..STOTTERTEAM":
„Eerst fouten leren
herkennen tijdens spreken...
vormen vaak groter probleem als stotteren zè/f
Vooral mannen
Dichtklappen
Psvcholooa frankStournaras:
Aankloppen
Wachtlijst
Averechts
Betrokkenheid
Tekst: Ravmond Barneveld Foto's Rinie Boon
„NIET DRUPPELEN, MAAR DOOR-
PIESEN", is soms het „begrijpende" advies
van de omgeving wanneer een stotteraar de
moeite ervoor neemt om zijn standpunt naar
voren te brengen.
Iets waartoe hem de moed veelal ontnomen
wordt door een dergelijke opmerking, dat in
het ergste geval nog op de lachspieren van
anderen werkt.
Je moet dan wel erg sterk in je schoenen
staan om alsnog stotterend aan de conversa
tie deel te nemen.
Meestal gebeurt dat dan ook niet, en erger,
het ontneemt de stotteraar alle lust om zich
in een gesprek te mengen.
Bang om belachelijk gemaakt te worden
door de anderen, te meer daar hij dit zelf ook
zo ervaart.
HET IS ONTZETTEND MOEILIJK om een stotteraar geheel
van zijn spraakstoornis af te brengen.
De huidige „stottertherapiën" die toegepast worden op stotte
raars zijn voor een belangrijk deel gericht op het aanvaarden van
het stotteren als een wijze van spreken, waarmee te leven valt.
Dat laatste is belangrijk, want
veel stotteraars lijden dusdanig
onder hun spraakstoornis, dat
de spanningen een groter pro
bleem vormen als het stotteren
zélf.
Mies Bezemer rechtsin gesprek met een jeugdige slottergroep. Vaak wordt gebruik gemaakt van allerlei
hulpmiddelen, zoals video-apparatuur en electro-myograaf voor het meten van spierspanningen.
Nog te weinig begeleidings
mogelijkheden voor stotteraars
praktijk, het Medsich Opvoedkundig
Bureau of de schoollogopediste.
„Stotteraars reageren vaak sterk op
allerlei kleine aanwijzingen uit de om
geving. Wanneer ze iemand horen la
chen dan wordt dit nogal eens geïnter
preteerd als „ze lachen me uit", terwijl
het best kan zijn dat men ergens an
ders om lacht", vertelt Cecilia de
Boer, één van de leden van het zg.
„stotterteam" van het ziekenhuis
Dijkzigt in Rotterdam. Samen met
collega-logopediste Mies Bezemer
geeft zij stottertherapie aan groepen.
Een fraai uniek gebeuren, want er zijn
momenteel weinig begeleidingsmoge
lijkheden voor stotteraars, vooral in
groepstherapievorm. De meeste stot
teraars, die doorverwezen worden
door bijvoorbeeld huisarts of school
hoofd, komen terecht bij een logope
diste.
staan en het gevolg was een erg lange
wachtlijst
„Het is jammer dat we een stop heb
ben moeten invoeren", aldus Mies Be
zemer. „Er zouden veel meer moge
lijkheden moeten komen om mensen
met stotterproblemen te begeleiden.
Hoewel gezegd moet worden dat de
stottertherapie de laatste vijf jaar wel
in ontwikkeling is.
Ook zou er meer specialisatie op dit
gebied moeten komen, ondermeer in
dc opleiding van logopedisten. Niet
iedere logopediste houdt zich bezig
met de stotterproblematiek. Het ver
eist een aparte aanpak, net als andere
onderdelen van de logopedie".
Ongeveer 140.000 mensen in Neder
land hebben de neiging «m te stotte
ren. Van de volwassen bevolking lij
den vijf per duizend in ernstige mate
aan stotteren. Het manlijke geslacht is
duidelijk gepredisponeerd voor stot
teren; dc verhouding van het voorko
men bij mannen en vrouwen is onge
veer 3 1.
Over het ontstaan van stotteren circu
leren diverse theoriën, maar in het al
gemeen vermoeden deskundigen dat
het een samengaan van een aantal fac
toren is.
Bijvoorbeeld een vertraagde spraak
en/of taalontwikkeling van het kind,
problemen met de motorische coördi
natie, de houding van de omgeving op
het stotteren van het jonge kind cn de
houding van het kind zélf ten opzichte
van zijn eigen spreken. Maar dé oor
zaak van stotteren is moeilijk aanwijs
baar.
Cecilia de Boer: „Stotteraars reageren
vaak sterk op allerlei kleine aanwijzin
gen uit de omgeving".
ervaart. Er zijn genoeg stotteraars die
al stotterend door het leven gaan en er
geen punt van maken.
„Onze stottertherapie is vooral gericht-
op het leren hanteren van het stotter-
probleem", vertelt Cecilia de Boer.
„Stotteren wordt pas problematisch
wanneer een stotteraar dat als zodanig
Het veranderen van stotterverschijnselen moet voortkomen uit de be
hoefte het vloeiend spreken te benaderen, niet uit het motief stotteren te
willen vermijden, vindt psycholoog Frank Stournaras van ziekenhuis
Dijkzigt in Rotterdam.
Ouders die zich zorgen maken over
het stotteren van hun kind moeten di-
rekt bij instanties aankloppen", vindt
Mies Bezemer.
De afdeling Foniatrie van het zieken
huis Dijkzigt ontwikkelde enige jaren
geleden een aanpak voor het behande
len van de stotterproblematiek, onder
leiding van psycholoog Frank Stour
naras.
Er bleek ontzettend veel belangstel
ling voor deze stottertherapie te be-
„Dat is ook niet altijd van belang",
meent logopediste Mies Bezemer.
