Ondanks het succes van het reïntroductieproject blijft er toch nog een tekort van 30-duizend gulden
28-9021
Voor de derde keer in successie vond onlangs door de inzet van regiobe
woners een luchttransport plaats van Przewaiski paarden naar Mongolië.
Op dinsdag 11 juni vertrok een team van de Stichting Reservaten Prze
waiski met 16 Przewaiski paarden via Lelystad naar Maastricht waar
een vrachtvliegtuig van Aeroflot klaarstond om de bijzondere lading naar
Mongolië te transporteren. Dertien uur later landde het toestel opge
wacht door een schare Mongoolse bewonderaars, die hun nationale sym
bool de Takh zoals zij de Przewaiski paarden noemen, kwamen verwel
komen.
stamboek onderzocht en het inteeltge-
halte van alle toen 384 bekende Prze
waiski paarden berekend. Door een
planmatig foksysteem te bedenken
waarbij hengsten uit grote kudde's
werden uitgewisseld daalde het in-
teeltcijfer opzienbarend. Later wees
de Stichting op het belang van reser
vaten waar Przewalski's in semi-vrij-
heid konden leven. Sinds 1980 beheert
de Stichting dan ook semi-reservaten
in Lelystad, Ooijpolder, Noorderhei-
de, Goudplaat, Sprakel en Kloster-
walde (Duitsland).
Eenmaal in de reservaten beland, her
stelden de dieren zich snel op in ge
zondheid en gedrag. Degeneratiever-
schijnselen verdwenen als sneeuw
voor de zon en het was de dieren weer
aan te zien dat ze rechtstreeks van het
wilde paard afstammen.
De volgende stap was proberen de
Przewalski's terug te brengen in hun
oorspronkelijke gebied: de steppe van
Mongolië. Geen westerling was er
ooit geweest, maar de bestuursleden
stelden alles in het werk om de terug
keer te verwezenlijken.
Inge en Jolanda: „Voor dit doel kwa
men alleen Przewalski's in aanmer
king, die vanaf hun veulentijd al zelf
hun voedsel konden zoeken en oerge
zond waren want er is een ijzersterke
gestel nodig om de barre omstandig
heden van een Mongoolse steppe te
Niet alleen moeten de takhs drink- en
likplaatsen vinden en uiteraard vol
doende voedsel, maar zij krijgen ook
te maken met voedselconcurrentie
van edelherten, reeën, wilde zwijnen
en argalischapen. Fysiek gevaar voor
de veulens gaat er uit van wolven. De
rangers hebben er 41 geteld in één jaar
tijd. Gelukkig voeden die zich vaak
met makkelijker te grijpen prooi als
marmotten. Een groter gevaar zijn de
bosbranden en aanhoudende droogte,
maar tot op heden is Hustain Nuruu
gespaard gebleven.
Behalve op Prwzalski-gebied werken
Nederlandse en Mongoolse biologen
ook samen in een vegetatieonderzoek.
Tot nog toe zijn 530 plantensoorten in
geboren op de steppe en hoewel som
migen daar ook nog doodgaan moet
er in het jaar 2000 een duurzame,
zichzelf handhavende, vrijlevende po
pulatie takhs in Mongolië rondlopen.
Dan is de droom van Jan en Inge
Bouman, Annette Groeneveld en Jo
landa Grosjean -de naaste medewer
kers- helemaal werkelijkheid gewor
den.
Tekort
De enige zorg van vandaag de dag is
het tekort van 30-duizend gulden dat
nog openstaat van het derde trans
port. De Stichting Reservaten Prze
waiski wordt niet gesubsidiëerd. Do-
grijpelijk dat het Nederlandse be
drijfsleven niet zo staat te springen
om te sponsoren. Mongolië ligt hier
ver vandaan dus je bouwt weinig be
kendheid op. Wel sneu vindt ze de
houding van het Wereld Natuur
Fonds. Na een startsubsidie trok het
WNF zich na een directiewisseling
terug uit het reïntroductieproject. Ze
vindt deze houding een natuurfonds
onwaardig.
Wie meer wil weten over het werk van
de Stichting Reservaten Przewaiski:
het adres is Da Costastraat 27 in Span
gen, Rotterdam, Postcode 3027 JC.
