Schokdempers voor meer
dan alléén comfort
Vredestein
brengt
nieuwe Sprint
mm
1mm
ucmm
s&mgs
Intersprint importeur
van Triumph accu's
Schokdempers eigenlijk onbekend
8AHDÊ7AD
Door: Leo de Ruiter
De accumarkt is enorm groot,
er zijn vele merken, maar er
is ook heel veel kaf onder het
koren. Er zijn door grote con
sumentenorganisaties vaak
onderzoekingen verricht naar
auto-accu's en dan blijkt
slechts een aantal grote mer
ken het predikaat perfect te
krijgen.
Het is vreemd, maar vaak
wordt er geld aan en in auto's
besteed voor allerhande auto-
technisch onbelangrijke za
ken. Sommige stereotypen
zullen veel geld uitgeven
voor een stereoinstallatie in
de auto en die mag in geld
dan variëren van duizend tot
vier duizend gulden. Hetzelf
de geldt voor klokjes, meter-
tjes, controlelampjes, extra
lampen zowel voor als achter,
licht metalen velgen enz.
Sommige echt vitale onderdelen
van de auto krijgen maar wei
nig aandacht. Sommige auto's
komen alléén maar in de garage
als ze echt kapot zijn, het dus
echt niet meer doen. Banden
krijgen alléén aandacht als ze
lek zijn of als de bekeuring
volgt omdat ze al helemaal glad
waren. Remmen worden alléén
vernieuwd als toch echt geble
ken is dat ze het haast niet meer
deden.
Vering, demping
Vernieuwen
Foute luiam
Vele soorten
..XvXv.
AUTO-TIPS
r^WMm WTBF
Randstad-Edities
33 huis-aan-huis bladen
totaal oplage
980.000 exemplaren
Eén van de meest recente testen
op accu's is uitgevoerd door het
grote Duitse blad Testmagpzin
Konsument. Bijzonder goed
kwamen daarbij naar voren de
merken Varta, Bosch, Banner,
Berga, Chloride en Triumph.
Voor de goede orde Engelse/A-
merikaanse merken werden niet
getest, dus hierbij niets gezegd
ten nadele van bijvoorbeeld Lu
cas, Centurion, Tudor, AC Delco
enz. enz.
Één van de beste uit de Duitse test
was Triumph, een Oostenrijkse
accu. Dit merk wordt sinds kort
(1980) geïmporteerd door Inter
sprint Nederland. Intersprint is ge
vestigd in Rotterdam en daartoe
behoren onder andere ook de be
drijven Otoband-de Sprint in Rot
terdam, Dordrecht, Den Haag,
Breda enz. Bij deze bedrijven is de
Triumph accu verkrijgbaar, maar
gewerkt wordt aan een uitgebreid
daelernet door heel Nederland.
Triump accumulatorenfabriek
Wien heeft meer dan vijftig jaar
ervaring. Op de accu's wordt één
jaar volledige garantie gegeven,
ook het tweede jaar geldt als ga
rantiejaar, maar dan bedraagt bij
garantiegevallen een vergoeding
naar maandafschrijving. Triumph
heeft accu's voor alle merken
auto's, vrachtauto's, landbouwma
chines, boten enz. Er zijn zowel de
conventionele accu's als de onder
houdsvrije accu's, in de Duitse taal
Wartungsfrei (in andere talen
maintenance-free, sans entretien
of freedom accu) genaamd. Ook
heeft Triumph een speciale hobby
accu. Dit is een behoorlijke sterke
accu, 72 AH, met diverse facilitei
ten zoals extra isolatie, een hand
vat over de gehele accubreedte
(makkelijk draagbaar met één
hand) een speciale afvoer van ac-
cugas enz. De accu is voor vele
doeleinden geschikt, in de boot, ca
ravan, enz., maar kan ook eventu
eel gewoon als extra accu dienen
voor de auto. Bij Intersprint (Oto-
band-de Sprint) is er een speciale
introductieprijs, namelijk 125,-
incl. BTW, voor de particulier, een
72 AH auto-accu is al aanzienlijk
duurder.
De gewone verlichting aan de auto
wordt zelden nagezien, anderen
moeten vaak op een gebrek atten
deren. Ruitewissers blijven vrolijk
versleten over de ruit krassen en
tenslotte schokdempers, kunnen
die eigenlijk wel kapot of nog er
ger, wat doen die dan eigenlijk?
