3
Luchtvervuiling in huis
WONEN
WOONDROOM
s
m
Hoe het verder moet met onze
woningbouw
WOON
BAROMETER
De frisheid die we ruiken na de schoonmaak is ook niet alles
T
VERLICHTING
VERWARMING - SANITAIR
POE-HET-ZELF ZAKEN
Interview met professor Saai
PAGINA 17
HET NIEUWE STADSBLAD - VRIJDAG 24 OKTOBER 1986
Nederlanders gaan door voor een schoon volkje. En zo
presenteren wij ons dan ook. De vuile was hangen we niet
buiten. Onze ramen zijn glimmend gelapt. Met de stofzui
ger jagen we regelmatig door alle vertrekken van het huis,
zeker als er visite komt moet de kamer aan kant. We krui
pen bij wijze van spreken pas schoon tussen de lakens als
ook het toilet bruisend fris is. Oh, wat zijn we schoon! Op
het eerste gezicht tenminste. Uit een onderzoek in 400 wo
ningen bleek onlangs dat het met de lucht in onze huizen
niet best is gesteld. In huis is de lucht soms sterker veront
reinigd dan buiten.
Huismussen
RANDSTAD-EDITIES
TELEFOON 03473-72727
Eindredaktie
Marijke Sterk
Giftige geisers
Lekker fris
Fraai gelegen herenhuis
Vieze luchtjes
WC-lucht
Wie op een zomerse zondagmiddag door een moderne
woonwijk wandelt, en af en toe een steelse blik door de
ramen naar binnen werpt, zal niet vlug het idee krijgen dat
er iets mis is met onze Nederlandse huizen. De woningen
zijn immers redelijk ruim opgezet, kwalitatief goed, lijken
comfortabel en zijn in veel gevallen voorzien van een voor-
en achtertuin. Toch valt er links en rechts kritiek te beluis
teren. Zijn onze huizen wel zo optimaal en afgestemd op
de behoeften van de gebruikers? We spraken over deze
kwaties met Prof. Dr. C. D. Saai, gezins-socioloog met
een warme belangstelling voor architectuur en woning
bouw.
Traditioneel
Predeterminatie
Flexibiliteit
5
Neutraliteit
Multifunctionaliteit
Uitgangspunten
Prof. dr. C. D. Saai.
WOONNIEUWS Meer geld voor
verkeerslawaai
Zuinig met hout
Keuze van verwarmingssysteem
Wordt wonen
duurder?
De moderne kollektie
Dijkstra verlichting
VERWARMING
SANITAIR
SM 5p*c>*l's*'re.hel VAN DER MOEZEL sc^..4§","-
ZEEMAN'S IJZERHANDEL
RANDSTAD
RANDSTAD
Bijna tot vervelens toe horen en
lezen we over de vervuiling van
het milieu, de verstoring van de
leefomgeving. Vervuilde sloten en
rivieren, door zure regen ster
vende bossen, huizen die gebouwd
bleken op een met giftige afval
stoffen vervuilde bodem. Logisch
dus dat we door al deze berichten
bij luchtvervuiling bijna als van
zelf aan de buitenlucht denken.
Echter ook in huis kan de lucht
ernstig verontreinigd zijn. Grote
hoeveelheden afvalgassen van gei
sers, kooktoestellen en kachels
stromen dikwijls vrijelijk de
woonvertrekken in. Het meest op
vallend zijn de rokende 'binnen-
schoorsteentjes' in de vorm van
sigaren, sigaretten en pijpen.
Maar daarnaast zijn er nog talloze
stoffen die ongezien de lucht in
huis vervuilen. Zoals allerlei
oplosmiddelen die vrijkomen uit
verf, lijm en schoonmaakmidde
len.
Luchtvervuiling in huis is niet van
vandaag of gisteren. Wel is het
probleem de laatste jaren groter
geworden. Tegenwoordig hebben
we gewoon meer vreemde stoffen
in huis. En omdat we allemaal
energie willen beparen zijn onze
woningen steeds beter geïsoleerd.
