Watersnoodramp ook in regio voelbaar
Televisie doet uitgebreid verslag
Onbeduidende depressie
eist vele mensenlevens
Programma Maassluis
HERDENKING WATERSNOODRAMP
De ramp in
Zuid-Holland
i
'Niet verdienen
aan leed Zeeuwen'
Jan Anderson put uit eigen herinneringen voor tentoonstelling watersnood in Vlaardingen
mm
DONDERDAG 30 JANUARI 2003 5 - 1502
REGIO - Schrijver Adriaan
Broos beschrijft in het verhaal
'Peddelen in de Palingstraat' hoe
de Watersnood zijn toenmalige
woonplaats Vlissingen trof. Het
verhaal komt echter niet in de
handel. Want, zegt Broos, 'ik wil
geen geld verdienen aan het leed
van de Zeeuwen'. Hij heeft het
verhaal op internet gezet en
hoopt dat veel jongeren en scho
len het daar zullen vinden.
Broos maakte de Watersnood
mee als achtjarige jongen in
Vlissingen. 'Daar waren geen
gaten in de dijk. Maar het water
stond zo hoog tegen de zeewe
ring, dat de binnenstad helemaal
onder liep. Nieuwere wijken la
gen gelukkig hoger. Omdat Vlis
singen tijdens de oorlog was
platgebombardeerd, woonden
wij in noodwoningen. Die ston
den op een dijk bij het kanaal. Ik
had een kano en ben die zondag
over het kanaal de binnenstad in
gevaren, om te kijken hoe het
met opa en oma was. Het aanme
ren van de kano aan de dakgoot,
is iets watje nooit meer vergeet.
Dat is de basis voor het verhaal
'Peddelen in de Palingstraat'.
Wat er elders in de regio was ge
beurd, daar had ik toen geen idee
van.'
'De Watersnood is zowel een in
spiratiebron als een probleem',
stelt Broos. 'Ik kende iemand die
nog lang na de ramp altijd een
tas met kleding en een rubber
boot klaar had staan in de gang
kast. Ik denk niet dat er nog
mensen zijn die een rubberboot
klaar hebben liggen. Maar die tas
staat er bij veel ouderen nog
steeds. Ik heb er moeite mee als
ik uit zo'n bron inspiratie put,
terwijl die zelfde bron veel men
sen diepe ellende heeft gebracht.
Dat Zeeuwse leed, daar wil ik
niet rijk van worden. Dat vind ik
niet netjes. Maar ik wil wel mijn
verhaal laten zien. Dan is het in
ternet een uitkomst.'
Op de site watersnoodramp.tk is
het verhaal 'Peddelen in de Pa
lingstraat' te vinden. Hier staan
ook vijf gedichten op die Adri
aan Broos naar aanleiding van de
Watersnood heeft geschreven.
REGIO - Net als in Zeeland
en Noord-Brabant vinden in
februari 2003 in de provincie
Zuid-Holland veel herden
kingsactiviteiten plaats. Tal
van organisaties en instel
lingen besteden aandacht aan
de watersnoodramp die in
1953 ook in Zuid-Holland
zoveel slachtoffers eiste. Een
korte indruk van een aantal
activiteiten ter nagedachtenis
aan de ramp.
De provincie Zuid-Holland
opent op 31 januari in het pro
vinciehuis een reizende
watertentoonstelling die uit
gebreid stilstaat bij de ramp.
In maart sluit de provincie het
'Herdenken' van de waters
noodramp af en gaat de water-
tentoonstelling op reis door
Zuid-Holland. Daarna wordt
het accent verlegd naar
'Leren', oftewel de lessen die
geleerd zijn naar aanleiding
van de ramp in 1953. Zo zijn
er lesprojecten over de ramp
beschikbaar voor scholen.
In het Keringhuis in Hoek van
Holland start in maart 2003
de Wereld Water tentoon
stelling.
