in't kort
Unieke presentatie van hedendaagse Turkse film
Veertien rollen door twee personen in Twee*
i
KunstRAI 95 brengt drie
steden samen in één stand
Vlamingen vrijen met dieren
wm;
Klassieker van Tati te zien in
gerestaureerde kleurenversie
MIDI
13
Mm
i J
WEEK 19
19-1002
12 MEI
13 MEI
14 MEI
Vier dagen lang staat het pro
gramma van Theater De Eve
naar in het teken van de Turkse
cinema. Acht recente films bie
den een unieke dwarsdoorsnede
van het hedendaagse Turkse fil
men. Het programma is samen
gesteld uit films die éénmalige
geïmporteerd werden en niet
snel opnieuw te zien zullen zijn
in Nederland. De films zijn En
gels ondertiteld.
Uitgezonderd de films van Yil-
maz Güney (Yol) is de Turkse
cinema hier nauwelijks bekend.
Niet alleen ontbreken deze films
in de bioscopen, ook het publie
ke bestel doet er niet veel mee.
Als opening van het programma
wordt op donderdag 11 mei de
film Yusuf ile Kenan (Yusuf and
Kenan) van Ömer Kavur ge
draaid. Deze klassieke film uit
1979 werd geprogrammerd als
een hommage aan Onat Kutlar,
die op 11 januari van dit jaar
overleed aan de verwondingen
die hij opliep bij een bomaan
slag op 30 december 1994 in
Istanbul. De aanslag werd opge
ëist door het extreem-islamiti
sche IBDA-C. Kutlar was een
centrale figuur binnen de Turk
se cinematrografie, een soort
Turkse Huub Bals. Hij was de
oprichter van de Turkse cine-
matheek in 1964, waarvan hij
tot 1975 directeur was. Hij was
de enige Turkse distribureur die
Europese films naar Turkije
haalde en deze in zijn bioscoop
Akazar programmeerde. Daar
naast schreef hij scenario's en
produceerde hij films. Voor de
film Yusuf ile Kenan schreef hij
het scenario.
Na de vertoning van de film
(19.30 uur) wordt het program
ma voortgezet met een publieks-
discussie over de huidige stand
van zaken van de film in de
Turkse samenleving. De film
vertoningen in Turkije worden
gedomineerd door de Ameri
kaanse film.
Filmers hebben in Turkije ook
nog te maken met een beperking
op het recht van vrije menings
uiting. Kleine films met kleine
budgetten maken de filmers wat
minder vatbaar voor controle
en repressie. Deze kleine au
teursfilms hebben echter nog
nauwelijks een distributienet
werk in het land zelf.
Vrijdag 12 mei wordt om 19.30
uur vertoond de film Gölge
Oyunu (Shadowplay, 1993) van
Yavuz Turgul, om 21.45 ge
volgd door Iz (The trace, 1993)
van Yesim Ustaoglu. De regis
seur zal hierbij aanwezig zijn.
Zaterdag 13 mei om 16.00 uur
Yolcu (The passenger, 1993) van
Besar Sabuncu. Om 19.30 Ya-
lanci (The Liar, 1993) van Os
man Sinav en om 21.45 uur Kur-
§un adres sormaz (The bullet
doesn't ask for an address, 1993)
van Bilge Olgag.
Zondag 14 mei om 16.00 uur
Zikkemin Kökü (Bullshit, 1993)
van Memduh Ün. Om 19,30 uur
C Blok (Block C, 1993) van Zeki
Demirkubuz en om 21.45 $ah-
maran (Shamaran, 1993) van
Zülfii Livaneli).
Per film is de entree 10 gulden-
;met een kortingskaart 7,50.
Ook is er een programmaboekje
met filmbeschrijvingen en be
schrijvingen van de politieke
achtergronden waarmee de fil
mers te maken hebben gehad en
nog steeds hebben, te koop.
Museumtheater De Evenaar,
Museum voor Volkenkunde,
Willemskade 25, 3016 DM Rot
terdam, 010-4111055.
Een gezin gezien door de ogen
van de achtjarige Daniël
Maandag. Buiten begint de
Tweede Wereldoorlog, maar
binnen gaat het leven zijn nor
male gang. Als de bommen
vallen is er geen schrik, maar
verwondering. Alle dingen die
normaal gesproken stil staan
en nooit bewegen, blijken nu
opeens in beweging te komen.