Misschien komt dit met betrek
king tot de schokdempers allemaal
door onwetendheid, immers ver
sleten banden en een versleten uit
laat is nu eenmaal makkelijk te
constateren. Een schokdemper kan
echter ook duidelijk slijten, een
schokdemper gaat in werking ach
teruit en kan zelfs volledig versle
ten raken. De leek merkt dit toch
wel, want er gebeurt dan iets aan
de vering van de auto. De vering
is dan te slap, de wagen slaat zo
van achteren, de voorvering gaat
zo op en neer of en dat kan ook,
mijn wagen is zo hard, stug ge
veerd.
Er is echter duidelijk een spraak
verwarring. Meestal is er met de
vering niets aan de hand, maar is
de schokdemper niet goed hij is of
in werking achteruitgegaan of hij
is te stug voor de betreffende auto,
evenals ook schokdempers te slap
voor zware auto's kunnen zijn.
Voor de vering zorgen namelijk
andere attributen zoals: de banden,
het oudste veersysteem, eerst mas
sieve banden, later de luchtban
den, zij veren dus al wat in. Het
andere veersysteem is het veren
van de carrosserie, eigenlijk een
vering gemaakt tussen de carrosse
rie met chassis en het zgn. onafge-
veerde gewicht. De meest bekende
vormen zijn de bladvering, de
schroefvering, de torsievering, de
luchtvering, de rubbervering, de
vloeistofvering en de mogelijke
combinaties. Wegoneffenheden
worden nu opgenomen en minder
hinderlijk doorgegeven.
De energie van het in- en uitveren
wordt echter niet vernietigd. Ge
volgen daarvan kunnen zijn: de
wagen gaat deinen, diverse wipbe-
wegingen, de wielen kunnen los
komen van de weg, de wagen
wordt onbestuurbaar, kan om
slaan, minder koersvastheid, ge
ringe bochtvastheid, grotere rem
weg, shimmyen (frequentie en re
sonantie van het voertuig), kortom
levensgevaarlijke situaties. De op-
met hulpveer, de demper met
luchtreservoir e.d. Bekend zijn de
Koni Load-a-juster, de Monroe
Load-leveler en om in de merken
Monroe en Bilstein te blijven, de
dempers een luchtreservoir, via
een compressor zelf naar autobe
lasting in te stellen: de Monroe
Ride-leveler en de Bilstein Autole-
vator. Wij hebben tot op heden de
merken Koni, Monroe en Bilstein
genoemd omdat het wel de konin
gen zijn onder de dempers, maar
er zijn natuurlijk ook andere mer
ken zoals Boge, Gabriel, Fichtel
Sachs enz.
We weten nu wat een demper doet
en welke soorten er zoal zijn. Het
is nu zaak te bekijken of ook onze
eigen schokdempers nog goed zijn.
Gebleken is uit bovenstaande dat
het soms moeilijk te constateren is,
men spreekt vaak over slappe
vering, terwijl het niet de vering
maar de dempers zijn. Alléén in
zware omstandigheden, bijvoor
beeld de vakanties, wanneer de
wagen afgeladen wordt of zware
caravans, boottrailers, paardentrai
lers of wat dies meer zij, getrok
ken worden, dan kan de vering
ook te kort schieten, maar ook dan
kan de schokdemper dat alles op
vangen door een demper met
hulpveer of luchtniveau te gebrui
ken.
Ook bij gasinbouw is het aan te ra
den over te gaan op load-a-justers,
load-levelers enz. In alle omstan
digheden waarin het niet zo duide
lijk is, dat er nieuwe schokdem
pers moeten komen, is het zaak
om een schokdempertest te laten
uitvoeren. Bij praktisch alle gara
gebedrijven en speciale centra,
zoals banden/uitlaat/schokdem
perspecialisten, is een test op de
testbank gratis, het kost daarbij
ook nauwelijks tijd. Wij hebben
eens een kijkje genoemen bij oto-
band-de Sprint waar zo'n meting
volledig elektronisch gaat. De heer
W. Zoet van Otoband-de Sprint
beaamt dat schokdempersluitage
zeer geleidelijk gaat en daarom
haast niet te merken is, maar toch
gaan de rij-eigenschappen flink
achteruit, de wagen kan gevaarlijk
worden, bandenslijtage gaat enorm
toenemen, allemaal belangrijke za
ken om er toch tijdig bij te zijn, al
dus de heer Zoet. Ook bij hem is
een schokdempertest gratis, mon
tage van nieuwe dempers kan
daarna direct gebeuren en wel van
de beste merken zoals Monroe en
Koni. Men kan ook zelf schokdem
pers monteren, men steekt dan het
montageloon in eigen zak of men
krijgt, zoals bij Otoband en andere
specialisten een extra korting.
Voor vernieuwing van Mac-Pher-
son poten is het echt niet aan te
raden die zelf te monteren.
