PEER GYNT
Aanvangs
tijden
Een sprookje met messcherpe kantjes
Toneel-, muziek-, dans-, en zanggroepen werken samen aan Peer Gynt
-n
'Het naadje van de kous'
Waar is mijn taart?
Arrangeurs kleuren
muziek van Grieg
BELOOFD:
De groei
van een Peer
r
KUNSTGEBITTEN
Tandprothetische Praktijk
Veringmeier
ONDER 4 OGEN
NIEUWE STADSBLAD
WOENSDAG 7 OKTOBER 199841-1442
SCHIEDAM De produc
tie Peer Gynt van het
SCHAT beleeft woensdag 14
oktober zijn première. Ver
der zijn er voorstellingen op
donderdag 15, vrijdag 16 en
zaterdag 17 oktober. Deze
avondvoorstellingen begin
nen 's avonds om 20.00 uur.
Op zondag 18 oktober is er
een matinee om 14.30 uur.
Kaarten a 15,- per stuk
(CJP en 65+ 12,50) zijn te
bestellen bij de kassa van het
VSB-theater aan de Schie,
tel. 2467467.
SCHIEDAM Het begint bij
het begin: een boom, een bloem,
een bij. Voeg deze ingrediënten
bij elkaar en er vormt zich uit
eindelijk een sappige vrucht: de
peer. Zo verloopt de ontwikke
ling van het stuk 'Peer Gynt'
eigenlijk ook. Een script, een re
gisseur en de rest. Uiteindelijk
zijn alle bestanddelen bepaald.
De spelers zijn bekend, net als
het koor en de dansers. Als ook
het orkest is samengesteld, kan
de groei beginnen.
Stukje bij beetje worden de ver
haallijnen duidelijk. Waar eerst
nog met het script in de hand
tonéél wordt gespeeld, gaat het
proces geleidelijk verder. Het
moment dat de tekst vrijwel ge
heel wordt beheerst, is een be
langrijke mijlpaal. Nu kan het
pchte werk beginnen. Na het to
neelspelen moet het verhaal wor
den geleefd. Processen tussen de
spelers, maar ook in de spelers
zelf, maken het soms erg moei
lijk. De Glasblazer zegt: „Om
jezelf te vinden, moet je jezelf
eerst verliezen." Deze wijze
woorden zijn gericht tot Peer,
maar gelden niet alleen voor
hem. 'Peer' Jeroen, 'Solvejg' Mi
reille, de leden van het orkest,
koor en de dansers, allemaal
moesten ze zichzelf eerst vinden,
voordat toneelspelen veranderde
in acteren.
Als iedereen het voelt, het beleeft
en het is, gebeuren er bijzondere
dingen. Niet alleen de medewer
kers raken in de ban, ook bezoe
kers die toevallig tijdens een re
petitie aanwezig zijn, worden
fompleet overdonderd. Hoe kan
pet zijn, dat met rekwisieten als
een kale tafel en een houten stoel
in een door TL-buizen verlichte
ruimte tot grote hoogten wordt
gespeeld. Alle aanwezigen zijn
emotioneel en de tranen vloeien
écht, niet gespeeld. Op zo'n mo-
tnent wil je dat het al zover was,
dat je dit als speler, zanger, dan
ser of muzikant mag overbren
gen op een groot publiek.
Het decor wordt steeds comple
ter, dus wordt het makkelijker je
de situatie in te beelden. Het
niveau van de repetities blijft
Stijgen. De heuse berg, waarop
Peer mooie, angstige en span
nende tijden beleeft, bestaat nog
slechts uit staal, kippengaas en
lappen stof, maar het is de berg.
Dat de omgeving een koude vei-
lingloods is, maakt niet uit. De
afdalingen op het 'droge' wor
den realiteit, de uitvoering klimt,
net als Peer, bergopwaarts.
'Voeg als regisseur de hele hoop
maar bij elkaar, dan wordt het
wel wat'. Zo werkt het dus niet.
Maandenlang zoeken alle mede
werkers naar de perfecte combi-
hatie in muziek, spel, zang en
dans. Deze vier disciplines hin
gen in het begin als los zand aan
elkaar. Nu, na zo'n lange tijd,
bestaat er een hechte groep.
