De Schiedamse Clubhuizen, deel 1
Historische band met Kerk
steeds losser geworden
Jeugdhaven:
scheepstypen
Clubhuis De Doele:
lid voor 'n duppie
Clubhuis Zuid:
geen daglicht
Clubhuis Oost
uit as herrezen
SCHIEDAM Voor velen
is de term „club- en buurt
huiswerk" niets meer dan
een vage kreet, een uitdruk
king uit het jargon van het
zo veel omvattende maat
schappelijk werk, het op
bouwwerk, het sociaal-cul
tureel werk.
Anders dan deze zo modieus
aangeduide collectie „wer
kers" zijn de club- en buurt
huizen geen verschijnsel
van de laatste jaren.
Ze hebben een lange tradi
tie, en hun oorsprong gaat
dikwijls terug naar de tijd
dat de kerk meer greep had
op het maatschappelijk le
ven dan tegenwoordig.
t I t j i i j t J c
HET NIEUWE STADSBLAD PAGINA 20 VRIJDAG 6 MAART 1981
Men wilde niet langer genoegen ne
men met de ruimte in de school
aan de Zwartewaalsestraat, waar
ook de Bewonersvereniging Zuid
zijn onderkomen heeft. „We zijn te
lang aan het lijntje gehouden",
vonden de clubhuiswerkers in
Schiedams zuidelijke stadsdeel.
9
De met klimop begroeide school in
de Zwartewaalsestraat, waar zich
later Clubhuis Zuid zou vestigen.
St. Joris Doele omstreeks 1949 -
ook toen al druk bezocht. De man
links is Karei Scholten (thans on
geveer 75 jaar). Hij was de eerste
betaalde sociaal-culturele werker
in Schiedam.
ruimtegebrek soms is bleek vorige
week zaterdag, toen het clubhuis
werk Zuid het voormalige GTB ge
bouw aan de Dwarsstraat kraakte
en eigenmachtig in gebruik nam,
uit protest, zoals men zei, tegen een
laks beleid van de gemeente.
Om het club- en buurthuiswerk
eens wat meer op de voorgrond te
plaatsen, publiceert Het Nieuwe
Stadsblad een serie van drie artike
len. Iedere- aflevering neemt een an
der facet bij de kop: de historie, de
aktiviteiten (anders gezegd, wat er
in de clubhuizen te doen is) en ten
slotte de knelpunten.
De serie is tot stand gekomen door
de enthousiaste medewerking van
de vi'.f clubhuizen, te weten De
Kreek, Clubhuis Zuid, St. Joris
Doele, Clubhuis Oost en Jeugdha
ven Nieuwland. In deel één komt de
afzonderlijke geschiedenis van ie
der clubhuis beknopt aan bod.
Het pand waarin clubhuis De
Doele (aan het Doeleplein) is ge
vestigd, is ongeveer 300 jaar oud.
Door de eeuwen heen heeft het ver
schillende functies gehad.
In de 19e eeuw was het een vereni
gingsgebouw voor de schutterij,
waar het oorspronkelijk ook voor
bestemd was.
In „De Doele" waren voorts een re-
cruteringsbureau gevestigd, een ho
tel, een museum en een distributie
centrum.
In 1948 werd op initiatief van de
toenmalige wethouder van onder
wijs en sociale zaken een stichting
in het leven geroepen die het werk
SERIE
Door die toenemende belangstele
ling heeft het clubhuiswerk be
hoefte aan ruimte. Hoe nijpend het
Clubhuis St. Joris Doele had in
lang vervlogen tijden al dezelfde
naam (foto Gemeente archief).
worden. De bezoekers kwamen uit
heel Schiedam en ook wel uit
Vlaardingen en zelfs Rotterdam.
Het doel was bereikt als de leden
overstapten naar het georganiseerd
jeugdwerk: een sportclub of andere
vereniging.
„De Doele" werd vanaf het begin
bevolkt door ongeschoolde jonge
ren en op hen werd het programma
dan ook afgestemd. Er was een
technische afdeling, een bankwer
kersafdeling en een timmerafde-
ling. Ook de geest vond er voedsel,
er bestond een bibliotheek met „ve
rantwoorde literatuur".
In die tijd werden jongens en meis
jes streng gescheiden. Voor beide
groepen was een ander program
ma. In de jaren zestig veranderde
het bezoekersbeeld. Ook elders in
de stad kwam het jeugdwerk op
gang.
„De Doele" hield een nogal selecte
groep bezoekers over. Nu zijn het
de kinderen van de bezoekers van
toen die in „De Doele" te vinden
zijn. „De Doele" richt zich op de
Oostwijk en heeft met het centrum
nauwelijks enige binding.
Ook het clubhuiswerk in Zuid
ontstaan uit het Sint Francisc
De geschiedenis van Jeugdhaven
Nieuwland (aan de Albardastraat)
is, zeker in het begin, doortrokken
van de protestants christelijke ge
dachte.
Aan het eind van de jaren 50 lagen
de plannen klaar voor de bouw van
een gereformeerde kerk. Tegelij
kertijd ontstond het initiatief voor
een jeugdclubhuis in de wijk
Nieuwland.
