden door de adver
tentieopbrengst.
Een beter resultaat levert het electro
nisch stencillen op. Bij de stencilma
chine wordt dan een inbrandapparaat
gebruikt. Electronisch wordt in dit ap
paraat een opgemaakt voorbeeld afge
tast en tegelijkertijd ingebrand op een
speciaal moedervel. Verder werkt het
hetzelfde als bij eerder .genoemde
vorm van stencillen.
Het grote voordeel is dus dat iedere
bladzij, en eventueel ook omslag en
advertentiepagina's, opgemaakt kan
worden met gebruikmaking van kop
letters, tussenkoppen, kaders, teke
ningen en schetsen en stukjes uit de
krant. Foto's komen erg slecht over.
De oplage is eveneens enkele honder
den. Bij een grotere oplage moet het
origineel twee of meer keren inge
brand worden.
Een nieuwe vorm van vermenigvuldi
gen, die steeds meer in betekenis gaat
toenemen, is fotocopiëren. Tegen
woordig zijn er copieermachines, die
bijna de kwaliteit van offsetdruk heb
ben. Veel copieermachines zijn echter
niet geschikt voor het copiëren van
een complete oplage. Bij voorkeur
moet de machine tweezijdig en op
normaal papier copiëren. Dergelijke
machines leveren enkele copiën per
seconde van een redelijke kwaliteit.
Voordeel is weer dat de complete op
maak van de bladzijden overgenomen
wordt. Nadeel is dat de copiën niet bij
alle copiëerSystemen puntgaaf zijn
(drukwerkkwaliteit alleen bij zeer
dure machines), de machine kan geen
omslagkarton verwerken, men is af
hankelijk van een vast formaat (A4)
en foto's worden ook bij dit systeem
niet goed overgenomen.
De meest representatieve en tevens
duurste vorm is het drukken met cffse-
tapparatuur. Tegenwoordig zijn er
ook kleine offsetmachines in de han
del voor kantoorgebruik. De kwaliteit
is wat minder dan van professionele
apparatuur, maar de mogelijkheden
voor het maken van een prachtig clu
borgaan zijn onbegrensd.
Nadeel van de kantoormachine is dat
ook hierbij foto's niet goed afdrukbaar
zijn. Zondermeer moeten foto's geras
terd worden.
Bij professionele apparatuur is niet al
leen een goede weergave van foto's
mogelijk, maar ook steunkleuren en
vier-kleuren-druk behoren tot de mo
gelijkheden.
Voor electronisch stencillen, fotoco
piëren, en offsetdruk kan de tekst het
best getypt worden met een carbon-
lintmachine. Vooral een machine met
verwisselbare kop geeft veel moge
lijkheden. Wanneer het blad uitge
voerd wordt in offsetdruk kan over
wogen worden de tekst te laten zetten.
Dit is echter erg kostbaar, bijna net zo
duur als het drukken zélf. Tegen
woordig wordt steeds meer overge
gaan op composerzetsel of fotogra
fisch zetsel, maar is praktisch niet
goedkoper.
Koppen en tussenkoppen kunnen
eveneens fotografisch gezet worden,
maar goedkoper (wel bewerkelijk) is
het zelf maken van koppen met be
hulp van wrijfletters. Deze zijn ver
krijgbaar bij iedere kantoorboekhan
del. Niet overal verkrijgbaar zijn ras
ters, kaders en aflijnmateriaal.
Verder kunnen bij de meeste offsetd
rukkerijen foto's gerasterd worden,
afbeeldingen fotografisch vergroot cq
verkleind worden of van koppen en
afbeeldingen een diapositief gemaakt
worden.
Hoe meer de vereniging zelf kan doen
hoe goedkoper het clubblad wordt
Dit geldt ook voor het opmaken van
het blad. Nu zullen de eisen voor een
electronisch gestencild blad niet zo
hoog gesteld worden, maar voor het
opmaken van een offsetdrukwerkje
moet wei iemand in de vereniging zit
ten, die „het" in z'n vingers heeft. An
ders kan het beter aan de vakman
overgelaten worden.
Het bezorgen van de clubbladen
wordt in veel gevallen door leden zelf
gedaan. Voorwaarden bij dit zelf be
zorgen zijn: ieder lid ontvangt op de
zelfde dag het blad, het blad moet
„fris" zijn en voorzien van wikkel en
adresstrook. Een blad moet nooit ge
makshalve dichtgeniet worden.