Op deze tentoonstelling staan
watersnoden in alle delen van
de wereld centraal. Vanuit
Hoek van Holland kijkt de
bezoeker over de dijken heen
naar gebeurtenissen in de
wereld. Daarnaast zijn er
diverse activiteiten in de
gehele provincie zoals een
watersnoodroute in de
Hoeksche Waard en het scho
lierenproject 'Water in de
Stad' in Dordrecht.
Het Nederlands fotomuseum
presenteert de tentoonstelling
'De Ramp van '53 door het
oog van de media' en het
Museum voor Communicatie
in Den Haag houdt de ten
toonstelling 'noodlijnen'.
door NANS WOLTERS
WATERWEG - 'Beurzen
open, dijken dicht!' Deze
roep om hulp was direct na
de watersnoodramp, 50
jaar geleden overal te horen
en nog altijd weet een groot
aantal Nederlanders waar
op deze kreet betrekking
heeft. De ellende was groot
en wie de ramp overleefde
was zijn bezittingen groten
deels kwijt. Maar die mate
riële schade woog niet op
tegen het verlies van 1835
levens in het rampgebied.
Maassluis en Schiedam kregen
een staartje van de vloedgolf
over zich heen en Vlaardingen
kroop door het oog van de naald.
In Maassluis verdronk een in
woonster en evacueerden gezin
nen naar onder meer Vlaardin
gen. De wateroverlast in speci
fieke wijken van de twee ge
meenten was groot. In Schiedam
was het vooral de driehoek Lek
straat/Hoofd/ Hoofdstraat waar
het water grote ravage aanrichtte.
'Het water kwam over de vloed
planken.
Deze werden destijds gebruikt
door de bewoners om hun wo
ningen tegen het water te be
schermen', vertelt Siem Rosman
van Historische Vereniging
Schiedam. 'In de dijk die er nu
ligt zijn peilstenen gemetseld die
aangeven hoe hoog de waters
tand was in bepaalde perioden.
Op 31 januari 1877 en 9 februari
1889 stond het water daar 2.93 m
boven NAR In het rampjaar 1953
kwam het tot 3.80 m boven NAP.
Dat is de hoogste stand in Schie
dam ooit gemeten. Het water in
de Hoofdstraat klotste op een
hoogte van 1.70 m tegen de hui
zen. Ruim 75 gezinnen werden
geëvacueerd en een groot aantal
mensen werd ondergebracht in
het politiebureau aan de Lange
Nieuwstraat.'
Bewoners troffen nadat hun
buurt weer enigszins begaanbaar
was een enorme ravage aan. Ra
men en deuren waren uit de
sponningen gedrukt, huisraad
was weggespoeld en lag in de
tuinen. Niet alleen particulieren
maar ook bedrijven ondervonden
materiële schade. Bij Wilton
Fijenoord was men bezig met het
graven van een open dok. De put
was al ruim twintig meter diep
toen de springvloed al het werk
ongedaan maakte. Het water
sleepte zoveel modder mee dat
het gat weer gevuld werd. Ros
man: 'De dijken liggen nu op
Deltahoogte, plus 4.50 m NAP,
dus het lijkt aannemelijk dat een
dergelijke catastrofe niet meer
plaatsvindt.'
Toenmalig koningin Juliana
schreef in het voorwoord van het
boek De Ramp over 'de onuit
sprekelijke deernis' die onder het
Nederlandse volk leefde. En de
gene die het boek, uitgegeven ten
bate van het Nationaal Rampen
fonds met de vele aangrijpende
foto's nog eens doorbladert, zal
opnieuw geschokt raken door
hartverscheurende beelden en de
realistische verslaggeving.
op afgelegen boerderijen en wo
ningen, in bomen en op gespaar
de dijkstukken bevinden zich nog
mensen, tientallen sterven. Het is
een strijd op leven en dood tegen
het water, de wind en de kou.
Rondom drijft verdronken vee.
Op Tholen ziet een man zijn
vrouw en twaalf kinderen ver
drinken.
