Toen en nu
Koeien aan de wandel
Bedevaartgangers naar
inmiddels gesloopte kerk
Fleurig voorjaar en kille
herfst aan Nieuwe Haven
Lichtgevend zebrapad als
primeur voor Schiedam
Reis door verleden
in Gemeentearchief
NÊém^
N
Schiedam is een stad in beweging. Niet altijd tot volle tevreden
heid van de inwoners, die de beweging wel eens de verkeerde kant
op vinden gaan. Zij denken aan 'bouwputten' van Branderspoort
en metro. Anderen zien deze werkzaamheden als verbetering en
vernieuwing van de stad. Het zich klaar maken voor de nieuwe
eeuw die op de loer ligt. Niet alleen tegenwoordig verandert
Schiedam van gedaante, met een nieuw Stadserfcomplex met
theater, een zich steeds uitbreidend SpalandOost. Sinds 1949, het
jaar waarin het eerste Nieuwe Stadsblad het levenslicht zag, is er
ook veel veranderd.
Eigenlijk verandert een stad op twee gebieden: natuurlijk wordt er
gesloopt en gebouwd, maar ook het straatbeeld verandert. Op deze
pagina wordt de lezer meegenomen langs een paar Schiedamse
straatbeelden van vijftig jaar geleden. Dit gebeurt tijdens een korte
wandeling door een stukje Schiedam: van de Broersvest/Koemarkt
over de Gerrit Verboonstraat via de Oranjebrug langs de Nieuwe
Haven naar de Burgemeester Knappertlaan.
Voor wie meer plaatjes wil zien uit het Schiedam van het midden
van deze eeuw of zijn/haar kennis daarvan wil testen: verderop in
deze jubileumbij lage staat een fotopuzzel over Schiedamse plek
jes van toen en nu.
Deze oude foto zou een hele
mooie illustratie kunnen zijn van
de naam 'Koemarkt'. Ware het
niet dat de dieren die hier zijn
vastgelegd niet op dit plein wer
den verhandeld, ze hadden al een
wandelingetje achter de rug. Dit
vee kwam namelijk per boot uit
Ierland.
De dieren zijn gelost in de
Merwehaven en worden door
Ierse veedrijvers door de stad
gedreven. Dat gebeurde meestal
onder begeleiding van de bere
den politie. Hun bestemming is
geen vrolijke: het reisje gaat
richting het openbaar slachthuis.
Op de foto betreden ze zojuist de
trambaan.
Je moet er niet aan denken dat
dit soort taferelen zich vandaag
de dag nog in ons centrum
afspelen. Met een beetje fantasie
zie je het voor je: toeterende,
ongeduldige automobilisten die
moeten wachten tot de stoet aan
hen voorbij is getrokken. De die
ren maken uiteraard geen haast
op weg naar hun eindbestem
ming, laverend tussen de kios
ken en de kraam van Bram
Ladage, ook al weten ze niet dat
het hun laatste tripje is.
Scooters die slippen in wat de
toekomstige gehaktballen en
biefstukjes onderweg nog laten
vallen... Even staat het opgedre
ven vee oog in oog met hun
evenbeeld; ze worden vanuit de
hoogte aangestaard door twee
harde en koude koeienkoppen.
Die twee hoeven echter niet
mee, zij hebben het eeuwige
leven.
Op de achtergrond van de foto
uit 1949 is te zien waar zich
vroeger de Hema bevond, in het
gebouw dat nu beter bekend
staat als C&Apand, hoewel deze
Bisschop Van Luijn bracht
begin september dit jaar een
bezoek aan Schiedam aan
gezien de voltooiing van
de restauratie van de
Singelkerk werd ge
vierd. Hij was, net als
velen met hem, onder
de indruk van manier
waarop de volledig
opgeknapte basi
liek er tegenwoor
dig weer uitziet
en sprak de
wens uit dat
Schiedam
hiermee weer
een bede
vaartsoord
wordt. Dat
de
Brandersstad dat vijftig jaar
geleden zeker nog was, is goed
te zien op deze foto uit 1949
van de noordzijde van de
Gerrit Verboon-straat. Een der
gelijke optocht van bedevaart
gangers was een jaarlijks ver
schijnsel. Uit Rotterdam kwa
men de gelovigen over de
Rotterdamsedijk vanaf het
Marconiplein naar de
Frankelandsekerk wandelen.