Voor behoorlijke oplagen kent de PTT
een speciaal tarief, dat zeker de
moeite van het overwegen waard is.
Informatie hierover bij het hoofdpost
kantoor.
Voor een goed draaiende vereniging is
het clubblad een onmisbaar onder
deel. Daarom is het bepaald geen luxe
om op de begroting de post clubblad te
zetten. Om er meer dan alleen een
informatieblaadje van te maken, kun
nen leden zich bezighouden met het
verzamelen van advertenties. Het
beste is een jaar-contract af te sluiten.
De vereniging verplicht zich dan om
de advertenties af te drukken in een
van tevoren bekend aantal nummers.
Het is natuurlijk onnodig te zeggen dat
een adverteerder eerder bereid is een
toezegging te doen als u direct een
representatief exemplaar kunt tonen.
Wordt het blad opnieuw opgezet, dan
maakt u een dummy, die u dan kunt
laten zien. De advertentietarieven
moeten van tevoren vaststaan.
Regelmatig een clubblad uitbrengen
kan zijn: vier keer per jaar, zes keer
per jaar, tien of twaalf keer per jaar
Praktisch geen enkelblad zal wekelijks
of om de veertien dagen verschijnen.
Niet alleen de vormgeving bepaalt de
aantrekkelijkheid van het blad, maar
evenzo belangrijk is de inhoud. Deze
moet van een dusdanig gehalte zijn dat
leden zondermeer kennis nemen van
de inhoud, familieleden er iets in te
rugvinden en dat de overigen, aan wie
het wordt toegezonden, minstens de
moeite nemen het even door te blade
De futloze bladen zijn er overigens zo
uit te halen, want de redactie deelt dat
meestal al op de eerste beste bladzij
zelf mee. Onder de kop „Inleiding" of
„Van de redactie" komt iedere keer
weer hetzelfde verhaaltje op de prop
pen waarin de volgende zinnen voor
komen: met moeite kon dit nummer
samengesteld worden, want ook nu
weer is er weinig kopij binnengeko
men We doen een dringend be
roep op een ieder om ook eens een
stukje te schrijven, want het zijn altijd
dezelfden r
Er is natuurlijk geen betere manier om
de image van een clubblad naar gene
den te halen dan door het product zelf
te laten vertellen wat er aan schort.
Als er zo weinig belangstelling voor is,
zal het ook wel niet veel zijn.
In principe kan natuurlijk iedere ver
eniging een clubblad uitgeven, onge
acht de grootte. Hoe meer leden een
vereniging telt, hoe lager de kosten
per nummer worden en hoe groter de
kans dat er leden tussen zitten die wat
kunnen „versieren" of „het" in hun
vingers hebben.
Zoals in het begin gesteld is hangt het
bestaansrecht van een clubblad af n
twe factoren, te weten de kosten en de
vrijwillige inzet.
Daarin zit zelfs nog een evenredig
heid: hoe hoger de zelfwerkzaamheid,
hoe lager de kostenfactor. De zelf
werkzaamheid valt te splitsen in: a.
het redigeren, b. het acquireren en c.
het produceren.
De kostenfactor hangt ook af van de
eisen die een bestuur stelt aan de re
presentatie van het bald. Deze eisen
zullen veelal corresponderen met de
grootte van de vereniging en het totale
budget.
De grootte van de verenigingen zou
als volgt ingedeeld kunnen worden:
40-60 leden, kleine vereniging; 60-
150 leden, middelgrote vereniging;
150-500 leden, grote vereniging;
500-1000 leden, zeer grote vereni
ging. Uiteraard geldt deze indeling al
leen voor plaatselijke verenigingen.
Er vanuit gaand dat het clubblad ook
toegezonden wordt aan ere-leden,
donateurs, adverteerders, instanties,
pers e.d. komen we tot de volgende
oplage:
kleine vereniging: 100-150 exempla
ren,
middelgrote vereniging: 200-300
exemplaren,
grote vereniging: 300-1000 exempla
ren,
zeer grote vereniging: 1000-2000
exemplaren.