Een andere man zit met zijn
vrouw op het dak Hij houdt haar
met één hand vast en klemt de
andere om de schoorsteen. Zijn
rechtervoet slaat een etmaal
lang met elke golf van het water
tegen de dakgoot. Als zij worden
gered, is het been versplinterd.'
Een foto uit het archief van de HVM toont de boerderij De Buis te Maassluis, op zondag I februari 1953. De boerderij, ook
wel de Buiswoning genoemd, stond destijds ongeveer op de huidige hoek Merellaan/Spechtstraat.
door MARK KIVIT
VLAARDINGEN - "Het
was zondagochtend 1 febru
ari 1953 en in Vlaardingen
dachten we dat ons een
ramp was overkomen. Het
terrein buiten de spoordijk,
waar voornamelijk bedrij
ven waren gevestigd, was
overstroomd. En het had
een paar centimeter ge
schild of het water had de
stad zelf bereikt. Minister
president Drees en minister
Algera kwamen persoonlijk
polshoogte nemen. Pas later
op de dag kregen we te ho
ren hoe veel erger het de
Zuid-Hollandse eilanden en
Zeeland was vergaan. Toen
sloeg de stemming om en
deed iedereen wat 'ie kon
om hulp te bieden" Aan het
woord is Jan Anderson van
het Streekmuseum, die de
watersnoodramp zelf als
zestienjarige jongen mee
maakte. Ter gelegenheid
van vijftig jaar watersnood,
wordt in het streekmuseum
zaterdag een expositie geo
pend over de ramp, zoals
die in Vlaardingen werd be
leefd.
Uit Vlaardings oogpunt is de wa
tersnoodramp vooral een verhaal
van gemeenschapszin en samen
horigheid. Dat heeft Anderson
duidelijk naar voren willen bren
gen in zijn tentoonstelling. "Als
je nagaat hoeveel geld en hulp
goederen zijn opgehaald. Vlaar-
dingers die naar het rampgebied
vertrokken om hulp te bieden,
450 evacués uit veertig gemeen
ten werden hier opgevangen. De
bakkers gaven brood, slagers
broodbeleg en er werden sigaret
ten ter beschikking gesteld.
Vrouwen hebben na de ramp ge
holpen om kerken en openbare
gebouwen in de getroffen gebie
den weer schoon te maken. Ie
dereen was in de weer. Niet ver
geten dat de oorlog nog vers in
het geheugen zat. De water
snoodramp maakte een enorme
solidariteit los."
De eerste grote hulpactie in
Vlaardingen werd georganiseerd
door de sociale dienst. Op 3 fe
bruari gingen zo'n zeshonderd
collectanten van deur tot deur
om geld op te halen voor de ge
troffen gebieden. Ze kwamen
aan het einde van de dag terug
met 68.000 gulden en na een
week stond de teller op 150.000
gulden. Andersom "Ik werkte in
die tijd als kok en verdiende
daarmee 12,50 gulden per week.
De inflatie meegerekend ging
het om miljoenen guldens, die
werden opgebracht door een stad
met 52.000 inwoners. Daarnaast
werden enorme hoeveelheden
hulpgoederen opgehaald. Onder-
kleding, luiers, speelgoed, bont
jassen, meubels. Alles wat men
sen konden missen. Als jongen
had ik me aangemeld bij de op
haaldienst. Met vijftig vracht en
bestelauto's gingen we door de
stad.".
Zendamateurs
Opmerkelijk was ook het initia
tief van drie Vlaardingse zend
amateurs, die contact onderhiel
den met het rampgebied. "G.
Swanenveld had een grote radio
zaak in de stad. Hij is met zijn
zendapparatuur in de auto ge
stapt en naar Ouddorp en later
Vijftig vrachwagens en bestelauto 's werden ingezet om hulpgoederen in te zame
len.
Zierikzee gereisd. De informatie
die hij daar vergaarde zond hij
door aan De Vletter en Lie-
brechts, die in Vlaardingen wa
ren achtergebleven. Het ging dan
bijvoorbeeld over aan welke
hulpgoederen een gebrek was.