Van dubbele beglazing, geïso
leerde daken tot en met gedichte
kieren en sleutelgaten.
In zo'n potdicht afgesloten wo
ning hopen de afvalstoffen zich
snel op. Daarbij komt dan nog dat
we echte huismussen zijn. Zo'n
90% procent van ons leven zitten
of liggen we ergens binnen. Een
vervuild binnenmilieu zeer scha
delijk voor onze gezondheid. De
schade kan zich beperken tot
hoofdpijn: wat al lastig genoeg
kan zijn. Maar ook problemen
met de ademhaling, of huiduitslag
kunnen veroorzaakt worden door
vervuilde binnenlucht.
Soms is de lucht in huis zo gevaar
lijk vervuild dat er doden vallen.
Een letterlijk verstikkende lucht
kan ontstaan wanneer in de geiser
of bijvoorbeeld de kachel de
brandstof niet voldoende ver
brandt. Bij onvolledige verbran
ding ontstaat koolmonoxyde, of
zoals men vroeger zei kolen
damp.
Ongemerkt ademen we dit afval-
gas in, want het isjeukloos en on
zichtbaar.
We krijgen hoofdpijn, raken be
wusteloos, en het eind van het
korte liedje is dood door verstik
king.
Een beruchte koolmonoxyde-ver-
giftiger is de geiser. Met name gei
sers zonder goede afvoerpijp naar
buiten. Zulke geisers, die nog in
veel huizen hangen, lozen hun
afvalgas gewoon in de woning.
Werkt de geiser slecht of is hij ver
vuild, dan is de productie van
koolmonoxyde groot. Is daarbij
de ruimte waar de geiser hangt
slecht geventileerd, dan ontstaat
een levensgevaarlijke situatie.
Niet alleen bij geisers, maar ook
bij gas-, hout- en oliekachels geldt
het gevaar van koolmonoxyde-
vergiftiging.
Dit risico is te voorkomen door de
kachel of geiser vakkundig te la
ten installeren, èn de apparaten én
de afvoer jaarlijks te laten contro
leren en onderhouden. Wanneer
de geiser of kachel brandt, moet
gezorgd owrden voor een goede
ventilatie.
De ventilatie is niet alleen nodig
voor de afvoer van mogelijke
afvalgassen, maar dient ook voor
de aanvoer van frisse lucht. Om te
kunnen branden verbruiken gei
sers en kachels namelijk veel zuur
stof. Dezelfde zuurstof die ons in
leven houdt.
Onderhoud van huishoudelijke
apparatuur kan veel ellende voor
komen. Een ander soort onder
houd echter vervuilt juist de lucht
in huis. De grote hoeveelheid
schoonmaakmiddelen waarmee
we onze boenerige lusten botvie-
Onze woondroom staat dit keer in
Schiedam.
Het betreft een halfvrijstaand he
renhuis met garage, fraai gelegen
aan de Stadhouderslaan 66.
Het huis is uitstekend onderhou
den zowel binnen als buiten.
Het is gebouwd in 1933, op 230
vierkante meter eigen grond. On
der het gehele pand ligt een provi
siekelder.
De indeling op de begane grond is
als volgt: een L-vormige woonka
mer met openhaard, een parket
vloer en eiken betimmeringen,
verder nog een achterkamer en
een moderne keuken met luxe in
bouw apparatuur. Op de eerste
verdieping liggen 3 slaapkamaers,
en een prachtige modern betegelde
badkamer met ligbad, een douche
en een vaste wastafel.
Hier bevindt zich ook nog een
tweede toilet.
De tweede verdieping biedt ruimte
aan een zolderkamer met berg
ruimte en een vliering.