Iedereen denkt mee, iedereen zet
zich in. Onder leiding van diri
gent en regisseur worden hoge
toppen bereikt. Maar er zijn
evengoed momenten waarop een
en ander minder geweldig gaat.
'Gewoon doorgaan' is dan het
motto, zoeken, aftasten, inleven.
Het resultaat mag er zijn. Zo
droeg iedereen bij aan de groei
Van een Peer: Peer Gynt.
Winfred van Buren kijkt echt
uit naar de voorstellingen in ok
tober. „Het is een bijzondere
ervaring om met een gemoti
veerde ploeg naar de première
toe te werken." Zo'n 2,5 jaar
geleden is het creatieve en orga
nisatorische proces 'Peer Gynt'
al gestart. De diverse disciplines
gingen aan de slag: script, or
kest, koor, dans, spel, decor en
kostuums. Tijdens het werk
weekend in juli kwamen alle on
derdelen voor het eerst integraal
bij elkaar. „Mijn stokpaardje is
een 'discipline-overschrijdende'
houding. Ik ben dan ook heel
blij met de opstelling van de
medewerkers. Iedereen denkt
mee en stelt zijn bijdrage ten
dienste van het eindresultaat.
We lopen op schema en ik ben
trots op de spelers, dansers en
muzikanten en zeer tevreden
over de organisatie, de mede
werking van het Theater aan de
Schie en iedereen die betrokken
is bij de productie."
Van Buren wordt steeds op
nieuw verrast door de diepgang
van het stuk. „Het is een
sprookje, maar wel één met
messcherpe kantjes. Peer onder-
gaat allerlei gebeurtenissen en
houdt zich ogenschijnlijk staan
de dankzij zijn eigen fantasie.
De werkelijkheid haalt hem
evenwel in en is keihard."
Sommige scènes zijn bizar,
maar er wordt ook veel gela
chen. Tijdens de repetities komt
er veel los. De zware emoties
grijpen sommige spelers aan en
dan is het aan de regisseur om
iedereen te laten focussen op de
techniek. „Pas wanneer de spe
lers helemaal boven de stof
staan, zullen ze beter in staat
zijn om in oktober dat gevoel
'de zaal in te krijgen'."
Van Buren zegt versteld te staan
van de 'worteling' van het ama
teurtheater en toneelspel binnen
Schiedam. „Ik werk gemiddeld
aan zo'n vier producties per
jaar, meestal met 'amateurs'.
Tijdens audities in den lande is
het gezelschap altijd zeer gemê
leerd en kent bijna niemand el
kaar. In Schiedam bestaat al
een goede basis voor producties
van deze omvang. Veel spelers
en muzikanten kennen elkaar
van eerdere evenementen. Na
Peer Gynt stromen zo'n hon
derd medewerkers terug naar
hun eigen koren, toneelvereni
ging- en of orkesten. Ik felici
teer Schiedam met dit actieve
verenigingsleven en wens het
SCHAT toe dat de toekomst
nog vele van dit soort bijzonde
re initiatieven voortbrengt."
SCHIEDAM Peer Gynt
verenigt alle theaterdisciplines
die Schiedam heeft in één to
taaltheaterstuk. Amateurs uit
toneel-, muziek-, dans-, en
zanggroepen uit de stad, heb
ben zich voor het stuk vere
nigd in het SCHAT, Schie
dams Collectief Historisch
Amateur Theater. Peer Gynt
wordt daarmee de zesde
SCHAT-productie in tien
jaar tijd. Het SCHAT staat
bekend om de grote, indruk
wekkende producties die, in
de openlucht, op locaties in
Schiedam worden gespeeld. In
mei werd zo met de voorstel
ling 'Breken' het Stadserf in
gewijd. De productie Peer
Gynt wordt opgevoerd in het
VSB-theater aan de Schie, als
eerste amateur-uitvoering in
het pas geopende theater. Ei
genlijk ook een soort inwij
ding, dus.
