ir
BLOEDPRIKKEN
BLO
fi
mm
WOENSDAG 31 JULI 2002 31 - 1449
beeld groen is weet iedere mede
werker precies hoe de buis be
handeld moet worden. Op het
buisje met bloed staat een barco
de, een labcode en een code
(CX7) die aangeeft in welk appa
raat de buis belandt. Het buisje
met de groene dop gaat in de
centrifuge die gedurende tien
minuten op 3000 toeren per mi
nuut het bloed scheidt. De
zwaardere bestanddelen van het
bloed belanden onderin, de lich
tere bovenin
Meten en rekenen
Band om de arm en vuist
ballen. Een prik in de ader
en het buisje onder de
naald vult zich met bloed.
We zijn er vaak bang voor
maar het is een peulenschil,
tenminste als de ader waar
in geprikt wordt mooi
zichtbaar is en goed aan de
oppervlakte ligt. De naald
gaat in een afvalbox, een
verbandje en een pleister
op het minuscule wondje en
klaar is kees. Naar huis en
over een paar dagen de uit
slag van het bloedonder
zoek. Op het moment dat
het buisje in een houder ge
plaatst wordt begint de weg
van het bloed. Dan start het
werk van het klinisch-che-
misch laboratorium van het
Vlietlandziekenhuis.
Het laboratorium lijkt zo gekaapt
uit een spannend kinderboek.
Een fabriek voor uitvinders, een
knappe bollen-werkplaats. Willie
Wortel zou er zo binnen kunnen
lopen. Overal buisjes, vreemde
apparaten en dames en heren die
door microscopen kijken naar
kleurrijke landschappen van
bloedplaatjes en rondzwemmen
de kikkervisjes van sperma.
Geen touw aan te vast te knopen
zo op het eerste gezicht maar na
uitleg van klinisch-chemicus Re-
nata Sanders en teamleider he
matologie (bloed) Rick Croese
wordt het een stuk duidelijker.
Het huidige laboratorium is het
resultaat van de in 1999 gefu
seerde laboratoria van het voor
malige Schieland- en Holyzie-
kenhuis. In totaal werken er tach
tig medewerkers. Klinisch wor
den er 66.000 mensen per jaar
geprikt, poliklinisch zijn het
77.000 mensen per jaar en in op
dracht van de huisartsen worden
er zo'n 60.000 prikken per jaar
uitgedeeld. Daarnaast wordt er
op 12 plaatsen buiten het zieken
huis geprikt: in bejaardenhuizen
in Schiedam en Vlaardingen, in
gezondheidscentra in Maassluis
en Hoek van Holland en aan huis
bij de patiënt. Naast bloed wordt
ook urine, ontlasting,
hersen/ruggenmergvocht, been
merg, vocht uit de buikholte, ge-
wrichtsvocht, vocht tussen de
longvliezen en sperma onder
zocht. Per dag worden er 4500
testen gedaan.
Preventieve maatregelen
De arts geeft opdracht voor het
onderzoek. Hij wil weten waar
door lichamelijk klachten van
een patiënt veroorzaakt worden
of inzicht krijgen of de lopende
behandeling succesvol is. Bloed
onderzoek wordt gedaan om
ziekten vast te stellen of uit te
sluiten, het volgen van het ver
loop van de ziekte, het vaststel
len van het succes van de behan
deling of het voorkomen van
ziekten. Bij het laatste is het de
vraag of er preventieve maatre
gelen moeten worden genomen?
De medewerkers van het labora
torium helpen deze vragen te be
antwoorden. Naast het onderzoe
ken kunnen ze ook de arts advi
seren over de interpretatie van de
resultaten van het onderzoek. De
arts kan hieruit conclusies trek
ken voor diagnose of behande
ling.
Maar het is de arts die beslist
welk onderzoek er verricht
wördt. De analisten doen niets
op eigen houtje. U vraagt en wij
draaien dus. De onderzoeken
dienen enkel om de vragen van
de arts te beantwoorden. Als de
arts het nodig vindt gebruikt hij
of zij de know-how van de ana
listen om zich te laten adviseren.
In de wondere wereld van het
klinisch chemisch laboratorium
is het een druk verkeer. Mensen
in witte jassen lopen af en aan.
Een centrifuge draait op volle
toeren om het bloed te scheiden.
Een analiste tuurt door een mi
croscoop naar langzaam krui
pende zaadcellen. 'Die zijn niet
erg actief', zegt ze. Even later
bekijkt ze bloedplaatjes die on
der de microscoop een pastel-
kleurig abstract werk vormen.
Zakken vol bloed in een vries
kast. O-positief, A-negatief en ga
zomaar even door. Elke minuut
van de dag alert zijn want wie
weet heeft er iemand in een mum
van tijd bloed nodig. Een fabriek
die 24 uur per dag in werking is.
Er kan altijd iets gebeuren. Een
ongeluk zit in een klein hoekje.
Zenuwcentrum
Maar waar zit de lijn in dat ge
krioel van het onderzoekscen
trum. Croese en Sanders leggen
de weg die het bloed in 'hun' la
boratorium aflegt moeiteloos uit.
