Rode Lijsten
voor bedreigde soorten
HET NIEUWE STADSBLAD - VRIJDAG 10 NOVEMBER 1989,
PAGINA 13
Het aantal soorten
paddestoelen in ons
land en trouwens in
heel Europa vertoont
sinds 1950 een op
vallend grote achter
uitgang.
Belangrijkste oorza
ken zijn luchtverton-
treiniging en vernie
tiging van typische
leefgemeenschappen.
Om meer inzicht te
krijgen in de stand
van de paddestoelen
flora in Europa heeft
Nederland in 1985
op een internationaal
congres te Oslo het
initiatief genomen
om te komen tot op
richting van een Eu
ropese commissie ter
bescherming van
paddestoelen.
Deze commissie,
waarvan voorzitter
en secretaris mede
werkers van de
Landbouwuni versi -
teit Wageningen
zijn, is inmiddels
met haar werkzaam
heden gestart. In au
gustus is de commis
sie in Lodz bijeen
geweest om gegevens
uit elf landen uit te
wisselen. Uit die ge
gevens zijn nu de
eerste conclusies ge
trokken over de
voornaamste bedrei
gingen van de pad
destoelenflora.
Er zijn in Europa veel meer
soorten paddestoelen dan soor
ten hogere planten. Het is dui
delijk dat deze paddestoelen en
schimmels nog gevoeliger zijn
voor vervuiling dan andere
planten. De achteruitgang is
dan ook zeer opvallend. In een
aantal landen zoals verschillen
de deelstaten van de Duitse
Bondsrepubliek, de DDR en
Nederland zijn al 'rode lijsten'
van bedreigde paddestoelen sa
mengesteld. Daarin zijn tussen
de 308 en 1094 soorten opgeno
men. In de deelstaat Saarland
bevat de lijst zelfs de helft van
alle daar voorkomende soorten.
Ernstig
De 'rode lijsten' vormen eigen
lijk een waarschuwing dat het
milieu nog ernstiger bedreigd is
dan aangenomen wordt. Het is
namelijk buiten de kleine kring
van deskundigen (mycologen)
nauwelijks bekend dat padde
stoelen veel gevoeliger zijn dan
andere planten en daarom
eerder reageren op veranderin
gen in het milieu.
De mycologen zijn bezorgd
over de teruggang omdat padde
stoelen en andere schimmel
soorten en belangrijke rol spe
len bij de afbraak van organisch
materiaal. Ze zijn als het ware
de afvalopruimers van het bos.
Daarnaast zijn er nog al wat
soorten, de zogenaamde my-
corrhizapaddestoelen waarvan
de schimmeldraden als het ware
een verlengstuk vormen van de
boomwortels. Voorbeelden hier
van zijn cantharel, vliegenzwam
en boletens zoals eekhoorntjes
brood.
Veel boomsoorten gebruiken ze
om voedingstoffen uit de bo
dem op te nemen. Het afsterven
van de bossen heeft alles te ma
ken met de achteruitgang van
deze paddestoelen. Naast lucht
verontreiniging zijn er nog een
aantal oorzaken voor de terug
gang van paddestoelen. Vaak
worden typische leefgemeen
schappen vernietigd door ver
anderingen in land- en bos
bouw, door wegenaanleg en re
creatie.
Verder doet verlaging van het
grondwaterpeil, grootschalige
herbebossing met uitheemse
boomsoorten en het toevoegen
van kalk en kunstmest aan bos-
bodems veel soorten verdwij
nen. Uit zowel Noors, Tsje
chisch als Nederlands onder
zoek blijkt dat mycorrhizasoor-
ten vooral achteruitgaan in ge
bieden met veel luchtverontrei
niging. In het zuiden van ons
land is de achteruitgang al in
1950 begonnen, in het noorden
na 1972.
Plukken
Vooral vanuit Nederland wordt
in de commissie sterk bena
drukt dat het plukken van pad
destoelen niet de belangrijkste
oorzaak van de achteruitgang is,
de andere genoemde oorzaken
zijn veel belangrijker. Bij het
plukken is vertrapping en ver
dichting van bosbodems wel
een bedreiging.
Daarom zijn er wel duidelijke
regels voor het plukken nodig,
bijvoorbeeld de regel dat alleen
langs paden geplukt mag wor
den. In de Europese commissie
speelt het Nederlandse stand
punt een belangrijke rol, omdat
zowel voorzitter dr. E.J.M. Ar
nolds (biologisch station te Wij
ster) ais secretaris mw. dr. A.E.
Jansen (vakgroep fytopathoio-
gie), beide van de Landbouw
universiteit Wageningen, veel
onderzoek hebben gedaan. Het
biologisch station te Wijster
doet al sedert 1965 paddestoele-
nonderzoek.
Samenwerking
noodzakelijk
Alle Europese landen, ook de
Oostbloklanden, nemen deel
aan de Europese commissie om
dat ingezien wordt dat interna
tionale samenwerking noodza
kelijk is. De achteruitgang van
paddestoelen is een gevolg van
een grensoverschrijdend milieu
probleem. Er is vooreerst meer
inzicht nodig in het patroon
van de achteruitgang. Sommige
soorten gaan namelijk plaatse
lijk achteruit en andere over
een enorm groot gebied. De
kennis over de achteruitgang is
nog niet in elk land even goed
gedocumenteerd.
De Europese commissie streeft
er daarom naar een 'rode lijst'
van heel Europa samen te stel
len. Daarnaast wil ze de achter
uitgang in kaart brengen via in
ternationaal gecoördineerd on
derzoek.
Aanbevelingen
Op basis van deze kennis
moeten de leden dan voor hun
eigen land aanbevelingen doen
ter bescherming van paddestoe
len. Die maatregelen kunnen
bestaan uit het verbeteren van
het beheer van bepaalde gebie
den, het hoog houden van de
waterstand, minder landbouw
gif gebruiken, met minder zwa
re machines in het bos werken
of de recreatie beperken. Terug
dringen van de luchtverontrei
niging is nog belangrijker, maar
dat is inmiddels wel bekend bij
de overheden.
Voor 1950 werd de geschubte stekelzwam nog op vele plaatsen in
ons land aangetroffen. De geschubte stekelzwam kwam in de periode
1973-1983 maar op enkel plaatsen in ons land meer voor.
Bescherming paddestoelen wordt
internationaal georganiseerd
