11* ■■pi
SlfiliiiiRiHii
Huis van Bewaring aan de Noordsingel:
Scheepsruim
Harddrugs
Nummer
Streepjespakken
Zakkies plakken
Werkdruk
De centrale hal, waar drie vleugels op uitkomen. Recht vooruit de B-vleugel.
'HET NIEUWE STADSBLAD - WOENSDAG 25 JUNI 1986
OUDE NOORDEN
Als de bewoners van het
Huis van Bewaring aan
de Noordsingel 's mor
gens om 7.00 uur gewekt
worden zegt de stem uit
de intercom wat voor
dag het vandaag is. Na
het aankleden komt er
melk of thee en om 8.00
uur beginnen voor velen
werk of andere activitei
ten. „Het is hier een
maatschappij in de
maatschappij", zegt een
van de gedetineerden.
„Een maatschappij waar
de buitenwereld vaak
een verwrongen idee
van heeft".
Vlak achter de Zwart Jan
straat begint het Huis van Be
waring, aan drie kanten inge-
Toegangsdeur in het gerechtsgebouw aan de Ncord-
singel.
klemd tussen woonhuizen. In
de Bergstraat is de ingang van
de vernieuwde A-vleugel
zichtbaar, vanuit de Burge
meester Roosstraat heeft de
toevallige voorbijganger zicht
op het kerkgebouw van het
Huis van Bewaring, voor het
overige is er slechts de ver
scholen ingang aan de Noord
singel. De ingang: onder de
poort van het gerechtsgebouw
door, links en rechts gepar
keerde auto's, recht vooruit
een kasteelachtige gevel met
„1866-1872", de bouwjaren van
de inrichting, daaronder twee
grote deuren. Een pijl wijst
naar de portier.
„De portier" is met z'n tweeën.
De voorportieren. Er zijn er
nog meer. Tussen de buiten
wereld en de gesloten gemeen
schap van het Huis van Bewa
ring zijn heel wat sluizen. De
voorportieren moeten weten
met wie de bezoeker een af
spraak heeft. En wil de bezoe
ker zich even legitimeren? Ze
schrijven het allemaal op in
een groot boek. De te bezoe
ken persoon wordt opgeroepen
met een intern communicatie
systeem. Na accoord gaat de
deur naar de binnenplaats
open. Aan de overkant zal de
volgende portier opendoen.
Naast de deur waarin deze zijn
sleutel omdraait staat een
bordje „Stalling op eigen risi
co".
„Hallo, hoe gaat-ie", wuift be
waarder Hans een van de ge
detineerden toe in de centrale
hal van het huis. „Ach, als ik
hier zit natuurlijk niet echt
goed". "Een oude klant", zegt
de bewaarder terzijde, „die
heb ik al eerder gehad hier".
Op de centrale hal komen drie
van de vier vleugels van het
Rotterdamse Huis van Bewa
ring uit. Het geheel doet den
ken aan een scheepsruim: hol
en hoog.
Balustrades en trappen van
metaal. Alles galmt er.
Los van de drie vleugels en
hun hal staat de vleugel aan
de Bergstraat, vorig jaar na
een grote opknapbeurt in ge
bruik genomen. De aanblik is
iets prettiger, de galm wat
minder. Hier werkt Hans.
Elke vleugel heeft zijn eigen
bewaarders, om de massaliteit
enigszins te doorbreken.
Het Huis van Bewaring in
Rotterdam mag dan van bui
ten af weinig opvallend zijn,
het is wel het grootste en
oudste van heel Nederland.
Ook alle gevangenissen zijn
kleiner. Aan de Noordsingel
kunnen maximaal 340 gede
tineerden verblijven.
Directeur G. Jongkind: „On
der andere vanwege de massa
liteit hebben we gekozen voor
een differentiatiemodel: vier
vleugels met elk een verschil
lende opzet.
„In de A-vleugel aan de Berg
straat waar 96 gedetineerden
verblijven ligt de nadruk op
vormings- en ontwikkelings
activiteiten: zelfontplooiing.
Centraal staat er de eigen ver
antwoordelijkheid. Dat is ten
slotte het hoofdprobleem van
deze mensen: rekening houden
met anderen.
De B-vleugel is de inkomstaf
deling. Daar blijven gedeti
neerden meestal drie weken
na binnenkomst. Ze krijgen er
informatie en kunnen op vrij
willige basis meedoen aan een
psychologisch onderzoek. De
binnenkomende man krijgt
daar zicht op de inrichting en
wij krijgen zicht op de man.