Het telefoonnummer: 437.04.47 en het
faxnummer: 415.37.40.
Aeroflot is de enige luchtvaartmaat
schappij. die op het vliegveld van
Ulaanbaatar durft te landen. Dat
komt door de korte start- landings
baan en de plotseling opkomende
sterke rukwinden vertellen Inge Bou
man en Jolanda Grosjean. Zij vlogen
namens de Stichting mee en hielden
onderweg een oogje in het zeil. Bang
om met Aeroflot te vliegen zijn ze niet
beweren Inge en Jolanda en er zit ook
een belangrijk voordeel aan, want de
zware transporttoestellen stijgen en
dalen geleidelijk en daardoor blijven
de Przewaiski paarden kalm.
De bestuursleden hebben in feite na
tuurlijk ook geen keus want geen en
kele westerse luchtvaartmaatschappij
durft het aan op die plek te landen.
In tegenstelling tot de transporten van
1992 en 1994 gingen er dit keer drie in
plaats van twee familiegroepen (een
hengst en meerdere merries) mee. Plus
één vrijgezelle hengst terwijl er de
vorige twee keer vier vrijgezelle heng
sten meevlogen.
Mongolië: een land 50 keer zo groot
als Nederland. Het ligt hier hemels
breed 6900 kilometer vandaan en
heeft 2 miljoen inwoners. Voornaam
ste bron van inkomsten is de veeteelt.
De Mongolen bezitten een veestapel
van maar liefst 25 miljoen stuks.
Uitgestorven
De stichting had bij de oprichting in
1977 nooit kunnen dromen dat er in
1992 weer Przewaiski paarden op de
Mongoolse steppe zouden draven.
Sinds 1968 werden er praktisch geen
wilde paarden meer waargenomen op
de uitgestrekte steppen en voor die
tijd maar mondjesmaat. Men ver
moedt dat ze op langere termijn uitge
storven zouden zijn. Levende Prze
waiski paarden kwamen alleen nog
voor in dierentuinen en privéverzame-
lingen, waar ze maar niet konden
wennen aan een opgesloten bestaan.
Przewaiski paarden zijn eigenlijk al
tijd hun natuur trouw gebleven,
mengden zich niet met huisrassen en
lieten zich letterlijk niet voor een kar
retje spannen. Jan Bouman trok zich
hun lot aan en vergaarde veel kennis
van het wilde paard. In 1976 hield hij
in München een lezing voor dieren
tuindirecteuren waarbij hij wees op
het gevaar van inteelt bij Przewalski's
in gevangenschap. Bouman had het
Omdat Przewaiski paarden bescherm
de dieren zijn, geldt een exportverbod.
Ontheffing kan alleen het Ministerie
van Landbouw verlenen. De regle
menten staan in de Washington-con-
ventie en CITES-overeenkomst waar
bij een lijst is opgesteld van bedreigde
wilde diersoorten. Bovendien moet de
Rijksdienst van keuring van Vee en
Vlees een gezondheidsverklaring afge
ven. Ook de Mongoolse veterinaire
inspecteur moet een verklaring van
geen bezwaar ondertekenen. Bij aan
komst controleert de Mongoolse dou
ane de lading. Na deze droge formali
teiten wacht de dieren echter een hart
verwarmend onthaal door de Mon
goolse bevolking, die op de luchtha
ven hun Takh -hun nationale
symbool- komen verwelkomen.
Inge en Jolanda vertellen dat er intus
sen in Hustain Nuruu, een bergstep-
pegebied met een oppervlakte van 60-
en de Nederlandse hengst Khaan aan
de Russische merries. Zo werd bloed
verwantschap voorkomen.
Ervaring
Dit jaar werden alle uitverkoren die
ren -twee hengsten met elk vier mer
ries en een groep van een hengst met
drie merries plus twee vrijgezelle
hengsten samen gebracht in Natuur
park Lelystad. Van daaruit werd via
Maastricht het transport naar Mong
olië geregeld. Er mochten ook twee
Przewalski's uit Duitsland mee (Lord
en Ares) en een merrie uit Engeland.