Het glas op de kast schuift bij
elke inslag een centimeter
dichter bij de rand en kleren
vallen spontaan van de stoel
op de grond. Ook Daniëls va
der, een concertpianist, lijkt
ten prooi aan dezelfde verba
zing. Hoewel hij joods is,
denkt hij er niet aan om onder
te duiken. 'Ik kan mijn instru
ment toch niet in de steek la
ten?'. Yvonne Keuls schreef
de novelle 'Daniël Maandag,
een vertelling over een jeugd
in de oorlog' en vertelt haar
verhaal in het theater, met
Toon Vandevorst aan de pia
no.
„Binnenshuis bij de familie
Maandag is er geen oorlog",
zegt Keuls. „Het publiek weet
wel wat er gaat gebeuren, maar
Daniël weet dat niet. Zijn vader
is concertpianist en weigert on
der te duiken. Hij is getrouwd
met een niet-joodse vrouw en
gelooft niet dat er iets zal gebeu
ren. Hij verwacht veel van het
muzikale talent van Daniël en
wil hem invoeren in de wereld
van de muziek. Dat is het absur
de, die oorlog is buiten aan de
gang en binnen worden muziek
lessen gegeven, daar klinkt Die
Zauberflöte."
Vader Maandag blijft weigeren
om een beter heenkomen te zoe
ken, zelfs als zijn familie daarop
aandringt. 'Ik kan mijn instru
ment toch niet in de steek laten?'
is zijn commentaar. En als er een
brief komt dat ook joden in ge
mengde huwelijken zich bij de
bezetter moeten melden, zegt hij:
'Ik schrijf ze wel dat het nu niet
gelegen komt.' Als Daniël met
zijn tante Isabel terugkomt van
een hongertocht naar het West-
land - ze hebben een kostbare
viool voor een appel en een ei
geruild - maakt hij nog net mee
hoe zijn vader tijdens een razzia
wordt meegevoerd.
Spannende tijd
„Zijn vader wordt weggevoerd,
omdat hij geweigerd heeft bij
zijn vleugel weg te gaan", zegt
Yvonne Keuls. „De verhouding
tussen een mens en zijn muziek
instrument wordt vaak onder
schat. Als iemand muziek
maakt, dan wordt dat instru
ment een onderdeel van hemzelf.
Dat achterlaten voelt als het am
puteren van een arm." Zelfs
wanneer het alternatief is om
afgevoerd te worden? „Dat heb
je niet in de gaten. Wij kijken
achteraf terug. We weten dat die
oorlog vijf jaar geduurd heeft,
maar als je er middenin zit, heb
je dat niet in de gaten. Het is me
in de oorlog ook opgevallen hoe
vrolijk veel joden bleven, terwijl
ze werden opgehaald. Ik was zelf
een kind tijdens de oorlog en ik
herinner het me als één grote,
spannende tijd."
Die kinderlijke blik is kenmer
kend voor Daniël Maandag. De
gruwelen van de oorlog zitten in
'fcf' W
het hoofd van de toehoorders,
Daniël kan zich alleen verwon
deren, en er kan gelachen wor
den om de novelle. Deze kunst
greep sluit eveneens naadloos
aan bij de manier waarop Yvon
ne Keuls pleegt te schrijven. „Ik
heb geleerd dat ik de dingen
waar ik vreselijk om heb gela
chen het beste onthoud. Bij mijn
lezers is dat waarschijnlijk ook
zo en ik wil dat ze de dingen
onthouden. Want de problemen
waar ik over schrijf zijn univer
seel."
In een tijd waarin engagement
uit de mode lijkt, maakt Keuls
zich nog steeds kwaad om mis
standen. „Ik ben een schrijver
die signaleert, ik wil signaleren,
maar hoe de mensen dat oppak
ken, daar kan je niks aan doen.
Dat is het droevige ervan: ik heb
wel een enorme gedrevenheid
om dingen aan de kaak te stel
len, maar het maakt weinig uit.
Ik koppel het aan hetgeen ik
kan: schrijven. En als ik goed
kwaad ben, dan kan ik het. Ik
heb ondertussen wel gezien dat
ik er niets aan kan veranderen,
maar dat betekent niet dat ik er
niets aan moet doen."
„Mijn vier 'sociale' boeken, Jan
Rap en z 'n maat. De moeder van
David S., Het verrotte leven van
Floortje Bloem en Annie Berber,
of het verdriet van een tedere
crimineel, zijn in achttien talen
vertaald en dat sterkt me in de
overtuiging dat de problematiek
die ik erin beschrijf universeel is.
Het maakt niet uit of je nou in
Rusland of in Finland woont,
daar is ook een moeder van Da
vid S."
Hoe is het met Floortje?
