Rayonkantoor Barendrecht
Twin tig jaar Gasunie:
LNG-installatie Maasvlakte
Markers
Nederland neemt in de wereld een unieke plaats
in: het is het enige land waar aardgas voor bijna de
helft in de energiebehoefte voorziet
Vrijwel alle huizen in Nederland zijn op het
aardgasnet aangesloten.
Aardgas heeft zich in zeer korte tijd ontwikkeld
tot een zeer belangrijke brandstof, die nauwelijks
meer valt weg te denken uit onze hedendaagse
maatschappij.
Twintig jaar geleden werd de
N. V. Nederlandse Gasunie opgericht en het
startsein gegeven voor die pijlsnelle
ontwikkeling op gasgebied in Nederland.
Rayonkantoor Barendrecht.
Deze paaltjes, geplaatst
bij het transportleidingnet
van Gasunie, geven aan
dat er een hogedrukleiding
ligt en zijn een hulpmiddel
bij de bescherming van de
gasbuis.
Gasunie's LNG-installatie op de Maasvlakte.
Compressorstations van Gasunie, waarvan er acht
staan in Nederland (die in Ommen is met 236 MW het
grootste ter wereld), zijn over het algemeen plaatsen
waar imposante technische installaties het beeld over
heersen. Deze onverwachte gast op het compressorsta
tion Zweekhorst zal zich met zekerheid een vreemde
eend in de bijt hebben gevoeld...
Tweehonderd jaar geleden maakte de Maas
trichtenaar Jan Pieter Minckelers als eerste
door verhitting gas uit steenkool. Dit steen-
koolgas was goed te gebruiken voor het laten
opstijgen van luchtballonnen, het eigenlijke
doel van Minckelers' proeven.
Het duurde nog geruime
tijd tot de industriële gas-
produktie op gang kwam.
Dat gebeurde met name
in de tijd tussen de beide
wereldoorlogen, in Neder
land evenwel op beschei
den schaal.
Transport
Gasunie voert regelmatig inspectievluchten uit ter controle van het transportleiding-
net.
Het rayonkantoor Barendrecht vormt een belangrijke schakel in
de Nederlandse gasvoorziening. De rayons van de N.V. Neder
landse Gasunie zijn zeer nauw betrokken bij het in optimale
conditie houden van het totale binnenlandse gastransportsys-
teem in hun regio. In de praktijk is de organisatie door Gasunie
zodanig opgezet, dat elk onderdeel van het hoofdleidingnet (niet
te verwarren met dat van het -plaatselijk gasbedrijf) direkt na
melding van een eventuele storing door de monteurs kan wor
den bereikt.
Hoofdtaak van Gasunie is de
zorg voor een ononderbroken
gasvoorzien. In de loop der ja
ren is een omvangrijk gastran-
sportsysteem in Nederland op
gebouwd. Bij het handhaven
van de bedrijfszekerheid en
veiligheid ligt het zwaartepunt
op het technische beheer van
leidingen en stations. Hierbij
zijn zo'n 800 Gasunie-perso
neelsleden betrokken.
De supervisie van de beheers-
dienst strekt zich in feite uit
tot alle windstreken van ons
land. Het bestuur van een zo
groot gebied heeft dan ook de
verdeling verlangd in een oos
telijke en westelijke regio, die
op hun beurt weer zijn onder
verdeeld in zeven rayons.
Deze hebben steunpunten, de
rayonkantoren, van waaruit
de rayonactiviteiten worden
geleid.
Het rayon Barendrecht heeft
het beheer en onderhoud van
de leidingen en stations voor
de gebieden Maasvlakte - Eu
ropoort - Botlet, IJsselmonde,
Voorne Putten, Hoeksche
Waard, Goeree Overflakkee,
eiland van Dordrecht, Krim-
penerwaard, Alblasserwaard
en Vijfheerenlanden. Daarbij
zijn 26 mensen betrokken: 20
monteurs, 2 administratieve
medewerkers en 4 stafleden.