De oplage moet altijd aan de ruime
kant gehouden worden. Het maakt de
drukkosten niet veel duurder. Er ko
men iets meer papierkosten bij, maar
dat is beter dan exemplaren tekort te
komen.
Bij voorkeur wordt de redactie van het
blad gevoerd door enkele leden. Dit
hoeven niet de eventuele opmakers,
advertentie-verzorgers of bezorgers
te zijn. In een vereniging doet ieder
wat.
Belangrijk voor redactieleden is niet
hun schrijfkunst, maar hun inzet, de
wil om er inderdaad wat van te maken.
De redactie heeft dan tot taak het ver
zamelen en uitwerken van allerhande
gegevens, die het blad lezenswaardig
kunnen maken. Onnodig te zeggen dat
dit leden moeten zijn, die middenin
het verenigingsgebeuren staan.
Iedere vereniging zal andere eisen
stellen aan de inhoud. Daarom is het
niet te doen om een vaste formule van
een clubblad te geven.
Elk blad moet een vast aantal blad
zijden teHen, inclusief de advertentie
bladzijden, die voor een jaar vast
staan. Van de redactiebladzijden moet
een aantal terugkerende rubrieken
bevatten. Verder is een aantal blad
zijden bestemd voor aktiviteiten bin
nen de vereniging, wat er binnenkomt
aan nieuws en dat belangrijk is om aan
leden door te geven, plannen en be
slissingen, aankondigingen, akties
enz.
Voorbeelden van steeds terugkerende
rubrieken:
Knipselnieuws: een verzameling van
kranteknipsels wat er over de vereni
ging of over de sport e.d. geschreven
wordt.
Komende en gaande man: iedereen
wil deze score weten en vooral ook
vermelden waarom iemand weggaat.
Personalia: beperken tot huwelijk,
geboorten e.d. Geen verjaardagen als
bladvuller.
Beurs: in deze rubriek kan b.v. sport-
kleding te koop aangeboden worden
cq geruild worden. Niet echt commer
cieel dus, maar meer service van de
vereniging.
Uitslagen van wedstrijden.
Cursiefje: misschien kan er iemand
een humoristisch verhaaltje schrijven
over verwikkelingen binnen de ver
eniging.
Roddelrubriek: er gebeuren altijd wel
voorvallen die leuk gebracht kunnen
worden, (volgens oud recept: „wist u
dat
De gegevens voor deze rubrieken
hoeven praktisch alleen maar verza
meld te worden. Een gedeelte van het
blad is dus al gevuld voordat men er
aan gaat werken.
Nieuwe initiatieven hoeft de redactie
dan nog maar voor een beperkt aantal
bladzijden te nemen. Dit kan weer be
staan uit informatieoverdracht, inter
views enz.
Putgewijs enkele tips:
1. De redactie bestaat uit en
kele vrijwilligers, die van
plan is er ook wat van te
maken en niet uit opoffe
ring. In overleg wordt be
paald wie wat doet.
2. Het aantal bladzijden wordt
van tevoren voor een jaar
vastgelegd.
3. Een bepaald aantal blad
zijden bestaat uit vaste
(aantrekkelijke) rubrieken,
die verdeeld worden onder
de redactieleden.
4. Breng veel humor in het
blad.
5. Probeer enkele uitstekende
artikelen te vergaren en
kondig deze op de eerste
bladzij aan.
6. Maak van gortdroge artike
len een verkorte versie of
herschrijf het desnoods met
wat populairder taalge
bruik.
7. Verluchtig zoveel mogelijk
de tekst met afbeeldingen,
strips, tekeningen en indien
mogelijk foto's.
8. Verzin bij de artikels een
pakkende kop en onder
breek de tekst door tussen
koppen en veel wit.
9. Vraag nooit of iemand een
stukje wil schrijven (want
dan loopt hij kans af te
gaan), maar vraag of hij ge
gevens van iets wil noteren.
10. Het opzetten van een blad
volgens een nieuwe formule
heeft een aanlooptijd nodig,
waarbinnen kritiek ver
wacht kan worden.
Wanneer een vereniging overweegt
om het clubblad qua vormgeving en/of
redactie nieuw leven in te blazen, dan
is er natuurlijk tot slot geen beter ad
vies dan de bladen van andere vereni
gingen te verzamelen om te kijken wat
zij ervan brouwen.