De reacties op die boeken maken
haar ook minder negatief over
het effect dat ze zouden kunnen
hebben. „Ik kreeg laatst een
exemplaar van Floortje Bloem
uit de bibliotheek dat helemaal
stukgelezen was. Overal stonden
aantekeningen. Er was een meis
je geweest dat elke keer de naam
Floortje had doorgestreept en er
haar eigen naam voor in de
plaats had gezet. En bij een an
dere passage stond een pijl en
dan onder aan de bladzijde:
'Hier moest ik zo huilen.' Der
tien jaar na het verschijnen van
het boek blijven er kinderen die
brieven schrijven en me hun zak
geld aanbieden om Floortje te
helpen. Ik word ook weieens be
naderd door mensen die me vra
gen hoe het nu met Floortje is.
Dan zeg ik: Goed hoor, en hoe
gaat het met u? Want we zijn
allemaal een beetje Floortje."
Yvonne Keuls vertelt vanavond,
donderdag 11 mei en morgen
avond, vrijdag 12 mei om 20.15
uur in de Arlecchino van Theater
Zuidplein. Ze wordt op piano be
geleid door Toon Vandevorst, die
naast Mozart ook eigen composi
ties speelt. Voor kaartjes kan
men bellen met 010-481 50 44.
Wegens succes op herhaling:
'Twee' van de Engelse toneel
schrijver Jim Cartwrigth in de
regie van lan Pieters. De ko
mende maand spelen Loes
Luca en Peter Blok, net als
vorig jaar, in een tent naast
Hotel New York een ver
kleedpartij die zijn weerga
niet kent.
Samen nemen ze veertien rol
len voor hun rekening, varië
rend van een paar oude besjes
tot een pas getrouwd prole-
tenstel.
Eén ding hebben alle verhaalfi
guren echter gemeen: een reden
om zich op te houden in de
plaats van handeling, een buurt
kroeg. Een aan lager wal geraak
te dame van stand verdrinkt in
het etablissement haar verdriet
met een likeurtje, een ander
komt er gezellig klagen over de
dagelijkse tobberij.
Een jonge versierder met bier
buik is in het café op zoek naar
de vrouwtjes, maar slaagt nim
mer in zijn opzet door de aanwe
zigheid van zijn dominante,
zwangere echtgenote. De toon
wordt gezet door een heftig kij
vend kasteleinsechtpaar, dat bij
het uitwisselen van stekelighe
den ook de onafgebroken in en
uit lopende klanten geregeld een
veeg uit de pan geeft.
De ruzies van de twee vormen de
dramatische lijn in het stuk
waarin gaandeweg duidelijk
wordt dat sprake is van meer
dan een tijdelijke onenigheid.
„De anderen zijn de mensen die
je voorbij zou zien komen als je
van 's morgens vroeg tot slui
tingstijd in een kroeg zou gaan
zitten kijken en luisteren. Er be
staat een uitdrukking Als de mu
ren zouden kunnen spreken...
Nou, in dit stuk spreken ze,"
verduidelijkt Peter Blok.
Twee is wat hem betreft vanwege
het jongejannen' - een term die
valt terug te voeren op het stuk
De Brand in de Jonge Jan van
Herman Heijermans, waarin
Henri de Vries als eerste zeven
rollen in zijn eentje speelde - een
uitdaging voor iedere acteur.
„Het is niet alleen een stuk om
naar te kijken, maar ook ver
schrikkelijk leuk om te spelen.
We zijn niet alleen kastelein en
kasteleinse, maar we zijn ook
onze eigen klanten. We hebben
er ontzettend veel lol in om het
publiek de indruk te geven dat er
werkelijk veertien totaal ver
schillende mensen rond lopen en
dan ook nog te doen alsof dat
ons met z'n tweeën helemaal
geen moeite kost."
Leuk en triest tegelijk
De choreografie voor het stuk
kostte begrijpelijkerwijs heel wat
tijd, omdat alles haarscherp op
elkaar moet aansluiten. Op het
midden van het podium staat
een bar, waarachter door een
geluidsband met café-geluiden
een andere ruimte met biljart
wordt gesuggereerd. Daardoor
kan het gebeuren dat de kaste
lein zijn vrouw wegstuurt om
glazen op te halen, haar terwijl
ze achter het scherm verdwijnt
nog het één en ander naar het
hoofd slingert en enkele secon
den later, kort na haar laatste
antwoord, een dikbuikige vrouw
met het haar in permanentrollers
haar entrée maakt. Haar wanke
le tred geeft ondertussen Peter
Blok tijd voor een transformatie
in een opaatje dat zich ontpopt
tot fanatiek biljarter. „Het stuk
is goed, het is leuk en triest tege
lijk, en wij doen het goed.