Hij kan zijn voorkeur voor een
van de drie andere afdelingen
uitspreken, en wij kijken of
een plaatsing daar haalbaar
Behalve naar de A-vleugel
kan een gedetineerde ook naar
de C- of D-vleugel. De C-afde-
ling heeft trekken van een
traditioneel Huis van Bewa
ring. Daar komen mensen die
niet mee willen doen aan de
groepsgerichte activiteiten zo
als op andere vleugels. Mensen
die met rust gelaten willen
worden. Ze werken naar keu
ze hele dagen, halve dagen of
helemaal niet. Volgens direc
teur Jongkind geeft maar een
enkeling er de voorkeur aan
de hele dag op bed te liggen en
niets uit te voeren.
In de D-vleugel, vlak naast
het kerkgebouw, is een hulp-
verleningsgroep die ondersteu
ning krijgt voor allerlei pro
blemen. Voor harddrugs-ver-
slaafden is er een speciaal pro
gramma. In deze vleugel ver
blijven ongeveer 60 gedeti
neerden.
Volgens een vorig jaar uitge
voerd onderzoek van het mi
nisterie van Justitie is bijna
40% van de gedetineerden in
het Huis van Bewaring ver
slaafd aan harddrugs. Het
percentage verslaafden on
der Surinamers en Antillia-
nen is zelfs meer dan 60. Dat
alleen al stelt het huis voor
de nodige probmenen. „En
helemaal drugsvrij kun je
het toch niet houden", stelt
een bewaarder.
Een huis van bewaring is
geen gevangenis, al maakt
de volksmond tussen die
twee geen duidelijk onder
scheid. In principe komen
mensen die door de rechter
veroordeeld zijn tot een ge
vangenisstraf terecht in een
gevangenis. Mensen die nog
niet voor de rechter zijn
voorgeleid wachten hun be
rechting af in een huis van
bewaring. Dat is de opzet.
De Nederlandse gevangenissen
zitten echter vol en dat bete
kent dat „afgestraften" ook in
huizen van bewaring worden
ondergebracht. Van de bevol
king van het Rotterdamse
Huis van Bewaring, dat vroe
ger overigens wel een gevan
genis was, is ongeveer de helft
veroordeeld. De rest zit in pre
ventieve hechtenis, zoals het
officieel heet.
Dat alles neemt niet weg dat
het Huis van Bewaring een
doorgangshuis is. De gemid
delde verblijfsduur bedroeg in
1984 ruim een half jaar. In ge
vangenissen is die verblijfs
duur langer. Volgens Jong
kind is het daarom in een huis
van bewaring minder makke
lijk een op de personen afge
stemd beleid te voeren.
De voorzitter van de Rotter
damse Gedetineerden Vereni
ging Ons Belang, zelf onderge
bracht in de A-vleugel, heeft
ervaringen die daarmee over
eenkomen: „In de gevangenis
sen waarin ik gezeten heb,
werd je meer als mens behan
deld. Hoewel het contact met
bewaarders hier in het Huis
van Bewaring over het alge
meen goed is, ben je toch meer
een nummer".
De voorschrijdende techniek
heeft er voor gezorgd dat het
in de A-vleugel soms klinkt
als in het binnenste van een
flipperkast: vreemde belgelui-
den, gesprekken via de inter
com en electrisch bediende
deursluizen. Toch komen er
ook daar nog heel wat sleutels
aan te pas.
Bewaarder Hans heeft een in
drukwekkende bos aan zijn
broek hangen. In 1978 heef hij
om economische motieven ge
solliciteerd naar de functie
van bewaarder.
„Je weet dan absoluut niet
waar je aan begint", zegt hij
welbeslist. „De mensen heb
ben ook een heel verkeerde
opvatting van een huis van
bewaring. De ene helft
denkt dat het hier een hotel
is, de andere helft denkt dat
gedetineerden in streepjes
pakken rondlopen. Zo is het
natuurlijk niet: de werke
lijkheid ligt er ergens tus
senin."
Gedetineerden zijn van 's
avonds half tien tot 's morgens
vroeg in hun cel. Hun middag
en avondeten gebruiken ze
doorgaans ook daar. Overdag
kunnen zij werken en mee
doen aan allerlei activiteiten.
Het werken is zowel vrijwillig
als verplicht: heeft iemand bij
voorbeeld gekozen voor de A-
vleugel en is hij daar ook ge
plaatst, dan moet hij halve da
gen werken.
Cel in het Huis van Bewaring aan de Noordsingel.
het werk uit onder andere
postzakken naaien en envelop
pen vouwen. Het oude idee
van „zakkies plakken" is niet
helemaal uit de lucht gegre
pen. „Dat enveloppen vouwen
kan ik zo langzamerhand met
mijn ogen dicht", stelt een ge
detineerde.
