Mysteries in Mosko
mm
door Peter de Lange
Foto's Lody Kruithof
K CUüfl'l
HET NIEUWE STADSBLAD PAGINA 25 WOENSDAG 24 JUNI 1981
Moskou's grootste juweel: de Basiliuskathedraal, thans in gebruik als
museum.
De aflossing van de wacht bij het Mausuleum, getimed tot op de secon
de.
Moskou, de stad valt als een lawi
ne over je heen. Alle 8 miljoen in
woners, plus honderdduizenden
toeristen, lijken zich gelijktijdig
op straat te bevinden.
Desondanks een ontspannen sfeer,
en zelfs de vele militairen maken
een vreedzame indruk door de mi-
niscule bosjes bloemen (seringen,,
vooral seringen) die ze liefdevol
aan de borst klemmen. Soldaten
lopen hier hand in hand, aandoen
lijk. Alsof al die mensen hun moe
der kwijt zijn.
Absurd is de gedachte aan vijand
schap, atoomraketten; absoluut niets
is er te bespeuren van die door wes
terlingen zo vaak aangehaalde „be
klemmende sfeer", die je het gevoel
zou geven dat legioenen KGB-agen-
ten op je loeren. Toch bestaan ook
die dingen. Ze maken deel uit van
een onzichtbare werkelijkheid, ne
men we aan.
Het straatbeeld wordt beheerst door
voetgangers. Vrijwel geen auto's, in
het geheel geen fietsen, maar des te
meer bussen en taxi's rijden met ma
tige snelheid over de brede Gorki
Prospekt. De straten zijn opvallend
schoon. Geen honden. Hebben de
mensen geen geld om een huisdier te
onderhouden?
Parkeren levert voor de buschauf
feur geen enkel probleem op. Hij
kan zijn voertuig overal kwijt, zodat
we alle bezienswaardigheden vlot
bereiken.
Serge, de Intoerist-gids, is een vrien
delijke jongeman van omstreeks 30,
die vloeiend Frans spreekt. Hij is
nog nooit in Frankrijk geweest.
(Vraag: „Waarom niet?" Antwoord:
„Ik ben er nooit geweest").
Hij beschouwt zichzelf als een ras
echte Moskoviet, heeft altijd in de
buitenwijken gewoond maar wist
vijf jaar geleden tot het centrum
door te dringen. Daar is hij geweldig
trots op, zoals iedere Rus die dat
heeft bereikt.
Moskou wordt beschouwd als hét
pronkstuk van de Sowjet Unie.
Alles wat deze staat na de revolu
tie heeft opgebouwd is hier te vin
den. De stad heeft een magneti
sche aantrekkingskracht, waar
door het inwonertal blijft groeien.
Nadeel: blijvende woninggnood.
Serge en al zijn Intoerist-collega's
worden het nooit moe, de verbijste
rende schoonheden van deze stad
het Kremlin, het Rode Plein, de Ba
siliuskathedraal aan Westeuro
peanen te tonen.
Hun uitleg doorspekken ze met niet
te stelpen reeksen cijfers en een
stortvloed van gegevens die de toe
rist soms vreemd-oninteressant in de
oren klinken: de produktie in kilo
watturen van een elektriciteitscen
trale, het aantal personenauto's in
relatie tot het inwoneraantal, de
doorsnee van de stad in kilometers,
de huurprijzen, uitgedrukt in kope
ken per vierkante meter.
Russen schijen westerlingen er
voortdurend van te willen overtui
gen dat hun land verre van achter
lijk is, maar integendeel een moder
ne, soepel functionerende staat die
Een Russiche familie aan de wandel, aan de voet van de weelderig ver
sierde Basiliuskathedraal.
alles in huis heeft wat elders ook
voorhanden is. Niet voor niets bezit
Moskou een tentoonstellingshal die
geheel gewijd is aan de Recente Eco
nomische Ontwikkelingen.
Uit de Stalin periode dateren westers
aandoende wolkenkrabbers die spre
kend op elkaar lijken: de Universi
teit, Hotel Oekraine, Hotel Lenin-
gradskaya en andere indrukwek
kende, maar tevens saaie gebouwen
die verraden dat Stalin menig spie
kend oogje op New York wierp.
Het westen evenaren of voorbij
streven moet deze heerser ook
voor ogen hebben gestaan toen hij
opdracht gaf voor de metro, wat
resulteerde in de fraaiste onder
grondse ter wereld. Zestig meter
diep bevinden zich onwaarschijn
lijk luxueuze stations die meer
weg hebben van weelderige palei
zen dan van functionele treinhal-
tes.
Wat te denken van wit marmer,
bronzen beelden, kroonluchters en
wand- en plafondschilderingen, af
gewisseld met mozaieken waarop
Lenin onvermoeibaar bezig is, het
Communistisch Evangelie te predi
ken aan boeren en arbeiders?
(Als nuchtere westerling is men toch
geneigd wat zuinig te vragen of het
niet wat minder had gekund, inder
tijd de armzalige jaren dertig en
of het geld, hier in hoogmoed over
de balk gesmeten, niet beter kon
worden besteed).
Grootmoeders hebben echter de nei
ging zich royaal uit te drukken. Re
cent voorbeeld is de 540 meter hoge
tv-mast in Ostankino, de hoogste ter
wereld. Ook 's wereld grootste hotel
staat in Moskou: hotel Rossiya, vlak
bij het Rode Plein.
De Tsaren hielden ook van Gran
deur. In het Kremlin -een stad in
een stad, met onnavolgbare schep
pingen in bladgoud als de Maria
Boodschap Kathedraal en de ka
thedraal van de Aartsengel Mi
chael- toont men vol trots de
grootste kerkklok ooit gegoten en
door zijn omvang totaal onbruik
baar, en een kolossaal kanon dat
om dezelfde reden nooit werd af
gevuurd.