Géén T-bone steakje
Laat dat laatste nou ook maar
eens gezegd zijn," verklaart Pe
ter Blok de reden voor de reprise
van Twee. „En 35 voorstellin
gen, het aantal waarmee Twee
vorig jaar is besloten, is niet zo
veel voor een echte hit," voert de
onverminderd enthousiaste re
gisseur lan Pieters aan. Pieters
koos voor het stuk van Jim Cart-
wright op aanraden van de au
teur zelf, met wie hij op een
toneelschool in Engeland in de
klas zat. Stichting De Kist, de
theaterwerkplaats van de Rot
terdamse Schouwburg, had be
langstelling voor het stuk en be
steedde de vertaling ervan uit
aan Jules Deelder. Deelder, die
eerder Little Voice en Road van
Cartwright vertaalde, droeg zorg
voor een pittig Rotterdams vo
cabulaire en een typisch Rotter
damse situering. „Er komen
geen Rotterdamse straatnamen
in voor, maar je zult in dit stuk
niet horen dat mister Roberts
wel een T-bone steakje zou lus
ten. Het is een Rotterdamse
buurtkroeg geworden, waar je
meneer Hijger kunt tegenkomen
en waar gewoon een biefstuk
wordt gegeten."
Twee is van 16 mei tot en met 10
juni iedere avond, uitgezonderd 's
maandags, te zien vanaf 21.30
uur. Op vertoon van toegangs
kaarten vervoert de RET en de
pendelbus van het hotel bezoekers
gratis van en naar de tent naast
Hotel New York.
Naast werken uit de Stadscollec-
tie van Den Haag en het Stede
lijk Museum Bureau Amster
dam is er ook kunst uit de Stads-
collectie Rotterdam te zien op de
KunstRAI te Amsterdam. De
drie presenteren zich in een geza
menlijke stand onder de titel
'Urban Sprawl', het desolate ge
bied aan de rand van de stad. De
KunstRAI is in de Parkhal van
het RAI-complex in Amsterdam
en duurt nog tot en met 14 mei.
De openingstijden zijn op vrij
dag van 12.00 tot 21.00 uur en
op zaterdag en zondag van 12.00
tot 18.00 uur.
Het Vlaamse gezelschap Blauwe
Maandag Compagnie komt naar
Rotterdam met het nieuwste
stuk van auteur en regisseur Sta-
ny Crets. Onder de titel Vrijen
met dieren zet Crets een blijspel
neer dat liefde en sex uit alle
mogelijke gezichtspunten be
kijkt.
Theo drommt meer van sex dan
dat hij het doet. Norma zet haar
dromen impulsief om in daden
en voert huisvriend Guy en de
buren mee in een parcours van
seksuele onderzoekingen. Theo
verlegt deze ingeslagen weg naar
het dierenrijk als hij Guy vraagt:
'Hebt ge ooit al eens een kat een
tong gedraaid? Hebt ge al eens
op een schaap gezeten? Met uw
bloot lijf op een koei gelegen?'
Het moge duidelijk zijn dat de
voorstelling in sappig Vlaams
gespeeld wordt. Soms zelfs zo
sappig dat de Baluwe Maandag
Cie. een verklarende woorden
lijst meestuurt. Enige woorden
die uitgelegd worden zijn: de
poep (het achterwerk), goesting
('zin' in iets hebben), tiret (gulp)
en poepen, het woord waarvoor
wij het algemeen beschaafde
'neuken' gebruiken.
'Vrijen met dieren' is te zien in de
grote zaal van de Rotterdamse
Schouwburg op woensdag 17 en
donderdag 18 mei om 20.15 uur.
Jour de fête, het meesterwerk
uit 1949 van Jacques Tati, gaat
over een Frans dorpje waar de
jaarlijkse kermis het leven van
de dorpelingen voor korte tijd
een stuk opwindender maakt.
Niet tot ieders genoegen en
ook niet ten gunste van een
ieders gemoedsrust. De post
bode bij voorbeeld, een goeige,
simpele ziel, laat zich het hoofd
op hol jagen door een filmpje
over de Amerikaanse posterij
en. Hij probeert de ware Ame
rikaanse efficiency over te ne
men in zijn dagelijke bestel
gang op de fiets.
Tati nam twee versies van Jour
de fête op: één naar een toen
nieuw kleurenprocedé en voor
de zekerheid toch ook maar
een in zwart/wit. Dat bleek een
verstandige beslissing want de
kleurenpogiong mislukte.
Dankzij de inzet van Tati's
dochter is na een moeizaam
restauratieproces nu toch een
kleurenversie te zien. Het is een
eerbetoon aan de cineast en
een hele eeuw cinema.