Al in 1984 speelde een aantal
Schiedammers met het idee om
'iets' te gaan doen met de Peer
Gynt, een aantal suites van Ed-
vard Grieg bij een verhaal van
Henrik Ibsen. De voorstelling
gaat over Peer Gynt, een aarts
leugenaar en enorme fantast, die
wordt gevolgd op een hectische
tocht door woeste gebergten, de
woestijn en en de zee en in de
klauwen van groepen trollen,
heksen en ander Scandinavisch
gespuis.
„Het stuk leende zich erg goed
voor het mengen van verschil
lende theaterdisciplines", vertelt
Hans Hoogerwerf, ad-interim
voorzitter van het SCHAT en
decorbouwer van het stuk. „Het
is inmiddels een discipline-over
schrijdend geheel geworden. De
diverse deelnemers doen mee
vanuit hun eigen richting, mu
ziek, zang, dans of toneel, maar
werken daarnaast mee op andere
gebieden.
Het koor bijvoorbeeld, de groot
ste groep, is meer dan alleen een
zingende groep mensen achter
op het podium. Ze doen actief
mee in veel scènes, spelen echt
mee in het stuk. Zij zijn de
dorpsbewoners van het dorp
waar Peer Gynt woont."
Mes
Het oorspronkelijke Peer Gynt
van Henrik Ibsen was een lees
drama van meer dan vier uur
lang. „Wij hebben ongelofelijk
het mes gezet in het oorspronke
lijke script", vertelt regisseur
Winfred van Buren. „Door
dacht, maar ook met een gepast
gebrek aan eerbied. Je moet ten
slotte keuzes maken om een stuk
speelbaar te houden." Het stuk
is op een begrijpelijke wijze ver
taald en gemoderniseerd door
Petra van der Eerden en Nancy
MacGillavry.
In principe is het stuk geschikt
voor alle leeftijden. „Elke leef
tijdsgroep haalt er weer iets an
ders uit", vertelt Van Buren.
„De voorstelling is op meerdere
niveaus te bekijken. Er is de ver
haallijn, waarin het publiek Peer
Gynt volgt tijdens zijn avontu
ren en er is de visuele kant, die
door kostuums en decor en de
verschillende theatervormen
zeer aantrekkelijk geworden is."
Berg
Het decor van Peer Gynt is in
derdaad indrukwekkend. Zo is
er een berg van ruim drie meter
hoog, die bijna zo breed is als het
podium. Het gevaarte heeft een
speciaal transport nodig, voor
het vervoer van de bouwruimte
naar de veilignhal waar de gene
rale repetitie gehouden wordt en
van de repetitiezaal naar het
theater. Omdat de berg kan be
wegen (tijdens de voorstelling
splijt hij een aantal keren open)
en beklommen kan worden zijn
er leuke en spannende effecten
mee verzonnen. Ook de kos
tuums zijn prachtig om te zien.
Tientallen mensen hebben er
dan ook vele uren werk aan be
steed.
In totaal staan er ruim 75 men
sen op het toneel. Daarnaast zijn
er achter de schermen ook nog
eens zo'n 50 personen actief.
Toch wordt het stuk vooral door
één persoon gedragen, Peer
Gynt, gespeeld door Jeroen van
Wijngaarden. „Voor een acteur
is deze rol te vergelijken met de
Hamlet van Shakespeare", ver
telt de regisseur. „Hij speelt mee
in elke scène en staat daarmee in
totaal twee uur en een kwartier
op het podium."
Omdat het stuk zo lang is, heeft
de organisatie overigens beslo
ten twee pauzes in te lassen. „Uit
respect voor het publiek. Voor
de acteurs hoefde dat niet eens."
SCHIEDAM Henriëtte Jung
doceert mode-techniek op het
ROC Zadkine. Simone Ruig is
kostuumontwerpster met een
eigen bedrijf. Als vrijwilliger zijn
zij betrokken bij het ontwerpen
en maken van de kostuums voor
Peer Gynt. Wat begon als een
enkelvoudige opdracht - pa
troontekenen - blijkt behoorlijk
uit de klauwen gelopen.
