Bijna niets herinnert nog aan
de vorige millenniumwissel
Champagne: een spoedcursus
Nederland ondergaat keukenrevolutie,
maar prakken blij ft ongekend populair
Voorwerpen van de eeuw:
van atoombom tot toiletrol
Waar zitten uw buren
in de millenniumnacht?
Havenloods,
let op je woorden!
MILLENNIUM
'mrn
Eten op de drempel van een nieuwe eeuw
Rectificatie
1004
door
ARCOVAN DER LEE
Angst voor het uitvallen
van de elektriciteit zullen
de bewoners van deze
regio tijdens de vorige
millenniumwisseling in
ieder geval niet hebben
gehad. Heel Holland was
in die tijd een dun bevolk
te, moerassige uithoek van
het Duitse Rijk. Het tegen
woordige deltagebied rond
Rotterdam en Dordrecht
maakte daarop geen uit
zondering. Vandaag is er
nog maar weinig dat aan
die tijd herinnert. De hou
ten bouwsels van toen zijn
weggerot, het landschap is
veranderd en geschreven
bronnen zijn schaars.
De weinig talrijke bewoners
zullen zich in het jaar 1000
vooral zorgen hebben gemaakt
om het dagelijks brood.
Daarnaast vormden de Noor
mannen een permanente
bedreiging, hoewel hun plun
dertochten duidelijk in aantal
afnamen.
In de eerste jaren van het nieu
we millennium zouden ze nog
Tiel en Utrecht plunderen. In
hetzelfde jaar 1000 waren de
Noormannen overigens ook
heel ergens anders actief. Ze
ontdekten Amerika.
In verband met de dreiging van
de Noormannen hadden de
meeste boeren hun vrijheid
opgegeven en zich onder
bescherming gesteld van een
heer.
Geld was nauwelijks in
omloop. Rijkdom werd vooral
uitgedrukt in het bezit van
grond. Grond vormde in heel
Europa een bron van welvaart.
Een soort Euro dus.
Veen
Een nu dichtbevolkt gebied als
IJsselmonde was in het jaar
1000 een veenwildernis. Het
gebied werd door strandwallen
beschermd tegen de zee. De
bewoners waren vooral te vin
den langs de rivieren, zoals op
de plaats van het huidige
Vlaardingen en op de noordoe
ver van de Devel bij
Heerjansdam.
Van de grote rivieren die in het
jaar 1000 door dit gebied
stroomden, zijn twee opmerke
lijke restanten bewaard geble
ven. De Binnenmaas in de
Hoeksche Waard was toen deel
van een Maasbedding die naar
zee stroomde. Op het eiland
IJsselmonde ligt nog altijd de
Waal. Dat was destijds een
rivier die de huidige Merwede
met de huidige Oude Maas ver
bond.
Het landschap in West-
Nederland zou in de volgende
eeuwen ingrijpend veranderen
door overstromingen en, langs
de kust, door duinvorming.
Kastelen
De vorige millenniumwisseling
vond plaats aan de vooravond
van belangrijke veranderingen.
Er brak in heel West-Europa
een periode van rust en wel
vaart aan. Kastelen, die tot dan
toe van hout werden opgetrok
ken, werden meer en meer van
steen.
Het bleven overigens onplezie
rige plekken om in te verblij
ven. Binnen was het altijd sche
merig, tochtig en kil. Als er
werd gestookt, kwamen de ver
trekken vol rook te hangen.
De heer, zijn gezin en de gasten
sliepen in een slaapvertrek.
De knechts en de honden kon
den 's nachts plaatsnemen in de
woonruimte.
Historici verklaren de toene
mende welvaart na 1000 als een
gevolg van het christendom en
de feodale maatschappij.
Die waren beide in de eerste
helft van de Middeleeuwen
ingevoerd en gingen nu hun
vruchten afwerpen. In de rusti
ger tijden die aanbraken kon de
productie van graan worden
opgevoerd.