Niet alle aardgas is hetzelfde.
Het gas uit de Noordzee bevat
minder stikstof en heeft een
hogere calorische waarde dan
het gas uit Groningen. Dit
hoog-calorische gas wordt ge
leverd aan de industrieën in
Botlek - Europoort en aan de
elektrische centrales. Het ove
rige deel van het rayon ont
vangt Gronings gas. Hiertoe
beschikt het rayon over 180
km. hoofdtransportleiding en
een regionaal leidingnet van
340 km. met de bijbehorende
afsluiterlokaties. Het gas
wordt en gros geleverd aan 39
industrieën en 49 leverings-
punten voor de openbare gas
voorziening.
De afnemers zijn: openbare
gasbedrijven (Rotterdam, Dor
drecht, EMGO, Oud Beyer-
land, Leerdam en deels Gouda
en Gelders Rivierengebied),
industrieën (vrijwel alle indus
trieën in Europoort en Botlek
ten oosten van de Merwede-
weg) en centrales (Maasvlakte
centrale, Waalhavencentrales,
Merwedecentrale).
Bij de oliewinning in IJssel
monde en De Lier komt een
hoeveelheid aardgas vrij met
afwijkende samenstelling. Dit
wordt door Gasunie getrans
porteerd in een separaat net
naar een aantal industrieën.
Holland
veranderd
in Gasland
steem voor leidingen, installa
ties, apparaten enzovoort, mil
jarden geïnvesteerd door Gas
unie (globaal 6 miljard), door
de gasdistributiebedrijven (6 a
7 miljard), door de Nederland
se industrie (4,6 miljard) en
ook door de consument (zo'n
10 miljard), die immers in zijn
toestellen het nodige geld
heeft gestoken.
Wie het aardgastransportsys
teem dat Gasunie heeft opge
bouwd, onder de loep neemt,
kan constateren dat er in ver
schillende opzichten sprake is
van een unieke situatie.
In de eerste plaats het milieu.
Welk bedrijf dat in 20 jaar 6
miljard gulden aan uitbreidin
gen besteedt, zief kans het mi
lieu vrijwel onaangetast te la
ten? Sterker nog: eigenlijk is
er door de aanleg van het
aardgastransportsysteem spra
ke geweest van een toenemen
de positieve invloed op het to
tale leefklimaat (afnemende
luchtverontreining).
In de tweede plaats de waarde
als buffer in tijden van nood.
Tijdens de oliecrisis is geble
ken, dat het systeem voldoen
de flexibel was om de verwar
ming in de Nederlandse hui
zen ongestoord te laten func
tioneren, de Nederlandse in
dustrie brandstof en grondstof
te leveren en de electriciteits-
centrales maximaal van
brandstof te voorzien, waar
door olie kon worden be
spaard.
Zoals al eveh aangestipt, de af
zet van aardgas is vanaf de op
richting van Gasunie zeer
sterk gestegen. Enkele facto
ren werkten die ontwikkeling
in de hand: de gunstige prijs,
het comfort van aardgas, de
milieuvriendelijke eigenschap
pen en de sterke stijging van
het totale energieverbruik
(30% meer dan-men aanvanke
lijk verwachtte). Op de sterke
stijging volgde recentelijk een
teruggang in de afzet, als ge
volg van stagnatie in de econo
mie en bezuiniging op energie.
Op dit moment voorziet aard
gas van iets blinder dan de
helft in de totale Nederlandse
energiebehoefte. Het aandeel
zal volgens het Plan van Gas-
afzet 1983 in het jaar 2000 op
ongeveer 40% liggen. Op basis
van de thans beschikbare ge
gevens kan ervan worden uit
gegaan, dat er nog ruimschoots
voor twee generaties (ruim
vijftig jaar) aardgas beschik
baar is.