„Voor de behandeling van stotterpro
blematiek is het weten van de ont-
staansoorzaak niet altijd noodzake
lijk. Met die wetenschap kun je mis
schien wel het ontstaan van stotteren
bij andere kinderen voorkomen. Wat
we erg belangrijk vinden is dat ouders,
die zich zorgen maken over het stotte
ren van hun kind, direkt bij instanties
aankloppen en zich niet weg laten stu
ren met het advies „het gaat vanzelf
wel over"".
Men kan hiervoor terecht bij de huis
arts, een logopediste met een eigen
Daarom past Stournaras eerst
een zg. „discriminatietraining"
(leren herkennen van je manier
van stotteren) toe, inet als on
derdeel het vrijwillig stotteren.
„De cliënt moet eerst Ieren wat
hij fout doet tijdens het spreken
(en daarbij wordt hij geholpen
door de reeds geleerde differen
tiële ontspanningsoefeningen),
wil hij dit kunnen nalaten. Ge
voelens „van binnenuit", bij
voorbeeld: „welke spieren span
ik als ik op de K stotter" en „wat
doe ik met mijn ademhaling als ik
op de K stotter" worden gecom
bineerd met aanwijzingen cn het
voordoen van de therapeut en
door de techniek van het vrijwil
lig stotteren. Door de patiënt zijn
eigen stotters overdreven te laten
nabootsen kan hij direct ervaren
wat hij doet als hij onvrijwillig
stottert, bijvoorbeeld welke spie
ren hij spant. Met verbazing
maar niet onv.erwacht hebben we
telkens ontdekt dat door deze
tijdrovende discriminatietraining
de cliënten in staat zijn hun eigen
stotters van tevoren te voelen
aankomen. Vanaf dat moment
konden zij ook daadwerkelijk
stop- en ontspanoefeningen toe
passen", aldus Stournaras.
Onze therapie is ondermeer bedoeld
voor mensen die door het stotteren
ernstige sociale problemen krijgen.
Die voortdurend onder hoogspanning
leven omdat ze bang zijn dat anderen
afwijzend zullen reageren op hun stot
teren.
Je hebt mensen die helemaal dicht
klappen en zo weinig mogelijk zeggen
om niet te hoeven stotteren, maar je
hebt ook stotteraars die voortdurend
proberen om „vloeiend" te spreken en
constant bezig zijn om hun zinnen aan
te passen zodat het voor de buiten
staander inderdaad vloeiend klinkt.
Maar het resultaat is dat ze erg ondui
delijk overkomen en nooit precies hun
gedachten ónder woorden brengen.
Men moet er zoveel omheen draaien
met allerlei vervangende zinnen en
woorden om niet te „blokkeren in een
zin, dat het vaak onbegrijpelijk wordt
wat men bedoeld. Dit kan bijvoor
beeld in een school- of werksituatie
enorme spanningen oproepen".
Ook belangrijk is het begeleiden van
de „omgeving" van de stotteraar,
zoals ouders, echtgenoten, school
hoofden. Goedbedoelde hulp van de
achterban werkt soms juist averechts.
Stotteraars zijn vaak bang voor reak-
ties van anderen, waardoor vele situa
ties in het dagelijks leven omzeild
worden. Tijdens de stottertherapie
worden die situaties opgezocht, om
ondermeer aan te tonen dat een afwij
zende reaktie echt niet zo vaak voor
komt als een stotteraar wel denkt.
Belangrijk is hoe een stotteraar de an
der tegemoet treedt en hoe hij met de
ander in dat contact omgaat. En dat
kan best stotterend, als hij maar duide
lijk is. In de praktijk blijkt dat het
merendeel van de mensen bereid is om
te luisteren en met een stotteraar te
praten.
Vooral de angst dat de ander hem niet
als gelijkwaardig zal accepteren door
het stotteren, doet het stotteren en te
vens de onzekerheid van de stotteraar
toenemen.
Hoe rustiger en duidelijker een stotte
raar zijn gedachten onder woorden
kan brengen - ook al worden die zin
nen geblokkeerd door stotters - hoe
plezieriger verloopt het contact met de
ander.
Dit is wat tijdens de therapie,onder
meer duidelijk wordt gemaakt aan de
stotteraar. Het is echter maar een on
derdeel van een zeer uitvoerige en
complexe therapie - zoals die bijvoor
beeld door het ziekenhuis Dijkzigt ge
geven wordt - waarbij beroep wordt
gedaan om de betrokkenheid van de
deelnemers aan de stottertherapie.
Na deze fase van de therapie wordt
uiteraard ook het vloeiend(er) spre
ken bevorderd door, middel van vele
oefeningen.
De behandeling van een stotteraar kan
een nogal kostbare en langdurige zaak
zijn, maar hangt in feite af hoe ernstig
men stottert.
De kosten worden volledig vergoed,
wanneer men bij het Ziekenfonds is
aangesloten en het een externe be
handeling betreft. Particuliere ziekte
kostenverzekeringen vergoeden de
kosten geheel of gedeeltelijk. Het
deelnemen aan een stottertherapie
geldt overigens als erkend ziektever
zuim.
Zoals reeds gezegd is er zeer veel be
langstelling voor stottertherapie en
zijn de mogelijkheden om deel te ne
men aan therapie voor stotteraars be
perkt. Er wordt met grote wachtlijsten
gewerkt.
Op dit gebied zijn twee belangenver
enigingen werkzaam, die uiteraard de
nodige informatie kunnen geven over
dit onderwerp. Dat zijn Demosthenes,
Postbus 119, 3500 AC Utrecht en
Charles van Riper Vereniging, secre
tariaat Vudijk 53, 3079 TL Rotter
dam, telefoon 010-826403.