Voor meer informatie kan contact
opgenomen worden met Wasse
naar makelaardij b.v. in Schie
dam, telefoon 010-737933
De vraagprijs bedraagt
285.000.- Kosten Koper.
ren, zijn verre van milieu-vriende
lijk. Met een overdosis aan chemi
sche stoffen gaan we vuil, vlekken
en aanslag te lijf. Van allesreini-
gers, spiritus en chloor tot talloze
gespecialiseerde cleaners en vlek
ken,.waters".
De frisheid die we ruiken na een
grondige schoonmaakbeurt is ech
ter niet alles. Want bij het gebruik
vervluchtigen de opgeloste stoffen
van zo'n reinigingsmiddel en ver
vuilen de binnenlucht. De hoe
veelheden waar het om gaat lijken
gering. Maar uit meringen blijkt
dat alle kleine beetjes resaulteren
in een vervuilingsgraad van de
binnenlucht die twintig keer hoger
is dan de buitenlucht. Wat precies
de nadelige gevolgen zijn voor de
gezondheid is nog niet bekend;
onderzoek daarnaar loopt nog.
Duidelijk is wel dat als we de lucht
in huis echt fris willen houden, we
veel minder chemische schoon
maakmiddelen moeten gebruiken.
Lucht in huis die we snel geneigd
zijn vies te noemen, zijn bijvoor
beeld kookluchtjes of de minder
welriekende geuren op het toilet.
Deze vieze lucht is op zich niet on
gevaarlijk en hoort er als het ware
bij. Meestal vinden we het niet ac
ceptabel en doen we alle mogelijke
moeite de vieze lucht te verdrij
ven. Wie een open keukenraam
niet voldoende vindt om eten-
sluchtjes te lozen, kan gebruik
maken van een afzuigkap. De ven
tilator in de kap zuigt vlak boven
het fornuis de waterdamp, het vet
en de kooklucht op, en trans
porteert die 'viezigheid' via een
afvoer naar buiten. Een goed
functionerende afzuigkap heeft
binnen een uur na de maaltijd de
keuken 'stank' vrij.
Maar met de kook-, bak- en
braadluchtjes verdwijnt ook een
grote hoeveelheid gewone lucht
uit onze woning. Die afgevoerde
lucht moet daarom tegelijkertijd
vervangen worden. Zeker in goed
afgesloten, geïsoleerde woningen
is dan van groot belang. Wanneer
alle gaten en kieren zijn gedicht
zal er tijdens het gebruiken van de
afzuigkap toch een raampje open
moeten, of op een andere wijze
voor verse lucht moeten worden
gezorgd. Onvoldoende frisse lucht
kan in bepaalde gevallen leiden tot
koolmonoxyde-vergiftiging.
De luchtjes die we in het toilet rui
ken ervaren we meestal als heel
hinderlijk. Om deze ongewenste
geurtjes te camoufleren spuiten
we jaarlijks heel wat spuitbussen
leeg. Daarnaast proberen we met
wc-blokjes aan de binnenrand van
de closetpot het geheel een verfris
send karakter te geven. De meeste
toiletverfrissers zijn echter minder
milieu-vriendelijk dan de geur van
dennen doet vermoeden. Bo
vendien zijn chloor en de nog
agressievere wc-reinigers niet be
slist noodzakelijk om het toilet
schoon te houden. Met een sopje
van een afwasmiddel of zeep, een
stevige borstel en wat azijn, is de
toiletpot ook glanzend wit een
aanslag-vrij te krijgen.
En is het wc-raampje niet vol
doende om de ongewenste luchtjes
te laten verdwij-nen, dan kan een
eenvoudige lucifer de rest doen.
Zelfs de meest afschuwelijke een lucifer af te steken. De gassen
luchtjes verdwijnen door in de wc verbranden en weg is de stank.