Het begint allemaal in de pri-
kruimte. De ader van de patiënt
wordt aangeprikt met een dub
belzijdige holle naald. De zijde
van de naald die in de gekleurde
huls zit wordt afgesloten door
een rubber huisje dat lekken
voorkomt. Aan de andere kant
van de naald wordt een buis be
vestigd. Doordat de naald door
de dop van de buis prikt stroomt
het bloed in de buis. In de buis
heerst een vacuüm waardoor het
bloed wordt aangezogen. Door
de juiste vacuümdruk stopt de
straal bloed precies op tijd. Na
de bloedafname of deftig gezegd
venapunctie mag de patiënt met
een prachtige pleister naar' huis
en wordt het bloedmonster, met
een etiketje met de naam, ge
boortedatum en patiëntnummer
naar het Verdeelstation overge
bracht.
'Dat is het zenuwcentrum van
het laboratorium', legt Sanders
uit. 'Hier komen alle bloed- en
andere monsters terecht om ver
der verdeeld te worden'. Ieder
buisje bloed heeft een dop in een
bepaalde kleur. Als dat bijvoor-
Om de twee bestanddelen >te
scheiden is er een gellaag in de
buis aangebracht. Als de buis uit
de centrifuge gehaald wordt
heeft het een rode onderkant en
aan de bovenkant een gele vloei
stof (plasma).
In dit plasma wordt de bepaling
uitgevoerd. Stel dat de arts een
onderzoek naar bloedsuiker (glu
cose) wil laten uitvoeren. Dan
wordt de buis in een houder ge
zet en gaat in de CX7-machine.
De barcode wordt naar voren ge
plaatst zodat de analist weet om
welke patiënt het gaat, welke arts
de aanvraag heeft ingediend en
wat er bepaald moet worden. De
CX7 haalt een kleine hoeveel
heid plasma uit de buis, spuit het
in een speciale meetbuis en
de centrale computer. Als het
bloedsuiker verhoogd is, krijgt
de analist dat op een beeld
scherm te zien. Dan wordt het
tijd de arts te waarschuwen. De
buizen worden een week be
waard omdat de arts wellicht nog
andere bepalingen wil laten uit
voeren. Na een week worden de
buizen in gele afvalbakken gede
poneerd en verwerkt door een af-
valverwerkingsdienst.
Crème de la crème
Het laboratorium lijkt op een
kwinkslag. Op de werkvloer
moet ook gelachen worden.
Croese en Sanders hebben elan,
weten waarover ze praten en
kennen hun vakgebied op hun
duimpjes. Teamleider Croese
volgde een vierjarige opleiding
aan de middelbare MLO tot ana
list hematologie. Sanders volgde
een academische opleiding en
werd klinisch-chemicus. In to
taal zijn er in het Vlietlandzie
kenhuis twee klinisch-chemici
en drie teamleiders. De Neder
landse klinisch-chemische labo
ratoria behoren tot de beste ter
wereld en staan onder leiding
in onze aderen klopt, dat het har
lief laat hebben, dat het hart drif
tig laat pompen, biedt niet zeidei
uitkomst. Het buisje is gevuld
Afwachten! De weg van he
bloed is maar één onderdeel
Ontlasting, urine, zakken vo
bloed van donoren bewaren, on
derzoek naar allergieën, infectie:
of meningokokken, spermacel
len tellen... Uit een hoeveelheit
sperma worden de beste sper
macellen geselecteerd. Het hee
opwerken en wordt verricht doo
en kleine groep analisten. De gy
naecoloog plaatst het crème de 1;
crème van de zaadcellen van di
voegt er een kleine concentratie
chemische vloeistof aan toe. De
reactie kan beginnen. Meten en
rekenen. Uiteindelijk wordt de
kleurintensiteit omgezet in een
concentratie, die bij normale
waarden wordt doorgegeven aan
mierennest. Goed georganiseerd
en hard werken. Niemand doet
niets. Altijd actie, altijd bezig te
bepalen of iemand gezond of
ziek is. De sfeer is uitermate
goed. Prettig om in te werken,
serieus maar af en toe met een
van een klinisch-chemicus of
een laboratoriumarts. Neder
landse kwaliteitsprogramma's
waarborgen de voortdurende ho
ge kwaliteit van het werk.
Een buisje bloed afnemen lijkt
zo simpel, zo gewoon inmiddels.
In vijf minuten klaar maar het
blijft voor de medewerkers van
het laboratorium een gevecht
tussen de werkdruk van 4500 be
palingen per dag en de liefde
voor het vak. Zijn we gezond of
ziek is de vraag? Het bloed dat
man in zijn partner. 'Door on
onderzoek heb ik al vier zwan
gerschappen meegemaakt, ma
wat is dat mooi', besluit Croest
Een bezoek aan het laboratoriur
van het Vlietlandziekenhuis vei
geet je niet vlug. Vooral de liefd
voor het vak niet. Willie Wortt
heeft nog een hoop te leren.
Tekst: Ger van Veen
Fotografie: Aad van der Drift.
Vormgeving: Arjan van 't Riet
-M
van het bloed