Inge en Jolanda verhalen hoe het
transport in z'n werk gaat. „Na een
lichte verdoving worden de Przewais
ki paarden in de transportkist gedre
ven en volgt een antiverdoving. Dit
levert door ervaring wijs geworden
geen problemen meer op. De kisten
voldoen aan alle eisen en worden op
maat van het paard gemaakt. Elke
kist is voorzien van een sticker met de
naam van het paard en de bestem
ming er op. De kisten zijn stevig ge
noeg om flinke trappen te kunnen
doorstaan, hebben een slipvaste en
urine-absorberende vloermat en een
zachte bekleding aan de kopse kant
om verwondingen te voorkomen. Aan
boord van het vrachtvliegtuig is vol
doende hooi, vers water en appels. In
Moskou wordt een tussenstop ge
maakt. De gehele vliegreis duurt 13
uur. Die zit je uit op klapstoeltjes in
een oorverdovende herrie. Na landing
in de hoofdstad Ulaanbataar duurt de
reis per vrachtwagen nog drie uur
alvorens de steppe is bereikt."
Takh
kunnen doorstaan."
Hoe bar die kunnen zijn, weten beide
dames inmiddels uit eigen ervaring.
Het oorspronkelijke Przwalski-terri-
torium kent een droog, koud klimaat
met temperatuur-uitschieters van min
36 graden, 's Zomers stijgt de tempe
ratuur tot wel 40 graden, maar dan
zijn er weer hinderlijke insecten en
tenslotte kunnen Przewaiski paarden
ernstig last hebben van wormen in
hun darmkanaal. In een stress-situatie
kunnen die een Przewalskipard name
lijk ernstig verzwakken. Men ver
moedt dat een aantal van de intussen
in het wild geboren veulens, er zelfs
aan zijn bezweken. Toch ligt het sterf
tecijfer momenteel op 'slechts' 13% en
de verwachting was 50%. „Dat valt
dus alles mee", aldus Inge en Jolanda.
Niet alleen de sterkste en gedragsma
tig beste nakomelingen van de in Ne
derlandse reservaten levende Prze
waiski paarden gaan mee. Bij het eer
ste transport in 1992 zaten ook Russi
sche Przewalski's, de hengst Patron
en Russissche merries. Patron werd
gekoppeld aan Nederlandse merries
duizend hectare, ongeveer 60 Prze
waiski paarden blijken rond te lopen.
„Vijf groepen in volledige vrijheid met
elk z'n eigen gebied of homerange,
met een grootte van 200 tot 450 hecta
re. Ontmoetingen van de groepen lo
pen steeds uit op een rituele strijd
tussen de hengsten. Dat weten we
doordat onderzoekers en rangers de
paarden dagelijks in de gaten hou
den."
een herbarium ondergebracht. Zo
wordt het reïntroductieproject ook op
andere terreinen steeds uitgebreider
en werkt ook het Ministerie van ont
wikkelingssamenwerking mee, vertel
len Inge en Jolanda. De vrouwen zijn
al lang over de nachtmerrie van het
eerste, dramatische vertrek in 1992
heen. Toen kwamen twee merries nog
vóór vertrek door stress en hitte om in
hun boxen. Nu worden er veulens
nateurs brachten ruim 21-duizend
gulden bij elkaar, het Thurkow Fonds
10-duizend, de Dierenbescherming
Rotterdam 5000 gulden, hel Dieren-
rampenfonds 15-duizend en de Post
code Loterij 64-duizend gulden. Bo
vendien volgen er in 1998 en 2000
weer nieuwe transporten waarvoor
reeds 64-duizend gulden is toegezegd.
Een transport kost 160-duizend gul
den. Inge vindt het jammer maar be-
door Aart-Jan Pronk
Vrij levende Przewalskipaarden op de steppe
van Mongolië, een droom wordt werkelijkheid
Het echtpaar Bouman ontving voor hun
pionierswerk een koninklijke
onderscheiding
Foto JANSSEN DE KIEVITH
Zowel de bewoners als de paarden van Mongolië beschikken over een ijzersterk gestel om de harre levensomstandigheden van de
steppen te kunnen doorstaan
Przewalskipaarden zoals het hoort: in het wild
De bewoners van Mongolië ontvingen hun nationale symbool vol trots