Professor Saai: „Aan het eind van
de vijftiger, begin zestiger jaren
hadden woningbouwers een be
langrijk doel voor ogen: een eind
maken aan de woningnood. In
korte tijd moest zoveel mogelijk
gebouwd worden. Gigantische
flatgebouwen schoten als padde
stoelen uit de grond. Ten onrechte
meende men dat dergelijke wonin
gen een goedkoop alternatief zou
den zijn voor de duur geachte tra
ditionele huizen. Achteraf blijken
flats veel duurder door hoge on
derhoudskosten en voorzieningen
als liften en dergelijke, maar bo
vendien worden ze steeds moeilij
ker verhuurbaar. Te weinig ont
werpers hebben beseft dat door de
stijgende welvaart en het afnemen
van de woningnood andere wo
ningbehoeften ontstaan. Mensen
berusten minder, zijn kritischer
geworden en stellen meer eisen
aan hun woning".
„Wat je ziet is dat in Nederland
nog steeds traditioneel gebouwd
wordt; ik doel dan niet op het ui
terlijk van de huizen, maar op de
ruimtelijke indeling. Subsidies
voor experimenten in de woning
bouw, ooit ingesteld door voor
malig minister Schut, bestaan niet
meer. De meeste bouwers houden
zich aan de modelbouwverorde
ning van de Vereniging van Ne
derlandse Gemeenten. Vernieu
wing zie je maar zelden tegen
woordig en dan nog zou ik die ver
nieuwingen vaak kunnen om
schrijven als oude wijn in nieuwe
zakken. Ik geloof niet dat onze
woningen optimaal zijn en
daarom ben ik ook bevreesd voor
de toekomstige waarde ervan. Dat
houdt in dat ik moet aangeven wat
er verkeerd is en hoe het anders
kan. Ik gebruik daarvoor de ter
men predeterminatie, flexibiliteit,
neutraliteit en multifunctionali
teit".
„Hiermee bedoel ik dat veel van
te voren is vastgelegd in wonin
gen. Veel huizen zijn afgestemd
op complete gezinnen. Een slaap
verdieping met drie vertrekken
boven, een woonetage beneden.
Wie een woning betrekt krijgt in
Dit is het eerste van een
tweetal artikelen naar aan
leiding van een gesprek met
Prof. Dr. C. D. Saai, ge-
zins-socioloog met ruime
belangstelling voor de wo
ningbouw. In dit eerste arti
kel zet Prof. Saai een aantal
ideeën over woningbouw
uiteen. In een volgend arti
kel zullen die ideeën nader
uitgewerkt worden aan de
hand van een concreet voor
beeld, een huis ontworpen
door de architect Gerard
Schouten.
feite een dwingende handleiding
mee: hier wonen, daar eten, boven
slapen. Keuzes kunnen nauwelijks
gemaakt worden. Een mooi voor
beeld is het aangeven van de ou
derlijke slaapkamer, het enige
slaapvertrek met een slot op de
deur. En dan vertellen de architec
ten je ook nog waar volgens hen
het bed moet staan: onder het
trekkoordje. Een architect die
huizen ontwerpt weet in veel ge
vallen niet wie de gebruikers zul
len zijn. Daarom mag hij niet de
woning alvast indelen. Met andere
woorden, het vastleggen van
woonfuncties, de predeterminatie,
is uit den boze, dat moeten archi
tecten gauw vergeten".
„Onder flexibiliteit, een term die
ik ontleen aan mijn collega H.
Priemus, versta ik dat ruimtes in
woningen veranderd moeten kun
nen worden. Dat is mogelijk als
bijvoorbeeld niet dragende muren
verplaatst, verwijderd of toege
voegd kunnen worden, zonder dat
daarmee hoge kosten gepaard
gaan. Een gezin met twee of drie
kinderen zal best tevreden zijn
met drie slaapkamers, maar een
jong stel of een ouder paar waar
van de kinderen het huis uit zijn?
Rommelhokken en nauwelijks ge
bruikte logeerkamers te over bij
die twee groepen. Zonde van de
ruimte. Is het dan niet veel pretti
ger om door het weghalen van een
wandje een mooie ruime slaapka
mer te maken of voor mijn part
een hobbyruimte?"