De Nederlandse bandenfabriek
Vredestein brengt een nieuwe
versie van de bekende Sprint ST
70 radiaalband uit. Nieuwe
voortschrijdende techniek
maakt het mogelijk een steeds
betere band op de weg te bren
gen, een band met een betere
grip, een kortere remweg (men
spreekt bij Vredestein van een
10% kortere remweg), een bete
re wegligging (breder loopvlak)
en een langere levensduur.
Er zijn een aantal meest techni
sche zaken verbeterd aan de nieu
we Vredestein Sprint ST 70. Daar
onder behoort o.a. de hielconstruc-
tie, extra stijve rubbersoorten als
rim cushion, wing tips en meer
van die technische snufjes. Na
tuurlijk is ook het profiel aanzien
lijk verbeterd, zo loopt het profiel
nu op tot over de schouders (dus
voorbij de zijkanten van de band)
en zijn extra lamellen, wateraf
voerkanalen e.d. toegepast. Behal
ve de diverse verbeterde wegei-
genschappen is ook aan het zicht
gedacht, namelijk het is een brede
band en breed is nu eenmaal in en
ook zijn er forsere lettertypen op
de zijkant van de band gezet, iets
wat de consument kennelijk ook
graag wil. De Vredestein ST 70 is
verkrijgbaar in praktisch alle ma
ten, dus voor de meeste persone
nauto's.
lossing is een energievernietiger:
de Schokdemper. Het zal alleszins
duidelijk zijn, dat als deze schok
demper niet goed werkt, boven
staand rijtje van problemen voor
kan komen, m.a.w. de schokdem
per zorgt eveneens voor een grote
brok veiligheid.
In het algemeen wordt schokdem
per ook wel schokbreker genoemd,
wat principieel fout is. De veer is
een schokbreker, doch parallel
hieraan is een schokdemper ge
monteerd, dus tussen het onafge-
veerde en afgeveerde gewicht. De
schokdemper zit dus tussen 2 mas-
saveersystemen en is dan ook dub-
belwerkend, d.w.z. hij dempt zo
wel bij ingaande als bij uitgaande
slag. De schokdemper dient, zeer
populair gezegd, het opgooien van
de massa's tegen te gaan en te zor
gen voor een maximaal band-weg-
kontakt (kortweg „wegligging").
Nogmaals bij onjuiste werking van
de schokdemper kunnen vele sto
ringen optreden, zelfs kan asbreuk
ontstaan of veerbreuk, maar ook
gezien de wegliggingsituaties en de
directe contacten met de band,
bandenslijtage, minder grip op de
weg, minder veiligheid enz.
Nu zijn er vele soorten schokdem
pers. Het oudste type is de wrij
vingsdemper, gevolgd door de
armschokdempers, inmiddels alle
maal achterhaald.
De nu meest gebruikte dempers
zijn hydraulische telescoop-schok
dempers. Daar zijn verschillende
soorten in, maar in de meeste ge
vallen worden dubbelwerkende
dempers gemonteerd en de laatste
tijd komen ook de gashydraulische
schokdempers op.
Eénpijpsdempers en enkelwerken-
de dempers worden zelden meer
gebruikt, de één geeft veel slijtage
en werkt bij de minste olielekkage
niet meer, de ander is bijzonder
oncomfortabel. Niettemin zijn ook
de dubbelwerkende hydraulische
dempers aan slijtage onderhevig
en worden dan lichter in hun
krachten. Indien deze dempers
niet nastelbaar zijn, moeten ze ver
vangen worden. Nastelbare dem
pers zijn er echter ook en vooral
onze eigen Nederlandse schok-
demperfabriek Koni heeft een
grote naam opgebouwd in nastel-
bare dempers. Dit nastellen moet
echter nauwkeurig gebeuren en
beter is dit ook door een vakman
te laten doen.
Naast deze grote indeling enkel
werkend, dubbelwerkend, nastel-
baar enz. is er ook een andere
soortindeling. We noemden al de
hydraulische oliedemper t.o.v. de
in opkomst zijnde gasdempers,
maar ook in krachtwerking zijn er
gradaties. Zo hebben de meeste
merken wel een goedkope en dure
soort in de normale hydraulische
demper, de één is dan voor norma
le omstandigheden, de ander voor
wat meer eisende mensen en za
ken. Monroe noemt deze laatste
bijvoorbeeld de Heavy-duty (ra-
dialmatic) schokdemper, ook Bil
stein spreekt van een HD (heavy
duty of höhere Dampfungskraft)
demper. Daarnaast zijn er dempers
voor extra sportieve omstandighe
den, een dus nog krachtige demper
van hogere kwaliteit, bijv. de Koni
Sportdemper, de Bilstein Racing-
demper enz. Vervolgens zijn er de
zware jongens, de schokdempers