De gunstige voorraadpositie op
dit ogenblik ^s mede te danken
aón het fèit. dat Gasunie zich
pa de oliecrisis van 1973 actief
op het gebied van energiebe
sparing heeft bewogen. Voor
beelden daarvan 4ijn de door
Gasunie Research ontwikkel-
de hoog rendementsketel, de
aan industrieën verstrekte ad
viezen over toepassing van
warmete-krachtkoppeling en
de (veelal samén met de in
Vegin Vpfénigde gasbedrijven)
gevoerde voorlichtingscam
pagnes voor kleinverbruikers.
Samen met NEOM en VEG-
gasinstituut werd de Warmte
pomp B.V. opgericht.
De in de loop der jaren door
Gasunie vergaarde kennis
bleek uitermate interessant
voor andere landen, die zich
geconfronteerd zagen met de
problematiek van leidingaan-
leg en dergelijke. Gasunie En
gineering, in 1983 omgedoopt
tot Gasunie Engineering B.V.,
voerde projecten uit in diverse
landen, o.a. Thailand, Joego
slavië, Denemarken, Indonesië
en Argentinië.
Gasunie heeft zich in een tijds
bestek van twintig jaar ont
wikkeld tot een volwassen be
drijf met meer dan 1700 werk
nemers, dat zowel nationaal
als internationaal actief is. Die
groei vond plaats in een tijd
perk, waarin de energie-situa
tie aan sterke verandering on
derhevig was. Een periode van
overvloed aan fossiele brand
stof. werd gevolgd door jaren
van schaarste en vervolgens
weer door een verruiming van
het aanbod. Gasunie heeft als
bedrijf steeds alert gereageerd
en haar toekomstplannen
voortdurend op de verande
rende situaties afgestemd.
Daarbij stond en staat steeds
één doel centraal: de zeker
heid van levering tot na het
jaar 2000.
Op de Maasvlakte, aan de rand van de Randstad, beschikt
de N.V. Nederlandse Gasunie sinds mei 1977 over een instal
latie waarmee (Gronings) aardgas vloeibaar kan worden ge
maakt. De vloeibaar gemaakte hoeveelheid gas kan worden
ingezet bij een verbruikspiek (in tijden van extreme kou) en
wanneer om andere redenen een extra hoeveelheid aardgas
nodig is.
In de zomermaanden wordt het vloeibare aardgas geprodu
ceerd en opgeslagen. Eén kubieke meter vloeibaar aardgas
leveret ongeveer 600 m3 gasvormig aardgas. In gasvormige
toestand zou de buffervoorraad 75 tanks met een doorsnede
van 113 meter en een hoogte van 100 meter vergen. Nu gaat
het gas in vloeibare vorm in twee zwaar geïsoleerde en spe
ciaal beschermende tanks met een middellijn van 48 meter
en een hoogte van 41 meter (inhoud 57.250 m3). De vloei
baar geworden stikstof bevindt zich in een kleinere tank
met een inhoud van 19.000 m3.
De LNG-installatie (liquid natural gas-vloeibaar aardgas) op
de Maasvlakte is in feite een grote koelkast, die eerst het
methaan vloeibaar maakt en daarna de in het aardgas ook
aanwezige stikstof. Het methaan gaat in de twee grote tanks,
de stikstof in de kleine tank. De lege tanks van de installatie
kunnen in ongeveer 200 dagen volledig worden ingevuld.
Indien de voorraad moet worden aangesproken, bijvoor
beeld in de winter bij een verbruikspiek, dan worden met
haan en stikstof op transportdruk gebracht, in de juiste ver
houding verdampt, gemengd en in het hoofdleidingnet terug
gevoerd.
De opslag voor vloeibaar aardgas op de Maasvlakte is op
vele wijzen beveiligd. De metalen tanks zijn gemaakt van
speciaal staal en dubbel uitgevoerd, met het isolatiemateriaal
perliet in de „spouw". Bovendien zijn ter beveiliging om de
methaantanks mantels van 32 meter hoogte gebouwd.