„Ik ken Betty Prins (bekend van
de kostuums voor de Schat bui
tenproducties) van de productie
'Alice in Wonderland' en via
haar ben ik op het spoor gezet
van Peer Gynt", vertelt Henriët
te. „De repetities waren al in
volle gang en er lagen ontwerpen
klaar. De naaigroep stond al
maanden te trappelen en wilde
beginnen. Ik ben samen met
Machteld Feijtel naar Simone
Ruig in Den Bosch gegaan om
over de ontwerpen en de stoffen
te praten. Voor de meeste perso
nages waren de maten genomen,
maar het was voor mij erg moei
lijk om patronen te tekenen zon
der de mensen te zien. Tijdens de
f
repetities zag ik de spelers en
dansers en dat werkte veel beter.
Ik heb de kostuums vertaald
naar ontwerpen, de stoffen ge
knipt, pakketjes gemaakt voor
de vrijwilligers en aanwijzingen
erbij geschreven. De 'Groene
Vrouw' vond ik zo mooi, dat ik
die zelf wilde maken. Ook de
Hoofdtrol en de Herderinnen
heb ik voor mijn rekening geno
men. Veel kleding is nu gepast en
helemaal klaar", weet Henriëtte.
Ze vervolgt: „De medewerkers
van de kostuumploeg denken en
praten in termen van 'de trollen
en de gangsters'. Pas toen ik het
script in handen kreeg, begreep
ik meer van de personen en hun
rollen. De planning was niet al
tijd even geweldig, maar ieder
een heeft hard gewerkt om de
achterstand in te halen. Met
name noem ik enkele mensen
van de organisatie; Hans Hoog
erwerf, Corine Standaart, Cor
de Groot en die ongelooflijke
ploeg, Simone Ruig, Machteld
Feijtel, Riet de Bruijne, Mady
Hogenboom, Greet van Straten
en mevrouw Schipperus."
Land van Ooit
Simone Ruig is kostuumont
werpster, studeerde aan de Mo
deacademie, daarna Theater
vormgeving in Tilburg en heeft
nu een eigen bedrijf. Zij werkt
onder meer voor 'Het Land van
Ooit'. „Regisseur Winfred is
voor mij geen onbekende, want
we hebben al vaak samenge
werkt in Het Land van Ooit. Na
gesprekken met hem en bestude
ring van het script begon het
verzamelen van bronnen voor de
diverse scènes. Met de choreo
grafe volgden gesprekken over
de lichaamstaal van de spelers.
Ook moest ik erop letten dat de
patronen en de uitwerking han
teerbaar bleven. De samenwer
king met Henriëtte Jung en
Machteld Feijtel is onontbeerlijk
voor de realisatie van de kos
tuums. De kleding wordt alle
maal door vrijwilligers in elkaar
gezet. Fantastisch vind ik dat."
„Het stuk is een echt sprookje",
vindt Simone. „Alles ligt onder
het vergrootglas van Peer's fan
tasie. Ik kon me dus heerlijk
uitleven, maar ik ben niet al te
abstract te werk gegaan. Behalve
dat het er visueel prachtig gaat
uitzien, moeten de sferen en
emoties van het podium af spat
ten. Uiteraard staan comfort en
beweeglijkheid ook hoog op
mijn lijstje, maar de uitstraling
van het kostuum staat voorop.
Zo heb ik de trollen verbeeld als
lelijke wezens met dierelemen-
ten. Als ze gaan bewegen, wor
den ze nog verrassender."
„De gelaagdheid en transparan
tie vormt het uitgangspunt voor
al mijn ontwerpen. 'Ingrid' is een
stoer personage die ik in spijker
tenue heb gehuld. Het dubbele
zit 'm in de sluier die zij draagt
als ze trouwt, maar die tevens
dient als de wade waaronder ze
begraven wordt. In het stuk
wordt laagje voor laagje afge
peld, steeds dichter naar het in
nerlijk van ieder mens. Na het
wegvallen van al die schillen
blijft er niets meer over en dat is
de ultieme waarheid, het leven."
SCHIEDAM Het decor voor 'Peer Gynt' maakt de kleurrijke
ideeën en fantasieën uit het stuk zichtbaar en tastbaar. De grote,
driedimensionale decorstukken zijn meer enorme gebruiksvoor
werpen. rekwisieten, dan achtergrondplaatjes.