Deze kerk staat er nu niet meer.
Het- gebouw is in 1969 ges
loopt, terwijl de eerste steen
voor de kerk toch pas iets meer
dan een eeuw gelden was
gelegd, in 1858. De Gerrit
Verboonstraat begon zijn
geschiedenis als de
Torentjesstraat, naar de
Hoofdpoort met de twee toren
tjes die daar stond. In 1861
werd de naam vervangen door
Voorstraat. Het gedeelte dat
voor de Plantage lag, ging men
toen Verboonstraat noemen.
Zeer kort daarna werd de naam
veranderd in 'Gerrit Verboon
straat'. Dit was een onderwij
zer die leefde tussen 1769 en
1854 en les gaf aan de stadsar
menschool aan het Broersveld.
Dat deze sociaal bewogen man
grote waardering kreeg, bleek
wel uit zijn voor die tijd enor
me pensioen van duizend gul
den per jaar. In 1922 verdween
de naam Voorstraat. Zes jaar
daarna was het weer tijd voor
verandering, maar nu niet wat
betreft de naam. De straat zelf
ging er anders uitzien door een
gedeeltelijke verlegging toen
de nieuwe Koemarktbrug werd
gebouwd In 1936 gebeurde
hetzelfde aan de andere kant na
de sloop van het oude
Postkantoor en de bouw van de
ssuUf'SWj»
HET NIEUWE STADSBLAD TOEN EN NU
WOENSDAG 6 OKTOBER 1999 40 - 7
zaak hier alweer een poosje weg
is. Zou er over vijftig jaar nostal
gisch worden teruggekeken naar
het ANWBpand met die leuke
ouderwetse autootjes?
HAV'bank met winkelgalerij.
Hoe de straat er dan in 1949
uitziet, na alle veranderingen,
is hier te zien. En de bedevaart
gangers. Zouden zij nu, vijftig
jaar later, weer in groten getale
naar Schiedam komen, voor zien in de
de mooie Liduinabasiliek? straten van
Deze kerk kan nog zo prachtig Schiedam,
zijn geworden, een dergelijke
stoet zal men waarschijnlijk
niet meer jaarlijks aantreffen
In vijftig jaar is er zo veel
veranderd. Maar toch ook
weer zo weinig. Want de
bloemenschuit in de Nieuwe
Haven, die ligt er nu nog op
die plek. Ook de mooie
geveltjes van de bedrijfspan
den van de Schiedamse
Cartonnage Fabriek op de
achtergrond vormen een bij
zonder herkenningspunt.
De Oranjebrug zal evenmin
vraagtekens oproepen. Op
deze foto van rond het mid
den van de eeuw is het voor
jaar aangebroken. Het bloe-
menvrouwtje ligt weer met
haar schuit in de Nieuwe
Haven. Het is een zonnige
dag, hoewel nog niet echt
warm. De dame met de baret
haalt met haar nieuwe plantje
ook een beetje voorjaar in huis.
De foto van nu toont een minder
vrolijk aangezicht. Dat ligt niet
aan de schuit, maar aan het sei
zoen. Het is najaar en de
plantenschuit is 'dicht'. Was
deze foto in de zomer geno
men, dan zou de gelijkenis
helemaal frappant zijn
geweest, want dan doet de
hedendaagse 'winkel' qua
groei en bloei zeker niet
onder aan die van vroeger
dagen.
In de winter is de schuit wel
altijd weer even open, dan
worden op deze plek kerst
bomen verkocht. De Nieuwe
Haven is uiteraard niet meer
zo nieuw als de naam wil
doen geloven. In 1612 werd
besloten om ten westen van
de oude Haven, een nieuwe
te graven.
De weg die naast het water
liep kreeg vervolgens de naam
Nieuwe Havenweg, wat na bes
trating in 1858 veranderde in
Nieuwe Havenstraat.
Tegenwoordig zijn de zebrapa
den niet meer weg te denken uit
het stadsbeeld. Maar nog maar
vijftig jaar geleden zorgt dit
fenomeen voor een historische
gebeurtenis die plaatsvindt op de
Burgemeester Knappertlaan.
Ter hoogte van de Van
Ostadelaan, worden de over
steekplaatsen als eerste in
Nederland gestreept met een
lichtgevende plastic yerf.