Jaques Tati was de zoon van
een lijstenmaker en een klein
zoon van de ambassadeur van
de Russische tsaar in Parijs. In
de dertiger jaren was hij een
succesvol entertainer in de
Franse revue-theaters maar in
de oorlog vluchtte hij voor de
Duitsers naar het pittoreske
dorpje Sainte Sévère waarnaar
hij na de oorlog terugging om
Jour de fête op te nemen. Het
was het begin van Tati's ont
wikkeling tot maker van film
komedies.
De film draait van donderdag
11 mei tot en met woensdag 31
mei in theater Lantaren/Ven
ster in de Rotterdamse Gouver-
nestraat. Reserveren kan telefo
nisch via nummer 010-4361311.
UIT
Beurzen
Freight Show Rotterdam 1995,
Ahoy Tentoonstellingscomplex,
Rotterdam, 4104204
Dans
Her Silent Smile, Lantaren-
Venster Rotterdam, 4361311
Odyssey, Voormalige Vertrek
hal H.A.I.., Rotterdam 4388088
Film
Speed, Filmhuis de Teerstoof,
Schiedam, 4269563
Filmprogramna, Theater de
Evenaar, Rotterdam, 4111055
Muziek
Louis Windzak, De Blauwe
Vis, Rotterdam
Barbershopconventie 1995,
Kleine zaal De Doelen, Rotter
dam, 2171717
Hangmen Jury, Nighttown-
/Basement, Rotterdam, 4364020
Theater
Hans Dorresteijn, Cultureel
centrum De Stoep, Spijkenisse,
01880-24453
Spelen met je leven, Luxor
Theater, Rotterdam,
4138326/4141715
Hyde or the strange clauses of
will, Lantaren/Venster Rotter
dam, 4361311
Yvonne Keuls, Arlecchino,
Theater Zuidplein, Rotterdam,
4815844
Little Voice, Grote zaal Thea
ter Zuidplein, Rotterdam,
4815844
Muziek
5de Festival Akoestische
Snaarmuziek, Bibliotheektheater
Rotterdam, 43338262
Barbershopconventie 1995,
Competitie van Barbershopkoren,
Grote zaal, De Doelen, Rotter
dam, 2171717
Wreek 'n Roll Festival, Nigh-
town, Rotterdam, 4364020
l.'Elisir D'Amore, Rotterdam
se Schouwburg, 4118110
Jazz in Popular,Tejatro Popu
lar, Rotterdam, 4365283
Tagus en Friends, Wereldmu
ziekcentrum Matrix, Rotterdam,
4123514
Sport
Landelijke Fietsdag, Excelsior
Stadion, Rotterdam, 4149116
Theater
De Droom Van een Handels
reiziger, de Stoep, Spijkenisse,
01880-24435
Jaap Mulder, Kasteel van
Rhoon
Dulle Roeckers en Kees Thorn,
Theater de Schuurkerk, Maasluis
Varia
Beeldenroute door Rotterdam,
Activiteitencentrum Zjaak, Rot
terdam
Evenementen weekend. Arbo
retum Trompenburg, Rotterdam
Dansavond, De Vlerk, Rotter
dam
Gravin Aleide Feesten, Julia
napark, Rotterdam
Vroege Vogels, Parkeerplaats
Berfkenrijsweg
Braderie, Schiebroek
Persoonlijke Ontwikkeling,
Stichting Rondom Stemwerk,
Rotterdam
9 Barderie, Vlaardingen Holy
Film
Filmprogramma, Theater de
Evenaar, Rotterdam, 4111055
Muziek
Henneman Tentet, Dodorama
Rotterdam
Theater
Yvonne Keuls, de Stoep, Spij
kenisse, 01880-24453
Evenementen weekend, Arbo
retum, Trompenburg, Rotterdam
Equator verhalen, Bibliotheek
theater Rotterdam, 43338262
Architectuurwandeling, Start
Boymans-van Beuningen, R'dam
Moondance, Popular Rotter
dam, 4365283
Stil! uit de film 'Iz' van Yefim Ustaoglu. De regisseur is zelf aanwezig op het festival
foto MINE FILM
'Ik kan er niets aan veranderen
maar moet er wel iets aan doen'
door RICHARD VAN SANTEN
Yvonne Keuls: 'Ik was zelf een kind tijdens de oorlog en ik herinner het
me als één grote, spannende tijd.
Foto: PAN SOK
door EDO BEERDA
toto TOM CROES
Zonder titel9 van Hulya Yilmaz.
Foto BOB GOEDE WAAGEN
Foto CORNEEL MARIA RYCKEBOER