Decorontwerper Hans Hoogerwerf is zelf verbaasd over wat er
met zijn ideeën gebeurt. Geen gedetailleerde werktekeningen,
maar ruwe schetsen en grove vormen stonden aan het begin. Op
de werkvloer ontstaat het uiteindelijke object. De gevarieerde
bouwploeg van vrijwilligers stond hier aanvankelijk wat vreemd
tegenover. Toen ze merkten dat meedenken en eigen invallen
gewenst waren en door het bijwonen van repetities het stuk begon
te leven, groeide het enthousiasme samen met het decor. Er kwam
zelfs een soort bezitsgevoel bij de bouwers, zodat uitroepen als
'Waar is mijn taart?' door de bouwruimte weerklonken.
Voor de ontwerper is een goed decor op twee fronten veilig en
betrouwbaar. Niet alleen de constructie moet zo zijn dat de
spelers er onbezorgd mee aan de gang kunnen, het decor moet
ook functioneel vertrouwen geven. Een nietszeggend decor maakt
het voor een speler veel moeilijker om duidelijk te maken waar hij
staat en wat hij aan het doen is.
Dat wil nog niet zeggen dat alle onderdelen van het stuk vorm
krijgen. Op tv mag dan alles tot in de kleinste bijzonderheden
aanwezig zijn, theater is illusie, suggestie - er blijft voor het
publiek genoeg over om de eigen fantasie de ruimte te geven.
Vanaf de start in 1995, vanaf de eerste gesprekken met de
regisseur, kwam een creatief proces op gang, dat voortdurend in
beweging blijft. Overbodige toeters en bellen doen niet meer mee.
Een idee dat eerst zo mooi lijkt, blijkt toch te moeten vervallen,
als het niets toevoegt. Dat is soms even slikken.
Het belangrijkste is dat het leuk is: leuk om te doen, leuk om te
zien. En daarbij zijn decor, kostuums en belichting even belang
rijk als spel, zang, dans en muziek. Peer Gynt als totaaltheater.
SCHIEDAM Meer dan hon
derd jaar geleden schreef Henrik
Ibsen zijn 'Peer Gynt' voor een
lezer in een luie stoel. In de
vlammen van het haardvuur kon
voor hem alleen het verhaal tot
leven komen. Het deed er niet
toe hoe lang dat duurde. Enkele
jaren later wilde Ibsen er toch
een theaterproductie van maken.
Hij vroeg Edvard Grieg om voor
deze (door Ibsen zelf bewerkte)
voorstelling muziek te schrijven.
Grieg trok zich terug in een hutje
met uitzicht op het grootse
Noorse berglandschap en com
poneerde niet minder dan 31
stukken, waarvan er 8 bekend
zijn geworden.
Hoe lang de Noren toen in het
theater hebben gezeten is niet
bekend, maar volgens een ruwe
schatting zou een integrale voor
stelling van de hele tekst en alle
muziek zo'n drie dagen in beslag
nemen. Tegenwoordig is drie
uur wel het maximum voordat
het gemiddelde publiek op de
comfortabele stoelen heen en
weer begint te schuiven.
Ook de muziek moest dus be
werkt worden. De arrangeurs en
dirigent Peter van Beijnum ble
ven trouw aan Grieg's harmo
nieuze muziek - met andere in
strumenten en passend gemaakt
bij de nieuwe tekstbewerking.
Van de 43 stukken die zo ge
maakt zijn is een aantal alweer
gesneuveld in de repetitieperio
de. Er wordt steeds gepuzzeld en
gezocht naar wat het beste
werkt, op welke manier de mu
ziek het best zijn rol vervult in
het geheel: ondersteunend, sfeer
bepalend, maar ook met eigen
betekenis. Zo wordt het Mor-
genstimmung-thema gebruikt
om Peer's fantasieën kracht bij
te zetten en klinkt soms het the
ma van Solvejg's lied, ook al is
zij niet zelf aanwezig.