Werken blijft echter om meer
dere redenen aantrekkelijk:
niet alleen biedt het afleiding
en bewegingsvrijheid, het le
vert ook een soort zakgeld op:
maximaal 26.25 per week.
Van dat geld kunnen de gede
tineerden inkopen doen bij de
levensmiddelenwinkel binnen
de inrichting. Over prijs en
kwalitei van het gebodene is
overigens niet iedereen erg te
spreken.
Menigeen koopt van zijn
zakgeld shag of besteedt het
aan de huur van een televi
sietoestel die in de cel mag
staan. Sommigen hebben en
gemeenschappelijk krante
nabonnement.
Via die media, en het uur be
zoek dat zij wekelijks mo
gen ontvangen, loopt voor
de gedetineerden het contact
met de buitenwereld. Uit on
derzoek van het ministerie
van Justitie blijkt dat de ge
detineerden hun isolatie van
de buitenwereld als het
meest vervelend beschou
wen bij hun detentie in Rot
terdam. Vooral de buitenlan
ders die zo'n 30% van de in
richtingsbevolking uitma
ken.
Uit het genoemde onderzoek
blijkt in zijn algemeenheid een
middelmatig soort tevreden
heid onder de gedetineerden.
Een van hen: „De meesten zijn
een beetje mat, ze lopen ge
woon mee in de sleur".
De A-vleugel aan de Bergstraat, vorig jaar na een op
knapbeurt opnieuw in gebruik genomen.
Het Huis van Bewaring heeft
een wasserij en in de huis-
dienst en de keuken is ook het
nodige te doen. Verder bestaat
De gedetineerden laten zich
ondanks alles positief uit over
het werk in de inrichting en
tonen ook tevredenheid over
de geboden activiteiten, voor
zover ze eraan deelnemen. Er
zijn uitgebreide mogelijkheden
voor binnen- en buitensport,
musische vorming, zelf koken,
creativiteitsgroepen en onder
wijs. Door het hele gebouw
heen staan de kunstzinnige
producten van de creativiteits
groepen.
De sfeer in het Huis van Be
waring doet in weinig denken
aan de opgeklopte toestanden
die de Nederlander bereiken
via Amerikaanse tv-series.
Van een echt gespannen situa
tie aan de Noordsingel is geen
sprake. „Er gebeurt natuurlijk
wel eens wat", geeft een be
waarder grif toe, „maar je
werkt hier toch niet met een
persoonlijke bedreiging. Het is
meer de werkdruk die het je
moeilijk maakt."
Het Rotterdamse Huis van Be
waring heeft de laatste jaren
15% personeel moeten inleve
ren en zit nu op een perso
neelssterkte van om en nabij
de 275. Daarmee moet geschip
perd worden. „Elke vrijheid
die de gedetineerden gegund
wordt, betekent extra werk
voor de bewaarders", legt de
directeur uit. „Ik moet steeds
het leefklimaat tegen het
werkklimaat afwegen."
Dat het leefklimaat weinig
weg heeft van dat in een ho
tel onderstreept de voorzit
ter van de Gedetineerden
vereniging: „In het weekend
moet je tot 's middags een
uur op je cel blijven. Zo'n
weekend is onaangenaam en
landurig. Daar kijk je niet
naar uit. Verder moet je
overal om vragen. Vragen,
vragen, vragen. Je bent aan
alle kanten afhankelijk. Als
een klein kind. Maar je
moet toch maar proberen je
detentie zo nuttig mogelijk
door te komen".
Al jaren bestaan er plannen
om ht Rotterdamse Huis van
Bewaring te verplaatsen. Het
gebouw is oud en aan vervan
ging toe. Twee locaties ktfmen
voor nieuwbouw in aanmer
king: een terrein vlak bij het
Woudestein-complex van de
universiteit en een terrein aan
de Abraham van Stolkweg in
de Blijdorpsepolder. Het mi
nisterie van Justitie reserveert
al wel gelden voor de nieuw
bouw maar een definitieve be
slissing is nog niet genomen.
Als het Huis van Bewaring uit
het Oude Noorden verdwijnt
zal op die plek mogelijk een
park worden aangelegd. De
projectgroep Oude Noordep
heeft met die mogelijkheid re
kening gehouden bij het bepa
len van de toekomstige hoe
veelheid openbaar groen in cfe
stadsvernieuwingswijk. Voor
het zo ver is zullen echter nog
heel wat gedetineerden onge
ziene bewoners van het Oudje
Noorden zijn geweest.
Tekst en foto's: Roland
Vonk
PAGINA 15
Geen hotel, maar ook
geen streepjespakken