Schiedam als eerste stad veili
ger, met beter zichtbare zebrapa
den.
Uiteraard gebeurde dit werk nog
niet met de wagentjes die dat
werk nu uitvoeren, maar
ambachtelijk met de hand. De
één hanteert de emmer verf. de
ander de 'kwast'. Maar de
zebrastrepen zijn er niet minder
kaarsrecht om. Voorbijgangers
blijven staan om het werk te aan
schouwen. Sommigen staan er
met hun neus bovenop.
Op de achtergrond is de Van
Ostadelaan te zien met links de
Jan Steenstraat. De Burgemees
ter Knappertlaan is door de jaren
heen overigens wel een beetje
van naam veranderd.
Burgemeester Laurentius
Knappert (17961878) kreeg in
1860 een straat die naar hem was
genoemd, namelijk de
Laurensstraat. Deze zoon uit een
gerenommeerde Schiedamse
familie was op vrij jonge leeftijd
de medeoprichter van de spaar
bank Anno 1820. In 1844 werd
hij burgemeester van
Nieuwland, Kortland en
's Graveland, een gemeente die
tot 1855 zelfstandig zou blijven.
In 1850 kreeg hij Kethel
Spaland onder zijn hoede,
waarna hij werd benoemd tot
burgervader van Schiedam.
Nadat hij in 1878 was overle
den, veranderde de
Laurensstraat van naam in
Laurens Knappertstraat Toch
wilde men in 1919 de naam
waarschijnlijk wat meer aan
zien geven en werd die toen
officieel Burgemeester
Knappertalaan. Deze naam
ging in 1926 ook gelden voor
het nieuw aangelegde stuk tus
sen d Aleidatraat en
Vlaardingerdijk. Toch wel een
beetje lange naam, vond men
waarschijnlijk al snel en nu ove
rigens nog zodat de afkorting
BKlaan al spoedig algemeen
geaccepteerd werd.
SCHIEDAM - Het uitstapje op
deze en de puzzelpagina naar
het Schiedam van vijftig jaar
geleden is tot stand gekomen
met behulp van het
Gemeentearchief Schiedam.
Het doen van onderzoek in de
Schiedamse archieven heeft
iets weg van het maken van een
ontdekkingsreis door het verle
den. De sensatie van de tast
baarheid van eeuwenoude,
soms zeer persoonlijke, docu
menten die de onderzoeker zelf
mag inzien, brengen het verle
den dichterbij. Er valt heel wat
te ontdekken in de drie kilome
ter archieven die in het
gemeentearchief van Schiedam
worden bewaard.
Het archief heeft vanzelfspre
kend niet alleen foto's van vijf
tig jaar geleden in bezit, maar
bewaart de bronnen van de
geschiedenis van de stad
Schiedam. Op de derde verdie
ping van het Stadserfcomplex
worden in de eerste plaats de
archieven van de stedelijke
overheid bewaard. Maar ook
probeert men hier archieven
van personen, instellingen en
bedrijven te verwerven. Een
samenleving bestaat immers
niet uit alleen de overheid.
In het archief is onder andere
informatie over Wilton
Fijenoord (18751964) te vin
den, of over distilleerderij
Daniel Visser (18101985). lite
ratuur over de geschiedenis van
de stad. tijdschriften en kran
ten. Zo kan men elders in deze
jubileumuitgave de eerste
voorpagina van Het Nieuwe
Stadsblad van 6 oktober 1949
vinden. Het gemeentearchief
beschikt ook over een omvang
rijke topografischhistorische
atlas. Hierin bevindt zich beeld
en geluidsmateriaal dat op een
of andere manier te maken
heeft met de stad en zijn inwo
ners: circa 40.000 foto's van
straten, pleinen, inwoners en
evenementen, talrijke prenten
en plattegronden uit Vroeger
tijden, ruim 100 films, bijvoor
beeld over een koninklijk
bezoek of de werking van de
gasfabriek en vele interviews
met bekende en minder beken
de Schiedammers. Daarnaast
kan men met behulp van het
computerprogramma Skopeo
naar hartelust rondneuzen tus
sen oude Schiedamse foto's.
Het Gemeentearchief is geves
tigd aan Stadserf 1, tel.
2465757. Het archief is iedere
werkdag open van 9.00 tot
17.00 uur.
III
mmmmmmmmmn
«ST tijRiiij