Er werd nu alleen nog honger
geleden als de oogst was mis
lukt. De groei van de bevolking
maakte het noodzakelijk om
land te ontginnen. Daarmee
werd kort voor 1000 begonnen.
Vergaan
Romantische historici uit de
negentiende eeuw hebben het
beeld verbreid dat de mensen in
het jaar 1000 bang waren dat de
wereld zou vergaan.
Toen dan niet gebeurde, zou
onder invloed van hun opluch
ting de economie zijn gaan
bloeien. Volgens de historicus
H.P.H. lansen is dat een onjuist
beeld. 'De angst voor het jaar
1000 lijkt sterk overdreven.
De verwachting dat de wereld
zou vergaan zal in dat jaar niet
veel groter zijn geweest dan in
welk willekeurig ander jaar van
de Middeleeuwen', schrijft hij.
Al met al is er van de wereld
zoals onze voorouders die in
het jaar 1000 kenden, nog maar
weinig over.
Landen rond de Middellandse
Zee kunnen bogen op vestin
gen, kathedralen en amfi
theaters uit het begin van onze
beschaving.
Wij zijn wat dat betreft minder
bedeeld.
Maar wij hebben de
Binnenmaas, de Waal, de
Noordzee en de Hollandse
luchten. Misschien halen die
ook wel het volgende millenni
um.
Als de klok twaalf uur slaat
wordt in de meeste huiskamers
een fles ontkurkt. Soms met een
bruisende sekt, mousserende
witte wijn of sprankelende cider.
Maar steeds vaker gevuld met
echte champagne.
Het is een hels karwei om de
lekkerste champagne te vinden.
De drank is immers een mengsel
van verschillende soorten witte
wijnen uit, meestal, uiteenlopen
de oogstjaren. Elk champagne
huis heeft zo zijn eigen recep
tuur. Dat geeft een constante
smaak, maar maakt de smaak
verschillen tussen de champag
nes van de diverse huizen des te
groter. Een kwestie van uitpro
beren dus.
Voor wie dat een te prijzig
advies vindt - een goede fles
champagne kost al gauw zestig
gulden - kan het type champag
ne enige uitkomst bieden.
Champagnes worden namelijk
ingedeeld naar suikergehalte.
Aan extra brut, ook wel brut rosé
of brut nature genoemd, is geen
suiker toegevoegd en bevat
slechts een kleine hoeveelheid
natuurlijke suikers. Droog dus.
Aan de brut is een geringe hoe
veelheid suiker toegevoegd.
Meer suikers bevatten de sec,
demisec en de doux. De brut
sans millésime (zonder jaartal,
dus gemaakt van wijnen uit ver
schillende oogstjaren) heeft de
meest constante kwaliteit en
wordt gezien als visitekaartje
Nou staat Bemmel niet bepaald
bekend om zijn rijke bijdrage
aan 's lands geschiedenis. Maar
dat gaat veranderen.
Het heeft Amstelland Vastgoed
namelijk behaagd de heer en
mevrouw Roelofs uit Bemmel
tot
tore van notaris Clant. Daar
tekenen ze, onder toeziend oog
van de Bemmelse burgemeester,
als eerste Nederlanders in het
nieuwe jaar de akte van levering.
Om er zeker van te zijn dat col-
eerste huis
kopers van de nieuwe eeuw te
bombarderen. In de vroege och
tend van 1 januari, namelijk om
halfvijf, verschijnen zij ten kan-
legae niet met deze
vondst aan de haal gaan, legde
het Amstelland De Overdracht
van de Eeuw vast in een beeld
merk. 'Het merkenbureau garan
deert op deze manier de exclusi-
Hoe staat Nederland er op de drempel van de eenentwin
tigste eeuw culinair voor? Grootgrutter Albert Heijn was
nieuwsgierig, nam onderzoeksbureau NIPO in de hand en
presenteert de resultaten in het millenniummagazine Aan
Tafel. De belangrijkste trends: de man rukt op in de keu
ken, de aardappel verliest terrein, het boodschappenlijstje
verdwijnt langzaam maar zeker en er wordt vaker een fles
wijn opengetrokken. Een schrale troost voor wie wars van
keukenrevoluties is: prakken blijft ongekend populair.