Na wat touwtrekken tussen initia
tiefnemers, CRM en andere belang
hebbenden, werd het gebovw in
1964 (het grenst aan de Magnalia
Deikerk) aan de daartoe opgezette
stichting overdragen.
Het stichtingsbestuur bestond uit
leden van de gereformeerde kerk
en droeg het clubhuis in hetzelfde
jaar over aan de wijk en haar be
woners.
De doelstelling was toen „werk on
der de plaatselijke jeugd die uit
evangelisch en pedagogisch oog
punt bijzondere zorg behoeft, en
daarmee samenhangend gezins- en
volwassenenwerk".
Men mikte op de jeugd van 4 tot 15
jaar, maar al de eerste dag werd
deze leeftijdsgrens overschreden
tot 23 jaar. De gevormde leeftijds
groepen werden genoemd naar
scheepstypen: kano's, punters,
kruisers, kotters, loodsen, vuurto
rens enzomeer, één en ander om de
is Jeugdhavengedachte beter gestalte
us te geven.
onder de „ongeorganiseerde" jeugd
ging aanvatten.
Er bestond veel belangstelling voor
dit werk. In 1949 stonden er 1200
jongens en meisjes ingeschreven.
Er waren twee betaalde krachten
en 22 vrijwilligers.
Voor een dubbeltje kon iedereen lid
Liefdewerk en onderdeel van de
Katholieke Stichting Sociaal Cul
turele Arbeid (KSCA).
(Behalve de clubhuizen Oost, de
Kreek en Zuid had de KSCA nog
een vierde buurthuis in Schiedam
onder de vleugels, namelijk „De
Tempel" aan de Overschiesestraat.
Deze instelling is enkele jaren gele
den opgeheven en daarin huist nu
het ontmoetingscentrmm van het
werklozenprojekt De Trechter).
Clubhuis Zuid bestaat nu een jaar
of veertien. De eerste drie jaar
bracht men door in een houten keet
aan de Maasdijk, tegenover de Gus-
tohallen. Dat onderkomen moest
men in 1970 verlaten.
En daarmee begonnen voor het
club en buurthuiswerk in Zuid de
huisvestingsproblemen pas goed.
Want het volgende onderdak, de
Dukdalf, onder de Heilig Hart kerk
aan de Rijnstraat, was allesbehalve
ideaal.^
Bezoekers moesten een ijzeren trap
af om in de kelder te komen, wat
vooral voor ouderen en moeders
met kleine kinderen een probleem
vormde. In de Dukdalf was bijna
geen daglicht, de ruimte-indeling
liet te wensen over en bovendien
lag het onderkomen niet centraal in
de wijk.
Door de ruimteproblemen ontston
den zelfs onderlinge conflicten.
Soebatten bij de gemeente on een
ander onderkomen hielp niet. Men
besloot uit protest de Dukdalf te
verlaten, hopend daardoor pressie
op de gemeente uit te oefenen.
De druk op de gemeente S
chiedam is sinds vorige week zater
dag weer groter geworden. De eis
werd toen kracht bijgezet door een
kraakaktie van vrijwilligers en be
roepskrachten, die eigenmachtig
het voormalige GTB-gebouw aan
de Dwarsstraat in gebruik namen.
Rustiek: de Lange Haven met op
de linkerkade clubhuis De Kreek
(foto Gemeente archief).
In 1973 werd de kosterswoning bij
het clubhuis getrokken. Daar werd
een begin gemaakt met het volwas
senenwerk. Ook ontstond een peu
terspeelzaal. Inmiddels had men
drie beroepskrachten.
De uitbreiding met het peuterwerk
toonde aan dat er meer beroeps
krachten nodig waren. Er kwam
een vierde bij.
Vanaf 1974 kwamen problemen en
veranderingen in de wijk steeds
dringender boven drijven. Dit werk
werd door het team opgepakt.
In 1976 werd het bestuur min of
meer gedwongen, bij een perso
neelswisseling een opbouwwerker
aan te stellen in plaats van een so
ciaal-cultureel werker.
In 1977 wijzigde men de statuten
van gereformeerd naar algemeen
christelijk.
Het huidige clubhuis Oost is voort
gekomen uit het Sint Franciscus
Liefdewerk, opgezet door gegoede
katholieken, in eerste instantie be
doeld voor jongens als voortzet
ting van de Jozefgezellen maar
later ook (in het Francisca Roma-
nawerk) voor meisjes.
Halverwege de jaren 60 veranderde
het karakter: van liefdewerk voor
minder bedeelden werd het tot
ontspanning voor iedereen. Er kwa
men beroepskrachten bij, paters en
broeders.
In dezelfde periode ontstonden er
problemen met de accomodatie aan
Vrijwel alle Schiedamse club- en
buurthuizen zijn óf uit de katholie
ke, óf uit de protestantse kerk
voortgekomen. Het club- en buurt
huiswerk had zo'n vijftig jaar gele
den dan ook een heel wat beslote-
ner karakter dan nu. Men krijgt d(
indruk dat „zieltjes winnen" inder
tijd belangrijker was dan ontspan
ning bieden.
Ontspanning bieden is mettertijc
doel nummer één geworden, zekei
nu men meer e meer over vrije /n/
tijd gaat beschikken, tijd die voor
een deel wordt doorgebracht in het
buurt- of clubhuis.