De berichten werden via het
stadhuis aan de provincie en re
gering doorgegeven. Swanenveld
is drie weken op pad geweest en
heeft zijn zaak in die tijd nood
gedwongen dicht moeten hou
den. Daarvoor kreeg hij later van
de burgemeester 25 gulden scha
devergoeding." Leuk detail is dat
de politie bewoners van de Ri
chard Holstraat, waar een van de
zenders was opgesteld, niet
mochten stofzuigen omdat ze
daarmee het radioverkeer teveel
stoorden.
De tentoonstelling maakt verder
gewag van de logger VL 70 met
Schipper Piet Keus die door de
provincie werd gecharterd omdat
het schip een radio aan boord
had. Samen met inspecteur Ton
Kloots, de Vlaardingse dokter
Hasper, medewerkers van het
Rode Kruis en een vertegen
woordiger van de provincie koer
ste de logger naar het rampge
bied. Drie schepen van de rijks
politie te water volgden alsmede
een deel van de de IJsselmeer-
visssersvloot, die alleen in
Vlaardingen drinkwater en olie
kwamen bunkeren. Vlaardingen
speelde ook een niet onbelangrij
ke rol als overslaghaven voor
hooi, brood en dekens.
Kritieke situatie
De geschiedenis van Vlaardin
gen is doorspekt met overstro
mingen. "Het niet een ramp die
ons zomaar is overkomen", gaat
Anderson verder. De Sint Eliza-
bethvloed, De Allerheiligen
vloed, geen overstroming of ook
Vlaardingen ondervond de ge
volgen." Om zijn woorden te on
derstrepen wijst hij op een illus
tratie uit de vaste collectie waar
op de Haringstad door de golven
wordt bedreigd. Nerdergank van
Flardinga staat erboven. "Het
origineel stamt uit de twaalfde
eeuw", voegt Anderson eraan
toe. "Maar de schrik op die eer
ste februaridag was er niet min
der om. Een overstroming had
den we in honderd jaar niet meer
meegemaakt. We dachten veilig
te zijn achter onze dijken."
In de vroege ochtenduren van
zondag 1 februari, steeg het wa
ter bij Vlaardingen tot kritieke
hoogte. Alleen door de sluisdeur
op te hogen en zandzakken te
leggen bij de spoordijk wist men
het water buiten de stad te hou
den. Feitelijk bleven de gevolgen
beperkt tot materiele schade. "Ik
woonde buiten de stad en sprong
onmiddellijk op mijn fiets toen
ik het nieuws hoorde; de Westha-
venkade over en toen bij de
spoordijk kon ik niet meer verder
omdat het water nog steeds een
halve meter hoog stond. Vlaar
dingen was even in de ban van de
ramp die de stad had getroffen.
Pas later op de dag kwam het
nieuws door hoe zwaar de Zuid-
Hollandse Eilanden en Zeeland
getroffen we waren. Ik hoorde
het zondagmiddag op de radio.
Jan de Troye, een verslaggever
van de Vara was met een vlieg
tuig opgestegen vanuit schiphol
en maakte een vlucht over het
rampgebied waarvan hij live ver
slag deed. Ik zie alleen maar wa
ter, hoor ik hem nog zeggen."
Trots is Anderson op de collectie
kranten die na de ramp uitkwa
men. Al bij een eerste blik wordt
duidelijk hoe moeilijk informa
tievoorziening destijds was. Fo
to's ontbraken of er is één foto
die door verschillende kranten
gebruikt werd. "Als je dat eens
vergelijkt met de ramp in En
schede. Daar stonden binnen
mum van tijd tientallen camera
ploegen", merkt Anderson op.
Sommige kranten brachten zon
dag al een extra editie uit, voor
een kwartje. Voor een extra edi
tie van een Haagse krant werd
overigens een gulden gevraagd.
"Omgerekend naar deze tijd ze
ker een tientje", aldus Anderson.