Amateurmusici uit Schiedam en
verre omstreken vormen samen
een nieuw symfonisch blaasen-
semble, inclusief slagwerk, pau
ken en strijkbas en uitgebreid
met kleine harp. Orkestrepetitor
Roel van Raay behaalde twee
jaar geleden het staatsexamen
directie (gelijkwaardig aan Con
servatorium). Hij prijst zich ge
lukkig met de volledige blazers
bezetting, met onder meer een
complete sax-sectie en minder
gewone instrumenten als baskla
rinet en fagot.
Door de verscheidenheid aan
klanken was het voor de arran
geurs mogelijk om de klank
mooi te 'kleuren'. Peter van Beij
num en regisseur Winfred van
Buren hebben al vaker samen
muziektheater gemaakt. Bij zul
ke producties kan een dirigent
niet op zijn strepen gaan staan.
Alle disciplines (spel, muziek,
zang en dans) moeten perfect op
elkaar aansluiten, alles moet ten
dienste staan van het totaal. Met
wat gemoedelijkheid en respect
voor elkaar, ontstaat een licht
voetige samenwerking, die ook
op de spelers afstraalt.
Over 5 minuten
staat uw personen-
of bestelauto voor
de verhuur klaar.
Bokelweg 80-90
Schiedam
Tel. 010-4621015
K
door SUZAN VERMEULEN
Het publiek volgt Aartsleugenaar
en fantast Peer Gynt tijdens zijn
Tijdens het werkweekend in juli kwamen alle onderdelen voor het eerst integraal bij elkaar.
FOTOSOLO-DELFT
SCHAT -totaaltheater over
aartsleugenaar Peer Gynt
door LINDA WARK
De voorstelling gaat over aartsleugenaar en fantast Peer Gynt, gespeeld door Jeroen van Wijngaarden
avonturen
FOTOSOLO-DELFT
Het schetsontwerp voor 'De Groene Dame', dat Henriëtte Jung graag
zelf voor haar rekening wilde nemen.
Ziekenfonds/particulier
Reparaties klaar terwijl u
wacht
Vernieuwen: in overleg met
uw wensen
Dagelijks geopend van
08.30-17.00 uur
Behandeling volgens
afspraak
Nieuwe Haven 131, Schiedam
Tel. 010-4261417
Hof van Spaland 45, Schiedam
Tel. 010-4711320
Mijn beroep heeft eigenlijk twee
kanten. Aan de ene kant voel ik
me een 'echte opticien', de vak
man die veel van ogen afweet.
Zoveel zelfs dat ik anderen met
oogafwijkingen een perfecte bril
of lenzen kan aanmeten, zodat
ze weer prima zien. Voor zover
de leuke kant. De minder leuke
kant is dat
veel mensen
mijn beroep
en ook mijn
product als
saai technolo
gie' ervaren.
Een bril is een
'moetje', men
gaat liever
zonder door
het leven. Een
artikel in de Volkskrant afgelo
pen zaterdag ondersteunt mijn
gevoel. Alles moet tegenwoordig
maar leuk zijn. 'fun' hebben. Op
de Firato werd een nieuwe bnl
geïntroduceerd. Eentje waarmee
tegelijkertijd rondgekeken kan
worden en op ae computer
gewerkt, het beeldscherm ver
schijnt op de binnenkant van de
bril, transparant. Kunt u zich al
voorstellen? Een film bekijken is
op die manier -samen met een
mobjle discspeler- nog leuker
dan in de bioscoop; hij is net zo
goed van geluid en net zo waan
zinnig breed van beeld, maar wel
gewoon in uw eigen omgeving.
Met zo'n bril kunt u ook door
werken, op weg naar uw werk.
Met dat beeldscherm. U kunt
dan dus twee dingen tegelijk
doen. De file is opeens geen
ramp meer met zo'n ding op uw
hoofd. En het is vast nog wel
ergens heel erg goed voor, en in
ieder geval een hele vooruitt
in de technologie. Ik heb alleen
soms wel het gevoel dat de
knapte van de technologie de
fabrikanten niet van het onbenul
weerhoudt. Of is dat nu de
mening van een saaie
opticien
RGr