Tweederde doet het wel eens en de meeste mensen scha
men zich er niet voor.
De Nederlandse keuken wordt
allang niet meer geregeerd door
aardappels, groente en vlees.
Mede dankzij de Zaanse kruide
nier en Nederlanders van buiten
landse komaf belanden steeds
vaker exotische ingrediënten in
de pan. Of magnetron natuurlijk,
want die wordt inmiddels door
driekwart van de Nederlanders
gebruikt. Met name jongeren
ruilen de gekookte pieper mas
saal in voor pasta of rijst. Bijna
eenderde van de ondervraagden
zegt wel eens bewust een dagje
geen vlees te eten.
Alhoewel in min of meer tradi
tionele gezinnen de vrouw nog
steeds de dienst uitmaakt in
supermarkt en keuken, geven
met name jongere vrouwen aan
dat de man regelmatig achter het
fornuis staat. Bij vrouwen tot 35
jaar kookt eenderde altijd zelf,
bij vrouwen van 35 tot 55 jaar is
dat de helft en bij vrouwen vanaf
55 jaar driekwart.
De onderzoekers concluderen
dat als het aandeel werkende
vrouwen verder toeneemt er over
pakweg dertig jaar meer mannen
dan vrouwen de warme maaltijd
bereiden.
Ergernissen
Nederlanders vinden het avond
eten belangrijk. En niet alleen
omdat eten erg lekker kan zijn.
Het is ook een sociale gebeurte
nis, vindt bijna zeventig procent
van de ondervraagden.
Overigens blijken jongeren min
der belang te hechten aan een
gezamenlijke maaltijd, net als
inwoners van grote steden. Daar
is het in een op de tien huishou
dens gebruikelijk dat iedereen
eet op de momenten dat hij trek
heeft.
Hoe gezellig ook, samen eten
levert ook de nodige ergernissen
op. De top-tien: het bord niet
leeg eten, onderuit gezakt zitten,
van tafel lopen voordat het eten
op is, te snel eten, eten kruiden
zonder eerst te proeven, met de
mond vol praten, spelen met
bestek, smakken en slurpen, kla
gen over het eten en met de vin
gers in of aan het eten zitten. En
jawel: de irritatie over het
gebruik van de mobiele telefoon
aan tafel is flink in opkomst.
Vraag is hoe Nederland aan het
eind van de volgende eeuw
kookt en eet. Krijgen we
Startrekkiaanse taferelen, waar
bij met een druk op de knop de
gewenste maaltijd op het bord
wordt getoverd. Zo'n tien pro
cent van de Nederlanders ziet
daar wel wat in. Zij dromen
ervan om nooit meer te hoeven
koken. Andere wensen zijn:
gezond en vers voedsel, meer
kant-en-klaarmaaltijden en snel
ler klaar zijn.
fyOÊT
Het leven in de twintigste eeuw
is in belangrijke mate bepaald
door nieuwe voorwerpen.
Honderd daarvan zijn nog tot
eind januari te zien in de
Utrechtse Gemeentebibliotheek.
Wie kan zich een leven voorstel
len zonder spijkerbroek, de pil,
tandenborstel, televisie of - je
staat er niet bij stil dat zoiets ook
eens is bedacht - toiletrol?
Uitvindingen die het leven,
althans voor de meeste mensen,
aanzienlijk hebben veraange
naamd. Maar ook de atoombom
en, iets minder erg, de legging
zijn typische producten van de
afgelopen honderd jaar.