Expositie
Vijftig jaar na dato wordt de wa
tersnood vooral met Zeeland ge
associeerd, terwijl de Zuid-Hol
landse eilanden en delen van
West-Brabant harder werden ge
troffen. Materiaal over de water
snoodramp in Vlaardingen is al
bijna helemaal niet voorhanden.
Wat Anderson in het streekmuse
um exposeert, heeft hij in de af
gelopen decennia verzameld,
waaronder een bietensteker die
geschonken is door de Canadese
regering.
Ook een bord van de gemeente
Terheijden, als dank voor de ko
len die Vlaardingen naar het
noodlijdende Brabantse dorp
stuurde en verder en allerhande
curiosa, zoals asbakken en pen
ningen en postzegels. De Vlaar
dingse situatie wordt in beeld ge
bracht middels een collectie ou
de foto's. Zo was met zandzak
ken een extra dijk gemaakt bij de
Wilhelminahaven, lagen de roei
boten van Vermaas en Phulborst
voor het ziekenhuis en werden in
de kantine van HVO soldaten on
dergebracht. Daarnaast wordt
gewezen op de gevolgen op de
latere geschiedenis want bena
drukt Anderson: 'die zijn groter
dan men denkt' De Beneluxtun-
nel kon pas worden gebouwd
toen die aansloot op de dammen
en dijken van de Deltawerken.
Bij de Galgenkade werd een ho
ge dijk aangelegd, die Vlaardin
gen het zicht op de Maas ont
nam. De beslissing om het wa
terpeil te laten zakken bleek fu
nest voor de op houten palen ge
bouwde katholieke kerk aan de
Hoogstraat, waarvan nu alleen
de toren rest.
Anderson: "Het was niet zo mak
kelijk om informatie te verzame
len. Het meeste heb ik uit kran
tenartikelen, interviews met
mensen die de ramp en hebben
meegemaakt en natuurlijk mijn
eigen ervaringen. De gebeurte
nissen destijds hebben heel Ne
derland aangegrepen en op de
been gebracht. Maar daarna ging
de stekker eruit. Mouwen opstr
open en gewoon doorgaan, was
het motto. De ramp is eigenlijk
vijftig jaar weg gezwegen."
Jan Anderson bij de expositie watersnood door Vlaardingse ogen
REGIO - In aanwezigheid
van koningin Beatrix wordt
zaterdag 1 februari de wa
tersnood herdacht in Oude
Tonge. Daar legt zij onder
meer een krans bij het mo
nument op de begraafplaats
voor slachtoffers van de
ramp.
De televisie doet die dag uitge
breid verslag van de herdenking.
Tussen 12.10 en 17.55 uur, werkt
NOS Actueel samen met landelij
ke en lokale omroepen uit de des
tijds getroffen gebieden. Naast de
interviews zijn er live herden
kingsbeelden, reportages en docu
mentaires te zien.
De live-beelden komen uit de des
tijds twee zwaar getroffen herden
kingsplaatsen Oude Tonge op het
Zuid-Hollandse Goeree-Overflak-
kee en Ouwerkerk op het Zeeuw
se Schouwen-Duiveland. Konin
gin Beatrix is 's ochtends aanwe
zig in Oude Tonge waar ze onder
andere praat met slachtoffers. Dat
doet ze 's middags in het Water
snoodramp herdenkingsmuseum
in Ouwerkerk. Ze bekijkt daar ook
het monument ter herinnering aan
de ramp in 1953.
Prins Willem-Alexander vertelt in
een speciale reportage over de be
dreigingen van het water. Hij be
zoekt met Pieter Jan Hagens een
aantal locaties en spreekt over wa
terbeheer in het verleden, heden
en de toekomst. In de studio in
Ouwerkerk praat Rob Trip met
gasten, in Oude Tonge doet Sa-
scha de Boer dat. Een korte docu
mentaire is te zien over de bene-
REGIO - Op 29 januari 1953, gisteren precies 50 jaar geleden,
ontwikkelde zich op de Atlantische Oceaan ten westen van Schot
land een kleine depressie. Het ging zoals het vaak gaat met de
oerkrachten in de natuur. In twee dagen tijd ontwikkelde de on
beduidende depressie zich tot een orkaan met windsnelheden bij
de Schotse kust tot wel 180 kilometer per uur.