In deze situatie kwam veran
dering, toen de grote aardgas
voorraad bij Slochteren, in de
provincie Groningen, werd
ontdekt. De aardgasafzet be
gon in 1963 voorzichtig, met
500 miljoen m3 per jaar, maar
nam in snel tempo toe tot een
topproduktie in 1976 van 94,5
miljard m3 (190 maal zoveel)
die werd afgezet in binnen- en
buitenland.
Bij de ontwikkeling van Ne
derland tot aardgasland speel
de Gasunie een belangrijke
rol. Het bedrijf koopt aardgas
in van verschillende win
ningsmaatschappijen in bin
nen- en buitenland.
Het gas wordt door een om
vangrijk transportsysteem ver
voerd en geleverd aan gasbe
drijven, electriciteitscentrales,
grote industrieën en geëxpor
teerd naar afnemers in België,
Frankrijk, Italië en West-
Duitsldnd. Gasunie heeft als
hoofdtaak de zorg voor een
ononderbroken gasvoorziening
in Nederland. Het beleid is er
ook sterk op gericht een doel
matig gebruik van aardgas te
bevorderen.
Aanvankelijk kwam het gas
voornamelijk van het in 1959
ontdekte Groningen-veld.
Anno 1983 wordt het uit een
steeds groter aantal bronnen
betrokken. De exploitatie van
het Groningen-veld is in han
den van de NAM, de Neder
landse Aardolie Maatschappij
B.V., die het gewonnen aard
gas aan Gasunie verkoopt.
Andere maatschappijen (in to
taal elf), waarmee Gasunie le
veringscontracten heeft afge
sloten, houden zich eveneens
bezig met de winning van gas,
bijvoorbeeld uit de Noordzee.
Gasunie beschikt over een lei
dingnet van ruim 10.000 kilo
meter en meer dan 1200 sta
tions van uiteenlopende aard
en grootte, waar het gas wordt
gecomprimeerd, op de vereiste
druk gebracht, gemeten en
waar nodig gemengd.
Sinds 1963 zijn in het totale sy-
Vrijwel iedereen heeft ze wei
eens gezien: de „aerial mar
kers" of luchtmarkeringspun-
ten van Gasunie. Van dichtbij
lijken ze op een lessenaar,
waarop een volgnummer is ge
schilderd. Voor de helicopter-
piloot, die regelmatig voor
Gasunie inspectievluchten
maakt langs het leidingnet in
Nederland, zijn het onontbeer
lijke herkenningspunten bij de
uitoefening van zijn werk
zaamheden.
Markers (ook wel vliegpalen
genoemd) worden om de twee
kilometer geplaatst. De getal-
lèn geven de afstand in kilo
meters aan tot het beginpunt
van de leiding. Tussen de
vliegpalen met nummers zijn
palen met een rond geel dakje
(„Chinese hoedjes") neergezet
(óm de 750 meter). Zij verge
makkelijken het volgen van
de leiding voor de helicopter-
p Sloot.
In de praktijk is het nut van
inspectievluchten al vele ke
ren bewezen.
Gasunie heeft zich het zakelijk
recht verworven op de ter
reinstroken, waarin de leidin
gen zijn gelegd. Op grond hier
van is het verboden zonder
haar toestemming werkzaam
heden te verrichten, die de
buis in gevaar zouden kunnen
brengen.
Voortdurende controle van het
leidingnet is voor Gasunie een
absolute noodzaak om een on
gestoorde gasvoorziening te
kunnen waarborgen. De heli
copter en de marker spelen
daarbij naast de inspectie op
de grond door 800 medewer
kers die in de rayon zijn gede
tacheerd een belangrijke
rol!
De foto's op deze pagina zijn beschikbaar
gesteld door de N.V. Nederlandse Gasunie