De expositie '100 In een
Tent(oonstelling)' is vormgege
ven door studenten van de
Hogeschool door de Kunsten en
laat zien hoe de voorwerpen het
leven hebben beïnvloed. Alleen
al de weetjes bij elk voorwerp
zijn de moeite waard. Een
bloemlezing.
De mens produceert 125.000
bekertjes vol speeksel (koffiebe-
kertje), koffie veroorzaakt kan
ker bij ratten (moka), de centrale
verwarming heeft de sexuele
revolutie versneld (centrale ver
warming), een pond hamburger
is duurder dan een pond auto
(piepschuimen hamburgerdoos
je), mayonaise wordt onderzocht
als vervanging van siliconen in
de siliconenborst (siliconen-
borst), het denkvermogen neemt
met twintig procent toe als je
kauwbewegingen maakt (kauw
gum) en tijdens de duur van de
tentoonstelling sterven 9600
Zimbabwanen aan Aids (aids-
strikje).
De Utrechtse gemeentebieb is te
vinden aan de Oudegracht 167.
van elk wijnhuis.
Omdat champagne niet goed
koop is, is het zaak deze opti
maal te serveren. Dat wil zeg
gen: tussen de zes en negen gra
den Celcius. Champagne mag
niet te snel afkoelen. Gebruik bij
voorkeur een koeler, gevuld met
water en een flink aantal ijsblok
jes. Schenk champagne in een
slank, tulpvormig glas. Daarin
blijven koolzuur en geur het
langst behouden.
Wie niet van champagne houdt,
maar toch een glaasje wil mee
drinken kan kiezen voor de
beroemde Kir Royal. Schenk 10
tot twintig milliliter Crème de
Cassis in een champagneflute en
vul aan met goed gekoelde
extrabrut of brut.
viteit van de overdracht', meldt
de vastgoedgigant zelfverze
kerd.
Niet voor publicatie bestemd
maar toch het vermelden
waard: wij, het journail
le, zijn van harte uitgenodigd bij
de overdracht aanwezig te zijn.
Om een uurtje later een feeste
lijk ontbijt aangeboden te krij
gen in Het Wapen van Bemmel.
Toch maar niet.
Op een van de Kiribati-
eilanden. Kunnen ze als eerste
het nieuwe millennium vieren.
Samen met BBC World News,
dat er live verslag van doet.
De Balleny Eilanden, ergens bij
Antartica. Zijn ze getuige van de
eerste zonnestralen in het nieu
we millennium (de zon gaat daar
maar een uur onder).
Aan de voet van de Piramide van
Cheops. Via de satelliet kunnen
ze soortgelijke feestjes op de
Eifeltoren, bij de Chinese Muur
en de Acropolis bekijken.
In Jeruzalem. Als vredelievende
pelgrims of als gewelddadige
fanatici die het Einde der Tijden
willen bespoedigen. Israël houdt
rekening met zo'n vier miljoen
millenniumtoeristen.
Op de boot. Of, zo u wilt, voor
enorme bedragen het schip inge
gaan. Er zijn onder meer millen
niumcruises naar Israël, Mexico,
Indonesië en tussen Amerika en
Europa.
In New York. Hebben een reisje
geboekt bij Singapore Airlines
voor 1999 dubbeltjes (heen) en
2000 dubbeltjes (terug).
Daarvoor krijgen ze champagne
met oliebollen in het vliegtuig
en een feestje op Times Square.
Met de kinders in Disneyland
Parijs. Kost normaal 65 piek. Nu
335 gulden.
In het stadhuis te Brielle. Een
van de gemeenten in Nederland
waar klokslag twaalf uur huwe
lijken worden voltrokken.
Op het werk. Een fles alcohol
vrije imitatiechampagne is het
trieste lot van veel computerex
perts en hulpverleners.
Op de fiets. Samen met vijfhon
derd sportievelingen trekken ze
sinds 1998 door 197 landen.
Voor de vrede.