Het water van de Noordzee werd opgezwiept tot een stormvloed.
Maar meer ongunstige factoren pakten samen. Die nacht was het
volle maan. Zon en maan stonden op één lijn en zogen het water
nog hoger op tot een extra hoge vloed, springvloed genaamd.
De storm stuwde het zeewater pal tegen de Zeeuwse en Holland
se kust. Toen in de middag van zaterdag 31 januari bij eb het wa
ter niet of nauwelijks zakte werd de ernst van de situatie lang
zaamaan duidelijk.
Nederland heeft een lange geschiedenis in de strijd tegen het wa
ter. In de vroege ochtenduren van die eerste februari voltrok zich
een ramp in het zuidwesten van Nederland die velen misschien
vreesden, maar slechts weinigen voor mogelijk hielden. Vrijwel
direct kwam de hulpverlening uit binnen- en buitenland op gang.
Of, zoals Koningin Juliana het een week na de ramp in een radi
otoespraak zei: 'De doorbraak van de dijken riep een springvloed
van medeleven met elkander op. Wij voelen allen de weldadig
heid ervan. Overal waar leed is, is zegen nabij...'.
In totaal kwamen er 1835 mensen om. Inmiddels is er veel ge
beurd om een ramp van deze omvang nooit meer plaats te laten
vinden. De voltooiing van de Deltawerken heeft de veiligheid
vergroot. Maar juist in deze dagen zullen bij velen de herinnerin
gen aan destijds weer boven komen.
fietvoetbalwedstrijd die in 1953
georganiseerd werd tussen Frank
rijk en Nederland. Verder zijn ui
teraard beelden te zien van wat de
grootste natuurramp van de vori
ge eeuw in Nederland wordt ge
noemd.
Spoorboekje
12.00 uur. Begin van de herden
kingsuitzending.
13.00-14.00 uur: Nationale her
denking in Oude Tonge.
14.00-14.30 uur: Koningin Beat
rix bezoekt de begraafplaats
Slachtoffers Watersnoodramp in
Oude Tonge.
15.00-16.30 uur: Herdenking in
Ouwerkerk.
18.00 uur: Einde van de herden
kingsuitzending.
In het Sleepvaartmuseum zijn onder meer beelden van het afzinken van cais
sons te zien.
Zaterdag 1 februari 2003
Nationaal Sleepvaart Museum
Opening tentoonstelling Muren slepen tegen water.
Vanaf 11.00 uur, te bezichtigen tot en met zondag 27 april 2003.
Beiaard Groote of Nieuwe Kerk
Bespeling door stadsbeiaardier Jan van der Zwart.
Van 11.00 tot 12.00 uur.
Havenplein - tussen spoorbrug en havenbrug
Onthulling vloedpaal met informatiepaneel door burgemeester J.
Sterkenburg-Versluis.
Van 12.00 tot 12.30 uur.
Gemeentemuseum Maassluis
Opening tentoonstelling Maassluis en het water.
Open voor publiek vanaf 15.00 uur, te bezichtigen tot en met zon
dag 30 maart 2003.
Groote of Nieuwe Kerk
Herdenkingsconcert.
Aanvang 20.00 uur, kerk open vanaf 19.00 uur.
In het koor van de kerk: bezichtiging fototentoonstelling
Hoogwaters in Maassluis.
Van 10.00 tot 16.00 uur, tot en met maandag 3 februari 2003 (niet
op 2 februari).
wÊÈrn. WMJwÊmw
mmm
foto: COLLECTIE HISTORISCHE VERENIGING MAASSLUIS
'De angst voor het water maakte
snel plaats voor samenhorigheid'
Foto: ROEL DIJKSTRA
pfflmm