„Een woning moet zo gebouwd
zijn dat bewoners niet worden
gedwongen tot een bepaalde in
richting. Het mag niet zo zijn dat
de architect de eethoek en het zit
gedeelte vast intekent in het bouw.-
plan. De woning moet als het ware
neutraal zijn, de inrichting moet
overgelaten worden aan de bewo
ner. Een goed architect zal
daarom weinig onderbrekingen in
muren maken, dat is praktisch. Ik
erger me blauw als ik in een
nieuwbouwwoning een keurig
rechte muur zie die volledig ver
pest is doordat, achteloos her en
der stopcontacten zijn aange
bracht. Daar sta je dan met je
wandmeubel".
„Een vertrek moet meerdere func
ties kunnen hebben, multifunctio
neel kunnen zijn. Neem bijvoor
beeld de slaapkamerramen.
Meestal zijn ze klein, geschikt
voor een slaapvertrek, maar nau
welijks voor een zit- of studeer-
ruimte. Wie een extra zitkamer in
gedachte heeft zal erin moeten be
rusten dat het uitzicht gering zal
zijn, wie wil studeren moet om
zien naar goede verlichting. Maak
je nu van meet af aan alle ramen
van een huis groot, dan worden de
gebruiksmogelijkheden van ruim
tes in dat huis ook groter, een ver
trek kan meerdere functies heb
ben".
„Samenvattend zou ik twee uit
gangspunten voor de bouw willen
vaststellen. Ten eerste: leg niet in
het bouwplan vast hoe mensen in
hun eigen huis moeten wonen.
Ten tweede: bouw in plaats daar
van woningen waarvan de ruimtes
veranderd kunnen worden, de in
richting vrij is en bovendien de
vertrekken voor meerdere doelen
geschikt zijn. Een vraag die voor
de hand ligt: „Wat kost dat fraais
nu niet allemaal?". De woning die
ik voorstel (en ik niet alleen overi
gens) is duurder, ongetwijfeld.
We moeten echter niet vergeten
dat de toekomstwaarde ervan
waarschijnlijk veel groter is. Ener
zijds omdat de woning voor een
groter publiek geschikt is, ander
zijds omdat het woonplezier gro
ter kan zijn. De hogere investering
nu zal in de toekomst zeker zijil
vruchten afwerpen".
Berekenen we het per inwoner dan
is Nederland de grootste impor
teur van hout en houtprodukten.
Het is dus zaak de houtvoorraad
nauwgezet in het oog te houden.
De Stichting Bos en Hout in Wa-
geningen heeft recent onderzoek
gedaan naar de houtvoorraad in
de wereld. Volgens de stichting
zijn de grenzen van de houtkap
nagenoeg bereikt. Temeer omdat
er in de komende jaren eerder een
stijging dan een daling van het
verbruik verwacht wordt. Exclu
sief brandhout wordt er op jaar
basis 500 tot 700 miljoen ton aan
drooggewicht houtprodukten ver
werkt.
Dat is nog al wat. Zeker
wanneer we dat cijfer naast het
jaarlijkse verbruik aan kunststof
fen plaaten, 50 miljoen ton per
jaar.
De rijksoverheid wil het komend
jaar 54,5 miljoen gulden uitgeven
voor de sanering van verkeersla
waai. Ten opzichte van dit jaar
een verdubbeling. Het geld is on
der andere bestemd voor de aan
leg van geluidschermen langs de
hoofdwegen en voor het aanbren
gen van gevelisolatie. Voor deze
twee categorieën is 43 miljoen gul
den uitgetrokken.
Het resterende
bedrag is bestemd voor het opstel
len van geluidniveaukaarten voor
de grote steden en voor het verbe
teren van de verkeersafwikkeling.