Op de kraamafdeling van het
ziekenhuis. Valt er tijdens de
millenniumnacht tenminste nog
iets uit. Al valt het met de
gevreesde millenniumbabyboom
volgens organisaties van verlos
kundigen wel mee.
In het Eindhovense
Beursgebouw. Wordt de grootste
millennium-danceparty van
Nederland gehouden. Ideetje
van TMF en Radio 538
(www.energy2000.nl).
Gewoon thuis. Net als u.
Het is best plezierig om je eens niet te storen aan feiten. Maar
eigenlijk schamen we ons diep, als rechtgeaarde journalisten. Deze
pagina verschijnt namelijk een jaar te vroeg.
Voor wie de discussie is ontgaan, leggen we het nog eenmaal uit.
Het lijkt logisch dat de nieuwe eeuw begint op 1 januari 2000. Wie
honderd jaar wordt, heeft er immers honderd volle jaren opzitten.
Want: als een kind zijn eerste verjaardag viert, heeft het als 'nulja-
rige' al 365 dagen op de aardbol rondgekropen. Op z'n eerste ver
jaardag gaat het dus zijn tweede levensjaar in.
Met de jaartelling zit het net even anders. Het jaar nul bestaat name
lijk niet. Vanaf de eerste dag van onze jaartelling was het jaar één
en na 365 dagen was het jaar twee. Gevolgtrekking: we hebben er,
gerekend vanaf het begin van de jaartelling, op 1 januari 2000 pre
cies 1999 jaar opzitten. Anders gezegd: iemand die aan het begin
van de jaartelling geboren is, viert 1 januari om 00.00 uur zijn
1999e veijaardag. En moet dus nog beginnen aan zijn tweeduizend
ste levensjaar. Bepaald geen reden voor buitensporige opwinding.
Je voelt je flink belazerd. Maandenlang mochten we ten strijde trek
ken tegen, of zo u wilt: ons verheugen op, ontregeld Russisch wapen
tuig, imploderende pc's en ander visueel spektakel, mogen we ons
een paar weken voor het moment suprème ineens geen illusies meer
maken van de samenwerkende gemeenten in Zuid-Holland Zuid.
De redactie van De Havenloods ontving een brief van de regiovoor-
lichter, waarin vriendelijk doch met klem wordt verzocht berichten
over de millenniumnacht 'zodanig te formuleren dat het creëren van
een paniekstemming wordt vermeden'.
Door bijvoorbeeld op onze woorden te passen. 'We spreken niet van
rampenteam, maar van millenniumteam, niet van stroomuitval, maar
van stroomstoring', schrijft 'ie vaderlijk. Nou geloven ze daar bij die
regio echt dat het allemaal wel los zal lopen, maar mogen we alsje
blieft zelf bepalen of we 31 december knus in een geïmproviseerde
schuilkelder stappen. En of we daags ervoor lekker spotgoedkoop
blikvoedsel gaan hamsteren bij de Basismarkt. En of we massaal ons
pas gestorte salaris danwel uitkering tot de laatste cent uit de flap-
pentapper trekken. Overigens mogen we van de gemeenten wel wat
extra bananen uit Brazilië inslaan of een extra potje Zweedse huid
crème kopen. Je weet het natuurlijk maar nooit met die buitenlanders.
oods
tegenwoordig is het de grootste
archwffbtK REIN OELEUNSE
Zeilvaart op de Binnenmaas, Misschien voeren hier rond het jaar 1000 de 1
speelvijver van de Hoeksche Waard.
„or
Nederlanders trekken vaker een fles wijn open. Voor de beter gevulde portemon
nee: een zesliterfles champagne (729 gulden).
foto: LEUN1S VERLINDE
■rap§gfc<
Toiletpapier bestond al in 1569, maar werd pas in 1871 gepatenteerd door een Amerikaan. De toiletrol zoals wij die kennen
is pas aan het eind van de vorige eeuw ontwikkeld.
foto: LEUNIS VERLINDE