Een krankzinnige creatie is de Basi
liuskathedraal met uivormige koe
pels in ongehoorde kleuren, vaak
vergeleken met „suikerbakkers-
werk" en ongetwijfeld Moskou's
grootste juweel. Bij deze kathedraal
houdt Europa op, en begint Azië.
Aan het mausoleum van Lenin trekt
dagelijks een onafzienbare rij bezoe
kers voorbij. Zes uur moeten ze ge
duld oefenen voor ze een blik op
diens tombe mogen werpen. Buiten
landers staan „slechts" drie uur in de
rij. Voorrang krijgen bruidsparen,
want een bezoek aan het mausoleum
geldt op iedere Sowjetbruiloft als ab
solute must.
(Een mysterieus verhaal beweert
overigens dat hier niet de echte Le
nin ligt opgebaard, maar een onbe
kende Rus die ooit naar Moskou
werd gehaald om vanwege zijn tref
fende gelijkenis de hoofdrol te spe
len in een film over Lenin. De auto
riteiten, zo wil dit verhaal, zochten
dringend een „plaatsvervanger" om
dat Lenins lichaam niet goed was ge
conserveerd.)
Na dit bezoek laten jonge echtelie
den zich graag fotograferen voor de
balustrade op de Lenin-heuvels, bij
de universiteit. Van daar heeft men
een wijds panorama op Moskou.
De immense metropool toont vanaf
dit punt een volledig westers gezicht,
met in de gebouwen hooguit wat
Aziatische make-up. Een stad, besef
je opeens, waarvan het moeilijk is,
het ware gelaat te doorgronden.
Astolphe de Custine, een Frans
edelman en schrijver, die in 1839
Moskou bezocht, beschreef de stad
als volgt: „Men herkent daarin
sen machtige hand, maar tegelijk
het denken van een hoofd dat niet
genoeg gevoel voor schoonheid be-
Zondagmiddag op het Rode Plein. Onder de parasols de „lokettistes"
van straatfotografen. Y.
In juni dit jaar brachten een foto
graaf en verslaggever van Rand
stad Edities een 12-urig bezoek
aan Moskou. Uitvalksbasis was
het cruiseschip The Victoria in de
haven van Leningrad. De heenreis
werd gemaakt per Tupolev 134
van Aeroflot (één uur vliegen), de
terugreis per slaaptrein, de Rode
Pijl express, vertrek om midder
nacht, aankomst half negen 's
morgens.
Van begin- tot eindpunt werd het
Standbeeld van de dichter Majakc
zat om een meesterwerk te schep
pen. De kracht van de Russen ligt
in hun handen: de kracht der ver
beelding ontbreekt hen."
Opvallend koel gaat er aan toe in
restaurant Arbat aan de Kalinin
Prospekt, waar het vlekkeloos afge
werkte programma wordt besloten
met 'n showdiner.
In deze kale, twee verdiepingen tel
lende ruimte die veel aan een zwem
bad doet denken, speelt een Russi
sche big band Amerikaanse muziek
(Hello Dolly), vakkundig maar
knoerhard, en de eveneens Russi
sche zangers blijken over een al
even fenomaal volume te beschik
ken: wodka en champagne staat te
trillen op tafel.
De puntgave show ontrolt zich als
een goed voorbereide militaire oefe
ning. Geen grapjes, geen intermez
zo's. De nummers worden in het
Russisch aangekondigd, ondanks de
vele buitenlandse gasten, maar de
muziek is puur Europees. Na afloop
distribueren onberispelijke obers
stuurs zwijgend de westerse maaltij
den (steak-frites) met een zelfde ro
botachtige discipline.
Voor 30 roebel (gemiddeld maandin
komen: 120 roebel) nuttigen sjofel
geklede Russen een maaltijd waar
van de hoofdschotel feitelijk de mu
ziek is, en vooral de gelegenheid tot
dansen: bij ieder nieuw nummer,
langzaam of snel, stroomt de dans
vloer in een oogwenk vol uitbundige
Moskovieten, die aldus ook de gele
genheid krijgen, met westerlingen in
kontakt te komen.
Mogelijk vormen dollars hun oog
merk. Harde valuta zijn het paspoort
tot de goed voorziene Beriozka's (In-
toeristwinkels).
Evenals op straat wordt men ook
hier aangesproken door clandestiene
geldwisselaars. Ze hebben veel roe
bels over voor jeans of schoenen en
schromen zelfs niet een bod te doen
op brillen en aanstekers (Gasfeuer!
Gasfeuer!). Als ruilmiddelen funge
ren Leninspeldjes en partij-insignes.
Terwijl de fotograaf te gast is bij een
groepje vriendelijk-nieuwsgierige
jongelui, word ik ten dans gevraagd
door een zeer fraaie Russin die on-
middelijk aanbiedt mij naar mijn ho
tel te vergezellen. Helaas! Hoe bitter
smaakt de werkelijkheid als nauwe
lijks twee minuten later het onver
biddelijke sein tot vertrek wordt ge
geven. Blijven is onmogelijk, de kop
pen op het Intoerist-lijstje zijn geteld,
de bus wacht, nooit kom ik hier
weer.
In de comfortable trein naar Le
ningrad rijst de vraag, wat te ant
woorden als een Rus zou willen
weten wat ik van Moskou vond.
Custine, indertijd met deze vraag
geconfronteerd, antwoordde voor
zichtig: „Ik ben te goed ontvangen
om daar iets over te zeggen".
reisgezelschap begeleid door vak
kundig gidsen van Intoerist, het
Russische staatsreisbureau. Hier
onder de impressies van een dagje
Moskou.