De Stichting Voorlichting Ener
giebesparing Nederland geeft een
brochure uit getiteld „Wegwijzer
voor verwarmingssystemen in wo
ningen". Geschreven voor diege
nen die als leek een keus moeten
maken voor een bepaald verwar
mingssysteem. De twee vragen die
dan het eerste komen boven drij
ven zijn: Welke verwarmingssys
temen zijn er? en welk systeem
verdient de voorkeur? Vooral die
laatste vraagstelling is gecompli
ceerd. Het antwoord hangt af van
de woning en de eisen die de be
woner stelt. In de brochure is een
tabel opgenomen waarin de voor-
en nadelen van de systemen naast
elkaar worden gezet. Ook de kos
ten en het energieverbruik kunnen
worden afgelezen. Verder geeft de
brochure nog informatie over za
ken zoals de behoefte aan warmte,
het rendement van een installatie
en de verschillende manieren van
verwarming. Daarbij aandacht
voor lokale verwarming, dus met
kachels, centrale verwarming met
radiatoren, vloerverwarming en
luchtverwarming. De brochure
kan gratis worden aangevraagd
bij SVEN, postbus 503 7300 AM
in Apeldoorn, telefoon 055-
497911.
Wegwijzer voor verwarmings
systemen in woningen
Wonen is een primaire levensbe
hoefte. Het slokt een behoorlijk
deel van het inkomen op. Zeker
wanneer we kosten zoals aardgas,
elektriciteit, water en verzekerin
gen meerekenen. Wordt over dit
soort zaken gesproken dan wordt
vaak het woord „woonlasten
quote" gebruikt. Het bedrag dat
de gemiddelde Nederlander be
steedt aan huur (rente en aflos
sing), onderhoud, waterverbruik,
verwarming en verlichting. Bin
nen de EEG hebben wij een be
trekkelijk lage woonlastenquote.
Maar we wonen ook weer niet het
goedkoopst. Daar komt nog bij
dat de verhoudingen aardig aan
het verschuiven zijn. En niet in
ons voordeel. Onderzoek heeft
aangetoond dat in ons land de
woonlasten verhoudingsgewijs het
snelst stijgen. Het is interessant na
te gaan langs welke lijnen zich de
toekomstige ontwikkelingen zul
len voltrekken. Eigenaar-bewo
ners zijn met name afhankelijk
van wat er gebeurt met de hypo
theekrente. Op dit moment is die
betrekkelijk stabiel. Deskundigen
verwachten echter op de wat lan
gere termijn een verdere daling.
Fors zal die echter niet zijn in ver
band met het betrekkelijk lage ni
veau dat inmiddels al is bereikt.
Huurders staat weer de trendma
tige huurverhoging te wachten.
Vermoedelijk vrij beperkt van
omgang. Ook qua energiekosten
lijkt '87 een goed jaar te worden.
Denk maar eens aan de op handen
■zijnde verlaging van de aardga-
sprijzen per 1 januari aanstaande.
Minister Ruding heeft berekend
dat dat gemiddeld een besparing
voor het Nederlandse gezin ople
vert van 425 gulden per jaar.
Daarbij is de bewindsman uitge
gaan van een aardgasverbruik van
2500 vierkante meter aardgas en
3000 kwh elektriciteit. Toch blijft
de vraag of de woontoekomst wel
zo zonnig zal blijven. Zaken zoals
bodemverontreiniging, achterstal
lig onderhoud en rioolrenovatie
zullen moeten worden bekostigd.
RENTE
30T HEJE
RENTE
POTHEEk
RENTE
Voor Goede Verlichting
Schiedam
Broersvest 58-60-62. Tel 010-267718
tlLSr/ThliopN .fS;,
.IS louw SsjJllrCTO
Ijzerwaren - gereedschappen
sleutelservice - naamplaten
Broersvest 52-54, Schiedam. Telefoon 267594
nit-STiffSIIOI
s ISWIOUS
